Appropriation (ការផ្តល់អោយ)៖ យើងផ្តល់លក្ខណៈសំខាន់ៗ ឬកិច្ចការណាមួយ ឬផលផ្លែណាមួយ (ដែលជារបស់រួម) អោយព្រះមួយអង្គតាមរបៀបពិសេស ដោយសារលក្ខណៈ កិច្ចការ ឬផលផ្លែនេះ ទាក់ទងនឹងលក្ខណៈពិសេសរបស់ព្រះអង្គនោះ ដើម្បីអោយអ្នកជឿយល់ច្បាស់ជាងអំពីព្រះអង្គនោះ។ ឧ. យើង ផ្តល់ “ឫទ្ធិនុភាព” អោយព្រះបិតា។ ត្រូវតែស្គាល់លក្ខណៈពិសេសរបស់ព្រះទាំងបីអង្គ ដើម្បីផ្តល់អោយ។

Common-own (រួម-រៀងៗខ្លួន)៖ ក្នុងលទ្ធិនៃព្រះត្រៃឯក “រួម” សម្ដៅទៅលើសភាព (សភាពរួមជាព្រះជាម្ចាស់) ហើយ “រៀងៗខ្លួន” សម្ដៅទៅលើអ្វីដែលជាលក្ខណៈពិសេស (រៀងៗខ្លួន) នៃព្រះនីមួយៗ។

Consubstantial (រួមសភាព)៖ ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធរួមសភាព ពោលគឺព្រះទាំងបីអង្គមាន សភាព (ឋានៈ សារធាតុ សភាវៈ) ជាព្រះជាម្ចាស់។ ព្រះបុត្រារួមសភាពជាមួយព្រះបិតា ឯព្រះវិញ្ញាណរួមសភាព ជាមួយព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា។

Economy-Oikonomia (ការចាត់ចែង)៖ កិច្ចការរបស់ព្រះជាម្ចាស់ ដែលសម្ដែងព្រះអង្គអោយយើងស្គាល់ និងប្រទានព្រះជន្មព្រះអង្គអោយយើង ជាពិសេសការប្រសូតជាមនុស្សរបស់ព្រះបុត្រា និងព្រះអំណោយទាននៃ ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។

Ekporèse-Ekporeusis, procession (ហូរចេញមកពី)៖ ប្រភព ទំនាក់ទំនង និងលក្ខណៈពិសេស​របស់​ព្រះ​វិញ្ញាណ ដែល “ហូរចេញ” ពីព្រះបិតា​ និងព្រះបុត្រាផង។

Begotten (ទទួលព្រះជន្មពី)៖ លក្ខណៈពិសេសរបស់ព្រះបុត្រា ដែលមានក្នុងទំនាក់ទំនងដើមដំបូងរបស់ព្រះអង្គ ជាមួយព្រះបិតា ពោលគឺព្រះបិតាប្រទានព្រះជន្មអស់កល្បជានិច្ចអោយព្រះបុត្រា។

Essence (សភាព)៖ សភាពរបស់ព្រះជាម្ចាស់ គឺឋានៈជាព្រះ ដែលមិនអាចយល់បានឡើយ។ សភាព​ជា​ព្រះ​ជា​ម្ចាស់​មានតែមួយ និងមានដូចគ្នាចំពោះព្រះបិតា ព្រះ​បុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។

Hypostasis (អ៊ីប៉ូស្តាស៊ីស​-អង្គ)៖ ពាក្យនេះ សម្ដៅទៅលើព្រះអង្គនីមួយៗ ដែលមានលក្ខណៈប្លែកពីគ្នា។

Non begotten (ដែលគ្មានគោល)៖ លក្ខណៈពិសេសរបស់ព្រះបិតា ដែលគ្មានគោល។ ព្រះបិតាគ្មានដើម​កំណើត គ្មានគោលដំបូងឡើយ។

Mission (បេសកកម្ម)៖ ការចាត់ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធក្នុងការចាត់ចែងនៃការសង្រ្គោះ។

Modalism៖ លទ្ធិក្លែងក្លាយ ដែលអះអាងថា ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធរួមជាមួយគ្នាជាធ្លុងតែ​មួយ ដោយគ្មានលក្ខណៈប្លែកពីគ្នាឡើយ។ តាមលទ្ធិនេះ ពាក្យព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ គ្រាន់តែជារបៀប ផ្សេងៗពីគ្នា ដែលព្រះជាម្ចាស់ប្រើប្រាស ដើម្បីប្រព្រឹត្តកិច្ចការក្នុងពិភពលោក។

Nature (សភាវៈ)៖ ពាក្យនេះ មានអត្ថន័យដូចពាក្យ “សភាព” ឬ “សារធាតុ”។

Origin (គោល-ដើមកំណើត)៖ ពាក្យនេះ សម្ដៅទៅលើការទទួលព្រះជន្មរបស់ព្រះបុត្រាពីព្រះបិតា និងការហូរ​ចេញរបស់ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធពីព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា។

Perichorese (ការស្ថិតនៅក្នុង)៖ ពាក្យនេះ មានន័យថា ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធគង់នៅក្នុង គ្នាអង្គទៅវិញទៅមក។

Person (អង្គ-បុគ្គល)៖ ក្នុងលទ្ធិនៃព្រះត្រៃឯក ពាក្យនេះ ដូចពាក្យ Hypostasisដែរ។

Principle (គោលដំបូង)៖ ក្នុងលទ្ធិនៃព្រះត្រៃឯក ព្រះបិតាជាគោលដំបូងនៃព្រះបុត្រា ហើយព្រះបិតា និង​ព្រះ​បុត្រាជាគោលដំបូងនៃព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ប៉ុន្តែ ពាក្យនេះ ពុំមានន័យថា ព្រះបុត្រាមានឋានៈទាបជាងព្រះ បិតា ឬ​ព្រះវិញ្ញាណមានឋានៈទាបជាងព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាឡើយ។

Procession (ទទួលព្រះជន្មពី-ហូរចេញមកពី)៖ ក្នុងព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះត្រៃឯក មានពីរProcession គឺការ ទទួលព្រះជន្មរបស់ព្រះបុត្រាពីព្រះបិតា ហើយការហូរចេញរបស់ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធពីព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា។ ក្នុងអត្ថន័យពិសេស ពាក្យProcession សម្ដៅទៅលើការហូរចេញរបស់ព្រះវិញ្ញាណ ពោលគឺ Ekporèse-Ekporeusis។

Property (លក្ខណៈ)៖ លក្ខណៈពិសេសរបស់ព្រះអង្គនីមួយៗ៖ ព្រះបិតាមានលក្ខណៈពីរ គឺព្រះអង្គជាព្រះបិតា ហើយពុំមានប្រភពឡើយ។ ព្រះបុត្រាមានលក្ខណៈទទួលព្រះជន្ម (ជាព្រះបុត្រា) ហើយព្រះវិញ្ញាណហូរចេញ។

Relation (ទំនាក់ទំនង)៖ តាមលទ្ធិកាតូលិកនៃព្រះត្រៃឯក មានបួនទំនាក់ទំនង៖ ព្រះបិតាជាព្រះបិតា ព្រះ​បុត្រា​ជា​​ព្រះបុត្រា ព្រះទាំងពីរអង្គផ្លុំព្រះវិញ្ញាណ ដែលទ្រង់ហូរចេញ។ ត្រូវតែយល់ថា ព្រះបុត្រាជាព្រះបុត្រាដោយសារ​មានព្រះបិតា ហើយព្រះបុត្រាមិនមែនជាព្រះបិតា ជាដើម។ ទំនាក់ទំនងទាំងអស់នោះ ជាព្រះអង្គនីមួយៗតែ​ម្តង។

Spiration (ការផ្លុំ)៖ កិច្ចការរបស់ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា ដែល “ផ្លុំ” ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ដែលហូរចេញ។

Substance (សារធាតុ)៖ ពាក្យនេះ មានអត្ថន័យដូចពាក្យ “សភាព” ឬ “សភាវៈ”។

Theology (ទេវវិទ្យា)៖ អាថ៌កំបាំងរបស់ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះត្រៃឯកក្នុងអង្គព្រះអង្គផ្ទាល់។

សេចក្ដីផ្តើម

ក្នុងសារលិខិត Divinum illud munus អំពីព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ (១៨៩៧) សម្ដេចប៉ាបលេអង់ទី១៣[1]​រំលឹក​​ថា គម្រោងការណ៍ដ៏អស្ចារ្យនៃព្រះត្រៃឯកជា “សារធាតុនៃសម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មី” ។​ ព្រះត្រៃឯកមិនគ្រាន់​តែជា​ព្រឹត្តិការណ៍​​មួយក្នុងចំណោមព្រឹត្តិការណ៍ផ្សេងទៀតទេ ថែមទាំងជាស្នូលនៃជំនឿតាមគ្រីស្តសាសនាដែរ។ ពេល​យើង​​អះអាង​ថា​ ព្រះត្រៃឯកជា “សារធាតុនៃសម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មី” យើងក៏ទទួលស្គាល់ថា ព្រះត្រៃឯកជាស្នូលនៃដំណឹង​ល្អ ហើយជាគោលដៅផ្ទាល់នៃជំនឿ សេចក្ដីសង្ឃឹម និងសេចក្ដីស្រលាញ់។ លោកលេអង់​ទី​១៣​ពន្យល់​បន្ថែម​ទៀត​ថា ព្រះត្រៃឯកដ៏វិសុទ្ធជា “គម្រោងការណ៍ដ៏អស្ចារ្យដ៏ប្រសើរជាងគេ ជាប្រពភ និងជា​គ្រឹះ​នៃ​គម្រោង​ការណ៍​ឯទៀតៗទាំងអស់”។ តាមលទ្ធិនៃគ្រីស្តសាសនា៖

គម្រោងការណ៍ដ៏អស្ចារ្យនៃព្រះត្រៃឯកដ៏វិសុទ្ធបំផុត ជាគម្រោងការណ៍ដ៏អស្ចារ្យដ៏សំខាន់បំផុតនៃជំនឿ និង​​ជីវិតរបស់គ្រីស្តបរិស័ទ គឺ​គម្រោងការណ៍ដ៏អស្ចារ្យ​របស់ព្រះជាម្ចាស់នៅក្នុងខ្លួនព្រះអង្គផ្ទាល់។ គម្រោង​ការណ៍ដ៏​អស្ចារ្យនៃព្រះ​ត្រៃឯក​ជាប្រភព និង​​បំភ្លឺគម្រោងការណ៍ដ៏អស្ចារ្យឯទៀតៗ​នៃ​ជំនឿ ហើយជាការ​ប្រៀន​ប្រដៅ​ដ៏សំខាន់​បំផុត និងជា​មូលដ្ឋាន​​គ្រឹះ​​​នៃ “សេចក្ដីពិត​ទាំង​ឡាយ​នៃជំនឿ” (DCG ៤៣)។ “ប្រវត្តិ​សាស្រ្ត​ទាំង​អស់​នៃ​ការ​សង្រ្គោះជា​ប្រវត្តិសាស្រ្តនៃមាគ៌ា និងមធ្យោបាយដែល​ព្រះជាម្ចាស់ ជាព្រះដ៏​ពិត​ប្រាកដតែមួយ ដែល​ជា​ព្រះ​បិតា ព្រះ​បុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ សម្រុះសម្រួល និងរួប​រួម​ជាមួយ​មនុស្សលោក ដែល​លែង​ប្រព្រឹត្ត​អំពើ​បាប” (លទ្ធិ ២៣៤)។

ទេវវិទូមានមុខងារ “ប្រុងប្រៀបឆ្លើយតទល់នឹងអស់អ្នក ដែលសាកសួរអំពីសេចក្ដីសង្ឃឹម (១ ពត្រ ៣,១៥)។ ក្នុងការអញ្ជើញរបស់លោកសិលា “សេចក្ដីសង្ឃឹម” ស្មើនឹង “ជំនឿ” គឺត្រូវតែឆ្លើយតបនឹងអស់​អ្នក ដែលសាកសួរអំពីជំនឿ។ ដូច្នេះ ទេវវិទូនៃព្រះត្រៃឯកមានមុខងារបង្ហាញអំពីពន្លឺ និងសេចក្ដីពិតនៃជំនឿលើព្រះ ត្រៃឯក។ ដោយសារព្រះត្រៃឯកបំភ្លឺគម្រោងការណ៍ដ៏អស្ចារ្យឯទៀតៗទាំងអស់នៃជំនឿ ទេវវិទូត្រូវតែបង្ហាញអំពី​ទំនាក់​ទំនង​នៃគម្រោងការណ៍ទាំងអស់នោះ គឺចំណងរវាងព្រះត្រៃឯក និងគម្រោការណ៍នៃជំនឿ បានសេចក្ដីថា ត្រូវតែសិក្សាយ៉ាងជ្រៅនូវព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះជាម្ចាស់ ដែលស្ថិតក្នុងគម្ពីរ ហើយដែលការបញ្ជូនបន្តបានបញ្ជូន។ ដូច្នេះ ហើយ បានជាត្រូវតែសិក្សាព្រះគម្ពីរ និងការប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះសហគមន៍ (ជាពិសេសមហាសន្និបាត ដែលបានសម្ដែងជំនឿរបស់ព្រះសហគមន៍អំពីព្រះត្រៃឯក) ដោយយកចិត្តទុកដាក់នឹងប្រវត្តិសាស្រ្តនៃការ​សង្រ្គោះ​ គឺ​ព្រះជាម្ចាស់បានសម្ដែងព្រះអង្គក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តនេះ ដើម្បីរួមជាមួយមនុស្ស ដែលព្រះអង្គសង្រ្គោះ។

ជំនឿលើព្រះត្រៃឯកជាជំនឿរបស់ព្រះសហគមន៍។ ព្រះត្រៃឯកជាប្រពភនៃព្រះសហគមន៍ ដែលឯកភាព ចូលរួមចំណែកជាមួយនឹងឯកភាពរវាងព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិដវិសុទ្ធ។ ជំនឿលើព្រះត្រៃឯក សេចក្ដីស្រលាញ់ចំពោះព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះត្រៃឯក ហើយសេចក្ដីសង្ឃឹមថា នឹងរួមជាមួយព្រះត្រៃឯកអស់កល្បជា​និច្ចជាប្រពភយ៉ាងជ្រាលជ្រៅរបស់ព្រះសហគមន៍ ដែលធ្វើដំណើរទៅមុខ ដើម្បីឃើញព្រះត្រៃឯក។ លទ្ធិនៃព្រះ ត្រៃឯកមានលក្ខណៈថា មកពីព្រះសហគមន៍ ដែលសម្ដែងព្រះអំណោយទាន ដែលព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះបិតាបាន ប្រទានអោយ ដោយចាត់ព្រះបុត្រារបស់ព្រះអង្គអោយយាងមកប្រសូតជាមនុស្ស និងដោយចាក់បង្ហូរព្រះវិញ្ញាណ របស់ព្រះអង្គ។ ធ្វើដូច្នេះ ព្រះជាម្ចាស់បានប្រមូលបុត្រធីតារបស់ព្រះអង្គ ដែលអំពើបាបបានបែកខ្ញែក។ “ប្រជា​រាស្រ្ត​នេះ ដែលព្រះត្រៃឯកដ៏វិសុទ្ធបានបង្រួបបង្រួម គឺព្រះសហគមន៍ ជាសិរីរុងរឿងនៃព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណរបស់​ព្រះ​អង្គ ជាព្រះកាយព្រះគ្រីស្ត និងជាព្រះវិហារនៃព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ”។

សៀវភៅនេះ ជាសេចក្ដីផ្តើមខាងទេវវិទ្យាអំពីលទ្ធិកាតូលិកនៃព្រះត្រៃឯក។ សៀវភៅនេះ មានគោលដៅ បង្ហាញអំពីអត្ថន័យ និងសេចក្ដីពិតនឹងអ្វីដែលព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះត្រៃឯកបានសម្ដែងអំពីគម្រោងការណ៍ដ៏អស្ចារ្យ ផ្ទាល់របស់ព្រះអង្គ។ សៀវភៅនេះ ទាក់ទងនឹង “ទេវវិទ្យាខាងគោលលទ្ធិ”។ ទេវវិទូនៃព្រះត្រៃឯកមានបំណាង ចង់នឹកសញ្ជឹងយល់អំពីជំនឿ គឺសម្ដែងពន្លឺ ដែលស្ថិតក្នុងជំនឿលើព្រះត្រៃឯក។ ពន្លឺនេះ ជាប្រពភនៃជីវិតទាំង​ស្រុងរបស់គ្រីស្តបរិស័ទ។​ សៀវភៅនេះ មិនមែនជាសៀវភៅនៃគណិតវិទ្យា (៣=១) ហើយមិនមែនជាការរិះគិត ពិចារណាដែលមិនទាក់ទងនឹងបទពិសោជន៍របស់គ្រីស្តបរិស័ទឡើយ។ ផ្ទុយទៅវិញ ទេវវិទូនៃព្រះត្រៃឯកស្នើរ​សុំអោយរិះគិត ដោយអធិដ្ឋាន និងជម្រះប្រាជ្ញា ដើម្បីចូលមកជិតគម្រោងការណ៍ដ៏អស្ចារ្យរបស់ព្រះជាម្ចាស់។ ដើម្បីជម្រះប្រាជ្ញានេះ ត្រូវតែទទួលព្រះជាម្ចាស់ ដែលសម្ដែងព្រះអង្គ ដោយសារជំនឿ (ជំនឿស្វែងរកប្រាជ្ញា - អ្នកជឿចង់យល់) ហើយត្រូវតែជម្រះចិត្តគំនិត ដោយអធិដ្ឋានផង។

អ្នកជឿចង់យល់ ព្រោះគេចង់បានសុភមង្គល។ “គោលដៅចុងក្រោយនៃគម្រោងការណ៍របស់ព្រះជា​ម្ចាស់ គឺអោយសត្វលោកចូលរួម​ចំណែកក្នុង​ឯកភាព​​ល្អ​​ឥត​ខ្ចោះ​​​​​នៃព្រះត្រៃឯកពោរពេញដោយសុភមង្គល” (លទ្ធិ ២៦០)។ ការបញ្ជូនបន្តដ៏វិសុទ្ធតែងតែយល់ឃើញថា អ្នកជឿចង់យល់អំពីជំនឿ ដោយសង្ឃឹមថា នឹងបាន​សុភមង្គលនៅក្នុងអង្គព្រះជាម្ចាស់។ ក្នុងសៀវភៅអំពីព្រះត្រៃឯក សន្តអូគូស្ទីន[2]ពន្យល់ថា “អំណរដ៏ល្អឥតខ្ចោះ របស់យើង គឺចូលរួមចំណែកជាមួយនឹងព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះត្រៃឯក ដោយសារយើងជារូបតំណាងរបស់ព្រះអង្គ”។ ក្នុងចំណោមគ្រូបណ្ឌិតផ្សេងទៀត សន្តថូម៉ាស់អាគីណាស[3]ពន្យល់ថា “ការស្គាល់ព្រះត្រៃឯកក្នុងឯកភាពជា​ផល​ផ្លែ និងគោលដៅនៃជីវិតទាំងស្រុងរបស់យើង”។ ការ “ស្គាល់” នេះ មិនគ្រាន់តែជាការស្គាល់ខាងប្រាជ្ញាទេ ថែម​ទាំង​​ជា “បទពិសោជន៍” មួយ ដែលជាព្រះអំណោយទានរបស់ព្រះជាម្ចាស់ ដើម្បីអោយ​យើង​ត្រៀមខ្លួន​សម្លឹង​មើលព្រះអង្គនៅឯស្ថានបរមសុខដែរ។ ការស្គាល់នេះ មកពីជំនឿ ហើយទេវវិទូចង់ត្រៀមខ្លួនពន្យល់អំពីជំនឿ។ នៅ​បូព៌ាប្រទេស គេធ្លាប់និយាយថា “ព្រះរាជ្យរបស់ព្រះជាម្ចាស់ គឺការស្គាល់ព្រះត្រៃឯកដ៏វិសុទ្ធ” តែម្ដង។

យើងសង្ឃឹមថា នឹងសម្លឹងមើលព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះត្រៃឯកក្នុងជីវិតពោរពេញដោយសុភមង្គល ដ្បិតព្រះ សហគមន៍ ដែលធ្វើដំណើរ បានទទួលព្រះអំណោយទាននេះរួចហើយ។ “ចាប់ពីឥឡូវនេះទៅ ព្រះជា​ម្ចាស់​ត្រាស់​ហៅ​យើងអោយទទួលព្រះត្រៃឯក” (សូមអាន យហ ១៤,២៣ និងលទ្ធិ ២៦០)។ ហេតុដូច្នេះហើយ បាន​ជា​ទេវវិទូ​នៃព្រះត្រៃឯកកំពុងតែរិះគិតពិចារណា ដោយសម្លឹងមើលព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះត្រៃឯក ក្នុងជីវិតអស់កល្ប។

សូមបញ្ជាក់ទៀតថា សៀវភៅនេះ ទាក់ទងនឹងគោលលទ្ធិនៃព្រះត្រៃឯក គឺការប្រៀនប្រដៅនៃជំនឿអំពី ព្រះត្រៃឯក គឺយើងពុំនិយាយអំពីសន្តបុគ្គលទាំងប៉ូន្មាន ដែលបានថ្លែងសេចក្ដីអំពីព្រះត្រៃឯក ដូចជាសន្ត​យ៉ូហាន​នៃ​ព្រះឈើឆ្កាង ឬសន្តីអេលីសាបិតនៃព្រះត្រៃឯក ជាដើម។ យ៉ាងណាមិញ យើងមិននិយាយអំពីសិល្បៈ ខាង​គ្រីស្ត​សាសនាទាក់ទងនឹងព្រះត្រៃឯក។ សៀវភៅនេះ គ្រាន់តែជាសេចក្ដីផ្តើមប៉ុណ្ណោះ។​ ហេតុដូចនេះហើយ បាន​ជា​យើងមិននិយាយអំពីទេវវិទូខ្លះ ដូចជាលោក កាល បារថ៍[4] និងលោក អាន្ស អូរ្ស ហ្វូន បាលថាសារ[5]  ដែល​មាន​កម្រិត​ប្រាជ្ញាដ៏ជ្រាលជ្រៅពេក។

សៀវភៅនេះ មានប្រាំមួយជំពូក។ ជំពូកទាំងបីដំបូងរៀបរាប់អំពីមូលដ្ឋានគ្រឺះនៃការប្រៀនប្រដៅរបស់​ព្រះ​​សហគមន៍ ដែលជំពូកទាំងបីចុងក្រោយលម្អិតលម្អន់។ ជំពូកទីមួយបង្ហាញផ្លូវផ្សេងៗ ដើម្បីចាប់ផ្តើមយល់ អំពីជំនឿលើព្រះត្រៃឯក។ ជំពូកទីពីរបង្ហាញការប្រៀនប្រដៅនៃសម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មីអំពីព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះ​វិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ ជំពូកទីបីសិក្សាធម៌ប្រកាសជំនឿផ្សេងៗ ដែលមានក្នុងគម្ពីរសម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មី ក្នុងធម៌ប្រកាសជំនឿ រហូតដល់មហាសន្និបាតទីមួយនៃទីក្រុងកុងស្តង់ទីណូប្ល។ ជំពូកទាំងបីចុងក្រោយចេញមកពី “វប្បធម៌នៃគ្រីស្ត​សាសនាខាងព្រះត្រៃឯក” ដែលបានកើតមកពីមជ្ឈិមសម័យ ទាំងបូព៌ាប្រទេសផង ទាំងបស្ចិមប្រទេសផង។ វប្បធម៌នេះ សំខាន់ណាស់ ជួយយើងអោយរិះគិតពិចារណា ជាពិសេសសន្តថូមានអាគីណាសនឹងណែនាំ​យើង ដើម្បីយល់កាន់តែច្បាស់អំពីព្រះត្រៃឯក។ ហេតុនេះ ជំពូកទីបួនថ្លែងអំពីគោលការណ៍សំខាន់ៗនៃលទ្ធិរបស់​ព្រះ​ត្រៃឯក ជាពិសេសជំពូកនេះ ចាប់អារម្មណ៍អំពីអ្វីដែលជា “បុគ្គល-អង្គ” ដើម្បីពន្យល់​ការ​អះអាង​នៃ​គ្រីស្ត​សាសនា​​ថា​ “មានព្រះបីអង្គ ព្រះជាម្ចាស់តែមួយ”។ ជំពូកទីប្រាំសង្ខេបអំពីព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏​វិសុទ្ធ គឺណែនាំអំពីលទ្ធិ “ធម្មតា” លើព្រះបីអង្គ ក្នុងព្រះជន្មដ៏ស្និតស្នាលនៃព្រះត្រៃឯក។ ទីបញ្ចប់ ជំពូក​ទី​ប្រាំ​មួយ​​ថ្លែងអំពីកិច្ចការរបស់ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះត្រៃ​ឯក ដែលជួយបង្កើត និងសង្រ្គោះ។

[1] Leon, the 13th
[2] Augustine
[3] Thomas Aquinas
[4] Karl Barth
[5] Hans Urs von Balthasar

ជំពូកទីមួយ៖
ផ្លូវផ្សេងៗ ដើម្បីចូលក្នុងអាឋ៌កំបាំងនៃព្រះត្រៃឯក

យើងជឿលើព្រះត្រៃឯកមកពីព្រះជាម្ចាស់បានសម្ដែងព្រះអង្គក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តនៃការសង្រ្គោះ។ យើងមិន អាចជឿលើព្រះត្រៃឯក ក្រៅពីអ្វីដែលព្រះជាម្ចាស់បានសម្ដែងអោយយើងដឹង ដោយចាត់ព្រះបុត្រារបស់ព្រះអង្គ ផ្ទាល់ និងដោយប្រោសប្រទានព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធរបស់ព្រះអង្គ។ ការអះអាងនេះ សំខាន់ជាទីបំផុត។ ជំនឿលើ ព្រះត្រៃឯកប្លែកពីបទពិសោធន៍ទាំងប៉ូន្មាន ដែលចាក់គ្រឹះលើការសិក្សាធម្មជាតិ ការសិក្សាវប្បធម៌ផ្សេងៗ ការ​បញ្ចេញ​ហេតុផលផ្សេងៗ ឬលើចិត្តវិជ្ជារបស់មនុស្ស។ ជំនឿនេះ សំអាងតែលើព្រះអំណោយទាន ដែលព្រះជា​ម្ចាស់ប្រោសប្រណីអោយអ្នកជឿស្គាល់ព្រះអង្គដោយសារជំនឿ។  ព្រះជាម្ចាស់សម្ដែងព្រះត្រៃឯកដោយព្រះអង្គ​ផ្ទាល់​យា​ងមកក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់មនុស្ស (សូមអាន យហ ៣,១៦ ; រម ៥,៥)។ “ព្រះត្រៃឯកជា​អាថ៌​កំបាំង​ដ៏​ពិត​ប្រាកដនៃជំនឿ គឺ “អាថ៌កំបាំងមួយនៅក្នុងចំណោមអាថ៌កំបាំង​ដែល​ព្រះ​ជាម្ចាស់​​លាក់លៀម ហើយ​ដែល​យើង​​អាចស្គាល់ លុះត្រាតែព្រះអង្គសម្ដែងអោយយើង​ស្គាល់” (មហាសន្និបាតវ៉ាទីកង់ទីមួយ)។ ព្រះ​ជាម្ចាស់​​បាន​​​សម្ដែង​ទីសម្គាល់នៃព្រះត្រៃឯក នៅពេលព្រះអង្គបង្កើតពិភពលោក ហើយនៅពេលព្រះអង្គ​សម្ដែង​​​ព្រះអង្គ​ នៅ​ក្នុង​សម័្ពន្ធមេត្រីចាស់។ ប៉ុន្តែ ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះត្រៃឯកដ៏វិសុទ្ធ ជាអាថ៌កំបាំង​ ដែលប្រាជ្ញា សូម្បី​តែ​ជំនឿ​របស់​ប្រជាជន​អ៊ីស្រាអែលមុនពេលព្រះបុត្រារបស់ព្រះជាម្ចាស់ប្រសូតជាមនុស្ស និងមុនបេសកកម្មរបស់​ព្រះ​វិញ្ញាណ​​ដ៏​​វិសុទ្ធ មិនអាចយល់បានឡើយ” (លទ្ធិ ២៣៧)។

ក្នុងការអះអាងនេះ ត្រូវតែចាប់អារម្មណ៍អំពីចំណុចពីរ។ ទីមួយ អ្នកជឿស្គាល់ព្រះត្រៃឯកមកពីព្រះជា​ម្ចាស់បានសម្ដែងព្រះអង្គតាមរយៈព្រះបន្ទូល និងហេតុការណ៍នៃប្រវត្តិសាស្រ្ត ដែលជាប់ចំណងនឹងព្រះបន្ទូល​នោះ។ ហេតុការណ៍នោះ មានព្រះបុត្រារបស់ព្រះជាម្ចាស់ប្រសូតជាមនុស្ស ហើយព្រះអង្គបានចាត់ព្រះ​វិញ្ញាណដ៏​វិសុទ្ធ អោយព្រះសហគន៍ស្គាល់ នៅពេលបុណ្យហាសិបថ្ងៃ។ ព្រះជាម្ចាស់សម្ដែងព្រះត្រៃឯក​តាមរបៀប​ប្លែក​ពី​ការ​​សម្ដែងផ្សេងទៀត (ឧ. នៅពេលដែលព្រះជាម្ចាស់សម្ដែងព្រឹត្តិការណ៍ផ្សេងៗក្នុងចិត្តគំនិតរបស់ព្យាការី) ដ្បិតព្រះជាម្ចាស់សម្ដែងព្រះត្រៃឯកក្នុងហេតុការណ៍ ដែលមនុស្សអាចមើលឃើញ។ ទីពីរ ក្នុងហេតុការណ៍​ទាំង​អស់​នោះ ព្រះជាម្ចាស់ផ្ទាល់យាងមក។ ព្រះជាម្ចាស់មិនគ្រាន់តែជាប្រពភនៃហេតុការណ៍នោះប៉ុណ្ណោះទេ ថែម​ទាំង​ព្រះអង្គប្រគល់ព្រះអង្គផ្ទាល់ដែរ។ ហេតុនេះហើយ បានជាព្រះបុត្រារបស់ព្រះជាម្ចាស់ផ្ទាល់ប្រសូតជាមនុស្ស ហើយ​ប្រោសប្រទានការសង្រ្គោះចំពោះមនុស្សលោក ដោយសារព្រះអង្គស្រលាញ់ព្រះបិតារបស់ព្រះអង្គ និង​ស្រលាញ់​មនុស្សផង។ យ៉ាងណាមិញ ពេលបុណ្យទីហាសិប ព្រះវិញ្ញាណផ្ទាល់ព្រះអង្គប្រគល់ព្រះអង្គ ហើយ​យាង​មកគង់ក្នុងដួងចិត្តអ្នកជឿ។ ម្យ៉ាងទៀត នៅពេលដែលអ្នកជឿទទួលព្រះយេស៊ូដូច​ជាព្រះបុត្រា​របស់ព្រះ​ជា​ម្ចាស់ ដោយ​សារព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធប្រោសប្រណី ព្រះបិតាផ្ទាល់របស់ព្រះអង្គយាងមកគង់នៅក្នុងដួងចិត្តគេ ដូច​ព្រះ​យេស៊ូមាន​​ព្រះ​បន្ទូល (សូមអាន យហ ១៤,២៣)។ ក្នុងហេតុការណ៍នៃប្រវត្តិសាស្រ្ត ព្រះជាម្ចាស់ជា​ព្រះ​ត្រៃ​ឯកមិនគ្រាន់តែប្រទានអ្វីមួយ ប៉ុន្តែព្រះអង្គប្រគល់ព្រះអង្គផ្ទាល់៖ ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះបិតាចាត់​អោយ​ព្រះ​បុត្រា​យាង​មក ហើយ​ចាក់បង្ហូរព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធរបស់ព្រះអង្គ។ ចំណុចទាំងពីរនោះ (ព្រះជាម្ចាស់សម្ដែង​ព្រះអង្គ​ក្នុង​ហេតុ​ការណ៍​​ខាងប្រវត្តិសាស្រ្ត ដែលព្រះអង្គប្រគល់ខ្លួនព្រះអង្គ) ជាស្នូលនៃការសម្ដែងអំពីព្រះត្រៃឯក ហើយជា​លក្ខណៈ​ដ៏សំខាន់ នៃជំនឿលើដំណឹងល្អ ដែលខុសប្លែកពីបទពិសោជន៍ និងសាសនាឯទៀតៗ។

១) ពិធីបុណ្យ

១) អគ្គសញ្ញា

“គ្រីស្តបរិស័ទទទួលពិធីជ្រមុជទឹក “ក្នុងព្រះនាមព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ” (មថ ២៨,១៩)។ មុនដំបូង ពេលយើងសូមអោយគេប្រកាសជំនឿរបស់គេលើព្រះបិតា ព្រះ​បុត្រា និងព្រះ​វិញ្ញាណ​ដ៏​វិសុទ្ធ គេឆ្លើយតបថា “ខ្ញុំជឿ”៖ “ជំនឿរបស់គ្រីស្តបរិស័ទទាំងអស់សំអាងលើព្រះ​ត្រៃឯក” (សន្ត សេសារ៉េ នៃ     អារល៍)” (លទ្ធិ ២៣២)។

“សេចក្ដីពិត ដែលព្រះជាម្ចាស់បានសម្ដែងអំពីព្រះត្រៃឯកដ៏វិសុទ្ធ ជាគ្រឹះនៃជំនឿដ៏រស់រវើករបស់ព្រះ​សហគមន៍ តាំងពីដើមដំបូង ជាពិសេសដោយសារបុណ្យជ្រមុជទឹក។ គោលការណ៍អំពីព្រះត្រៃឯក​មាននៅ​ក្នុង​​ក្បួន​​​​ច្បាប់នៃពិធីជ្រមុជទឹក ក្នុងធម៌ទេសនា ការអប់រំជំនឿ និងការអធិដ្ឋានរបស់ព្រះសហគមន៍ ហើយ​នៅក្នុង​លិខិត​​​ទាំងប៉ុន្មាន ដែលមកពីក្រុមគ្រីស្តទូត  ដូចពាក្យជម្រាបសួរនេះ   ដែលពិធីអរព្រះគុណព្រះជាម្ចាស់  ផ្ដល់     ​សកី្ខ​ភាព​ថា៖   “សូមអោយបងប្អូនទាំងអស់គ្នា ប្រកប​ដោយ​ព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោស របស់ព្រះអម្ចាស់​យេស៊ូ  ​គ្រីស្ត សូមអោយបងប្អូនបានប្រកបដោយ​សេចក្ដីស្រលាញ់របស់ព្រះជាម្ចាស់ និងសូមអោយបងប្អូនបាន​រួមរស់​ជា​មួយ​​គ្នា​ដោយព្រះវិញ្ញាណ​ដ៏វិសុទ្ធ​ផង” (២ករ ១៣,១៣) (១ករ ១២,៤-៦ ; អភ ៤,៤-៦)” (លទ្ធិ ២៤៩)។

ពិធីបុណ្យព្រះសហគមន៍ ជាពិសេសការប្រាព្ធពិធីជ្រមុជទឹក ពិធីលាបថ្ងាស និងអភិបូជា ជួយ​​អោយ​យល់​យ៉ាង​ជ្រាលជ្រៅជំនឿលើព្រះត្រៃឯក គឺក្នុងពេលដែលព្រះគ្រីស្តសោយទីវង្គត និងមានព្រះជន្មថ្មី ព្រះសហគមន៍​​ទទួល​ស្គាល់ និងប្រារព្ធព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះត្រៃឯក។ ពិធីបុណ្យផ្តល់អោយអ្នកជឿអាចទទួលគម្រោង​ការណ៍ដ៏​អស្ចារ្យ​​នៃព្រះត្រៃឯក និងទទួលជីវិតពីគម្រោងការណ៍នេះ។ និយាយអោយច្បាស់ គ្រីស្តបរិស័ទចូលក្នុងគម្រោង​ការណ៍នៃព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះត្រៃឯកតាមរយៈពិធីបុណ្យ ហើយរកឃើញពន្លឺ ដើម្បីការរស់នៅរបស់គេជា​មួយ​ព្រះ​ជា​ម្ចាស់។ ក្នុងពិធីបុណ្យ ព្រះសហគមន៍ប្រកាសព្រះបន្ទូល ដែលសម្ដែងគម្រោងការណ៍របស់ព្រះ​ជា​ម្ចាស់ លើក​តម្កើង​ព្រះអង្គ ហើយរួមជាមួយព្រះអង្គ។​ យើងអាចយល់អំពីជំនឿលើព្រះត្រៃឯក ដោយសារ​អភិបូជា។ ដោយ​សារ​អភិបូជា “គ្រីស្តបរិស័ទ ដែល​​​រួម​​​ជា​​​មួយអភិបាល មាន​​​ផ្លូវ​​​​ទៅកាន់​ព្រះជាម្ចាស់​ជាព្រះបិតា ដោយសារព្រះបុត្រា ជា​ព្រះ​បន្ទូល​ប្រសូតជាមនុស្ស ដែលសោយ​ទិវង្គត​​​និង​​​មាន​​​ព្រះ​​​ជន្មថ្មីដ៏​រុង​រឿង ក្នុងព្រះ​វិញ្ញាណ​ ដែល​ព្រះ​អង្គ​ចាក់​បង្ហូរ​នោះ។ គេចូលរួបរួមជា​មួយ​​​​ព្រះត្រៃឯកដ៏វិសុទ្ធបំផុត និង "មាន​លក្ខណៈ​ជា​ព្រះ​ជា​ម្ចាស់​" (២ ពត្រ ១,៤)” (វ៉ាទីកង់ទីពីរ UR ១៥)។

អភិបូជា ដែលពង្រឹងការរួមរស់ជាមួយព្រះគ្រីស្ត ពង្រឹងព្រះអំណោយទាននៃពិធីជ្រមុជទឹក និងពិធីលាប​ថ្ងាស គឺអ្នកជឿរួមជាមួយព្រះបិតា ដោយព្រះបុត្រា នៅក្នុងអង្គព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ នៅពេលដែលគេ​ទទួលព្រះកាយព្រះគ្រីស្ត ហើយទទួលព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ អ្នកជឿរួមជាមួយព្រះបិតា គេ “កើតជាថ្មី” (កាឡ ៦,១៥)។ ផលផ្លែនៃអគ្គសញ្ញាមិនគ្រាន់តែទាក់ទងនឹងសីលធម៌ទេ ប៉ុន្តែទាក់ទងនឹងសភាវៈរបស់អ្នកជឿ។ គេ​កើត​​ជា​ថ្មី និងក្លាយទៅជាសត្វលោកថ្មី។ ព្រះបុត្រាអស់កល្បជានិច្ចនៃព្រះបិតាបានប្រសូតក្នុងពេលវេលា ដើម្បី​ប្រោស​ប្រទានព្រះជន្មផ្ទាល់របស់ព្រះអង្គមកយើង៖ “ព្រះជាម្ចាស់ប្រសូតជាមនុស្ស ដើម្បីអោយមនុស្សក្លាយទៅ​ជា​ព្រះ” (សន្ត អូគូស្ទីន)។ អគ្គសញ្ញានៃជំនឿ ដែលធ្វើអោយយើងរួមជាមួយព្រះគ្រីស្ត ដោយព្រះអំណោយទាន នៃព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ផ្តល់មនុស្សថ្មី ដែលអាចទៅជាសន្តបុគ្គលម្នាក់ (សូមអាន ២ករ ៥,១៧)។ អភិបូជាផ្តល់ អោយយើងអាចចូលរួមចំណែកក្នុងគម្រោងការណ៍ផ្ទាល់នៃព្រះត្រៃឯក គឺយើង “មានលក្ខណៈដូចជាព្រះជា​ម្ចាស់” បានសេចក្ដីថា​ អោយយើង “រួមជាមួយព្រះអង្គ” (២ពត្រ ១,៤)។

ជំនឿលើព្រះត្រៃឯកជាប់ចំណងយ៉ាងជិតស្និតនឹង “ការកើតជាថ្មី” នេះ ដែលមកពីអគ្គសញ្ញា។ ដោយ​ទទួល​ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ដោយទទួលព្រះកាយព្រះគ្រីស្ត អ្នកជឿចូលក្នុងព្រះជន្មរបស់ព្រះជាម្ចាស់។ ព្រះជា​ម្ចាស់ណែនាំគេឆ្ពោះទៅព្រះបិតា ដោយសារឫទ្ធិនុភាពរបស់ព្រះបុត្រា និងរបស់ព្រះវិញ្ញាណ ដែលប្រោសគេ​អោយសាជាថ្មីពីខាងក្នុង។ ហេតុនេះហើយ បានជាអគ្គសញ្ញា ដែលផ្តល់អោយ​រួមចំណែក​ក្នុង​ព្រះជន្ម​របស់​ព្រះជា​ម្ចាស់​បញ្ចេញយ៉ាងអស្ចារ្យអំពីជំនឿលើព្រះគ្រីស្តក្នុងឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់ ដែលជាព្រះបុត្រាតែមួយនៃព្រះបិតា និង​លើព្រះ​វិញ្ញាណ​ដ៏វិសុទ្ធក្នុងឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់ ។ ដើម្បីទទួលការសង្រ្គោះ និងដើម្បីអោយព្រះ​សហគមន៍​អាច​ចូល​រួមចំណែកក្នុងព្រះជន្មនៃព្រះត្រៃឯក ត្រូវតែជឿលើព្រះត្រៃឯក។ សេចក្ដីអធិដ្ឋានចូលនៃបុណ្យព្រះត្រៃ​ឯក​បង្ហាញយ៉ាងច្បាស់ អំពីរចនាសម្ព័ន្ធនៃការសម្ដែងនេះ៖

២) សេចក្ដីអធិដ្ឋានផ្សេងៗ

“បពិត្រព្រះអម្ចាស់ជាព្រះបិតា! ដោយព្រះអង្គសព្វព្រះហឫទ័យចាត់ព្រះបន្ទូលនៃសេចក្ដីពិត និងព្រះ​វិញ្ញាណ​​ដែល​ប្រោសអោយ​បាន​វិសុទ្ធ ក្នុងលោកនេះ ទ្រង់ក៏បានសម្ដែងគម្រោងការណ៍ដ៏អស្ចារ្យរបស់ព្រះអង្គ អោយមនុស្សលោកស្គាល់។ សូមព្រះអង្គព្រះមេត្តាប្រោសប្រទានអោយយើងខ្ញុំប្រកាសជំនឿដ៏ពិតប្រាកដ ទើប​ស្គាល់សិរីរុងរឿងនៃព្រះត្រៃឯកអស់កល្បជានិច្ច និងថ្វាយបង្គំឯកភាពក្នុងឫទ្ធនុភាពនៃភាពថ្កើងថ្កុំរបស់ព្រះអង្គ”។

ព្រះបិតាផ្ទាល់ព្រះអង្គសម្ដែងគម្រោងការណ៍របស់ព្រះជាម្ចាស់ ដោយចាត់ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏ វិសុទ្ធ។ ដោយថ្លែងអំពីព្រះបុត្រាដូចជា “ព្រះបន្ទូលនៃសេចក្ដីពិត” សេចក្ដីអធិដ្ឋាននៃបុណ្យព្រះត្រៃឯកបង្ហាញ​អោយដឹងថា ព្រះជាម្ចាស់ចាត់ព្រះបុត្រាក្នុងលោកនេះ ដើម្បីអោយមនុស្សលោកស្គាល់គម្រោងការណ៍របស់ព្រះ ជាម្ចាស់។ តាមពិត “ព្រះបន្ទូល” មានមុខងារសម្ដែងព្រះភ័ក្ត្រដ៏ពិតប្រាកដរបស់ព្រះជាម្ចាស់ ធ្វើអោយមនុស្សកែ​ប្រែ​​ចិត្តគំនិត។ ដោយថ្លែងអំពីព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធដូចជា “ព្រះវិញ្ញាណ ដែលប្រោសអោយបានវិសុទ្ធ” (រម ១,៤) ព្រះសហគមន៍បង្ហាញថា ព្រះជាម្ចាស់សម្ដែងព្រះអង្គ ដោយប្រទានជីវិតថ្មី ដែលមកពីព្រះអង្គបានចាក់បង្ហូរព្រះ វិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ កិច្ចការរបស់ព្រះបុត្រា ដែលសម្ដែងព្រះជាម្ចាស់ និងកិច្ចការរបស់ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ដែល​ប្រោស​អោយវិសុទ្ធ មានប្រពភចេញមកពីព្រះបិតាផ្ទាល់ ដ្បិតព្រះអង្គជាអ្នកចាត់ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ ហេតុ ដូច្នេះហើយ បានជាព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណសម្ដែងគម្រោងការណ៍នៃប្រពភផ្ទាល់ គឺគម្រោងការណ៍នៃព្រះ​បិតា។

ម្យ៉ាងទៀត សេចក្ដីអធិដ្ឋាននេះ បង្ហាញ​ចំណុចពីរទៀត ដែលទាក់ទងនឹងការយល់ព្រះត្រៃឯក ដោយ​សារជំនឿ គឺទំនាក់ទំនង រវាងព្រះទាំងបីអង្គ និងឯកភាពខាងសភាវៈ របស់ព្រះអង្គនោះ។ យើង​អាច​ពន្យល់​អំពី​ទំនាក់​ទំនងដោយសារបេសកកម្មរបស់ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ៖ ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធមក​ពី​ព្រះបិ​តា​ ដែលចាត់ព្រះអង្គ “អោយ​ទៅ”។ ឯកភាពវិញ ជាប់ចំណងនឹងឫទ្ធានុភាពរបស់ព្រះជាម្ចាស់ គឺកិច្ចការរបស់ព្រះ បុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណសម្ដែងថា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណមានឫទ្ធានុភាពស្មើនឹងព្រះបិតា។ ព្រះបុត្រា និងព្រះ វិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធសម្ដែង ប្រោសអោយវិសុទ្ធ សង្រ្គោះ។ ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណបំពេញកិច្ចការ ដែលមានតែព្រះ ជាម្ចាស់អាចធ្វើបាន។ ហេតុនេះ ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណទទួលពីព្រះបិតាឫទ្ធានុភាពផ្ទាល់របស់ព្រះបិតា។ ជាពិសេស ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណបង្ហាញលក្ខណៈរបស់ព្រះអង្គថា ជាព្រះជាម្ចាស់ ដោយសារឫទ្ធនុភាពនេះ៖ កិច្ចការរបស់ព្រះជាម្ចាស់សម្ដែងអោយយើងដឹងថា ព្រះអង្គមាន “ឫទ្ធានុភាពដែលនៅស្ថិតស្ថេរអស់កល្បជានិច្ច និងឋានៈរបស់ព្រះអង្គជាព្រះជាម្ចាស់” (រម ១,២០)។ ម្យ៉ាងទៀត សេចក្ដីអធិដ្ឋាននៃបុណ្យព្រះត្រៃឯកបង្ហាញថា ការចាត់ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ដែលកើតនៅក្នុងវេលា នាំព្រះសហគមន៍អោយសម្លឹងមើលគម្រោង ការណ័របស់ព្រះជាម្ចាស់ ដែលគង់លើសពេលវេលា គឺអោយព្រះសហគមន៍ទទួលស្គាល់ “សិរីរុងរឿងនៃព្រះត្រៃ ឯកអស់កល្បជានិច្ច”។ ពាក្យសិរីរុងរឿង ធ្វើអោយនឹកគិតដល់គម្រោងការណ៍ដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុតរបស់ព្រះជាម្ចាស់ ជាព្រះត្រៃឯក គឺ “ទម្ងន់” ដែលព្រះគ្រីស្តសម្ដែង និងដោយសារព្រះអំណោយទាននៃព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ដែល ជំនឿពោរពេញដោយសេចក្ដីស្រលាញ់របស់ព្រះសហគមន៍ទទួលស្គាល់។ ក្នុងលទ្ធិនៃគ្រូបាធ្យាយព្រះសហគមន៍ អំពីព្រះត្រៃឯក និងព្រះគ្រីស្ត សិរីរុងរឿង របស់ព្រះជាម្ចាស់រួមជាមួយការសម្ដែង ពន្លឺដែលបំភ្លឺត្រចះត្រចង់ កិត្តិយស ភាពជាស្ដេច និងឫទ្ធានុភាព។ ហេតុដូច្នេះហើយ ពាក្យ “សិរីរុងរឿ” (gloria) សម្ដែងសភាវៈជាព្រះ ដែលជាលក្ខណៈផ្ទាល់របស់ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។

៣) សេចក្ដីសរសើរតម្កើង

ពិធីបុណ្យព្រះសហគមន៍ប្រកាសសិរីរុងរឿងនៃព្រះត្រៃឯកតាមរបៀបពិសេស ក្នុងសេចក្ដីសរសើរតម្កើង ព្រះជាម្ចាស់ (មកពីពាក្យdoxa ជាភាសាក្រិក)។ សេចក្ដីសរសើរតម្កើងព្រះជាម្ចាស់សម្ដែងអំពីសិរីរុងរឿង និង​ភាពដ៏វិសុទ្ធ​របស់ព្រះជាម្ចាស់។ ឧ. វវ ៥,១៣៖ សេចក្ដីសរសើរតម្កើងព្រះជាម្ចាស់មានបីចំណុចសំខាន់ៗ។ ទីមួយ សេចក្ដីសរសើរតម្កើងដាក់ឈ្មោះដល់អ្នក ដែលមានសិរីរុងរឿង គឺព្រះជាម្ចាស់ និងកូនចៀម ដែល​គង់​លើ​បល្លង្ក ។ ទីពីរ សេចក្ដីសរសើរតម្កើងប្រកាសថា សិរីរុងរឿងជាកម្មសិទ្ធិរបស់ព្រះអង្គ។​ ទីបី សេចក្ដីសរសើរតម្កើង មាន​រូបមន្ត ដែលថ្លែងអំពីជីវិតអស់កល្បជានិច្ច។ មានចំណុចទីបួនមួយទៀត គឺ “អាម៉ែន” ដែលសត្វមានជីវិតទាំង បួនពោលឡើង (វវ ៥,១៤)។

ក) សេចក្ដីសរសើរតម្កើងតូច

“សេចក្ដីសរសើរតម្កើងតូច” ដែលបង្ហើយទំនុកតម្កើងផ្តល់ឧទាហរណ៍មួយ៖ “សូមកើតសរសើរព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ” គឺសេចក្ដីសរសើរតម្កើងនេះ ឆ្លុះបញ្ចាំងរូបមន្តនៃពិធីជ្រមុជទឹក ដែលយើង ផ្តល់ “ដោយព្រះនាមព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ” (មថ ២៨,១៩)។ ក្នុងរូបមន្តនេះ “ព្រះនាម” របស់ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធមានតម្លៃលើស “ពាក្យ” ធម្មតាណាស់ គឺមានន័យថា ព្រះជាម្ចាស់ ដែលជាព្រះបីអង្គ សម្ដែងព្រះអង្គអោយមនុស្សលោកស្គាល់ និងប្រោសប្រទានអោយគេចងសម្ព័ន្ធមេត្រីជាមួយ ព្រះអង្គ ហើយដែលយើងអាចមានទំនាក់ទំនងជាមួយដែរ។ “ព្រះនាម” (ឯកវចនៈ) បង្ហាញថា ព្រះបិតា ព្រះ បុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណរួមជាមួយគ្នាជាធ្លុងតែមួយ។ រូបមន្ត “ដោយព្រះនាម”​ បង្ហាញថា ដោយសារកិច្ចការរបស់ ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ អ្នកជ្រមុជទឹកឆ្លង់ពីអំណាចនៃអំពើបាបទៅធ្វើជាកម្មសិទ្ធិរបស់ព្រះជា​ម្ចាស់ជាព្រះត្រៃឯក ដែលគេអាចអង្វរដោយមានទំនាក់ទំនងស្និតស្នាល ដើម្បីរួមជាមួយព្រះបុត្រា ក្នុងព្រះរាជ្យ ព្រះបិតាព្រះអង្គ ដោយព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ យោងតាមរូបមន្តនៃពិធីជ្រមុជទឹក សេចក្ដីសរសើរតម្កើងនៃព្រះត្រៃ​ឯកសម្ដែងថា ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធមានឋានៈស្មើគ្នា។ ពុំមានសិរីរុងរឿងបី ឬចំណែកសិរី រុងរឿងបីចែកគ្នារវាងព្រះបីអង្គ គឺមានសិរីរុងរឿងដដែលតែមួយ ដែលមិនអាចបែកចែកបាន ដែលយើងប្រកាស ក្នុងព្រះបីអង្គ។ពេលយើងទទួលស្គាល់ថា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធមានសិរីរុងរឿងស្មើនឹងព្រះបិតា យើង ក៏ប្រកាសថា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណមានឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់ដែរ។ នៅពេលជាមួយគ្នានេះ សេចក្ដីសរសើរ តម្កើងបង្ហាញថា ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណមានសិរីរុងរឿងដូចគ្នា ប៉ុន្តែ ព្រះបីអង្គខុសប្លែកពីគ្នា។

ខ) សេចក្ដីសរសើរតម្កើងធំ ឬធម៌លើកតម្កើង

យ៉ាងណាមិញ “សេចក្ដីកោតសរសើរដ៏ធំ” ដែលយើងច្រៀងនៅពេលថ្វាយអភិបូជា គឺ “ធម៌លើកតម្កើង​សិរី​រុងរឿង” (Gloria) បង្ហាញថា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណមានឋានៈដ៏ថ្លៃថ្នូរដូចព្រះបិតាដែរ ប៉ុន្តែ ព្រះបីអង្គប្លែក​ពី​គ្នា៖ “មានតែព្រះយេស៊ូគ្រីស្តទេ ដែលជាព្រះដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត រូមជាមួយព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ក្នុងសិរីរុង​រឿង​នៃ​ព្រះ​បិតា អាម៉ែន”។ សេចក្ដីកោតសរសើរដែលបង្ហើយធម៌ប្រសិទ្ធព្រះកាយលើកតម្កើងសិរីរុងរឿងព្រះបិតា ដោយ ព្រះបុត្រាព្រះអង្គ គឺព្រះយេស៊ូគ្រីស្ត ក្នុងអង្គព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ សេចក្ដីកោតសរសើរទាំងប៉ុន្មានបង្ហាញអំពី ជំនឿលើព្រះត្រៃឯក។ សូមស្តាប់សក្ខីភាពរបស់មរណាសាក្សីសន្ត ប៉ូលីកាប ដែលទូលអង្វព្រះបិតា៖ “កូនសូម សរសើរព្រះអង្គចំពោះអ្វីៗទាំងអស់សព្វសារពើ កូនប្រទានពរ និងលើកតម្កើងព្រះអង្គ ដោយមហាបូជាចារ្យអស់ កល្បជានិច្ច ដែលគង់នៅស្ថានបរមសុខ គឺព្រះយេស៊ូគ្រីស្តជាព្រះបុត្រាដ៏ជាទីស្រលាញ់របស់ព្រះអង្គ។ សូម​អោយព្រះអង្គពោរពេញដោយសិរីរុងរឿងរួមជាមួយព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធអស់កល្បជាអង្វែងតរៀង​ទៅ អាម៉ែន”។ ឯសន្ត អ៊ីប៉ូលីត នៃទីក្រុងរ៉ូមសរសេរថា៖ “សូមលើកតម្កើងសិរីរុងរឿងរបស់ព្រះបិតា និងព្រះ​បុត្រា រួមជាមួយព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ក្នុងព្រះសហគមន៍ដ៏វិសុទ្ធ អស់កល្បជាអង្វែងតរៀងទៅ អាម៉ែន”។ ក្នុង​សេចក្ដី​សរសើរទាំងអស់នោះ គេលើកតម្កើងព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធជាលំដាប់លំដោយ ប៉ុន្តែ ទាំងបីអង្គមានឋានៈស្មើគ្នា។ ជូនកាល គេសរសើរតម្កើងព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ ដូចតទៅ៖ “សូម​លើកតម្កើងសិរីរុងរឿងព្រះត្រៃឯក ជាព្រះតែមួយ អស់កល្បជាអង្វែងតរៀងទៅ”។ គោលលទ្ធិនៃព្រះត្រៃឯកនឹង ពន្យល់អ្វីដែលសេចក្ដីសរសើរតម្កើងសម្ដែងក្នុងពិធីបុណ្យ​ ប៉ុន្តែពិធីបុណ្យតែងតែបង្ហាញអំពីជំនឿលើព្រះត្រៃឯក មុនគោលលទ្ធិជានិច្ច។

៤) សេចក្ដីបន្ថែម

មានមនុស្សខ្លះជំទាស់នឹងជំនឿលើព្រះត្រៃឯកដោយអះអាងថា ពុំមានពាក្យ “ព្រះត្រៃឯក” នៅក្នុងព្រះ គម្ពីរឡើយ។ គេសន្និដ្ឋានថា ព្រះត្រៃឯកមិនមែនជាការប្រៀនប្រដៅនៃព្រះគម្ពីរឡើយ។ អ្នកនិពន្ធគ្រីស្តបរិស័ទ​បង្កើត​ពាក្យ ព្រះត្រៃឯក នៅសតវត្សទី២ជាភាសាក្រិក (trias) និងនៅសតវត្សទី៣ជាភាសាឡាតាំង (trinitas)។ ប៉ុន្តែ ពាក្យ “ព្រះត្រៃឯក” មានអត្ថន័យដូចអត្ថន័យនៃរូបមន្តរបស់ពិធីជ្រមុជទឹក និងសេចក្ដីសរសើរតម្កើងសម្ដែង គឺព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណមិនចុះក្រោមអំណាចនៃព្រះបិតា ប៉ុន្តែរួមជាមួយគ្នាដោយមានឋានៈស្មើគ្នាដែរ (ព្រះ​បិតា និង ព្រះបុត្រា និង ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ)[1]។ យ៉ាងណាមីញ ព្រះសហគមន៍ប្រកាសជំនឿរបស់ខ្លួនដូចនៅ​ពេល​ដែលព្រះសហគមន៍លើកតម្កើងសិរីរុងរឿង៖ “យើងជឿលើព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ”។ លទ្ធិ​នៃគ្រីស្តសាសនាពន្យល់ថា៖

“សេចក្ដីពិត ដែលព្រះជាម្ចាស់បានសម្ដែងអំពីព្រះត្រៃឯកដ៏វិសុទ្ធ ជាគ្រឹះនៃជំនឿដ៏រស់រវើករបស់ព្រះ​សហគមន៍ តាំងពីដើមដំបូង ជាពិសេសដោយសារបុណ្យជ្រមុជទឹក។ គោលការណ៍អំពីព្រះត្រៃឯក​មាននៅ​ក្នុង​​ក្បួន​​​ច្បាប់នៃពិធីជ្រមុជទឹក ក្នុងធម៌ទេសនា ការអប់រំជំនឿ និងការអធិដ្ឋានរបស់ព្រះសហគមន៍ ហើយ​នៅក្នុង​លិខិត​​ទាំងប៉ុន្មាន ដែលមកពីក្រុមគ្រីស្តទូត  ដូចពាក្យជម្រាបសួរនេះ   ដែលពិធីអរព្រះគុណព្រះជាម្ចាស់  ផ្ដល់     ​សកី្ខភាព​ថា៖   “សូមអោយបងប្អូនទាំងអស់គ្នា ប្រកប​ដោយ​ព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោស របស់ព្រះអម្ចាស់​យេស៊ូ  ​គ្រីស្ត សូមអោយបងប្អូនបានប្រកបដោយ​សេចក្ដីស្រលាញ់របស់ព្រះជាម្ចាស់ និងសូមអោយបងប្អូនបាន​រួមរស់​ជាមួយ​គ្នា​ដោយព្រះវិញ្ញាណ​ដ៏វិសុទ្ធ​ផង” (២ករ ១៣,១៣) (១ករ ១២,៤-៦ ; អភ ៤,៤-៦)” (លទ្ធិ ២៤៩)។

ក្នុងអង្គព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ដែលគេទទួល អ្នកជ្រមុជទឹករួមជាមួយព្រះបុត្រា និងក្លាយទៅជាបុត្រធីតា របស់ព្រះបិតា។ រូបមន្តនៃពិធីជ្រមុជទឹក (ដែលមានក្នុងធម៌ទេសនា ធម៌ប្រកាសជំនឿ ការអប់រំជំនឿ និងការ​អធិដ្ឋាន) និងសេចក្ដិសរសើរតម្កើងមិនគ្រាន់តែសម្ដែងថា ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធមានឋានៈ ស្មើគ្នា ប៉ុន្តែបង្ហាញថា ទាំងបីអង្គមានឋានៈស្មើគ្នាជាលំដាប់លំដោយ៖ ព្រះបិតា និង ព្រះបុត្រា និង ព្រះវិញ្ញាណ ដ៏វិសុទ្ធបានសេចក្ដីថា ទាំងបីអង្គប្លែកពីគ្នា។ ព្រះបិតាជាប្រពភនៃព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ ព្រះបិតា បានចាត់ ព្រះបុត្រាព្រះអង្គ និងព្រះវិញ្ញាណព្រះអង្គអោយទៅ យ៉ាងណា ព្រះបិតាប្រទានព្រះជន្ម អោយព្រះបុត្រា​អស់​​កល្បជានិច្ច និងផ្លុំ ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធអស់កល្បជានិច្ចដែរ។ ហេតុនេះហើយ បានជារូបមន្តនៃពិធីជ្រមុជ​ទឹក និងសេចក្ដីសរសើរតម្កើងសម្ដែងថា ព្រះបីអង្គរួមជាមួយគ្នាជាធ្លុងតែមួយផង ហើយព្រះបីអង្គប្លែកពីគ្នាតាម លំដាប់លំដោយផង។ សេចក្ដីសរសើរតម្កើងធម៌ប្រសិទ្ធព្រះកាយបង្ហាញអំពីលំដាប់លំដោយ នេះ តាមរបៀប​ពិ​សេស៖ “ដោយព្រះគ្រីស្ត និងក្នុងអង្គព្រះគ្រីស្ត​ រួមជាមួយព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធផង បានជាយើង ខ្ញុំសូមលើកតម្កើង​កិត្តិយស និងសិរី​រុង​រឿងដល់ព្រះបិតាដ៏មានឫទ្ធានុភាពសព្វប្រការ អស់កល្បជាអង្វែងតរៀងទៅ អាម៉ែន”។ ត្រូវ​តែ​ចាប់អារម្មណ៍អំពីពាក្យ “និង” ដែលបញ្ជាក់ថា ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធមានឋានៈស្មើ​គ្នា។ យ៉ាងណាមីញ ពាក្យ “ដោយ”​ និង “ក្នុងអង្គ” បង្ហាញថា ព្រះបុត្រាលើកតម្កើងសិរីរុងរឿងនៃព្រះបិតាក្នុងអង្គ​ព្រះ​វិញ្ញាណ​ដ៏វិសុទ្ធ។ ដូច្នេះ សេចក្ដីអធិដ្ឋានខាងពិធីបុណ្យនៃគ្រីស្តសាសនាអង្វរព្រះបិតា ដោយព្រះបុត្រា ក្នុងអង្គ​ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។

សរុបសេចក្ដី៖ សន្ត បាស៊ីល (សតវត្សទី៤) សង្ខេបផ្លូវទាំងពីរ ដែលនាំអោយយើងអាចស្គាល់​ព្រះ​ត្រៃឯក៖ ផ្លូវទីមួយ គឺជា បទពិសោធន៍របស់យើង។ ផ្លូវនេះ ចេញពីព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ហើយនាំយើងឆ្ពោះ​ទៅ​ព្រះ​បិតា ដោយព្រះ​ បុត្រា។ “វិញ្ញាណរបស់យើង ដែលមានព្រះវិញ្ញាណជួយបំភ្លឺ សម្លឹងមើលព្រះបុត្រា ហើយក្នុង​អង្គ​ព្រះបុត្រានេះ សម្លឹងមើលព្រះបិតា”។ ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធហាក់ដូចជា “ជិតស្និតនឹងយើង” ជាងព្រះបិតា និង​ព្រះ​បុត្រា (សន្ត ថូម៉ាស​​អាគីណាស) ជាព្រះ​អង្គ ដែលស្និតស្នាលនឹងអ្នកជឿ ដ្បិត​ព្រះជា​ម្ចាស់​បាន​ចាក់​បង្ហូរ​ព្រះ​វិញ្ញាណ​ក្នុង​ចិត្ត​គេ។ ព្រះវិញ្ញាណជាព្រះ​អំណោយទានផ្ទាល់ គឺនៅក្នុងអង្គព្រះវិញ្ញាណនោះ អ្នកជឿ​អាច​ស្គាល់​ព្រះ​បុត្រា និង​ទៅ​កាន់​ព្រះបិតា។ ក្នុងពិធី​ជ្រមុជទឹក ព្រះបុត្រាញែកអ្នកជឿចំពោះព្រះបិតា ក្នុង​អង្គ​ព្រះ​វិញ្ញាណ​ដ៏​វិសុទ្ធ ដែល​ប្រោស​គេ​អោយកើតសាជាថ្មី (សន្ត ថូម៉ាសអាគីណាស)។ ផ្លូវទីពីរ ចេញមកពី​ព្រះ​ជា​ម្ចាស់​ផ្ទាល់​ព្រះ​អង្គ ។​ ផ្លូវនេះ ចេញ មកពីព្រះបិតា។ ព្រះបិតាជាប្រពភ ដែលប្រោសប្រទានអោយព្រះបុត្រា (ព្រះជាម្ចាស់​ប្រទាន​ព្រះ​ជន្ម​អស់​កល្ប​ជា​និច្ចអោយព្រះបុត្រា) និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ (ព្រះជាម្ចាស់​ប្រទានព្រះជន្ម​អស់​កល្ប​ជា​និច្ច​អោយ​ព្រះវិញ្ញាណ) មាន​​ឋានៈស្មើនឹងព្រះជាម្ចាស់។ ព្រះបីអង្គមានឋានៈតែមួយជាព្រះជាម្ចាស់ តាម​លំដាប់​លំដោយ៖ ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ កិច្ចកា​រ​នៃព្រះត្រៃឯកក្នុង​លោក​យើង​ឆ្លុះ​បញ្ចាំង​លំដាប់​លំដោយ​​នេះ​ដដែល។ “ព្រះ​បិតាបង្កើត និងបង្កើតសាជាថ្មីម្ដងទៀត ដោយសារ ព្រះបន្ទូល ក្នុងអង្គ ព្រះវិញ្ញាណ​ដ៏​វិ​សុទ្ធ” (សន្ត​អាថាណាស​នៃទីក្រុងអឡិចសង់ឌ្រី[2])។

២) ព្រះគម្ពីរ

“ព្រះត្រៃឯកជាអាថ៌កំបាំងដ៏ពិតប្រាកដនៃជំនឿ គឺ “អាថ៌កំបាំងមួយនៅក្នុងចំណោមអាថ៌កំបាំង​ដែល​ព្រះ​ជាម្ចាស់​​លាក់លៀម ហើយដែលយើងអាចស្គាល់ លុះត្រាតែព្រះអង្គសម្ដែងអោយយើង​ស្គាល់” (SPF ១៦)។ ព្រះ​ជាម្ចាស់​​បាន​​​សម្ដែងទីសម្គាល់នៃព្រះត្រៃឯក នៅពេលព្រះអង្គបង្កើតពិភពលោក ហើយនៅពេលព្រះអង្គ​សម្ដែង​​​​ព្រះអង្គ​ នៅក្នុងសម័្ពន្ធមេត្រីចាស់។ ប៉ុន្តែ ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះត្រៃឯកដ៏វិសុទ្ធ ជាអាថ៌កំបាំង​ ដែលប្រាជ្ញា សូម្បី​​តែ​ជំនឿ​របស់​ប្រជាជនអ៊ីស្រាអែលមុនពេលព្រះបុត្រារបស់ព្រះជាម្ចាស់ប្រសូតជាមនុស្ស និង​មុនបេសកកម្ម​របស់​​ព្រះ​វិញ្ញាណ​​ដ៏​​វិសុទ្ធ មិនអាចយល់បានឡើយ” (លទ្ធិ ២៣៧)។

ក្នុងសម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មី ការសម្ដែងព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធជាប់ចំណងនឹងការប្រោស​ប្រទាន​​ជីវិតអស់​កល្បជានិច្ច៖ នៅពេលដែលសម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មីថ្លែងអំពីព្រះត្រៃឯក សម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មីក៏ថ្លែងអំពីការ សង្រ្គោះ​របស់មនុស្សលោក ហើយនៅពេលដែលសម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មីថ្លែងអំពីការសង្រ្គោះ សម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មីថ្លែងអំពីព្រះ ត្រៃឯកផងដែរ ។ យើងនឹងលម្អិតការប្រៀនប្រដៅនៃសម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មីក្នុងជំពូកទីពីរ ប៉ុន្តែ មុនដំបូង យើងចង់រំលឹក ថា ប្រសិនបើយើងស្វែងរកសក្ខីភាពនៃសម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មីអំពីព្រះត្រៃឯក យើងមិនគ្រាន់តែត្រូវស្វែងរកអំពីឃ្លណា ដែលថ្លែងអំពីព្រះត្រៃឯក ប៉ុន្តែត្រូវតែយល់អំពីចលនាដ៏ជ្រាលជ្រៅនៃការសម្ដែងក្នុងគ្រប់លក្ខណៈទាំងអស់។ សម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មីផ្តល់ “ផ្លូវ” សំខាន់ៗពីរ ដែលបំពេញគ្នាទៅវិញទៅមក ដើម្បីយល់អំពីការសម្ដែងនៃព្រះត្រៃឯក។

១) ព្រះបិតាប្រោសលោកយេស៊ូអោយគង់ខាងស្តាម់ព្រះអង្គ

ផ្លូវទីមួយ ចេញមកពីការរស់នៅរបស់ព្រះយេស៊ូក្នុងឋានៈជាមនុស្ស ណែនាំយើងដល់ទុក្ខលំបាក និង សិរីរុងរឿងដ៏អស្ចារ្យរបស់ព្រះអង្គ ដែលសម្ដែងព្រះត្រៃឯកអោយយើងស្គាល់។ ផ្លូវនេះ បង្ហាញថា យើងស្គាល់ ព្រះត្រៃឯកយ៉ាងពេញលេញនៅទីចុងក្រោយនៃជីវិតរបស់ព្រះយេស៊ូ។ ការសោយទីវង្គត និងការមានព្រះជន្ម​ថ្មី​របស់ព្រះគ្រីស្តជាកំពូលសម្ដែងព្រះត្រៃឯកអោយពេញលក្ខណៈ។ សុន្ទរកាថារបស់គ្រីស្តទូតសិលានៅថ្ងៃបុណ្យ ព្រះវិញ្ញាណយាងមកផ្តល់ឧទាហរណ៍មួយអោយយើង (កក ២,១៤-៣៦)។ លោកសិលាទេសនាចំពោះជនជាតិ យូដានៅទីក្រុងយេរូសាឡឹម។ សន្តសិលាពន្យល់ថា (សូមអាន កក ២,២២-២៤ និង កក ២,៣២-៣៣) ហើយ សន្និដ្ឋានថា (សូមអាន កក ២,៣៦)។

ក្នុងធម៌ទេសនានេះ សន្តសិលាចាប់ផ្តើមពីលោក យេស៊ូ និងកិច្ចការដែលព្រះយេស៊ូបានប្រព្រឹត្ត ហើយ រំលឹកយើងថា លោកយេស៊ូនេះ បានទទួលមរណាភាពនៅលើឈើឆ្កាង ទីបញ្ចប់ សន្តសិលាប្រកាសថា ព្រះជា​ម្ចាស់​បាន​ប្រោសលោកអោយមានជីវិតថ្មីពោរពេញដោយសិរីរុងរឿង។ ការឡើងព្រះយេស៊ូទៅ​គង់ស្តាំ​ព្រះ​បិតា​​​ជា​កំពូល​នៃជីវិតរបស់ព្រះអង្គ។  មានតួបី៖ ព្រះយេស៊ូ ព្រះជាម្ចាស់ (ho Theos = ព្រះបិតា) និងព្រះ​វិញ្ញាណ​ដ៏​វិសុទ្ធ។ ដោយសារព្រះយេស៊ូមានព្រះជន្មថ្មី និងឡើងទៅកាន់ស្តាំព្រះបិតា យើងអាចយល់ឃើញថា ព្រះយេស៊ូ រួមជាមួយព្រះបិតា ដោយមានឫទ្ធានុភាពស្មើគ្នា៖ “ព្រះជាម្ចាស់បានតែងតាំងលោកឡើងជាព្រះអម្ចាស់ និង​ជា​ព្រះ​​គ្រីស្ត”។ ពេលយើងនិយាយថា ព្រះយេស៊ូជាព្រះអម្ចាស់ (Kurios) យើងទទួលស្គាល់ថា ព្រះយេស៊ូមានឋានៈ ស្មើនឹងព្រះជាម្ចាស់។ គ្រីស្តបរិស័ទប្រើពាក្យ “ព្រះអម្ចាស់” ក្នុងពិធីបុណ្យ ដើម្បីបង្ហាញថា ព្រះយេស៊ូមានព្រះជន្ម ថ្មី។ ក្នុងភាពថ្កើងថ្កុំរបស់ព្រះអង្គ ព្រះយេស៊ូមានលក្ខណៈដូចព្រះជាម្ចាស់ដែរ ព្រះអង្គចែករំលែកឋានៈជាព្រះជា ម្ចាស់របស់ព្រះបិតាព្រះអង្គ៖ កក ២,៣៤។ សម្រង់នៃទំនុកតម្កើង ១១០,១ នេះ បង្ហាញថា ព្រះយេស៊ូពោរពេញ ដោយសិរីរុងរឿងស្ថិតនៅក្នុងកន្លែងតែមួយ គឺព្រះអង្គគង់ជាមួយព្រះបិតា ដោយរួមយ៉ាងស្និតស្នាលជាទីបំផុត ជាមួយព្រះអង្គ។ សន្តប៉ូលនិយាយដដែលនៅក្នុង រម ១,៣-៤។ ការមានព្រះជន្មថ្មីពោរពេញដោយសិរីរុងរឿង សម្ដែងព្រះយេស៊ូជាព្រះបុត្រាក្នុងឫទ្ធានុភាពនៃព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ ពាក្យ “ព្រះបុត្រា” បង្ហាញថា ព្រះយេស៊ូ រួមជាមួយព្រះបិតាកជាធ្លុងតែមួយ។ ការឡើងព្រះយេស៊ូអោយបានខ្ពង់ខ្ពស់បំផុតបង្ហាញថា ព្រះបុត្រា និងព្រះ បិតារួមឯកភាពជាមួយគ្នា។

ក្នុងសុន្ទរកាថាទីមួយរបស់សន្តសិលានៅពេលបុណ្យព្រះវិញ្ញាណយាងមក លោកបង្ហាញថា ព្រះបិតាជា “ព្រះ​ជាម្ចាស់”។ ព្រះបិតាបានប្រព្រឹត្តកិច្ចការដោយព្រះយេស៊ូ ព្រះអង្គបានរំដោះព្រះយេស៊ូអោយរួចផុតពីសេចក្ដី ស្លាប់ និងបានឡើងព្រះយេស៊ូអោយគង់ស្តាំព្រះអង្គ។ ឯព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធវិញ ព្រះអង្គជាព្រះអំណោយទាន ដ៏លើសលប់នៃបុណ្យចម្លង។ ព្រះយេស៊ូពោរពេញដោយសិរីរុងរឿងចាក់បង្ហូរព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ ព្រះ​អំណោយទាននៃព្រះវិញ្ញាណជាផលផ្លែនៃការឡើងព្រះយេស៊ូពោរពេញដោយសិរីរុរឿង បានសេចក្ដីថា ការឡើង​ព្រះយេស៊ូអោយបានពោរពេញដោយសិរីរុងរឿងបង្ហាញថា ព្រះយេស៊ូជាអ្នកប្រទានព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ (ព្រះអង្គ បាន “ចាក់បង្ហូរ” ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ)។ ព្រះយេស៊ូបានទទួលព្រះវិញ្ញាណអោយបានពេញលេញយ៉ាងណា ព្រះ អង្គក៏ចាក់បង្ហូរព្រះវិញ្ញាណយ៉ាងនោះដែរ។ ម្យ៉ាងទៀត លោកសិលាប្រកាស ក្នុងអង្គ ព្រះវិញ្ញាណនៃបុណ្យទី​ហា​សិប ថា ព្រះបុត្រាពោរពេញដោយសិរី​រុងរឿង និងរួមជាមួយព្រះបិតាជាធ្លុងតែមួយ។

យើងអាចយល់ការប្រៀនប្រដៅនេះតាមរបៀបនេះ៖ ព្រះជាម្ចាស់ជាអ្នកចាក់បង្ហូរព្រះវិញ្ញាណ។ ការចាក់ បង្ហូរព្រះវិញ្ញាណជាឯកសិទ្ធិរបស់ព្រះជាម្ចាស់។ ប៉ុន្តែ ព្រះជាម្ចាស់គង់នៅស្ថានបរមសុខ។ ដើម្បីចាក់បង្ហូរព្រះ វិញ្ញាណ ត្រូវតែទៅដល់ទីស្ថានរបស់ព្រះជាម្ចាស់។ ការឡើងព្រះយេស៊ូនៅពេលបុណ្យចម្លងប្រគល់អោយព្រះ យេស៊ូក្នុងឋានៈជាមនុស្សអោយឡើងស្ថានបរមសុខដែរ។ ព្រះយេស៊ូពោរពេញដោយសិរីរុងរឿងគង់នៅស្ថាន​បរមសុខ ហើយក្នុងឋានៈជាមនុស្សពោរពេញដោយសិរីរុងរឿង ដែលគង់នៅខាងស្ដាំព្រះបិតា ព្រះអង្គក៏មានឯក សិទ្ធិរបស់ព្រះជាម្ចាស់ គឺព្រះអង្គចាក់បង្ហូរព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ ការឡើងព្រះគ្រីស្តឯ្សស្ថានបរមសុខសម្ដែងថា ព្រះអង្គជាព្រះបុត្រារបស់ព្រះជាម្ចាស់ ហើយផ្តល់អោយព្រះអង្គក្នុងឋានៈជាមនុស្សឡើងដល់បល្លង្ក ដែលព្រះ​អង្គ​ក្នុង​ឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់មិនដែលបានលះបង់។ នៅទីនោះ ព្រះអង្គក៏ចាក់បង្ហូរព្រះវិញ្ញាណយ៉ាងបូរិបូណ៍។ ការ​ឡើង​ព្រះគ្រីស្តឯ្សស្ថានបរមសុខផ្តល់អោយយើងទទួលការសង្រ្គោះ ដ្បិត “ព្រះជាម្ចាស់បានតែងតាំងព្រះគ្រីស្ត អោយគង់លើបល្លង្កនៃស្ថានបរមសុខក្នុងឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់ និងជាព្រះអម្ចាស់ ហើយពីទីនោះ ព្រះអង្គក៏ប្រោស ប្រទានព្រះអំណោយទានរបស់ព្រះជាម្ចាស់អោយមនុស្សលោក” (សន្ត ថូម៉ាសអាគីណាស)។ ហេតុនេះ  ព្រះ​យេស៊ូ​ក្នុងឋានៈជាព្រះគ្រីស្ត ជាព្រះអម្ចាស់ និងជាព្រះបុត្រារបស់ព្រះជាម្ចាស់ មានលក្ខណៈដ៏សំខាន់ គឺព្រះអង្គ ចាក់បង្ហូរព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ សូមអាន កក ៧,៥៥៖ ការព្រះជន្មថ្មីពោរពេញដោយសិរីរុងរឿងរបស់ព្រះយេស៊ូ សម្ដែងព្រះត្រៃឯក គឺបង្ហាញថា ព្រះបីអង្គរួមជាមួយគ្នាយ៉ាងស្និតស្នាល (ឯកភាព) ផង និងប្លែកពីគ្នាផង ក្នុង​កិច្ចការ​សង្រ្គោះមនុស្ស។ ព្រះយេស៊ូ ដែលមានព្រះជន្មថ្មី គង់នៅជាមួយព្រះបិតា ចាក់បង្ហូរព្រះវិញ្ញាណ​ ហើយ នៅក្នុងអង្គព្រះវិញ្ញាណ ព្រះជាម្ចាស់ណែនាំអ្នកជឿអោយសម្លឹងមើលព្រះបុត្រាពោរពេញដោយសិរីរុងរឿង ដែល​គង់នៅជាមួយព្រះបិតាព្រះអង្គ។

ហេតុការណ៍នៃបុណ្យចម្លង (ទុក្ខលំបាក ការមានព្រះជន្មថ្មី ការឡើងឯស្ថានបរមសុខ បុណ្យព្រះវិញ្ញាណ យាងមក) បំភ្លឺអត្តសញ្ញាណដ៏ជ្រាលជ្រៅរបស់ព្រះយេស៊ូ​ ហើយជួយអោយយល់ឃើញគម្រោងការណ៍ដ៏អស្ចារ្យ នៃព្រះត្រៃឯក នៅក្នុងអង្គព្រះយេស៊ូ។ ការឡើងព្រះយេស៊ូអោយពោរពេញដោយសិរីរុងរឿង និងការចាក់បង្ហូរ ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធនៅពេលបុណ្យចម្លងសម្ដែងព្រះត្រៃឯក។ “ពេល​ព្រះ​​ជាម្ចាស់​ចាត់​ព្រះ​​វិញ្ញាណ​ដ៏វិសុទ្ធ​អោយ​យាងមក ក្រោយពីព្រះយេស៊ូបានទទួលសិរីរុងរឿង (យហ ៧,៣៩) ព្រះ​អង្គ​​ក៏សម្ដែងគម្រោងការដ៏លាក់កំបាំងនៃ​ព្រះត្រៃឯកដ៏វិសុទ្ធ​បាន​គ្រប់​លក្ខណៈ” (លទ្ធិ ២៤៤)។

តាមផ្លូវទីមួយនេះ យើងបានចាប់អារម្មណ៍អំពីបុណ្យចម្លងរបស់ព្រះយេស៊ូ។ ប៉ុន្តែ សម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មីបង្ហាញ ថា ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធគង់នៅក្នុងអង្គព្រះយេស៊ូយ៉ាងបូរិបូណ៍តាំងពីដើមដំបូង។ ជាពិសេស អត្ថបទដំណឹងល្អ សម្ដែងវត្តមានដ៏សកម្មរបស់ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ នៅពេលដែលព្រះយេស៊ូទទួលពិធីជ្រមុជទឹក។ នៅពេលព្រះអង្គ​ទទួល​ពិធី​​ជ្រមុជទឹក ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិដសុទ្ធចុះ “សណ្ឋិត” លើព្រះអង្គ (យហ ១,៣២) ហើយព្រះបិតាមានព្រះ​សូរសៀង​ថា ព្រះយេស៊ូជា “បុត្រដ៏ជាទីស្រលាញ់របស់ព្រះអង្គ” (មក ១,១១ ; មថ ៣,១៧)។​ សក្ខីភាព​នៃ​អត្ថបទ​ដំណឹង​ល្អប្លែកពីគ្នាខ្លះ ប៉ុន្តែទាំងអស់គ្នាអះអាងថា ព្រះរាជ្យរបស់ព្រះជាម្ចាស់យាងមកដោយ និងនៅ​ក្នុង​អង្គ​ព្រះ​យេស៊ូ ដោយសារព្រះយេស៊ូមានទំនាក់ទំនងពិសេសតែមួយជាមួយព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះបិតាព្រះអង្គ ក្នុង​ឫទ្ធានុភាព​នៃព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ ពិធីជ្រមុជទឹករបស់ព្រះយេស៊ូសម្ដែងព្រះត្រៃឯក។ ក៏ប៉ុន្តែ តាំងពីសតវត្ស​ដំបូង​នៃគ្រីស្តសាសនា មានអ្នកខ្លះអះអាងថា ព្រះយេស៊ូបានទៅជាព្រះបុត្រា នៅពេលដែលព្រះអង្គជ្រមុជទឹក ឬ​នៅ​ពេលដែល ព្រះវិញ្ញាណយាងចុះសណ្ឋិតលើព្រះអង្គ “ដូចជាសត្វព្រាប”។ ទេវវិទូបានខិតខំបង្ហាញថា ព្រះ​យេស៊ូ​ក្នុងឋានៈ ជាមនុស្សបានទទួលព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធចាប់ពីក្នុងផ្ទៃមកម្ល៉េះ (សន្ត ថូម៉ាសអាគីណាស)។ ការ​ប្រៀន​​ប្រដៅ នៃព្រះសហគមន៍មានដូចតទៅ៖ “ពេល​ព្រះ​​ជាម្ចាស់​ចាត់​ព្រះ​​វិញ្ញាណ​ដ៏វិសុទ្ធ​អោយ​យាងមក ក្រោយ​ពីព្រះ​យេស៊ូ​បាន​ទទួលសិរីរុងរឿង (យហ ៧,៣៩) ព្រះ​អង្គ​​ក៏សម្ដែងគម្រោងការដ៏លាក់កំបាំងនៃ​ព្រះត្រៃ​ឯក​ដ៏​វិសុទ្ធ​​បាន​គ្រប់​លក្ខណៈ (លទ្ធិ ៥០៤)។

២) ព្រះបុត្រាព្រះជាម្ចាស់ប្រសូតជាមនុស្ស

សក្ខីភាពរបស់សម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មី ដែលចេញមកពីព្រះយេស៊ូក្នុងឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់ ផ្តល់ផ្លូវទីពីរ ដើម្បីយល់ ថា ព្រះជាម្ចាស់សម្ដែងព្រះត្រៃឯកយ៉ាងដូចម្ដេច។ ព្រះគ្រីស្តយេស៊ូ ដែល “មានឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់” (ភីល ២,៦) បានដាក់ខ្លួន ដើម្បីយើង ដោយប្រសូតជាមនុស្ស និងស្តាប់បង្គាប់ព្រះបិតារហូតដល់សោយទីវង្គត។ សន្ត យ៉ូហានសម្ដែងព្រះគ្រីស្តយេស៊ូ ដូចជា “ព្រះបន្ទូល” ដែល “គង់នៅជាមួយព្រះជាម្ចាស់” ហើយដែល “ជាព្រះជា​ម្ចាស់” តាំងពីដំបូងបង្អស់ (យហ ១,១-២) “ព្រះបុត្រាតែមួយ ដែលមានព្រះជន្មរួមជាមួយព្រះបិតា” (យហ ១,១៨) ហើយដែលព្រះបិតាបាន “ចាត់អោយទៅ” ក្នុងលោកយើង (យហ ៣,១៧ ល។ល)។ ព្រះយេស៊ូ “យាង​មក” ក្នុងលោកនេះ ព្រះបិតាព្រះអង្គចាត់ព្រះអង្គអោយមក។ ព្រះបិតាចាត់ព្រះយេស៊ូអោយមក ព្រះយេស៊ូក៏យាង មក... បានសេចក្ដីថា ព្រះយេស៊ូ ដែលចុះពីខាងលើ មានព្រះជន្មគង់នៅតាំងពីដើមរៀងមក៖ សូមអាន​ យហ ៨,៥៨។ ព្រះយេស៊ូ ដោយរួមជាមួយព្រះបិតា សព្វព្រះហឫទ័យ (ស្ម័គ្រចិត្ត) ចូលក្នុងលោកនេះ។​ តាម “ផ្លូវទីពីរ” នេះ សម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មីបង្ហាញថា សភាពជាព្រះជាម្ចាស់របស់ព្រះយេស៊ូ ដែលមិនអាចបែកចេញពីព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ជាហេតុដើមដំបូងនៃព្រះបន្ទូល និងកិច្ចការទាំងអស់របស់ព្រះយេស៊ូ។ ព្រះយេស៊ូមិនគ្រាន់តែជាព្យាការីដ៏អស្ចារ្យ ទេ ប៉ុន្តែព្រះអង្គជាព្រះបុត្រារបស់ព្រះជាម្ចាស់ប្រសូតជាមនុស្ស ដែលព្រះបិតាព្រះអង្គបានចាត់អោយមក៖ ព្រះ​វិញ្ញាណ​ដ៏​វិសុទ្ធត្រូវចាក់បង្ហូរ នៅ​ក្នុងអង្គព្រះអង្គ និងដោយសារព្រះអង្គ។ ព្រះត្រៃឯកមិនគ្រាន់តែលិចមកនៅ​ពេលព្រះយេស៊ូមានព្រះជន្មថ្មី។ ព្រះត្រៃឯកជាប្រពភ ដែល ចាប់ពីដើមដំបូងបង្អស់ បំភ្លឺដើមកំណើតរបស់ព្រះ​យេស៊ូក្នុងឋានៈជាមនុស្ស មុខងាររបស់ព្រះអង្គ ទុក្ខលំបាកដែលជួយសង្រ្គោះរបស់ព្រះអង្គ និងការមានព្រះជន្ម ថ្មីពោរពេញដោយសិរីរុងរឿងរបស់ព្រះអង្គ។ អត្តសញ្ញាណដ៏អាឋ៌កំបាំងរបស់ព្រះយេស៊ូ ក្នុងទំនាក់ទំនងដើម ដំបូងរបស់ព្រះអង្គជាមួយព្រះបិតា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ សម្ដែងអត្ថន័យដ៏ជ្រាលជ្រៅនៃបុណ្យព្រះយេស៊ូ​ប្រសូត និងបុណ្យចម្លង។ អ្នកដែលប្រសូតពីព្រះនាងព្រហ្មចារិនីម៉ារី ដោយសារកិច្ចការនៃព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ គឺ ព្រះបុត្រារបស់ព្រះជាម្ចាស់ផ្ទាល់។ អ្នកដែលសោយទីវង្គតនៅលើឈើឆ្កាង គឺព្រះបុត្រានៃព្រះជាម្ចាស់ ដែលយាង​មកសង្រ្គោះមនុស្សលោក ដោយបូជាព្រះកាយចំពោះព្រះបិតា។ ហេតុនេះហើយ បានជាដោយព្រះបុត្រាប្រសូត ជាមនុស្ស សោយទីវង្គត និងទទួលសិរីរុងរឿង និងដោយសារព្រះអង្គចាក់បង្ហូរព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ អ្នកជឿអាច រួមជាមួយព្រះបិតា។ ជំនឿលើព្រះត្រៃឯកអាចជួយយើងអោយយល់អំពីអត្ថន័យរបស់ហេតុការណ៍ទាំងប៉ុន្មាន នៃសម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មី៖ សូមអាន កាឡ ៤,៤ ; ៤,៦។

សូមសង្ខេបចំណុចទាំងអស់នោះ៖ ទីមួយ នៅទីចុងក្រោយនៃជីវិតរបស់ព្រះយេស៊ូ ហេតុការណ៍​នៃ​បុណ្យ​ចម្លងសម្ដែងព្រះត្រៃឯកយ៉ាងច្បាស់។ ក្នុងអង្គព្រះវិញ្ញាណ ដែលព្រះយេស៊ូបានចាក់បង្ហូរ ក្រោយពី​មាន​ព្រះ​ជន្ម​ថ្មី អ្នកជឿប្រកាសថាព្រះបុត្រាមានសិរីរុងរឿងនៃព្រះជាម្ចាស់ រួមជាមួយព្រះបិតាព្រះអង្គ។ ទីពីរ តាំង​ពី​ដើម​ដំបូង គឺ​ជា​ជំនឿលើព្រះត្រៃឯកនេះហើយ ដែលជួយអោយយើងអាច​យល់​អំពី​អត្ថ​ន័យ​ដ៏​ជ្រាល​ជ្រៅ​នៃបុណ្យ​ព្រះ​​យេស៊ូ​ប្រសូត បុណ្យចម្លង និងបុណ្យព្រះវិញ្ញាណយាងមក គឺព្រះបិតាចាត់ព្រះបុត្រា និង​ព្រះ​វិញ្ញាណ​​អោយ​មក។ ចំណុច​ទាំងពីរនោះ បំពេញគ្នាទៅវិញទៅមក ដូចជារង្វង់មូល។ ការមាន​ព្រះ​ជន្ម​ថ្មី​របស់​ព្រះ​យេស៊ូ​ជួយ​បំភ្លឺ​ជំនឿ​លើ​ព្រះ​ត្រៃ​ឯក ឯជំនឿលើព្រះត្រៃឯកជួយបំភ្លឺអត្តសញ្ញាណ ជីវិត ការសោយទីវង្គត និងការ​មាន​​ព្រះជន្មថ្មី​របស់​​ព្រះ​យេស៊ូ ព្រមទាំងកិច្ចការ ដែលព្រះអង្គនៅបន្តក្នុងព្រះសហគមន៍ព្រះអង្គ។

ការប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះសហគមន៍អំពីព្រះត្រៃឯកស្រួលម្យ៉ាង ដ្បិតការប្រៀនប្រដៅនេះ​ បង្ហាញថា ព្រះ​បិតា ព្រះបុត្រា និង ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធរួមឯកភាពជាមួយគ្នា ហើយបង្ហាញអំពីទំនាក់ទំនងរវាងព្រះបីអង្គ ដែល​​មាន​កិច្ចសង្រ្គោះមនុស្សលោក ជួយសម្ដែង។ ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និង ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ​រួម​ជា​មួយ​គ្នា​ជា​ធ្លុង​តែមួយ៖ “អ្នកឃើញព្រះត្រៃឯក នៅពេលដែលអ្នកឃើញសេចក្ដីស្រលាញ់” (សន្ត អូគូស្ទីន)។ ប៉ុន្តែ ការ​ប្រៀន​ប្រ​ដៅនេះ មិនសូវស្រួលប៉ុន្មានដែរ គឺត្រូវតែផ្ទៀងត្រចៀកអោយស្តាប់ និងស្វែងយល់ជំនឿដោយប្រើប្រាជ្ញា។ ត្រូវ​តែសម្លឹងមើលព្រះត្រៃឯក ដែលហួសពីអ្វីៗទាំងអស់ ដែលយើងអាចយល់។ សន្តអូគូស្ទីនសង្កេតឃើញថា ទាំង​អស់​គ្នា​អាចយល់ព្រះគម្ពីរបាន ប៉ុន្តៃ មានមនុស្សមួយចំនួយតិចតួចប៉ុណ្ណោះ ដែលអាចយល់អត្ថន័យជ្រាលជ្រៅនៃ ព្រះ​គម្ពីរ។ ទីមួយ ព្រះគម្ពីរ “ចិញ្ចឹម” ជំនឿរបស់អ្នកជឿទាំងអស់ ដោយសម្ដែងគម្រោងការណ៍ដ៏អស្ចារ្យ តាម​របៀបសមាញ្ញធម្មតា។ ម្យ៉ាងទៀត ដោយសារមានសេចក្ដីខ្លះពិបាកយល់ ព្រះគម្ពីរ “ហាត់” ប្រាជ្ញារបស់គ្រីស្ត​បរិស័ទ ជម្រុញអោយគេស្វែងរកសេចក្ដីពិត។ ប៉ុន្តែ អ្វីៗទាំងអស់ ដែលជាចាំបាច់ ដើម្បីទទួលការសង្រ្គោះ មាន​នៅ​ក្នុងគម្ពីរយ៉ាងច្បាស់លាស់។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ គម្រោងការណ៍នៅតែហួសប្រាជ្ញារបស់យើង ត្រូវតែ​នឹកសញ្ជឹងអំពីគម្រោងការណ៍នេះ ក្នុងការអធិដ្ឋាន និងដោយបន្ទាបខ្លួន។ ទេវវីទ្យានៃព្រះត្រៃឯកដូច​ជាលំហាត់​ខាងវិញ្ញាណ។

[1] ក្នុងសៀវភៅរបស់សន្ត បាស៊ីល នៃសេសារេ លោកបង្ហាញថា ទោះបីរូបមន្តនៃព្រះត្រៃឯកចាប់ផ្តើមដោយព្រះបិតាក៏ដោយ​ក៏​ព្រះ​បុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណពុំមានឋានៈតូចជាងព្រះបិតាឡើយ។
[2] Athanase of Alexandria

ជំពូកទីពីរ៖
ព្រះគម្ពីរសម្ដែងព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ

នៅជំពូកទីមួយ​ យើងបានបង្ហាញថា​ ព្រះគម្ពីរជាផ្លូវមួយ ដើម្បីចូលក្នុងជំនឿលើព្រះត្រៃឯក។ ឥឡូវនេះ ត្រូវតែលម្អិតលម្អន់ការប្រៀនប្រដៅនៃសម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មីទាក់ទងនឹងព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ យើងអាចប្រើរបៀបផ្សេងៗពីគ្នា។ ព្រះបន្ទូលដំណឹងល្អទាក់ទងនឹងព្រះរាជ្យរបស់ព្រះជាម្ចាស់ បង្ហាញថា ព្រះជា​ម្ចាស់ជាព្រះបិតា ហើយព្រះយេស៊ូជាព្រះបុត្រា ដោយព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធគង់នៅជាមួយ (សូមអានអត្ថបទទាក់ ទងនឹងពិធីជ្រមុជទឹករបស់ព្រះយេស៊ូ)។ តាមអត្ថបទទាក់ទងនឹងបុណ្យចម្លងព្រះយេស៊ូ ឬអត្ថបទ ដែលថ្លែងអំពី ព្រះយេស៊ូមានព្រះជន្មគង់នៅតាំងពីដើមរៀងមក ឬអត្ថបទ ដែលថ្លែងថា ព្រះយេស៊ូនឹងយាងមកវិញពោរពេញ​ដោយសិរីរុងរឿង យើងអាចយល់អំពីទំនាក់ទំនងពិសេសរបស់ព្រះយេស៊ូជាមួយព្រះបិតា ដោយព្រះ​វិញ្ញាណ​​ដ៏​វិសុទ្ធ​គង់ជាមួយដែរ។​ យើងអាចរិះគិតអំពីអត្ថបទទាក់ទងនឹងជីវិតរបស់ព្រះយេស៊ូ៖ ការប្រកាស​ព្រះ​រាជ្យ​របស់​ព្រះ​ជាម្ចាស់ កុមារភាពរបស់ព្រះអង្គ សុន្ទរកាថារបស់ព្រះអង្គ​ ជាពិសេសក្នុងដំណឹងល្អតាម​សន្ត​យ៉ូហាន។ យើង​អាច​រិះគិតអំពីការអនុវត្តន៍នៃជំនឿ (ពិធីជ្រមុជទឹក ការរស់នៅទុកជាបងប្អូន ការប្រកាសជំនឿ សេចក្ដី​សរសើរ​តម្កើង សេចក្ដីអធិដ្ឋាន ពិធីបុណ្យ) ឬអំពីទេវវិទ្យាដើមដំបូង (ជាពិសេសសន្តប៉ូល)។

ក្នុងជំពូកនេះ យើងនឹងសិក្សាអំពីអត្ថបទ ដែលបង្ហាញអំពី ឯកភាព និង ទំនាក់ទំនងរវាង ព្រះយេស៊ូ ព្រះបិតាព្រះអង្គ និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ[1]។ តាមពិត ជំនឿលើព្រះត្រៃឯក គឺត្រូវតែទទួលស្គាល់ថា ព្រះបីអង្គរួម​ជា​មួយ​​គ្នាជាធ្លុងតែមួយ ដោយមិនអាចភ័ន្តច្រឡំបាន​​ឡើយ ហើយព្រះត្រៃឯកបានសម្ដែងព្រះអង្គ ក្នុងកិច្ចការ​របស់​ព្រះអង្គចំពោះយើង ។​ “ការចាត់ចែងនៃការសង្រ្គោះនេះជាព្រះរាជកិច្ចរួមផង និងជាព្រះរាជកិច្ច​របស់​ព្រះ​មួយ​អង្គៗ​​ផង ហើយ​ធ្វើអោយមនុស្សស្គាល់លក្ខណៈរបស់ព្រះទាំងបីអង្គ និងសភាពតែមួយរបស់ព្រះអង្គទាំង​នោះ​ដែរ” (លទ្ធិ ២៥៩)។ កិច្ចការ និងព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះយេស៊ូ ហើយកិច្ចការរបស់ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ​គឺ “បេសកកម្ម” របស់ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ ដែលមានព្រះបិតាជាប្រពភជាស្នូលសម្ដែងព្រះត្រៃឯក។ យើង​អាច​យល់​​ឃើញអំពីឯកភាព និងលក្ខណៈពិសេសរបស់ព្រះបីអង្គ។

១) ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះបិតារបស់ព្រះយេស៊ូ

ក្នុងសម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មី ពាក្យព្រះបិតា ចំពោះព្រះជាម្ចាស់មានលក្ខណៈពីរយ៉ាង៖ ១) ពាក្យព្រះបិតា សម្ដៅ ទៅលើព្រះតែមួយនៃសាសនាយូដា ២) ព្រះបិតាជាព្រះបិតានៃព្រះយេស៊ូ  បានសេចក្ដីថា គ្រីស្តសាសនាបំពេញ សម្ព័ន្ធមេត្រីចាស់ផង (ចំណុចទីមួយ) ហើយគ្រីស្តសាសនាជាសាសនាថ្មី (ចំណុចទីពីរ)។

១) ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះបិតារបស់មនុស្សលោក

តាមចំណុចទីមួយ ពាក្យព្រះបិតា បង្រួបបង្រួមលក្ខណៈទាំងប៉ុន្មាន ដែលសម្ព័ន្ធមេត្រីចាស់ទទួលស្គាល់ ចំពោះព្រះអម្ចាស់ជាព្រះជាម្ចាស់ គឺព្រះអង្គជាអ្នកបង្កើត និងសង្រ្គោះប្រជារាស្រ្តរបស់ព្រះអង្គ ជាអ្នកបង្កើតពិភព លោក ជាព្រះតែមួយមានព្រះជន្ម អមតៈ ដែលមានលក្ខណៈជាបុគ្គល ជាព្រះដែលប្រទានអ្វីៗទាំងអស់ ជាម្ចាស់ និងអម្ចាស់ ជាព្រះមហាក្សត្រ ជាចៅក្រម ជាព្រះបិតាដែលប្រទានពរ។ ធម៌ទេសនារបស់ព្រះ​យេស៊ូផ្តល់​សក្ខីភាព​ជា​ច្រើនអំពីចំណុចនេះ៖ មថ ៦,២៦ ; លក ១០,២១។ តាមលទ្ធិនៃគ្រីស្តសាសនា៖

“ភាសានិយាយនៃជំនឿសន្មតហៅព្រះជាម្ចាស់ថា​ “ព្រះបិតា” គឺសម្តៅលើសភាពពីរ៖ ព្រះជាម្ចាស់ជា​ប្រភព​ដំបូងនៃអ្វីៗទាំងអស់ ដែលមានតេជានុភាពដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត ហើយជាមួយគ្នានេះ ព្រះអង្គប្រកបដោយព្រះ​ហឫទ័យ​សប្បុរស និងយកចិត្តទុកដាក់នឹងបុត្រធីតារបស់ព្រះអង្គដោយក្ដីស្រលាញ់។ យើងអាចប្រដូច​ព្រះ​ជា​ម្ចាស់ ដែលស្រលាញ់ថ្នាក់ថ្នមបុត្រធីតារបស់ព្រះអង្គ ដូចជាម្តាយម្នាក់ចំពោះកូន (អស ៦៦,១៣ ; ទន ១៣១,១២) ដែលសម្ដែងថា ព្រះជាម្ចាស់យាងមកជិតមនុស្ស និងស្រលាញ់គេយ៉ាងស្និទ្ធស្នាល។ ភាសានៃជំនឿ​ដក​ស្រង់ពីបទពិសោធន៍របស់ឪពុកម្តាយ ដែលជារូបដំណាងដំបូងរបស់ព្រះជាម្ចាស់ចំពោះមនុស្សម្យ៉ាង។ ប៉ុន្តែ បទពិសោធន៍​នេះបញ្ជាក់ថា ឪពុកម្តាយជាមនុស្សទន់ខ្សោយអាចប្រព្រឹត្តខុសពីតួនាទីជាឪពុកម្តាយ​ពិត​ប្រាកដ​បាន។ ហេតុនេះ គួររំលឹកថា ព្រះជាម្ចាស់ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុតខុសប្លែកពីមនុស្ស។ ព្រះអង្គមិនមែនជាបុរស មិន​មែន​ជា​ស្រ្តី​ដែរ ព្រះអង្គជាព្រះជាម្ចាស់។ ព្រះអង្គខ្ពង់ខ្ពស់បំផុតខុសប្លែកពីឪពុកម្តាយ (ទន ២៧,១០) ប៉ុន្តែព្រះ​អង្គ​ជា​ប្រភព និងជាគំរូ (អភ ៣,១៤ ; អស ៤៩,១៥) របស់ឪពុកម្តាយទាំងឡាយ គឺគ្មាននរណាជា​ឪពុក​ដូច​ព្រះ​ជា​ម្ចាស់​ឡើយ” (២៣៩)។

២) ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះបិតារបស់ព្រះយេស៊ូ

តាមចំណុចទីពីរ ដែលមាននៅខាងលើនោះ សម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មីបង្ហាញថា ព្រះបិតាមិនគ្រាន់តែជាព្រះបិតាក្នុង ទំនាក់ទំនងរបស់ព្រះអង្គជាមួយប្រជារាស្រ្តព្រះអង្គ មនុស្សលោក និងពិភពលោកទេ ប៉ុន្តែព្រះអង្គជាព្រះបិតា ដោយ​សារ ទំនាក់ទំនងតែមួយរវាងព្រះអង្គ និងព្រះយេស៊ូជាព្រះបុត្រាព្រះអង្គ។ ដោយសារព្រះបិតាជាព្រះបិតា របស់ព្រះយេស៊ូ ព្រះអង្គក៏ជាព្រះបិតារបស់មនុស្សលោក និងសត្វលោកឯទៀតៗ។ នេះជាលក្ខណៈពិសេសមួយ​នៃគ្រីស្តសាសនា បានសេចក្ដីថា ព្រះយេស៊ូទុកជាបុគ្គលជាគ្រឹះ ដែលសម្ដែងថា ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះបិតា គឺនៅ ពេលដែលយើងនិយាយអំពីព្រះបិតា យើងក៏និយាយអំពីព្រះយេស៊ូជាព្រះបុត្រាព្រះអង្គដែរ។​ ព្រះជាម្ចាស់សម្ដែង ព្រះអង្គថា ជាព្រះបិតាក្នុងអង្គព្រះយេស៊ូជាព្រះបុត្រា។ ហេតុនេះហើយ បានជាក្នុងពាក្យព្រះបិតា អ្វីដែលសំខាន់ ជាងគេ គឺទំនាក់ទំនងរបស់ព្រះបិតាចំពោះព្រះយេស៊ូ។

ក) តាមសន្តម៉ាថាយ សន្តម៉ាកុស និងសន្តលូកា

សូមស្តាប់ព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះយេស៊ូអំពីព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះបិតា។​ តាមអត្ថបទដំណឹងល្អរបស់សន្ត ម៉ាថាយ​ សន្តម៉ាកុស និងសន្តលូកា យើងរកឃើញថា ព្រះយេស៊ូមានព្រះបន្ទូលអំពីព្រះជាម្ចាស់ថា “ព្រះបិតា របស់ខ្ញុំ” “ព្រះបិតា” តែម្ដង ឬ “ព្រះបិតារបស់អ្នករាល់គ្នា” (ដោយមិនភ្លេចការប្រៀនប្រដៅអំពីធម៌ “ឳព្រះ​បិតា​យើងខ្ញុំ”)។ នៅពេលដែលព្រះយេស៊ូមានព្រះបន្ទូលអំពីព្រះបិតា ព្រះអង្គមិនដែលចង់និយាយថា ព្រះបិតា​របស់ព្រះ​​យេស៊ូជាព្រះបិតារបស់ក្រុមសាវ័កតាមរបៀបដដែលឡើយ។ ព្រះជាម្ចាស់​ជាព្រះបិតារបស់ព្រះយេស៊ូ​តាម​របៀប ដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត ខុសប្លែកចំពោះមនុស្ស។ ព្រះយេស៊ូមានទំនាក់ទំនងពិសេស និងជ្រាល​ជ្រៅជា​មួយ​ព្រះ​បិតា (មថ ១១,២៧ ; លក ១០,២២ ; មក ១៣,៣២)។ ពាក្យអធិដ្ឋានរបស់ព្រះយេស៊ូសម្ដែង​ទំនាក់​ទំនង​នេះ “អ័ប្បា” (មក ១៤,៣៦)។ ទំនាក់ទំនងតែមួយរវាងព្រះយេស៊ូ និងព្រះបិតាព្រះអង្គមានលក្ខណៈពីរ។ ទីមួយ ព្រះយេស៊ូពឹងផ្អែកទាំងស្រុងលើព្រះបិតារបស់ព្រះអង្គ៖ ព្រះបិតាជាអ្នកចាត់ព្រះយេស៊ូអោយទៅ (មក ៩,៣៧ ; ១២,៦) ព្រះ យេស៊ូអង្វរព្រះបិតា (មក ១៤,៣៦ ; មថ ១១,២៥-២៦ ; លក ២២,៤២ ; ២៣,៣៤ ; ២៣,៤៦) ព្រះអង្គក៏មិន ស្គាល់ថ្ងៃនៃអវសានកាលនៃពិភពលោក គឺមានតែព្រះបិតាទេ ដែលស្គាល់ (មក ១៣,៣២ ; មថ ២៤,៣៦)។ ទីពីរ ព្រះយេស៊ូមានសេរីភាពពេញលេញ និងអំណាចដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត គឺព្រះអង្គបង្រៀនដោយ​អំណាច (មក ១,២២ ; មថ ៧,២៩) ជាម្ចាស់នៃថ្ងៃស​ប្ប័ទ (មក ២,២៣-២៨) មានឋានៈធំជាងព្រះវិហារ (មថ ១២,៦ ; ១២,៨) ជាម្ចាស់លើវិន័យ (មថ ៥-៧)  លើកលែងទោសអោយអ្នកបាប (មក ២,១-២ ; លក ៧,៤៧-៤៩) ប្រោសអ្នកជម្ងឺដោយមានឫទ្ធានុភាព “ចេញ” ពីខ្លួនព្រះអង្គ (មក ៥,៣០ ; លក ៦,១៩) សូមអោយ​គេ​ផ្ញើ​ជី​វិត​លើព្រះអង្គផ្ទាល់ (មក ៩,២៣-២៤ ; មថ ៩,២៨ ; លក​ ៨,៥០) ពន្យល់ថា ត្រូវតែស្រលាញ់ព្រះអង្គ ដើម្បីទទួលការ សង្រ្គោះ (មក ៨,៣៨ ; មថ ១០,៣២-៣៣ ; លក ៩,២៦ ; លក ១២,៨-៩) មានតែព្រះអង្គទេ ដែល​ស្គាល់ព្រះ​បិតា និងអាចសម្ដែងព្រះអង្គអោយមនុស្សលោកស្គាល់ (មថ ១១,២៧ ; លក ១០,២២)។ អំណាច​នេះ ឆ្លុះ​បញ្ចាំងទំនាក់ទំនងតែមួយ ដែលព្រះយេស៊ូមានជាមួយព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះបិតាព្រះអង្គ។

ខ) តាមសន្តយ៉ូហាន

តាមសន្តយ៉ូហាន មានព្រះបន្ទូលពិសេស “ព្រះបិតារបស់ខ្ញុំ និងព្រះបិតារបស់អ្នករាល់គ្នា” (យហ ២០,១៧) បានសេចក្ដីថា នៅពេលដែលព្រះយេស៊ូនឹងឡើងឯស្ថានបរមសុខ ព្រះអង្គនឹងប្រទានព្រះវិញ្ញាណដ៏ វិសុទ្ធ (យហ ២០,២២) ដែលនឹងប្រោសសាវ័កអោយទៅជាបុត្រធីតារបស់ព្រះជាម្ចាស់ (យហ ១,១២)។ យើង អាចពន្យល់ព្រះបន្ទូលនេះ ដូចតទៅ គឺ “ព្រះបិតារបស់ខ្ញុំ ដែលជាព្រះបិតារបស់អ្នករាល់គ្នា ដោយសារខ្ញុំ ”។ ព្រះ យេស៊ូជារៀមច្បង របស់អស់អ្នក ដែលមានទំនាក់ទំនងថ្មីជាមួយព្រះបិតា ដោយសារព្រះយេស៊ូ។ ដូច្នេះ ព្រះ យេស៊ូជាព្រះបុត្រាជាប្រពភ ចំពោះអស់អ្នកដែលនឹងក្លាយទៅជាបុត្រធីតារបស់ព្រះបិតា ដោយសារព្រះយេស៊ូ។ អ្នកជឿអាចមានទំនាក់ទំនងជាមួយព្រះបិតា ដោយព្រះយេស៊ូជាព្រះបុត្រារបស់ព្រះបិតា។

៣) តើត្រូវយល់យ៉ាងណាអំពីពាក្យ “ព្រះបិតា”?

តើត្រូវយល់យ៉ាងដូចម្ដេចពាក្យ “ព្រះបិតា” ? យើងប្រើពាក្យព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា តាមន័យ​ប្រៀធៀប​នឹងជីវិតមនុស្សក្នុងក្រុមគ្រួសារ។ មានចំណុចពីរសំខាន់៖

ក) ព្រះយេស៊ូមានព្រះបិតាជាគោល (ប្រភព)

ចំណុចទីមួយ៖ ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះបិតា ដ្បិតព្រះអង្គចាត់ ព្រះ​យេស៊ូ​អោយទៅ ។ អ្នកដែលត្រូវគេ​ចាត់​អោយ​ទៅដូចជាអ្នកដែលចាត់អោយទៅ គឺអ្នកដែលត្រូវ​គេចាត់​អោយ​ទៅ​មាន​អំណាច ដូចអ្នកដែលចាត់​អោយ​ទៅ ជាតំណាងរបស់គេ។ កិច្ចការ​របស់អ្នក​ដែលត្រូវ​គេ​ចាត់​អោយ​ទៅជា​កិច្ចការ​របស់​​អ្នក ដែលចាត់អោយទៅ៖ សូម​អាន យហ ៦,៣៨ ; យហ ១៣,២០។ អ្នកដែលត្រូវគេចាត់អោយ​ទៅ​ត្រូវ​តែ​ធ្វើ​របាយការណ៍​ចំពោះអ្នក​ដែល​ចាត់​អោយទៅ។​ ហេតុនេះ បើយើងទទួលស្គាល់ថា ព្រះយេស៊ូជាអ្នក ដែល​ត្រូវ​ព្រះ​បិតាចាត់អោយទៅ យើង​ក៏​ទទួល​ស្គាល់ព្រះបិតាដែរ ហើយបេសកកម្មរបស់ព្រះសហគមន៍បន្ត​ការ​ចាត់​អោយ​ទៅ​នេះ (យហ ១៧,១៨ ; ២០,២១)។​ ការ យាងចុះ និងការ យាងឡើង សម្ដែងការ​ចាត់​អោយ​ទៅ​នេះ​​ដែរ៖ យហ ៣,១៣ ; យហ ៦,៣៣ ; ៦,៣៨​ ; ២០,១៧។ របៀបនិយាយនេះ សម្ដែងថា ព្រះយេស៊ូមានព្រះ​ជន្ម​​គង់​នៅ​តាំងពីដើមរៀងមក ហើយពោរ​ពេញ​ដោយសិរីរុងរឿង រួមជាមួយព្រះបិតា។ ម្យ៉ាងទៀត ព្រះយេស៊ូ ចេញ មក​ពី​ព្រះបិតា (យហ ១៦,២៧.២៨.៣០) ព្រះអង្គចេញពីប្រះជាម្ចាស់ ហើយ “ទៅឯព្រះបិតា” គឺ “អ្នកដែល ចាត់​ព្រះ​អង្គ​អោយមក” (យហ ១៦,៥.១០.១៧.២៨)។ សូមអាន យហ ៨,១៤.៤២ ; យហ ១៦,២៧-២៨។ ព្រះ​បិតា​ជា​ទី​ចុងក្រោយ​របស់​ព្រះយេស៊ូដែរ (យហ ៧,៣៣ ; យហ ១៦,៥ ; ១៦,២៨)។​ ការចាត់អោយទៅ ការចេញមកពី និង​ការ​យាង​មក​របស់ព្រះយេស៊ូបង្ហាញទំនាង់ទំនងរវាងព្រះយេស៊ូ និងព្រះបិតាអោយបានគ្រប់លក្ខណៈ។ ដំណឹងល្អ​តាម​សន្ត​យ៉ូហាន​អញ្ជើញអ្នកជឿអោយជឿថា ព្រះយេស៊ូមាន ប្រពភ និងវត្តមាននៅក្នុងអង្គព្រះបិតាផ្ទាល់។  តាំងពីដើម​រៀង​មក ព្រះយេស៊ូគង់នៅជាមួយព្រះបិតា ហើយព្រះអង្គយាងមក្នុងពិភពលោក។ ការចាត់​អោយ​ទៅលាត​សន្ធឹង​មាគ៌ានៃជីវិតព្រះយេស៊ូអោយបានជ្រៅ គឺពីព្រះបិតា ដល់ព្រះបិតា។ ព្រះយេស៊ូ​ពឹង​ផ្អែក​ទាំង​ស្រុង​លើ​ព្រះ​បិតា។ ការចាត់អោយទៅសម្ដែងអត្តសញ្ញាណជ្រាលជ្រៅ​របស់ព្រះយេស៊ូ ដែលចេញមកពីព្រះបិតា ហើយ​ទៅឯ​ព្រះ​បិតាវិញ គឺបង្ហាញថា ព្រះយេស៊ូរួមសភាវៈ​ជា​មួយ​ព្រះ​បិតា។ គ្រូបធ្យាយ និងការ​បញ្ជូន​បន្ត​ព្រះ​សហគមន៍​នៅ​មជ្ឈិម​សម័យនឹងថ្លែងថា៖ ព្រះបិតា​ចាត់ព្រះបុត្រា​អោយ​ទៅយ៉ាងណា (សភាវៈ) ព្រះបុត្រា​ក៍​ពឹក​ផ្អែក​លើ​ព្រះ​បិតា​យ៉ាង​នោះដែរ។

ខ) ព្រះបិតា និងព្រះយេស៊ូរួមឯកភាពជាមួយគ្នា

ចំណុចទីពីរ៖ពាក្យព្រះបិតា សម្ដៅទៅលើភាពស្និតស្នាលរវាងព្រះយេស៊ូ និងព្រះបិតាព្រះអង្គ។ ភាពស្និត​ស្នាល​នេះ ដែលជាឯកភាពពិតប្រាកដ លិចឡើងក្នុងអត្ថបទដំណឹងល្អជាច្រើន៖

១) ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាស្គាល់ និងស្រលាញ់គ្នាទៅវិញទៅមក​​ ៖ មថ ១១,២៧ ; លក ១០,២២។ ព្រះ​ យេស៊ូសម្ដែងព្រះបិតា ពីព្រោះព្រះអង្គជាព្រះបុត្រា។ ព្រះយេស៊ូស្គាល់ព្រះបិតា ការស្គាល់នេះ ជាលក្ខណៈ​ពិសេសរបស់ព្រះបុត្រា ហើយមនុស្សដែលព្រះបុត្រាជ្រើសរើសអាចស្គាល់ព្រះបិតាដែរ។ ដំណឹងល្អតាមសន្ត​យ៉ូហានបញ្ជាក់ជាច្រើនដងថា ព្រះយេស៊ូជាអ្នកសម្ដែងព្រះបិតា ពីព្រោះព្រះអង្គជាព្រះបុត្រា និងអ្នកដែលព្រះ បិតាបានចាត់អោយទៅ (យហ ១០,១៥​ ; ១៤,៩)។ សូមអាន​ យហ ១,១៨៖ ព្រះយេស៊ូផ្ទាល់ជាការសម្ដែងនៃ ព្រះបិតា ដ្បិតព្រះអង្គជាព្រះបុត្រា ដែលបែរព្រះភ័ក្រ្តឆ្ពោះទៅព្រះបិតា។ ព្រះអង្គសម្ដែងព្រះបិតាមិនគ្រាន់តែ ដោយសារ “មុខងារ” របស់ព្រះអង្គទេ គឺមកពីព្រះអង្គមានសភាវៈ ដែលលក្ខណៈពិសេសជាទំនាក់ទំនងជាមួយ ព្រះបិតា។ ពាក្យ “ព្រះបុត្រា” សម្ដែងទំនាក់ទំនងនេះ។ ដូច្នេះហើយ បានជានៅពេលអ្នកជឿស្គាល់ព្រះយេស៊ូជា ព្រះបុត្រា គេក៏ស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះបិតាព្រះអង្គ។ ពេលយើងស្គាល់ព្រះបុត្រា យើងស្គាល់អាឋ៌កំបាំងនៃព្រះ​បិតាដែរ។

ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាមិនគ្រាន់តែស្គាល់គ្នាទៅវិញទៅមកទេ ថែមទាំងព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាស្រលាញ់ គ្នាទៅវិញទៅមកដែរ៖ យហ ៣,៣៥ ; យហ ៥,២០ ; យហ ១៤,៣១។ ពិធីជ្រមុជទឹករបស់ព្រះយេស៊ូសម្ដែង​សេចក្ដី​​ស្រលាញ់នេះ៖ មថ ៣,១៧ ; យហ ១,៣៤។ នៅទីនេះដែរ មនុស្សដែលព្រះបុត្រាជ្រើសរើសអាចទទួល សេចក្ដីស្រលាញ់រវាងព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា។ ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាស្គាល់ និងស្រលាញ់គ្នាទៅវិញទៅមក ទើប​រួមជាមួយគ្នា។ ពាក្យព្រះបិតា បង្ហាញថា ព្រះអង្គរួមជាមួយេព្រះយេស៊ូជាព្រះបុត្រា។

២) ទំនាក់ទំនងរវាងព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាមានលក្ខណៈមួយទៀត គឺព្រះទាំងពីរអង្គរួមគ្នាក្នុងការ​ប្រព្រឹត្ត​កិច្ចការ ដោយ​មានឫទ្ធានុភាពតែមួយ។ ព្រះយេស៊ូប្រព្រឹត្តកិច្ចការរបស់ព្រះបិតាព្រះអង្គ (យហ ៥,៣៦ ; ៩,៤ ; ១០,២៥ ; ១០,៣៧)។ ព្រះយេស៊ូប្រព្រឹត្តកិច្ចការរបស់ព្រះជាម្ចាស់ គឺព្រះអង្គប្រោសអោយរស់ឡើងវិញ (យហ ៥,២១) ផ្តល់ជីវិតអស់កល្បជានិច្ច (យហ ១០,២៨ ; ១៧,២) ដ្បិតព្រះអង្គមានជីវិតក្នុងព្រះអង្គផ្ទាល់ (យហ ៥,២៦) ព្រះអង្គវិនិច្ឆ័យទោសមនុស្សលោក (យហ ៥,២២.២៧) បង្រៀនលទ្ធិនៃព្រះបិតា (យហ ៧,១៦)។ កិច្ចការរបស់ព្រះយេស៊ូជាកិច្ចការរបស់ព្រះបិតាដែរ ដោយសារព្រះទាំងពីអង្គរួមជាមួយគ្នាយ៉ាងស្និតស្នាល (យហ ១០,៣៨)។ ក្នុងកិច្ចការរបស់ព្រះយេស៊ូ ព្រះបិតាផ្ទាល់បំពេញសកម្មភាពរបស់ព្រះអង្គ (យហ ១៤,១០)។ យើង​ស្គាល់នរណាម្នាក់តាមអំពើដែលគេប្រព្រឹត្ត។ កិច្ចការរបស់ព្រះយេស៊ូសម្ដែងថា ព្រះអង្គទទួលអ្វីៗទាំងអស់ពីព្រះ បិតាដោយរួមជាមួយព្រះអង្គយ៉ាងស្និតស្នាលជាទីបំផុត បានជាព្រះបិតាផ្ទាល់ប្រព្រឹត្តកិច្ចការក្នុងកិច្ចការរបស់ព្រះ យេស៊ូ។

៣)​ កិច្ចការរបស់ព្រះយេស៊ូ និងព្រះបិតា ដោយសារព្រះពីរអង្គស្គាល់ និងស្រលាញ់គ្នាទៅវិញទៅមក ធ្វើ​អោយយើងអាចយល់ថា ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាស្ថិតនៅក្នុងព្រះអង្គគ្នាទៅវិញទៅមក (mutual immanence)៖ សូមអាន យហ ១៤,៩-១១។ ការ “ស្ថិតនៅក្នុងព្រះអង្គគ្នាទៅវិញទៅមក” មកពីអត្តសញ្ញាណរបស់ព្រះយេស៊ូជា​ព្រះ​បុត្រា និងរបស់ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះបិតា៖ យហ ១០,៣៨ ; យហ ១៧,២១។ ការ​ “ស្ថិតនៅក្នុង” នេះ របស់​ព្រះយេស៊ូ និងព្រះបិតាព្រះអង្គមានតម្លៃលើសលប់ ដើម្បីស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់ និងទទួលការសង្រ្គោះ គឺសម្ដែង សហគមន៍នៃសេចក្ដីស្រលាញ់ បានសេចក្ដីថា ព្រះយេស៊ូ និងព្រះបិតារួមជាមួយគ្នាជាធ្លុងតែមួយ។

៤)  យើងអាចសង្ខេបការប្រៀនប្រដៅរបស់សន្តយ៉ូហានអំពីកិច្ចការ និងអត្តសញ្ញាណរបស់ព្រះយេស៊ូ ដោយឈ្លានេះ៖ “ខ្ញុំនិងព្រះបិតាជាអង្គតែមួយ” (យហ ១០,៣០)។ ព្រះយេស៊ូបំពេញកិច្ចការនៃព្រះបិតាព្រះអង្គ ហើយកិច្ចការទាំងអស់នោះ ផ្តល់សក្ខីភាពអំពីអត្តសញ្ញាណរបស់ព្រះយេស៊ូ។ ព្រះយេស៊ូប្រព្រឹត្តអ្វីដែលមានតែ ព្រះជាម្ចាស់ដែលអាចប្រព្រឹត្តបាន៖ ព្រះអង្គផ្តល់ជីវិតអស់កល្បជានិច្ច (យហ ១០,២៨)។ ព្រះយេស៊ូមាន​ឫទ្ធានុភាព ដែលជាឫទ្ធានុភាពផ្ទាល់នៃព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះបិតា៖ យហ ១០,២៩។ ដោយសារព្រះបិតា និងព្រះ បុត្រាមានឫទ្ធានុភាពតែមួយ និងប្រព្រឹត្តកិច្ចការដូចគ្នា សាវ័ករបស់ព្រះយេស៊ូអាចផ្ញើជីវិតទាំងស្រុងទៅលើព្រះ អង្គ។ ព្រះយេស៊ូប្រទានអោយមានសេចក្ដីសុខពេញលេញ៖ ឫទ្ធានុភាពរបស់ព្រះអង្គមិនគ្រាន់តែជាឫទ្ធានុភាព ដូចឫទ្ធានុភាពនៃព្រះបិតា គឺជាឫទ្ធានុភាពរបស់ព្រះបិតាតែម្ដង។ ឫទ្ធានុភាពនេះ ផ្តល់អោយយើងយល់ឃើញ អំពីអត្តសញ្ញាណរបស់ព្រះយេស៊ូ និងព្រះបិតាព្រះអង្គ គឺនាំអោយយើងអាចមានជំនឿដ៏រឹងមាំ និងយល់ឃើញថា ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាមានសភាវៈរួមគ្នាជាឯកភាព។​ ម្យ៉ាងទៀត ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាប្រោសប្រទានឯកភាព នេះអោយព្រះសហគមន៍ចូលរួមចំណែក៖ យហ ១៧,២២។

សរុបសេចក្ដី៖ ដោយសារព្រះយេស៊ូ យើងអាចយល់ឃើញថា អត្ថន័យនៃពាក្យ “ព្រះបិតា”។ ពេលព្រះ​សហគមន៍​សម្លឹងមើល និងស្តាប់ព្រះយេស៊ូ ព្រះសហគមន៍អាចយល់ឃើញថា តើព្រះបិតាជានរណា។ លក្ខណៈ​នៃ​​បុគ្គល​ភាព និងកិច្ចការរបស់ព្រះយេស៊ូ​ មកពីទំនាក់ទំនងរបស់ព្រះអង្គជាមួយព្រះបិតា - អស់​អ្នក​ដែល​យល់​ព្រម​​អាច​ទទួល​ទំនាក់​ទំនងនេះដែរ។ ការប្រៀនប្រដៅនេះ សំខាន់នៅពេលដែលមានអ្នកខ្លះនឹងចាត់ទុកថា ព្រះ​បុត្រា​​ជាសត្វលោក ដែលមានឋានៈក្រោមឋានៈនៃព្រះបិតា ខុសប្លែកពីព្រះបិតា។ ព្រះសហគមន៍នឹងរំលឹកថា ឯកភាពរវាងព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាមិនគ្រាន់តែជារឿង “សីលធម៌” ទេ ប៉ុន្តែ ទាក់ទងនឹងសភាវៈ​របស់​ព្រះទាំង​ពីរ​អង្គ​តែ​ម្ដង។ យើងមិនអាចបែកញែកព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា ក្នុងកិច្ចសង្រ្គោះ និងក្នុងសភាវៈផ្ទាល់របស់​ព្រះពីអង្គ​បាន​​ឡើយ។

២) ព្រះអម្ចាស់យេស៊ូជាព្រះបុត្រា

ដោយនិយាយអំពីព្រះបិតា យើងបានិយាយអំពីព្រះបុត្រាដែរ ដ្បិតទាំងពីរអង្គពឹងលើគ្នាទៅវិញទៅមក។ ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាសម្ដែងព្រះអង្គនៅពេលជាមួយគ្នា និងទៅវិញទៅមក គឺស្ថិតនៅក្នុងគ្នាអង្គទៅវិញទៅមក។ យើង​ចាប់ផ្តើមជឿលើព្រះត្រៃឯក ពេលយើងទទួលស្គាល់ថា ព្រះយេស៊ូ និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធជាព្រះជាម្ចាស់ ដោយ​មានទំនាក់ទំនងប្លែកពីគ្នាជាមួយព្រះបិតា។

នៅពេលដែលអ្នកនិពន្ធសម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មីប្រើពាក្យ “ព្រះ” (ho Theos) គេតែងតែថ្លែងអំពីព្រះបិតា។ ក៏ប៉ុន្តែ មាន​អត្ថបទខ្លះ ប្រើពាក្យ “ព្រះ” សម្ដៅទៅលើព្រះបុត្រា។​ គ្រីស្តទូតថូម៉ាសទូលទៅព្រះយេស៊ូថា៖ “ព្រះអង្គ​ពិត​ជា​ព្រះ​អម្ចាស់ និងជាព្រះរបស់ទូលបង្គំមែន!” (យហ ២០,២៨)​ គឺលោកប្រកាសជំនឿរបស់គ្រីស្តបរិស័ទ​ក្រោយ​បុណ្យ​ចម្លង។ គេហៅព្រះយេស៊ូថា ព្រះ ព្រោះព្រះអង្គមានព្រះជន្មថ្មី ស្របតាមការប្រកាសថា ព្រះយេស៊ូជាព្រះ អម្ចាស់ (ដែលជាព្រះនាមរបស់ព្រះជាម្ចាស់ក្នុងគម្ពីរ)។ ក្រុមគ្រីស្តទូតបាន “ទទួលស្គាល់អោយបានពេញលេញ ថា ព្រះគ្រីស្តជាព្រះជាម្ចាស់ តាមអ្វីៗទាំងអស់ ដែលព្រះអង្គបានបង្ហាញអោយគេដឹង ដោយរងទុក្ខលំបាក សោយ​ទីវង្គត និងមានព្រះជន្មថ្មី”។ ដោយសារ “គេជឿថា ព្រះគ្រីស្តមានព្រះជន្មថ្មី” ក្រុមគ្រីស្តទូតក៏ “ជឿជាក់ថា ព្រះអង្គពិតជាព្រះជាម្ចាស់” (សន្ត ថូម៉ាសអាគីណាស)។

ហប ១,៨ ទទួលស្គាល់ថា ព្រះយេស៊ូ ដែលជាព្រះបុត្រា ពិតជា “ព្រះ” ដែរ៖ “ចំពោះ​ព្រះបុត្រា​វិញ‌‌ ​ព្រះ​ជា​ម្ចាស់​​មាន​ព្រះបន្ទូល​ថា​៖ “បពិត្រ​ព្រះជាម្ចាស់‌​​ បល្ល័ង្ក​របស់​ព្រះអង្គ នៅ​​​​​ស្ថិត​ស្ថេរ​​អស់​​កល្ប​ជានិច្ច ហើយ‌​ព្រះអង្គ​គ្រង​រាជ្យ‌​ដោយ​យុត្តិធម៌​”” បានសេចក្ដីថា ព្រះយេស៊ូជាព្រះជាម្ចាស់ (ម្យ៉ាងទៀត ក្នុងអត្ថបទនេះ ព្រះ​យេស៊ូ​មាន​ឋានៈ​ខ្ពស់ជាងទេវទូត)។ ចំពោះយហ ១,១ អត្ថពទនេះ ថ្លែងច្បាស់ៗថា ព្រះយេស៊ូជាព្រះជាម្ចាស់៖ “កាល​ពីដើម​ដំបូង​បង្អស់​ ព្រះ​បន្ទូល​មាន​ព្រះជន្ម​គង់​នៅ។​ ព្រះ​បន្ទូល​បែរ​ទៅ​រក​ព្រះជា​ម្ចាស់​ ហើយ​ព្រះ​បន្ទូល​ជា​ព្រះជា​ម្ចាស់”។ យើងអាចបកប្រែ “ហើយព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះបន្ទូល” ដែរ បញ្ជាក់ថា ព្រះយេស៊ូមិនគ្រាន់​តែ​មាន​លក្ខណៈដូច​ព្រះ​ទេ ប៉ុន្តែ ជាព្រះជាម្ចាស់តែម្តង។

យើងអាចចាត់ទុកថា ពាក្យ ព្រះបន្ទូល ដែលរួមជាមួយពាក្យ “ព្រះជាម្ចាស់” ជាកំពូលនៃការប្រៀនប្រដៅ នៃសម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មីទាក់ទងនឹងព្រះយេស៊ូ។ ដោយបំភ្លឺយើងអោយដឹងថា ព្រះយេស៊ូជាព្រះជាម្ចាស់ ពាក្យព្រះបន្ទូល សម្ដែងកិច្ចសម្ដែង កិច្ចបង្កើត និងកិច្ចសង្រ្គោះ ដែលព្រះយេស៊ូបានបំពេញ។ ការអះអាងថា ព្រះបន្ទូល​ជា​ព្រះ​ជា​ម្ចាស់ ដែលមានព្រះជន្មគង់នៅតាំងពីដើមដំបូងបង្អស់ ដែលប្រសូតជាមនុស្ស (យហ ១,១៤) បំភ្លឺកិច្ចការ និងព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះយេស៊ូ ជាពិសេសព្រះបន្ទូល “ខ្ញុំនេះហើយ គឺជាខ្ញុំ” (យហ ៨,២៤.២៨​.៥៨ ; ១៣,១៩) (សូមអានទីសម្គាល់ដែរ)។

គ្រីស្តបរិស័ទដើមដំបូង ជាពិសេសសន្ត អ៊ីញ៉ាស នៃទីក្រុងអង់ទីអូស នៅដើសតវត្សទី២ បានបញ្ជាក់ថា ព្រះយេស៊ូជាព្រះជាម្ចាស់៖ “ព្រះហឫទ័យរបស់ព្រះបិតា និងរបស់ព្រះយេស៊ូគ្រីស្តជាព្រះរបស់យើង ”។ ចំពោះ​គ្រីស្ត​​​បរិស័ទ​ លោកថ្លែងថា៖ “បងប្អូនបានយកតម្រាប់តាមព្រះជាម្ចាស់ បានរស់ឡើងវិញក្នុងព្រះលោហិត​របស់​ព្រះជាម្ចាស់...”។ “តាមការចាត់ចែងរបស់ព្រះជាម្ចាស់ ព្រះនាងម៉ារីបានប្រសូតព្រះរបស់យើង គឺព្រះយេស៊ូគ្រីស្ត​ ពី​​ពូជពង្សរបស់ព្រះបាទដាវីឌ និងពីព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ”។ “សូមអនុញ្ញាតអោយខ្ញុំយកតម្រាប់តាមទុក្ខលំបាកនៃ ព្រះ​របស់ខ្ញុំ”។ គ្រីស្តបរិស័ទដើមទទួលស្គាល់ថា ព្រះយេស៊ូជាព្រះជាម្ចាស់ដោយសារកិច្ចសង្រ្គោះ ដែលផ្តល់ ជីវិតរបស់ព្រះអង្គ។

ក៏ប៉ុន្តែ សម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មីមិនសូវហៅព្រះយេស៊ូថា ជាព្រះជាម្ចាស់តែម្តងឡើយ គឺអ្នកនិព្ធបង្ហាញថា ព្រះ​យេស៊ូ​ជាព្រះជាម្ចាស់តាមរបៀបផ្សេងៗ​ដូចជា៖

១) ព្រះយេស៊ូបំពេញកិច្ចការរបស់ព្រះជាម្ចាស់ គឺព្រះយេស៊ូលើកលែងទៅអោយអ្នកបាប (មក ២,៧ ; លក ៧,៤៨) ប្រោសមនុស្សស្លាប់អោយរស់ឡើងវិញ (មក ៥,៣៥-៤៣ ; យហ ១១) ព្រះអង្គសង្រ្គោះ នឹងយាង​មកវិនិច្ឆ័យទោសមនុស្សលោក (មថ ២៥,៣១-៤៦) ព្រះអង្គប្រោសអោយមានជីវិត និងវិនិច្ឆ័យទោសមនុស្ស​ឥឡូវនេះហ្នឹងហើយ (យហ ៥)។ ព្រះយេស៊ូផ្ទាល់ប្រព្រឹត្តកិច្ចការ ដែលមានតែឫទ្ធានុភាពរបស់ព្រះជាម្ចាស់អាច ប្រព្រឹត្តបាន។ ដោយមានការណែនាំនៃព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ កិច្ចការទាំងអស់នោះ អញ្ចើញអ្នកអានអោយរិះគិត អំពីអត្តសញ្ញាណរបស់ព្រះយេស៊ូ។ យើងទទួលស្គាល់ថា ព្រះយេស៊ូជាព្រះដោយសារជំនឿតែប៉ណ្ណោះ។ គ្មានពស្តុតាងទេ មានតែព្រះបន្ទូល និងទីសម្គាល់ខ្លះ បញ្ជាក់ជំនឿនេះ។ ដោយមានព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធជួយបំភ្លឺ ក្រុមគ្រីស្តទូតបង្ហាញថា ព្រះគ្រីស្តមានព្រះជន្មមុនសម័យកាលទាំងអស់ បង្កើតពិភពលោក និងនាំសត្វលោកទៅ គោលដៅចុងក្រោយបំផុត (យហ ១,៣ ; ១ករ ៨,៦ ; អភ ១,២២ ; កូឡ ១,១៥-២០ ; វវ ២២,១៣...)។

២) ព្រះយេស៊ូជាអ្នកដែលព្រះបិតាបានចាត់អោយមក ។ ព្រះយេស៊ូត្រូវចាត់អោយមក ព្រះអង្គ​ក៏យា​ង​មក ដែរ (លក ១២,៤៩) បានសេចក្ដីថា ព្រះអង្គមានព្រះជន្មមុនសម័យកាលទាំងអស់។ ព្រះអង្គមានព្រះជន្មរួម ជាមួយព្រះបិតាកាលពីដើមរៀងមក ព្រះអង្គយាងមកក្នុងលោកនេះ គឺស្របតាមព្រះហឫទ័យរបស់ព្រះបិតា ដែល ចាត់ព្រះយេស៊ូអោយមក។

ដោយសង្រ្គោះមនុស្សលោកជាស្ថាពរ ព្រះយេស៊ូបំពេញព្រះគម្ពីរអោយបានគ្រប់លក្ខណៈ។ ឧ. អ្នកនិពន្ធ ឧទិសព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះជាម្ចាស់ ដែលមានក្នុងសម្ព័ន្ធមេត្រីចាស់ ដល់ព្រះយេស៊ូដូចជា “គឺខ្ញុំនេះហើយ គឺជាខ្ញុំ” (យហ ៨,២៤.២៨.៥៨ ; យហ ១៣,១៩) ឬ “ព្រះអម្ចាស់” (រម ១០,១៣)។

៣) ព្រះយេស៊ូណែនាំខ្លួនជាបុត្រមនុស្ស​ ។ យោងតាម ដន ៧,៩-១៤ ពាក្យ “បុត្រមនុស្ស” មានន័យ​ថា ព្រះ​​យេស៊ូបំពេញព្រះរាជ្យរបស់ព្រះជាម្ចាស់អោយបានពេញលេញ ហើយព្រះយេស៊ូមានឋានៈដែលមកពីស្ថាន​បរមសុខ និងខុសប្លែកពីមនុស្ស។ ងារនេះ បង្ហាញថា ព្រះយេស៊ូមានអំណាចជាព្រះមេស្ស៊ី ហើយព្រះអង្គ ត្រូវ​តែ​រង​ទុក្ខលំបាក សោយទីវង្គត និងទទួលសិរីរុងរឿង ដែលព្រះអង្គនឹងសម្ដែងនៅពេលយាងមកវិញ។ ងារ “បុត្រ​មនុស្ស” បង្ហាញថា ព្រះយេស៊ូដឹងខ្លួនអំពីអត្តសញ្ញាណ និងបេសកកម្មរបស់ព្រះអង្គ។

៤) ព្រះយេស៊ូជាព្រះបុត្រារបស់ព្រះជាម្ចាស់ ។ ព្រះយេស៊ូណែនាំខ្លួនជា “ព្រះបុត្រា” (មក ១៣,៣២ ; មថ ២៤,៣៦ ; មក ១២,១-១២ ; មថ ១១,២៧ ; លក ១០,២២)។ ងារ “ព្រះបុត្រារបស់ព្រះជាម្ចាស់” ស្រដៀង នឹងព្រះបុត្រា សម្ដៅទៅលើឯកភាពរបស់ព្រះយេស៊ូជាមួយព្រះបិតា ដែលការមានព្រះជន្មថ្មីបានសម្ដែងអោយ ពេញលេញ។ ការប្រកាសជំនឿថា ព្រះយេស៊ូជា “ព្រះបុត្រារបស់ព្រះជាម្ចាស់” ជាប់ចំណងនឹងជំនឿនៃបុណ្យ ចម្លង (រម ១,៤) គឺមិនគ្រាន់តែសម្ដៅទៅលើការមានព្រះជន្មថ្មី និងការឡើងឯស្ថានបរមសុខប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងសម្ដែងអត្ត​សញ្ញាណជ្រាលជ្រៅ និង “ដើមដំបូង” របស់ព្រះយេស៊ូដែរ ហើយបំភ្លឺកិច្ចសម្ដែង និង​កិច្ច​សង្រ្គោះទាំងអស់របស់ព្រះអង្គ។

៥) គ្រីស្តបរិស័ទគោរពថ្វាយបង្គំព្រះយេស៊ូ ដូចគេគោរពថ្វាយបង្គំព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះបិតាដែរ។ សូមអាន វវ ៥,១៣។ គេលើកតម្កើងសិរីរុងរឿងរបស់ព្រះបិតាដោយ ព្រះបុត្រាដែរ៖ រម ១៦,២៧​ ; ២ករ ១,២០ ; យដ ២៥ ; ២ពត្រ ៣,១៨ ; រម ៩,៥ ; ២ធម ៤,១៨ ; វវ ១,៦ ; កក ៧,៥៩ យោងតាម ទន ៣១,៦៖ សន្ត ស្ទេផានហៅព្រះយេស៊ូថា ព្រះអម្ចាស់ ដែលជាងាររបស់ព្រះជាម្ចាស់ក្នុងសម្ព័ន្ធមេត្រីចាស់ ; វវ ២២,២០)។

ពាក្យ “ព្រះអម្ចាស់” (Kurios) មានលក្ខណៈទាក់ទងនឹងវប្បធម៌៖ ភីល ២,១០-១១។ ពាក្យនេះ សម្ដែង ថា ព្រះយេស៊ូ ដែលមានព្រះជន្មថ្មី មានសិរីរុងរឿង ឋានៈ និងឫទ្ធានុភាពដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត (កក ២,៣៦ ; យហ ២០,២៨ ; រម ១០,៩)។ ពាក្យនេះ មានន័យថា ក្នុងសិរីរុងរឿងរបស់ព្រះអង្គ ព្រះ​យេស៊ូមាន​លក្ខណៈ​របស់​ព្រះ​ជា​ម្ចាស់​ផ្ទាល់ (ភីល ២,១០-១១ ; អស ៤៥,២៣-២៤)។ ក៏ប៉ុន្តែ ទោះបីពាក្យព្រះអម្ចាស់ សម្ដៅទៅលើការឡើង ពោរពេញដោយសិរីរុងរឿងរបស់ព្រះយេស៊ូក៏ដោយ ក៏សម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មីបង្ហាញថា ព្រះយេស៊ូមានឋានៈជាព្រះអម្ចាស់ តាំងពីដើមរៀងមកដែរ។ ក្នុងអត្ថបទដំណឹងល្អរបស់សន្តលូកា នាងអេលីសាបិតហៅនាងម៉ារីថា “មាតានៃព្រះ អម្ចាស់របស់ខ្ញុំ” (លក ១,៤៣)។ ​ហេតុនេះហើយ បានជាគ្រីស្តបរិស័ទហៅព្រះយេស៊ូថា ព្រះអម្ចាស់ ជាលក្ខណៈ ពិសេសរបស់ព្រះអង្គ។ សូមអាន ១ករ ១២,៤-៦ ទាក់ទងនឹងព្រះត្រៃឯកដែរ។

        ៣) ព្រះអំណោយទានរបស់ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ

       ការសម្ដែងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធជាស្នូលនៃការសម្ដែងរបស់ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា។ ការសិក្សាអំពីព្រះ វិញ្ញាណមិនមែនជាវគ្គមួយដោយឡែកពីវគ្គខាងលើនោះឡើយ។ តាមតម្រូវការរបស់យើងៗបានចាប់ផ្ដើមសិក្សា អំពីព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា ប៉ុន្តែ ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រារួមជាមួយគ្នាដោយសារព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ ព្រះវិញ្ញាណ ជាស្នូលនៃការសម្ដែងព្រះត្រៃឯកដូចជាអាឋ៌កំបាំងនៃសេចក្ដីស្រលាញ់។ នៅពេលនេះ យើងនឹងលម្អិតលម្អន់ ការប្រៀនប្រដៅនៃសម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មីអំពីប្រធានបទនេះ។

          ១) តាមសន្តម៉ាថាយ ម៉ាកុស លូកា

ក្នុងអត្ថបទដំណឹងល្អតាមសន្តម៉ាថាយ សន្តម៉ាកុស និងសន្តលូកា ព្រះវិញ្ញាណជាអ្នកបំពេញការសង្រ្គោះ ក្នុងអង្គព្រះយេស៊ូ និងដោយព្រះយេស៊ូ។ ព្រះនាងព្រហ្មចារិនីម៉ារីប្រសូតព្រះយេស៊ូ ដោយសារកិច្ចការរបស់ព្រះ​វិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ (មថ ១,១៨.២០ ; លក ១,៣៥)។ កិច្ចការរបស់ព្រះវិញ្ញាណធ្វើអោយយើងយល់ថា អ្នកដែល ប្រសូតពីព្រះនាងម៉ារី គឺជាព្រះបុត្រារបស់ព្រះជាម្ចាស់ផ្ទាល់។ ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធមានលក្ខណៈពិសេសថា ជាអ្នក ប្រព្រឹត្តកិច្ចព្យាករណ៍ (លក ១៖ ព្រះវិញ្ញាណដែលចុះសណ្ឋិតលើព្រះនាងម៉ារី ធ្វើអោយនាងអេលិសាបិត និង​លោកសាការីព្យាករណ៍) ហើយជាអ្នកបង្កើត (ម៉ារីមានផ្ទៃមកពីព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ)។ នៅពេលពិធីជ្រមុជទឹក (មក ១,៩-១១) ព្រះវិញ្ញាណបង្ហាញថា ព្រះយេស៊ូជាព្រះមេស្ស៊ីដែលយាងមកសង្រ្គោះមនុស្សលោក។ ព្រះយេស៊ូ ជាអ្នកទទួលព្រះវិញ្ញាណ។ វត្តមានរបស់ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធបង្ហាញថា ព្រះយេស៊ូមានឋានៈជាស្ដេច ជាព្យាការី និងជាបូជាចារ្យ។ ព្រះវិញ្ញាណណែនាំព្រះយេស៊ូក្នុងវាលហោស្ថាន (មក ១,១២-១៣) ជាប្រពភនៃភក្តីភាពរបស់ ព្រះយេស៊ូ។ ការចាក់អភិសេករបស់ព្រះយេស៊ូដោយព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធទាក់ទងនឹងកិច្ចសង្រ្គោះទាំងមូលរបស់ ព្រះយេស៊ូ មិនគ្រាន់តែនៅពេលព្រះអង្គជ្រមុជទឹកទេ ថែមទាំងអស់មួយជីវិត ធម៌ទេសនាទាំងអស់ និងកិច្ច​សង្រ្គោះរបស់ព្រះអង្គ រហូតដល់ពេលព្រះអង្គបូជាព្រះជន្មនៅលើឈើឆ្កាងដែរ។ ព្រះជាម្ចាស់មានព្រះបន្ទូល​សន្យាថា​ នឹងប្រទានព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធអោយក្រុមសាវ័ក ដលម្បីអោយគេនៅស្មោះត្រង់នឹងព្រះយេស៊ូ ហើយ អោយគេផ្តល់សក្ខីភាពចំពោះព្រះយេស៊ូ (មក ១៣,១១ ; មថ ១០,១៩-២០ ; លក ១២,១១-១២)។

          ២) តាមកិច្ចការគ្រីស្តទូត

កិច្ចការគ្រីស្តទូតបង្ហាញថា ព្រះសហគមន៍បន្ត កិច្ចការរបស់ព្រះយេស៊ូដោយមានព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ណែនាំ។ ព្រះវិញ្ញាណជាប្រពភនៃសក្ខីភាព ដែលធ្វើអោយព្រះសហគមន៍រីកចម្រើន។ ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ដែល​ព្រះយេស៊ូដែលគង់ខាងស្តាំព្រះបិតាបានចាក់បង្ហូរ (កក ២,៣៣) ជាធម្មវិន័ថ្មិ (កក ២,១-៤)។ ព្រះអំណោយទាន នៃព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធជាប់ចំណងនឹងពិធីជ្រមុជទឹក (កក ២,៣៨)។ ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ដែលណែនាំក្រុមគ្រីស្ត ទូត កសាងព្រះសហគមន៍ ដោយប្រោសគ្រីស្តបរិស័ទម្នាក់ៗអោយបានវិសុទ្ធ ដោយប្រោសគេអោយប្រព្រឹត្ត កិច្ចការនៃសេចក្ដីស្រលាញ់ និងដោយជម្រុញគេអោយផ្តល់សក្ខីភាព។ សន្តលូកាបង្ហាញថា ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ជាប់ចំណងនឹងព្រះគ្រីស្ត៖ ព្រះវិញ្ញាណណែនាំកិច្ចការរបស់ព្រះយេស៊ូក្នុងឋានៈជាមនុស្ស ហើយព្រះយេស៊ូដែល មានព្រះជន្មថ្មីចាក់បង្ហូរព្រះវិញ្ញាណ។ ព្រះអំណោយទានរបស់ព្រះវិញ្ញាណបង្ហាញថា ព្រះសហគមន៍បន្ត​ជីវិ​ត​របស់​ព្រះយេស៊ូនៅលើផែនដី។ ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធប្រព្រឹត្តកិច្ចការរបស់ព្រះអង្គដោយសំអាងទៅលើព្រះយេស៊ូ គឺ​ព្រះអំណោយទានរបស់ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធទាក់ទងនឹងព្រះយេស៊ូជានិច្ច។

តាមការប្រៀនប្រដៅនេះ ព្រះយេស៊ូជាអ្នកទទួល ព្រះវិញ្ញាណ (ព្រះអង្គទទួលព្រះវិញ្ញាណអោយគ្រប់​លក្ខណៈ) ហើយព្រះ អង្គជាអ្នកប្រទាន ព្រះវិញ្ញាណដែរ (ព្រះអង្គចាក់បង្ហូរព្រះវិញ្ញាណនៅពេលបុណ្យចម្លង)។ ត្រូវតែចាប់ងារម្មណ៍នឹងចំណុចទាំងពីរនោះនៅពេលរិះគិតពិចារណាអំពីព្រះយេស៊ូ គឺព្រះយេស៊ូពិតជាព្រះជា​ម្ចាស់ផង ពិតជាមនុស្សផង។​ ក្នុងឋានៈជាមនុស្ស ព្រះយេស៊ូទទួលព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ទាំងរៀបចំនៅក្នុងអង្គ ព្រះអង្គ ការទទួលព្រះវិញ្ញាណដោយព្រះសហគមន៍។ “ ព្រះវិញ្ញាណនោះ បានយាងចុះសណ្ឌិតលើព្រះបុត្រា របស់ព្រះជាម្ចាស់ ដែលបានក្លាយទៅជាបុត្រមនុស្ស ហេតុនេះ រួមជាមួយព្រះអង្គ ព្រះវិញ្ញាណចាប់ផ្តើមធ្លាប់រស់ នៅក្នុងមនុស្ស សណ្ឌិតលើមនុស្ស ដែលជាស្នាព្រះហស្តរបស់ព្រះជាម្ចាស់” (សន្តអ៊ីរ៉ែណែនៃទីក្រុងលីយ៉ូង[2])។

          ៣) តាមសន្តប៉ូល

ការប្រៀនប្រដៅរបស់សន្តប៉ូល អំពីព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធមានតម្លៃពិសេស។ ព្រះវិញ្ញាណធ្វើអោយអ្នកជឿ រួមជាមួយព្រះយេស៊ូ ដែលមានព្រះជន្មថ្មី (រម ៨,៩-១១)។ កិច្ចការរបស់ព្រះវិញ្ញាណជាប់យ៉ាងស្និតស្នាលនឹងការ មានព្រះជន្មថ្មីរបស់ព្រះយេស៊ូ (រម ១,៣-៤ ; ៨,១១)។ ព្រះបិតាជាអ្នកប្រទានព្រះវិញ្ញាណ (រម ៨,១១ ; ១ថស ៤,៨ ; ១ករ ៦,១៩ ; ២ករ ១,២២ ; ៥,៥ ; កាឡ ៣,៥ ; ៤,៦...)។ ហើយកិច្ចការរបស់ព្រះវិញ្ញាណពឹងផ្អែកលើ​ព្រះ​យេស៊ូ។ ការប្រកាសជំនឿថា ព្រះយេស៊ូជាព្រះអម្ចាស់ជាស្នាព្រះហស្តដំបូងរបស់ព្រះវិញ្ញាណ (១ករ ១២,៣)។ ព្រះអង្គជាព្រះវិញ្ញាណរបស់ព្រះគ្រីស្ត ៖ សូមអាន រម ៨,៩ ; កាឡ ៤,៦ ; ភីល ១,១៩។ ព្រះបិតាជា​គោល ជាអ្នកចាត់ព្រះវិញ្ញាណអោយមក ប៉ុន្តែ ក្នុងការយាងមកនេះ ព្រះគ្រីស្តសំខាន់ៗដែរ បានជាព្រះវិញ្ញាណ មានលក្ខណៈពិសេស គឺពឹងផ្អែកលើព្រះគ្រីស្ត។ ហេតុនេះហើយ បានជាចំពោះសន្តប៉ូល រូបមន្ត “ក្នុងអង្គព្រះ គ្រីស្ត” និង “ក្នុងអង្គព្រះវិញ្ញាណ” ស្រដៀងគ្នា ហើយពេលខ្លះដូចគ្នាតែម្តង។ ព្រះគ្រីស្ត និងព្រះវិញ្ញាណខុសប្លែក ពីគ្នា មិនអាចភ័ន្តច្រឡំបានឡើយ។ ព្រះគ្រីស្តប្រព្រឹត្តកិច្ចការដោយព្រះវិញ្ញាណ (រម​ ១៥,១៨-១៩) ប៉ុន្តែព្រះ វិញ្ញាណមិនប្រព្រឹត្តកិច្ចការដោយព្រះគ្រីស្តទេ។ របៀបប្រព្រឹត្តកិច្ចការរបស់ព្រះគ្រីស្ត និងព្រះវិញ្ញាណប្លែកពីគ្នា ប៉ុន្តែបង្កើតផលផ្លែដូចគ្នា។ ព្រះវិញ្ញាណប្រទានអោយអ្នកជឿអាចទទួលព្រះគ្រីស្ត  និងអាចប្រត្តិបត្តតាម។ កិច្ច​ការ​របស់ព្រះវិញ្ញាណស្ថិតក្នុងទំនាក់ទំនងរបស់ព្រះបិតា និងព្រះគ្រីស្តយេស៊ូ ហើយក្នុងទំនាក់ទំនង ដែល​អ្នក​ជឿ​ម្នាក់ៗ​​មានជាមួយព្រះបិតាដោយព្រះយេស៊ូ។ ព្រះវិញ្ញាណប្រព្រឹត្តកិច្ចការរួមជាមួយព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា (១ករ ១២,៤-៦) ហើយមានឋានៈស្មើនឹងព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា (២ករ ១៣,១៣)។ ដូច្នេះ ត្រូវទទួលស្គាល់ថា ព្រះ វិញ្ញាណជា “អង្គ” (បុគ្គល) ដូចព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាផងដែរ។

          សន្តប៉ូលសង្កត់ធ្ងន់អំពីការរស់នៅក្នុងព្រះវិញ្ញាណ​ ។ ព្រះវិញ្ញាណជាគោលនៃជីវិតថ្មី ដែលព្រះអង្គ​ជា​វិន័យ (រម ៨) ជាគោលនៃសេរីភាព (រម ៨,២ ; កាឡ ៥,១៨ ; ២ករ ៣,១៧) ជាគោលនៃការរស់នៅខាង​សីលធម៌ និងខាងទេវវិទ្យា (កាឡ ៥,១៣-២៥) ព្រះអង្គបញ្ចាំចិត្តអោយអ្នកជឿដឹងថា គេនឹងទទួលមត៌ក (អភ ១,‌១៤ ; រម ៨,២៣ ; ២ករ ១,២២ ; ២ករ​ ៥,៥)។ ព្រះជាម្ចាស់ប្រទានព្រះវិញ្ញាណផ្ទាល់ដល់អ្នកជឿ ហើយព្រះ វិញ្ញាណនេះស្នាក់នៅក្នុងចិត្តគេ​ (រម ៨,៩.១១)។ ព្រះវិញ្ញាណស្ថិតក្នុងដើមដំបូង និងទីចុងក្រោយនៃជីវិតរបស់ គ្រីស្តបរិស័ទ គឺអ្នកជឿរួមចំណែកជាមួយព្រះគ្រីស្តក្នុងអង្គព្រះវិញ្ញាណ​ ហើយដោយ ព្រះគ្រីស្តនេះ គេឆ្ពោះទៅ​កាន់ ព្រះបិតា (អភ ២,១៨)។ សូមអាន កាឡ ៤,៦៖ ដោយសារព្រះវិញ្ញាណ អ្នកជឿមានទំនាក់ទំនងថ្មីជាមួយ ព្រះជាម្ចាស់ ប្លែកពីទំនាក់ទំនងរវាងទាសករ និងម្ចាស់របស់គេ​ ដ្បិតព្រះអង្គប្រោសប្រទានអោយទៅជាបុត្រធីតា របស់ព្រះជាម្ចាស់ (រម ៨,១៥) គឺជាព្រះវិញ្ញាណរបស់ព្រះបុត្រាផ្ទាល់ (កាឡ ៤,៦)។ ព្រះវិញ្ញាណធ្វើអោយអ្នកជឿ រួមជាមួយព្រះបុត្រា ដើម្បីអោយគេបែរមុខទៅរកព្រះបិតា ដូចព្រះយេស៊ូផងដែរ។​ ដោយសារព្រះវិញ្ញាណ​ ព្រះ​ជា​ម្ចាស់​ប្រទានព្រះ​អំណោយទានដល់គ្រីស្តបរិស័ទ (១ករ ១២,៤-១១) ជាពិសេសសេចក្ដីស្រលាញ់ដែលជាព្រះ អំណោយទានដ៏លើសលប់ (១ករ​ ១៣,១៣) ដែលមកពីវត្តមានរបស់ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ (រម ៥,៥ ; រម ១៣,១០)។ តាមរយៈកិច្ចការរបស់ព្រះវិញ្ញាណ យើងអាចយល់ថា ព្រះវិញ្ញាណជាសេចក្ដីស្រលាញ់ ព្រះ​អំណោយ​​ទាន ការរួបរួមគ្នាជាធ្លុងតែមួយ...

          សន្តប៉ូលបង្ហាញថា ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធកសាងព្រះសហគមន៍។ ព្រះវិញ្ញាណជាប្រពភនៃការប្រកាស ជំនឿ (១ករ ២,១០ ; ១២,៣) ដែលកសាងសហគមន៍អ្នកជឿ។ ព្រះអង្គកសាងសហគមន៍គ្រីស្តបរិស័ទក្នុងទំនាក់ ទំនងជាមួយព្រះជាម្ចាស់តាមពិធីបុណ្យ។ សហគមន៍គ្រីស្តបរិស័ទនេះ មានលក្ខណៈមកពីវត្តមានព្រះវិញ្ញាណ (១ករ ៣,១៦ ; ភីល ៣,៣)។ វត្តមានរបស់ព្រះវិញ្ញាណធ្វើអោយអ្នកជឿរួបរួមគ្នាជាធ្លុងតែមួយ (១ករ ១២,១៣ ; ២ករ ១៣,១៣ ; អភ ២,២២)។​ ដោយសារអ្នកជឿរួមជាមួយព្រះគ្រីស្ត ព្រះសហគមន៍រីកចម្រើន ហើយព្រះ វិញ្ញាណធ្វើអោយគេរួមជាមួយព្រះគ្រីស្ត ដោយប្រោសប្រទានអោយគេ​មានជំនឿ សេចក្ដីស្រលាញ់ និងអោយគេ ទៅជាបុត្រធីតារបស់ព្រះជាម្ចាស់។ ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធប្រទានព្រះអំណោយទានពិសេស និងមុខងារផ្សេងៗ ដើម្បីជួយកសាងព្រះសហគមន៍ផងដែរ (ជាដំបូងការប្រកាសព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះជាម្ចាស់ ដែលជម្រុញអោយជឿ សូមអាន ១ថស ១,៥-៦)។ ព្រះអំណោយទានផ្សេងៗទាំងអស់នោះ កសាងព្រះសហគមន៍ ដោយសារព្រះ វិញ្ញាណតែមួយ ដែលជាប្រពភនៃព្រះអំណោយទាននោះ ហើយកិច្ចការរបស់ព្រះវិញ្ញាណមានគោលដៅតែមួយ គឺព្រះគ្រីស្ត (១ករ ១២)។ ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធជាព្រះអំណោយទានផ្ទាល់ ហើយព្រះជាម្ចាស់ប្រទាន​ព្រះអំ​ណោយ​ទានឯទៀតៗទាំង​អស់ដោយសារព្រះវិញ្ញាណ៖ ព្រះវិញ្ញាណជាព្រះអំណោយទានរបស់ព្រះបិតា និងព្រះ​បុត្រា។

          ៤) តាមសន្តយ៉ូហាន

ដំណឹងល្អតានសន្តយ៉ូហាន បង្រៀនអំពីព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធតាមកម្រិតជ្រៅ។ ជាពិសេស សន្ត​យ៉ូហាន​បង្ហាញ​អំពីទំនាក់ទំនង ដែលព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធមានជាមួយព្រះយេស៊ូទុកជាព្រះបុត្រា និងអ្នកដែលព្រះបិតា ចាត់អោយទៅ។ តាមសន្តយ៉ូហាន លក្ខណៈជា “ព្រះគ្រីស្ត” នៃកិច្ចការរបស់ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ សំខាន់ណាស់។ សន្តយ៉ូហានជួយយើងអោយយល់អំពី តើព្រះវិញ្ញាណមាន “អង្គភាព - បុគ្គលភាព” អ្វីខ្លះ? សម្ដេចប៉ាបយ៉ូហាន​ប៉ូលទីពីរ[3]សង្កេតឃើញថា៖ “ដំណឹងល្អតាមសន្តយ៉ូហានមានលក្ខណៈពិសេស គឺសន្តយ៉ូហានបង្ហាញ យ៉ាង ច្បាស់​ថា​ ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណជា “អង្គ-​បុគ្គល។ ព្រះអង្គទីមួយប្លែកពីព្រះអង្គទីពីរ និងពី ព្រះ អង្គទីបី ហើយទាំងបីអង្គរវាងគ្នានិងគ្នាដែរ៉ (dominum et vivificantem)។

ព្រះបុត្រាប្រោសប្រទានព្រះវិញ្ញាណ ។ នេះជាលក្ខណៈសំខាន់នៃ “គោលលទ្ធិរបស់សន្តយ៉ូហានអំពីព្រះ វិញ្ញាណ” (pneumatology)។ ព្រះវិញ្ញាណសណ្ឋិតលើព្រះយេស៊ូ (យហ ១,៣២-៣៣)។ ព្រះយេស៊ូមានព្រះ វិញ្ញាណអោយបានពេញលេញ (យហ ៣,៣៤-៣៥)​ និងចាក់បង្ហូរព្រះវិញ្ញាណលើអ្នកជឿ (យហ ៧,៣៨-៣៩)។ ព្រះបុត្រាមិន “ពឹងផ្អែក” លើព្រះវិញ្ញាណទេ គឺព្រះអង្គប្រទានព្រះវិញ្ញាណ។ ព្រះយេស៊ូមានព្រះបន្ទូលសន្យាថា ព្រះវិញ្ញាណនឹងយាងមក (យហ ១៤,១៦...) នៅលើឈើឆ្កាង ព្រះអង្គ “ប្រគល់” ព្រះវិញ្ញាណ (យហ ១៩,៣០ ; យហ ១៩,៣៤) ហើយក្រោយពីបានមានព្រះជន្មថ្មី ព្រះអង្គផ្លុំព្រះវិញ្ញាណអោយក្រុមគ្រីស្តទូត ដើម្បីអោយអស់​លោក​បំពេញមុខងាររបស់អស់លោក (យហ ២០,២២)។

ព្រះវិញ្ញាណជាព្រះដ៏ជួយការពារ  (ប៉ារ៉ាក្លេតូស - យហ ១៤,១៦-១៧.២៦ ; ១៥,២៦ ; ១៦,៧) គឺជា​មេធាវី  ព្រះជួយទូលអង្វរ ព្រះដែលលួងលោម ជាម្ចាស់ដែលបង្រៀនពីខាងក្នុង។ ព្រះដ៏ជួយការពារទុកអ្នកជឿ​អោយមានចិត្តភក្តីចំពោះព្រះយេស៊ូ។ ព្រះអង្គជាព្រះវិញ្ញាណនៃសេចក្ដីពិត (យហ ១៤,១៧ ; ១៥,២៦ ; ១៦,១៣)។ កិច្ចការរបស់ព្រះវិញ្ញាណទាក់ទងនឹងព្រះយេស៊ូ៖ ព្រះអង្គស្នាក់នៅជាមួយសាវ័ករបស់ព្រះយេស៊ូ (យហ ១៤,១៧) បង្រៀន និងរំលឹកការប្រៀនប្រដៅ​របស់ព្រះយេស៊ូ (យហ ១៤,២៦) ផ្តល់សក្ខីភាព​ចំពោះព្រះ​យេស៊ូ (យហ ១៥,២៦) ព្រះអង្គយាងមក និងវិនិច្ឆ័យទោសមនុស្សលោក (យហ ១៦,៧-១១) ណែនាំ​អោយ​ស្គាល់​សេចក្ដីពិតគ្រប់ប្រការ (យហ ១៦,១៣) លើក​តម្កើងសិរីរុងរឿងរបស់ព្រះយេស៊ូ (យហ ១៦,១៤)...​ យើង​អាចយល់ឃើញថា កិច្ចការរបស់ព្រះដ៏ជួយការពារដូចកិច្ចការរបស់ព្រះយេស៊ូដែរ។ សម្ដេចប៉ាបយ៉ូហានប៉ូលទី ពីរពន្យល់ថា “បេសកកម្មរបស់ព្រះវិញ្ញាណដ៏ជួយការពារចេញមកពីបេសកកម្មរបស់ព្រះគ្រីស្ត ដោយពង្រឹង និង អភិវឌ្ឍផលផ្លែនៃការសង្រ្គោះក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្ត” (dominum et vivificantem)។ បេសកកម្មរបស់ព្រះដ៏ជួយការ​ពារមានគោលដៅណែនាំមនុស្សអោយទទួលព្រះបុត្រា ដែលនាំឆ្ពោះទៅព្រះបិតា។

ដំណឹងល្អតាមសន្តយ៉ូហានបង្ហាញអំពីទំនាក់ទំនង ដែលព្រះវិញ្ញាណមានជាមួយព្រះបិតា និងព្រះ​បុត្រា។ ទំនាក់ទំនងជាមួយព្រះបិតាសិន៖ ព្រះបិតាប្រទាន និងចាត់ព្រះដ៏ជួយការពារ (យហ ១៤,១៦.២៦)។ ព្រះ​ដ៏​ជួយការពារសម្ដែងអំពីអ្វីដែលមកពីព្រះបិតា និងអ្វីដែលមកពីព្រះបុត្រា (យហ ១៦,១៤-១៥)។ ព្រះដ៏ជួយ ការពារ “ចេញមកពី” ព្រះបិតា ដែលព្រះបុត្រាបានចេញមកពីដែរ (យហ ១៥,២៦)។ មានចំណុចបីសំខាន់៖ ទី​មួយ ព្រះបិតាជាប្រពភ ដែលចាត់ព្រះដ៏ជួយការពារអោយយាងមក។ ទីពីរ បេសកកម្មរបស់ព្រះបុត្រា និងព្រះ​វិញ្ញាណជាប់ចំណងជាមួយគ្នា។ ទីបី ព្រះបុត្រាជួយព្រះបិតាយ៉ាងសកម្មក្នុងការចាត់ព្រះវិញ្ញាណ។ ទំនាក់ទំនងជា​មួយ​ព្រះបុត្រា៖ ព្រះវិញ្ញាណជា “ព្រះដ៏ជួយការពារមួយអង្គទៀត” (យហ ១៤,១៦) បានសេចក្ដីថា ទោះបីព្រះ​វិញ្ញាណ​ប្លែកពីព្រះយេស៊ូយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ព្រះវិញ្ញាណ​បន្តបេសកកម្មរបស់ព្រះយេស៊ូដែរ។ ព្រះដ៏ជួយការពារ ប្រព្រឹត្តកិច្ចការដោយសំអាងទៅលើព្រះយេស៊ូ៖ ព្រះអង្គបង្រៀន និងរំលឹកអ្វីដែលព្រះយេស៊ូបានបង្រៀន ព្រះ អង្គផ្តល់សក្ខីភាពចំពោះព្រះយេស៊ូ និងលើកតម្កើងសិរីរុងរឿងរបស់ព្រះយេស៊ូ (យហ ១៤,២៦ ; ១៥,២៦ ; ១៦,១៤) ព្រះជាម្ចាស់ប្រទានព្រះវិញ្ញាណតាមការអធិដ្ឋានរបស់ព្រះយេស៊ូ និងចាត់ព្រះវិញ្ញាណក្នុងព្រះនាមព្រះ យេស៊ូ (យហ ១៤,១៦.២៦)។ ព្រះបុត្រាពោរពេញដោយសិរីរុងរឿងនឹងចាត់ព្រះដ៏ជួយការពារពីព្រះបិតា (យហ ១៥,២៦ ; ១៦,៧)។ ទាំងព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាជាអ្នកដែលចាត់ព្រះវិញ្ញាណអោយមក។ ទំនាក់ទំនងរបស់ព្រះ វិញ្ញាណជាមួយព្រះយេស៊ូសំខាន់ណាស់ គឺបង្ហាញលក្ខណៈ និងតម្លៃនៃកិច្ចការរបស់ព្រះដ៏ជួយការពារយោងតាម ព្រះយេស៊ូ បង្ហាញថា កិច្ចការរបស់ព្រះវិញ្ញាណបន្តកិច្ចការរបស់ព្រះយេស៊ូ។ តាមលទ្ធិកាតូលិក បេសកកម្មរបស់​ព្រះ​វិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធក្នុងលោកនេះ ឆ្លុះបញ្ចាំងប្រពភដើមដំបូងនៃព្រះអង្គ គឺព្រះដ៏ជួយការពារ ដែលព្រះបិតា និង​ព្រះបុត្រាចាត់អោយមក មានសភាវៈមកពីព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា (លទ្ធិ ២៤៤)។

សរុបសេចក្ដី៖ ដំណឹងល្អតាមសន្តយ៉ូហានណែនាំព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធយោងតាមព្រះយេស៊ូ ដែលព្រះអង្គ បន្តកិច្ចការចំពោះសាវ័ករបស់ព្រះយេស៊ូ។ កិច្ចការរបស់ព្រះវិញ្ញាណធ្វើអោយបេសកកម្មរបស់ព្រះយេស៊ូ មានតម្លៃ បច្ចប្បន្ន។ ព្រះវិញ្ញាណប្លែកពីព្រះបិតា និងពីព្រះបុត្រា។ ព្រះអង្គជា “ព្រះដ៏ជួយការពារមួយអង្គទៀត”។ ប្រពភនៃ ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ដែលព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាចាត់អោយមក ជាគ្រឹះនៃកិច្ចការរបស់ព្រះអង្គចំពោះអ្នកជឿ។ កិច្ចការ​របស់ព្រះវិញ្ញាណ ជាពិសេសដោយសារព្រះអង្គរួមជាមួយព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា បង្ហាញថា ព្រះវិញ្ញាណ ជា “អង្គ​-បុគ្គល” ដែរ។ ព្រះគម្ពីរមិនដែលថ្លែងអោយចំៗថា “ព្រះវិញ្ញាណជាព្រះជាម្ចាស់” ទេ ប៉ុន្តែ ព្រះគម្ពីរ បង្ហាញថា ដោយរួមជាមួយព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធប្រព្រឹត្តកិច្ចការផ្ទាល់របស់ព្រះបិតា និងព្រះ​បុត្រា។ យ៉ាងណាមីញ សម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មីមិនដែលថ្លែងអោយច្បាស់ថា “ព្រះវិញ្ញាណជាអង្គ-មនុស្ស មួយ” ទេ ប៉ុន្តែ “ព្រះគម្ពីរថ្លែងអំពីព្រះវិញ្ញាណដូចជាអង្គ (បុគ្គល) ដែលនៅស្ថិតស្ថេរ” (សន្តថូម៉ាសអាគីណាស)។ ព្រះវិញ្ញាណ​ជាសេចក្ដីស្រលាញ់ និងព្រះអំណោយទានរបស់ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា។

៤) ព្រះជាម្ចាស់មានតែមួយ៖ ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ

ព្រះគម្ពីរសម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មីបង្ហាញថា ជំនឿលើព្រះត្រៃឯកមិនមែនមកពីការរិះគិតពិចារណាអំពីគណិតវិទ្យា​ទេ គឺជំនឿនេះ ចាក់គ្រឹះដោយទទួលស្គាល់ថា ព្រះយេស៊ូជាព្រះអម្ចាស់ ជាព្រះបុត្រារបស់ព្រះជាម្ចាស់ ជាព្រះ បន្ទូល និងរូបតំណាងរបស់ព្រះបិតា ហើយព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធមានឋានៈស្មើនឹងព្រះជាម្ចាស់ដែរ។ មុននឹងរិះគិត អំពីព្រះត្រៃឯក ត្រូវតែជឿ លើកតម្កើង និងសរសើរព្រះត្រៃឯក។

អ្នកនិពន្ធគម្ពីរសម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មីអញ្ចើញយើងអោយទទួលស្គាល់ថា ព្រះយេស៊ូ និងព្រះវិញ្ញាណ​ដ៏​វិសុទ្ធ​រួម​ជា​មួយ​គ្នាក្នុងអត្តសញ្ញាណនៃព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះតែមួយគត់ ។ ពេលយើងនិយាយថា “រួមជាមួយគ្នា” មានន័យថា យើង​មិន​បន្ថែម (ពីខាងក្រៅ) ​ព្រះយេស៊ូ និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធលើព្រះជាម្ចាស់ទេ ប៉ុន្តែយើងចង់និយាយថា ព្រះ​ជា​ម្ចាស់ ជាព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។​ ជំនឿលើព្រះបិតា លើព្រះបុត្រា និងលើព្រះវិញ្ញាណ​ដ៏​វិសុទ្ធ ជា​ ជំនឿលើព្រះតែមួយគត់។ ពេលយើងប្រើពាក្យ “អត្តសញ្ញាណ” យើងចង់និយាយថា ព្រះយេស៊ូ និង​ព្រះ​វិញ្ញាណ មិនមែនជាមុខងារ ឬលក្ខណៈនៃកិច្ចការរបស់ព្រះជាម្ចាស់ទេ ប៉ុន្តែសភាវៈរបស់ព្រះទាំងពីរអង្គ​ទាក់​ទង​នឹង​សភាវៈរបស់ព្រះជាម្ចាស់ផ្ទាល់ ទាក់ទងនឹងលក្ខណៈរបស់ព្រះជាម្ចាស់ (ដូចព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះ​វិញ្ញាណ​ជា “អង្គ” (បុគ្គល)។

សម្ព័ន្ធមេត្រីចាស់រៀបចំជំនឿលើព្រះត្រៃឯកនេះតាមរបៀបជាច្រើន។ សម្ព័ន្ធមេត្រីចាស់ជួយគ្រីស្តបរិស័ទ អោយសម្ដែងជំនឿរបស់គេទាក់ទងនឹងព្រះត្រៃឯកដូចជាលក្ខណៈផ្សេងៗនៃកិច្ចការរបស់ព្រះជាម្ចាស់ (ព្រះ​ប្រាជ្ញា​ញ្ញាណ ព្រះបន្ទូល វិញ្ញាណ - ទេវទូត)។ តាមពីត ក្នុងសម្ព័ន្ធមេត្រីចាស់ ព្រះជាម្ចាស់សម្ដែង​ព្រះ​អង្គ​ជា​ព្រះ​ត្រៃ​ឯកដោយសារកិច្ចការរបស់ព្រះអង្គក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្ត។ ដោយប្រកាសជំនឿអំពីព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ គ្រីស្តបរិស័ទដើមមិនប្រឆាំងនឹងព្រះតែមួយនៃសម្ព័ន្ធមេត្រីចាស់ គឺនៅពេលដែលគេប្រកាសថា ព្រះបុត្រា និងព្រះ វិញ្ញាណជាព្រះជាម្ចាស់ គេប្រកាសថា មានព្រះតែមួយ។ ក្នុងសម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មី សេចក្ដីទាក់ទងនឹងជំនឿលើព្រះត្រៃ​ឯកនៅតែអះអាងថាព្រះជាម្ចាស់មានតែមួយដែរ។

ដោយសំអាងទៅលើមូលដ្ឋាននេះ សូមរិះគិតអំពីរបៀបដែលសម្ព័ន្ធមេត្រីចាស់រៀបចំជំនឿលើព្រះត្រៃ​ឯក៖ ព្រះជាម្ចាស់បានសម្ដែងព្រះអង្គអោយជនជាតិអ៊ីស្រាអែលដឹងថា ជាអាឋ៌កំបាំងដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់​ខុសប្លែកពីមនុស្ស មិនអាចយល់បាន។ ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះដ៏មានព្រះជន្មគង់នៅជានិច្ច។ ការសម្ដែងនេះ អោយគ្រីស្តបរិស័ទនៃ​សម្ព័ន្ធ​មេត្រីថ្មី​អាច​ទទួលស្គាល់ថា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណរួមជាមួយព្រះបិតា ក្នុងព្រះជន្មដ៏រស់រវើកនេះដែរ។ ព្រះជាម្ចាស់ដ៏មានព្រះជន្មរស់ប្រព្រឹត្តកិច្ចការក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្ត ជួយសង្រ្គោះប្រជារាស្រ្តព្រះអង្គ និងសម្ដែងព្រះ អង្គក្នុងកិច្ចការនេះ។ ចំពោះលោកម៉ូសេ ព្រះជាម្ចាស់សម្ដែងព្រះអង្គ​ជា៖ “យើងជាព្រះអម្ចាស់ដែលមានជីវិត​គង់​នៅ” (សរ ៣,១៤)។ ព្រះអម្ចាស់សម្ដែងព្រះអង្គជា ព្រះដែលប្រព្រឹត្តកិច្ចការចំពោះប្រជារាស្រ្ត។ ព្រះជាម្ចាស់​សម្ដែងព្រះអង្គដោយសារកិច្ចការ ដែលផ្តល់ជីវិត ក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្ត ។ សម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មីបង្ហាញថា ព្រះជាម្ចាស់ “ជា​នរណា” ដោយព្រះអង្គបានចាត់ព្រះបុត្រាផ្ទាល់របស់ព្រះអង្គអោយយាងមក និងដោយប្រោសប្រទានេព្រះ វិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធរបស់ព្រះអង្គ៖ ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ជាព្រះបង្កើត និង​ព្រះ​សង្រ្គោះតែមួយ។

មានតែជំនឿនៃសម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មី ដែលអាចយល់ឃើញអំពីព្រះត្រៃឯកក្នុងសម្ព័ន្ធមេត្រីចាស់ ប៉ុន្តែ នៅពេល ដែលយើងទទួលស្គាល់ថា ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះតែមួយ យើងក៏ត្រូវតែទទយលស្គាល់ថា ព្រះនេះ ជាព្រះបិតា ព្រះ បុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ សូមអាន សរ ៣,១៤ ឡើងវិញម្តងទៀត៖ ព្រះជាម្ចាស់សម្ដែងព្រះអង្គថា “យើង មានជីវិតគង់នៅ” ឬ “យើង គឺជាយើង”។ គ្រូបធ្យាយជាច្រើនបានយល់ឃើញថា នៅពេលនោះ ព្រះជាម្ចាស់​សម្ដែងព្រះបុត្រា ដែលមានព្រះបន្ទូលថា “ខ្ញុំ គឺជាខ្ញុំ” ក្នុងដំណឹងល្អតាមសន្តយ៉ូហាន។ ឧ. តាមសន្តបាសីលនៃ​សេសារេ គឺព្រះបុត្រា ដែលមានព្រះបន្ទូលក្នុង សរ ៣,១៤ ហើយទ្រង់សម្ដែងថា ព្រះបុត្រាមាន​សភាវៈ​ពេញ​លេញ និងជីវិតអស់កល្បជានិច្ច ដែលជាលក្ខណៈរបស់ព្រះជាម្ចាស់។ គ្រីស្តបរិស័ទរកឃើញលក្ខណៈរបស់ព្រះ​បុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ រួមជាមួយព្រះបិតា ក្នុងអ្វីដែលសម្ព័ន្ធមេត្រីចាស់ចែងអំពីព្រះតែមួយ និងកិច្ចការ​របស់​​ព្រះអង្គ។

ក្នុងសម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មី ព្រះត្រៃឯកសម្ដែងព្រះអង្គអោយអ្នកជឿជនជាតិយូដា ដែលស្គាល់សម្ព័ន្ធមេត្រីចាស់។ គេបានយល់អត្តសញ្ញាណរបស់ព្រះយេស៊ូពីជំនឿនៃសម្ព័ន្ធមេត្រីចាស់ ពោលគឺយោងតាមព្រះនៃជំនឿរបស់ ជនជាតិអ៊ីស្រាអែល៖ កាឡ ៤,៤ ; ១ករ ៨,៦។ ម្យ៉ាងទៀត សេចក្ដីនោះ ធ្វើអោយយល់ថា ពេលព្រះជា​ម្ចាស់សម្ដែងថា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណមានឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់ដែរ ព្រះអង្គមិនគ្រាន់តែមាន ប្រះបុត្រា និង ចាក់ង្ហូរព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ប៉ុន្តែ ព្រះជាម្ចាស់ជា ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ ព្រះតែមួយ គឺព្រះ ត្រៃឯកតែម្តង ដែលជួយអោយយើងយល់ឡើងវិញ អ្វីដែលសម្ព័ន្ធមេត្រីចាស់ថ្លែងអំពីព្រះជាម្ចាស់។

ដូច្នេះហើយ បានជាយើងអាចអានសម្ព័ន្ធមេត្រីចាស់តាមរបៀបពីរយ៉ាង។ តាមតរបៀបទីមួយ (ដែល​ទាក់ទងនឹងប្រវត្តិសាស្រ្តនៃការសម្ដែងមុនព្រះយេស៊ូប្រសូត) ព្រះជាម្ចាស់សម្ដែងព្រះបិតាក្នុងកិច្ចការទាំងប៉ុន្មាន ដែលមានចែងក្នុងសម្ព័ន្ធមេត្រីចាស់។ គេស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះបិតា មិនមែនមកពីព្រះអង្គមានព្រះបុត្រា ប៉ុន្តែ ព្រះអង្គជាព្រះបិតានៃជនជាតិអ៊ីស្រាអែល ព្រះបង្កើតពីភពលោក ព្រះសង្រ្គោះ៖ អស ៦៣,១៦។ តាមរបៀបទីពីរ ដែលទាក់ទងនឹងការសម្ដែងព្រះត្រៃឯកក្នុងសម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មី ជំនឿនែគ្រីស្តសាសនារកឃើញលក្ខណៈនៃព្រះត្រៃឯក ក្នុងគ្រប់កិច្ចការ ដែលព្រះជាម្ចាស់សម្ដែងព្រះអង្គ។ ព្រះដែលសម្ព័ន្ធមេត្រីចាស់ថ្លែងអំពីកិច្ចការរបស់ព្រះអង្គ ព្រះ តែមួយដែលយើងត្រូវថ្វាយបង្គំ មិនមែនគ្រាន់តែជាព្រះបិតា គឺជាព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ = ព្រះត្រៃឯក។ ហេតុនេះ សន្តអូគូស្តីនយល់ឃើញអំពីវត្តមាននៃព្រះត្រៃឯក នៅពេលដែលព្រះជាម្ចាស់បង្កើត ពិភពលោក (កណ ១)។

ដូច្នេះហើយ បានជាត្រូវតែរិះគិតពិចារណាអំពីអត្ថន័យនៃពាក្យព្រះជាម្ចាស់ ។ ប្រសិនបើយើងអះអាងថា ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះ​បិតារបស់ព្រះយេស៊ូតែប៉ុណ្ណោះ យើងចាត់ទុកថា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណមិន​អាច​មាន​ឋានៈ​ជា​ព្រះ​ជាម្ចាស់បានឡើយ ហើយសេចក្ដីសង្ឃឹមរបស់គ្រីស្តបរិស័ទនឹងរលីងសាបសូន្យ ដ្បិតគេទទួលស្គាល់ថា ព្រះ​បុត្រាប្រសូតជាមនុស្ស និងព្រះអំណោយទានរបស់ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ដែលស្ថិតក្នុងចិត្តគេ ជួយ​សង្រ្គោះ​គេ។

៥) ពាក្យ “ព្រះជាម្ចាស់”

ដោយមានគ្រូបធ្យាយព្រះសហគមន៍ជួយបំភ្លឺ សន្តថូម៉ាសអាគីណាស មានប្រសាសន៍ថា ពាក្យព្រះជា ម្ចាស់ អាចសម្ដៅទៅលើព្រះបិតា ឬព្រះបុត្រា ឬព្រះវិញ្ញាណ ឬព្រះទាំងបីអង្គផងដែរ។ ឧ. “ព្រះជាម្ចាស់ចាត់ព្រះ បុត្រាអោយទៅ” (កាឡ ៤,៤)៖ ពាក្យព្រះជាម្ចាស់ សម្ដៅទៅលើព្រះបិតា។ ឧ. ក្នុងធម៌ជឿ យើងប្រកាសថា “ព្រះ បុត្រាជាព្រះជាម្ចាស់ ដែលមានប្រពភពីព្រះជាម្ចាស់” នៅទីនេះ ពាក្យព្រះជាម្ចាស់ ដំបូងសម្ដៅទៅលើព្រះបុត្រា ឯពាក្យព្រះជាម្ចាស់ ទីពីរសម្ដៅទៅលើព្រះបិតា។ ឧ. “ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ” ឬ “ឳព្រះជាម្ចាស់តែមួយដ៏មានឫទ្អានុភាពសព្វប្រការ ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ សូមគង់ជាមួយ យើង” នៅទីនេះ ពាក្យព្រះជាម្ចាស់ សម្ដៅទៅលើព្រះត្រៃឯកទាំងមូល។

ភាសាសំខាន់ណាស់។ សន្តថូម៉ាសអាគីណាសពន្យល់ថា ពាក្យព្រះជាម្ចាស់ “សម្ដៅទៅលើអង្គណា​ដែល​​​មានសភាវៈជាព្រះ”។ ដូច្នេះហើយ បានជាយើងអាចប្រើពាក្យព្រះជាម្ចាស់ សម្រាប់ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា ព្រះ​វិញ្ញាណ​ដ៏វិសុទ្ធក៏បាន ឬព្រះត្រៃ​ឯកក៏បានដែរ។ ដោយបកស្រាយខទីមួយនៃអត្ថបទដំណឹងល្អតាមសន្តយ៉ូហាន សន្តថូម៉ាសបង្ហាញថា នៅក្នុងឃ្លា “ព្រះ​បន្ទូល​គង់នៅឯព្រះជាម្ចាស់” ពាក្យព្រះជាម្ចាស់ សម្ដៅទៅលើព្រះបិតា ឯ “ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះបន្ទូល” ពាក្យព្រះជាម្ចាស់ (theos) សម្ដៅទៅលើព្រះបុត្រាវិញ។ សូមអាន យហ ២០,២៨ ដែលសន្តយ៉ូហានប្រើពាក្យព្រះជាម្ចាស់ សម្ដៅទៅលើព្រះគ្រីស្ត។

សរុបសេចក្ដី៖ ព្រះជាម្ចាស់សម្ដែងថា ព្រះយេស៊ូ និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធមានសភាពជាព្រះជាម្ចាស់ គឺ​មិនមែនដោយ “បន្ថែម” ព្រះទាំងពីរអង្គនោះ (ព្រះពីរអង្គ ដែលមានឋានៈទាបជាងព្រះទីមួយ) ប៉ុន្តែ ដោយសារ ព្រះយេស៊ូ និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធស្ថិតនៅក្នុងព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះតែមួយ ។ ការស្ថិតនៅនេះ បង្ហាញថា សម្ព័ន្ធ​មេត្រីថ្មីបន្តសម្ព័ន្ធមេត្រីចាស់ ទាំងបន្ថែមភាពថ្មីៗផង។ បន្ទាប់មក គ្រីស្តបរិស័ទបានរិះគិតអំពីពាក្យ “ព្រះ​ជាម្ចាស់” និង​របៀបប្រើពាក្យនេះ ដើម្បីនិយាយអំពីព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ។ ជំនឿលើព្រះយេស៊ូ និងលើ​ព្រះ​វិញ្ញាណ​ដ៏វិសុទ្ធបាននាំអោយយល់អំពីអត្ថន័យជ្រៅនៃពាក្យ “ព្រះជាម្ចាស់”។ ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះត្រៃ​ឯក គឺព្រះ​បិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។

[1] យើងនឹងសិក្សាអំពីធម៌ប្រកាសជំនឿនៅជំពូកទីបី
[2] Irenee of Lyon
[3] John Paul, the 2nd

ជំពូកទីបី៖
ធម៌ប្រកាសជំនឿលើព្រះត្រៃឯក

សូមអាន “ប្រវត្តិព្រះសហគមន៍គ្រីស្តបរិស័ទ” ពីលោកបូជាចារ្យ F. Ponchaud ជំពូកទី៥

ធម៌ជឿលើព្រះត្រៃឯកបានអភិវឌ្ឍតាមកាលៈទេសៈផ្សេងៗពីគ្នា៖ ពិធីបុណ្យ ជាពិសេសពិធីជ្រមុជទឹក ការអប់រំជំនឿ ធម៌ទេសនា ការការពារជំនឿប្រឆាំងនឹងលទ្ធិក្លែងក្លាយ ការដេញខ្មោច និងការព្យាបាល (ដ្បិតការព្យាបាលផ្តល់ឳកាសប្រ​ កាសជំនឿ)។ ធម៌ជឿមានមុខងារផ្សេងៗ ដូចជាការបង្រៀនជំនឿ និងពិធី​បុណ្យ។ ក្នុងជំពូកនេះ យើងស្នើសុំ​អោយអ្នករិះគិតអំពីធម៌ជឿពីសម្ព័ន្ធ​មេត្រីថ្មីដល់មហាស​ន្និ​បាតនៃ​ទី​ក្រុង​កុង​ស្ដង់​ទីណូប នៅចឆ្នាំ៣៨១។

១) ធម៌ជឿក្នុងសម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មី

នៅក្នុងសម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មី មានធម៌ជឿជាច្រើនផ្សេងៗពីគ្នា ប៉ុន្តែមានលក្ខណៈរួម គឺបង្ហាញអំពីកិច្ចសង្រ្គោះ របស់ព្រះជាម្ចាស់ក្នុងអង្គព្រះគ្រីស្ត គឺព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធបង្កើតយើងសាជាថ្មី។ តាមលក្ខណៈនេះ ធម៌ជឿ​ស្រដៀង​​នឹងសេចក្ដីអធិដ្ឋាន និងចម្រៀងដែរ។ ធម៌ជឿចាប់អារម្មណ៍អំពីហេតុការណ៍ទាំងប៉ុន្មាននៃការសង្រ្គោះ ព្រមទាំង “តួ” នៃការសង្រ្គោះនេះ គឺព្រះបិតា ព្រះអម្ចាស់យេស៊ូគ្រីស្ត និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ ធម៌ជឿបង្ហាញថា អាថ៌​កំបាំងរបស់ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះបិតាក្នុងទំនាក់ទំនងរបស់ព្រះអង្គជាមួយព្រះយេស៊ូ អាថ៌កំបាំង​របស់ព្រះ​យេស៊ូ​ផ្ទាល់​ក្នុងទំនាក់ទំនងជាមួយព្រះបិតា ព្រមទាំងកិច្ចការរបស់​ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ​ក្នុងទំនាក់ទំនង​របស់​ព្រះ​អង្គ​ជាមួយព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា ជាស្នូលនៃការសង្រ្គោះជាស្ថាពរ ដែលបំភ្លឺអ្វីៗទាំងអស់។ ធម៌ជឿរួមជាមួយ សេចក្ដីអធិដ្ឋាន និងចម្រៀង ជាគ្រឹះនៃធម៌ទេសនា (១ធម ៣,១៦)  នៃអប់រំជំនឿ (២ករ ៥) នៃទេវវិទ្យា (១ករ ១៥,៣-៥) និងពាក្យដាស់តឿនអោយមានរបៀបរស់នៅជាគ្រីស្តបរិស័ទ (២ករ ៨,៩ ; ភីល ២)។ ធម៌ជឿឆ្លុះ បញ្ចាំង “ចលនា” សំខាន់នៃពិធីបុណ្យផ្ទាល់ គឺចាប់ពីព្រះបិតា ក្នុងអង្គព្រះវិញ្ញាណ ​ដោយព្រះគ្រីស្តយេស៊ូ ឆ្ពោះទៅ ព្រះបិតា (អភ ២,១៨ ; ភីល ២,៦-១១)។

ធម៌ជឿ សំខាន់ណាស់ ព្រោះតែជំនឿ សំខាន់ដែរ៖ សូមអាន រម ១០,៩។ ធម៌ជឿ​នេះ ចាក់​ឫស​ក្នុង​ពិធី​ជ្រ​មុ​​ជទឹក និងក្នុងបេសកកម្ម ដែលព្រះគ្រីស្តបានប្រគល់អោយក្រុមគ្រីស្តទូត គឺបង្រៀន៖ មថ ២៨,១៨-២០។ យើង​អាចចែកធម៌ជឿតាមបួនប្រភេទ៖

១) ប្រភេទទីមួយដាក់ងារលើព្រះនាមព្រះយេស៊ូ៖ ឧ. “ព្រះយេស៊ូជាព្រះអម្ចាស់” (រម ១០,៩) “ព្រះយេស៊ូ ជាព្រះបុត្រារបស់ព្រះជាម្ចាស់” (១យហ ៤,១៥)។ រូបមន្តនោះ ជាស្នូលនៃធម៌ប្រកាសជំនឿ។

២) រូបមន្តkerygmatic (ការប្រកាសអំពីគោលសំខាន់នៃគ្រីស្តសាសនា - សេច្ដីសង្ខេប) ជាប្រភេទទី ពីរនៃធម៌ជឿ ដែលបង្ហាញអំពីហេតុការណ៍សំខាន់ៗនៃជីវិតព្រះយេស៊ូ ឧ. ១ករ ១៥,៣-៥។

៣) ប្រភេទទីបីមានរូបមន្តចែកជាពីរចំណែក ដែលមានព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាផង។ មានក្នុងដើមដំបូង នៃលិខិតរបស់សន្តប៉ូល៖ កាឡ ១,១ ; ភីល ២,១១។ ជាធម្មតា មានងារ ឬកិច្ចការណាមួយ ដែលរួមជាមួយព្រះ បិតា​ និងព្រះបុត្រា ជាលក្ខណៈរបស់ព្រះពីរអង្គ។ ឧ. ព្រះបុត្រាជាព្រះអម្ចាស់ ហើយព្រះបិតាជាអ្នក​ប្រោស​ព្រះ​បុត្រា​អោយរស់ឡើងវិញ។ ជាធម្មតាដែរ រូបមន្តនោះ លើកតម្កើងព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា ដែលរួមជាមួយគ្នាជាធ្លុង តែមួយ ទាំងមានលក្ខណៈប្លែកពីគ្នា យោងតាមកិច្ចការរបស់ព្រះពីរអង្គចំពោះមនុស្សលោក (រម ៤,២៤)។ គ្រីស្ត បរិស័ទប្រើរូបមន្តនោះ ដើម្បីប្រកាសព្រះគ្រីស្តយេស៊ូដល់អ្នកជឿជនជាតិយូដា និងសាសន៍ដទៃ។ សន្តអ៊ីរ៉ែណេ ពន្យល់ថា៖ ចំពោះជនជាតិយូដា ក្រុមគ្រីស្តទូត និងសាវ័ករបស់អស់លោកប្រកាសថា ព្រះយេស៊ូជាព្រះបុត្រា របស់ព្រះជាម្ចាស់ ហើយព្រះអង្គបានទទួលពីព្រះបិតាព្រះអង្គព្រះរាជ្យអស់កល្បជានិច្ច ឯ “ចំពោះជនជាតិក្រិក វិញ ពួកលោកប្រកាសព្រះជាម្ចាស់តែមួយ ជាព្រះបង្កើតអ្វីៗទាំងអស់ និងព្រះបុត្រារបស់ព្រះជាម្ចាស់ គឺព្រះយេស៊ូ​គ្រីស្ត”។ រូបមន្ត ដែលមានពីរចំណែក មិនកើតមុននឹងរូបមន្ត ដែលមានបីចំណែកឡើយ។

៤) ទីបញ្ចប់ រូបមន្តដែលមានបីចំណែក៖ ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា (ព្រះគ្រីស្ត ព្រះអម្ចាស់យេស៊ូ) និង​ព្រះ​វិញ្ញាណ​ដ៏វិសុទ្ធ។ ទីមួយ មានរូបមន្តនៃព្រះត្រៃឯក ដូចជា មថ ២៨,១៩ ; ២ករ ១៣,១៣។ ទីពីរ មានរូបមន្តខ្លះ ដែលបញ្ចេញគំនិតមួយតាមរចនាសម្ពន្ធចែកជាបី ដូចជា ១ករ ១២,៤-៦ ; កាឡ ៤,៦ ; រម ៨,១១… រូបមន្តទាំង អស់នោះ តែងតែទាក់ទងនឹងកិច្ចការរបស់ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណចំពោះមនុស្សលោក។ ព្រះអង្គនី មួយៗមាននាម (ព្រះបិតា ព្រះជាម្ចាស់ -​ ព្រះបុត្រា ព្រះអម្ចាស់ ព្រះគ្រីស្ត​ - ព្រះវិញ្ញាណ ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ) រួមជាមួយកិច្ចការ មួយ។ រចនាសម្ពន្ធនៃធម៌ប្រកាសជំនឿចាប់ផ្តើមនៅពេលនេះហើយ។

ក្នុងរូបមន្តចែកជាបីខ្លះ យើងសង្កេតឃើញថា ព្រះវិញ្ញាណមកមុនព្រះបុត្រា​ និងព្រះបិតា ហើយព្រះបុត្រា​មក​មុនព្រះបិតា៖ ១ករ ១២,៤-៦ គឺយើងចាប់ផ្តើមពីបទពិសោធន៍ផ្ទាល់ និងរបស់ព្រះសហគមន៍អំពីព្រះ​អំ​ណោយទាននៃព្រះវិញ្ញាណ លើកឡើងទៅព្រះបុត្រារហូតដល់ព្រះបិតា តាមលំដាប់​នៃ​បទ​ពិសោធន៍​នៃ​ព្រះ​ត្រៃ​ឯក តាមអ្នកជឿស្គាល់បន្តិចម្តងៗ។ រូបមន្តផ្សេង មានដូចតទៅ៖ ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា ព្រះវិញ្ញាណ៖ ពិធីជ្រមុជទឹក ឬ ២ករ ១,២១-២២ (ឧ) សម្ដែងទៅលើកិច្ចការរបស់ព្រះជាម្ចាស់ជាលំដាប់លំដោយ។ រូបមន្តបែបនោះ សំខាន់​ក្នុង​​​ពិធីបុណ្យ និងសេចក្ដីសរសើរតម្កើង។ ទោះជាយ៉ាងណា រូបមន្តចែកជាពីរ ឬបីផ្នែកសង្កត់ទៅ​លើឯក​ភាព​របស់​ព្រះ​ទាំងបីអង្គ និងឯកភាពរបស់ព្រះនីមួយៗ៖ ១ករ ៨,៦ ; អភ ៤,៤-៦។ រូបមន្តទាំងអស់នោះ សង្កត់ថា ព្រះ​ត្រៃឯក​ជាព្រះជាម្ចាស់តែមួយគត់។

២) ឆ្ពោះទៅធម៌ប្រកាសជំនឿផ្សេងៗនៃព្រះសហគមន៍

តាំងពីដើមដំបូង ក្នុងសេចក្ដីសង្ខេបដែលប្រកាសជំនឿ គ្រូបធ្យាយធ្វើអោយព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះ វិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធមានឋានៈស្មើគ្នា ហើយអោយព្រះយេស៊ូគ្រីស្ត និងព្រះត្រៃឯករួមគ្នាតាមរបៀបពីរយ៉ាង។ ទីមួយ សន្ត​អ៊ីរ៉ែណេពន្យល់ថា៖

“ទោះបីជាព្រះសហគមន៍ត្រូវខ្ចាត់ខ្ចាយក្នុងពិភពលោកទាំងមូល រហូតដល់ដាក់ស្រយាលនៃផែនដីយ៉ាង​ណា​ក៏​ដោយ ក៏ព្រះសហគមន៍បានទទួលពីក្រុមគ្រីស្តទូត និងសាវ័ករបស់អស់លោក ជំនឿលើព្រះជាម្ចាស់តែ មួយ ជាព្រះបិតាដ៏មានឫទ្ធិនុភាពសព្វប្រការ “ដែលបង្កើតផ្ទៃមេឃ និងផែនដី និងសមុទ្រ និងអ្វីៗទាំងអស់សព្វ សារពើ” ហើតលើព្រះយេស៊ូគ្រីស្តតែមួយ ជាព្រះបុត្រារបស់ព្រះជាម្ចាស់ ដែលប្រសូតជាមនុស្ស ដើម្បីសង្រ្គោះ យើង ហើយលើព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ដែលបានប្រកាសតាមពួកព្យាការី ការចាត់ចែង ការយាងមក ការប្រសូតពី ព្រះនាងព្រហ្មចារីយ៍ ទុក្ខលំបាក និងការមានព្រះជន្មថ្មីក្នុងចំណោមមនុស្សស្លាប់ ការឡើឯស្ថានលើរបស់ព្រះ​យេស៊ូគ្រីស្តដ៏ជាទីស្រលាញ់ជាព្រះអម្ចាស់នៃយើង ហើយការយាងមកវិញប្រកបដោយសិរីរុងរឿងនៃព្រះបិតា ដើម្បី “បង្រួបបង្រួមអ្វីៗទាំងអស់” និងប្រផសមនុស្សលោកអោយមានជីវិតថ្មី”។

ក្នុងអត្ថបទនេះ ជាដំបូង សន្តអ៊ីរ៉ែណេប្រកាសជំនឿលើព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះបិតាតែមួយ លើព្រះគ្រីស្ត​យេស៊ូតែមួយ និងលើព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ បន្ទាប់មក លោកប្រកាសព្រឹត្តិការណ៍ដ៏អស្ចារ្យនៃជីវិតរបស់ព្រះគ្រីស្ត ដែលទាក់ទងនឹងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ៖ កំណើត ទុក្ខលំបាក ការមានព្រះជន្មថ្មី និងការយាងមកវិញរបស់ព្រះ​គ្រីស្ត។ Credo Quicumque  (ឬធម៌ជឿរបស់សន្តអាថាណាស) មានរចនា​សម្ព័ន្ធស្រដៀង នឹងធម៌ជឿរបស់ សន្តអ៊ីរ៉ែណេដែរ គឺលោកប្រកាសជំនឿលើព្រះត្រៃឯកដែលជាព្រះជាម្ចាស់តែ មួយ បន្ទាប់មក លោកប្រកាសជំ នឿលើព្រះបុត្រា ដែលប្រសូតជាមនុស្ស។

របៀបទីពីរ ដើម្បីធ្វើអោយជំនឿលើព្រះត្រៃឯក និងជំនឿលើព្រះគ្រីស្តរួមជាមួយគ្នាមានដូចតទៅ៖ ត្រូវ បញ្ចូលជំនឿលើព្រះគ្រីស្តនៅក្នុងចំណែកទីពីរនៃការប្រកាសជំនឿលើព្រះត្រៃឯក (ដែលទាក់ទងនឹងព្រះបុត្រា)។ ឧ. សន្តយ៉ូស្ទីន[1]សរសេរថា៖

“(...) យើងក្រាបថ្វាយបង្គំព្រះបង្កើតសាកលលោកនេះ (...) ព្រះ ដែល បានប្រទានព្រះជន្ម​អោយ​ព្រះ​ យេ​ស៊ូ​គ្រីស្ត ដែលត្រូវគេឆ្កាង (...) ដ្បិតយើងដឹងថា ព្រះអង្គជាព្រះបុត្រានៃព្រះដ៏ពិតប្រាកដ ហើយយើងរៀប ព្រះអង្គជាជួរទីពីរ ឯព្រះវិញ្ញាណជាព្យាការីជាជួរទីបី”។

គ្រីស្តបរិស័ទប្រកាសជំនឿលើព្រះជាម្ចស់ជាព្រះបង្កើត លើព្រះយេស៊ូគ្រីស្ត និងលើព្រះវិញ្ញាណ។ ក្នុង​អត្ថបទរបស់សន្តយ៉ូស្ទីននេះ មានតែព្រឹត្តិការណ៍ពីរនៃជីវិតរបស់ព្រះគ្រីស្តនៅក្នុងវគ្គទាក់ទងនឹងព្រះអង្គ (កំណើត និងទុក្ខលំបាក) ដែលលោកបានបញ្ចូលក្នុងការប្រកាសជំនឿលើព្រះត្រៃឯក។ សន្តយ៉ូស្ទីនរៀបព្រះ បិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណជាលំដាប់លំដោយ ដែរ គឺព្រះទាំងបីអង្គមានឋានៈស្មើគ្នា ប៉ុន្តែលោកធ្វើតាមពិធី បុណ្យ សេចក្ដីសរសើរតម្កើង និងធម៌ជឿ។

ឧ. សន្តអ៊ីរ៉ែណេសរសេរថា៖

“នេះជាគ្រឹះនៃជំនឿ និងរបៀបរស់នៅរបស់យើង៖ ប្រការទី១៖ ព្រះមួយអង្គជាព្រះបិតា ដែលគ្មាន​នរណា​​បាន​បង្កើត ដែលមិនអាចយល់ មិនអាចមើលឃើញបាន ជាព្រះជាម្ចាស់តែមួយ ជាប្រពភ​នៃអ្វីៗ​ទាំង​អស់។ ប្រការទី២៖ ព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះជាម្ចាស់ ជាព្រះបុត្រារបស់ព្រះជាម្ចាស់ ព្រះយេស៊ូគ្រីស្តជាព្រះអម្ចាស់​នៃ​យើង ដែលបានបង្ហាញ ខ្លួនអោយព្យាការីស្គាល់ (...) ដោយព្រះអង្គ ព្រះជាម្ចាស់បានធ្វើអ្វីៗទាំងអស់ ហើយ នៅ​គ្រា​ចុងក្រោយ ដើម្បី​បង្រួប​បង្រួមអ្វីៗទាំងអស់ ព្រះអង្គបានប្រសូតជាមនុស្សក្នុងចំណោមមនុស្ស ដែល​អាចមើល​ឃើញ ដែលអាចប៉ះបាន ដើម្បីបំផ្លាញសេចក្ដីស្លាប់ និងធ្វើអោយជីវិតកើតឡើង ហើយដើម្បីអោយព្រះជាម្ចាស់ និង​មនុស្សលោក រួមជាមួយគ្នា។ ប្រការ៣៖ ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ដែលបានព្យាការតាមរយៈព្យាការី ដោយព្រះ​អង្គ បុព្វបរុសបានរៀនអំពីព្រះជាម្ចាស់ ទ្រង់បានណែនាំមនុស្សសុចរិតតាមផ្លូវនៃយុត្តិធម៌ ហើយ នៅគ្រាចុង​ក្រោយ ព្រះជាម្ចាស់ បានចាក់បង្ហូរព្រះវិញ្ញាណតាមរបៀបថ្មីលើមនុស្សលោក ធ្វើអោយមនុស្សកើត​ជាថ្មីនៅលើ​ផែន​ដី ដើម្បីព្រះជា​ម្ចាស់។ ហេតុនេះហើយ បានជាពិធីជ្រមុជទឹកនៃជំនាន់យើងមានតាមប្រការទាំងបីនោះ ផ្តល់អោយយើងកំណើត ថ្មីក្នុងអង្គព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះបិតា ដោយព្រះបុត្រាព្រះអង្គ ក្នុងអង្គព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ដ្បិត​អស់អ្នកដែលមានព្រះ​វិញ្ញាណរបស់ព្រះជាម្ចាស់ទៅកាន់ព្រះបន្ទូល ពោលគឺព្រះបុត្រា ហើយ​ព្រះបុត្រាណែ​នាំ​គេទៅកាន់ព្រះបិតា ហើយព្រះបិតាប្រទានអោយគេមានជីវិតអស់កល្ប។ ហេតុនេះហើយ បានជាបើគ្មាន​ព្រះ​វិញ្ញាណ​ទេ យើងមិនអាចស្គាល់ព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះជាម្ចាស់បានឡើយ ហើយបើគ្មានព្រះបុត្រាទេ យើងមិន​អាច​ទៅ​កាន់ព្រះបិតាបាន​ឡើយ”។

ក្នុងអត្ថបទនេះ ទីមួយ រូបម្នតនៃជំនឿមានរចនាសម្ព័ន្ធចែកជាបីផ្នែក (ព្រះបិតា ព្រះបន្ទូល/ព្រះបុត្រា/ព្រះ អម្ចាស់ ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ)។​ ទីពីរ មានព្រឹត្តិការណ៍ផ្សេងៗក្នុងវគ្គទាក់ទងនឹងព្រះបន្ទូល (ព្រះបុត្រា)៖ ព្រះ​បន្ទូលបង្កើតពិភពលោក បង្ហាញខ្លួនអោយព្យាការីស្គាល់ កើតជាមនុស្ស រងទុក្ខលំបាក និងមានព្រះជន្មថ្មី ដើម្បី “បង្រួប​បង្រួម” អ្វីៗទាំងអស់។ ព្រះបន្ទូលធ្វើអោយយើងអាចមើលឃើញ និងអាចប៉ះបាន (ប្រសូតជាមនុស្ស) ព្រះ​អង្គ​កើតជាមនុស្ស ដើម្បីបំផ្លាញសេចក្ដីស្លាប់ (ដោយសោយទីវង្គត) និងដើម្បីអោយជីវិតលេចឡើង (ដោយ​មាន​ព្រះជន្មថ្មី)។ លោកបានបញ្ចូលវគ្គទាក់ទងនឹងព្រះគ្រីស្តក្នុងរចនាសម្ព័ន្ធនៃព្រះត្រៃឯក។ ​ទីបី សន្តអ៊ីរ៉ែណេ ហៅ​ថា “ប្រការ” (“ជំពូក”) វគ្គនីមួយៗនៃធម៌ជឿ (ព្រះសហគមន៍នឹងប្រើពាក្យនេះ)។​ ទីបួន រូបមន្តនៃជំនឿនេះ ទាក់​ទងនឹងការអប់រំជំនឿអំពីពិធីជ្រមុជទឹក។ ទីប្រាំ លោកបង្ហាញថា ជីវិតរបស់គ្រីស្តបរិស័ទទាក់ទងនឹងព្រះ​ត្រៃ​ឯក (“អស់អ្នកដែល...”)។

“ត្រូវតែគោរពតាមពាក្យsymbolon ដែលជាភាសាក្រិកមានន័យថា បំណែកមួយចំហៀងនៃវត្ថុមួយ ដែល​បែកជាពីរ (ឧ- ត្រាមួយ) សម្រាប់គ្រឿងសម្គាល់។ បំណែកទាំងពីរ បើកាល​ណា​គេ​យក​មក​ដាក់​បញ្ជូល​គ្នា​វិញ គេអាចស្គាល់អត្តសញ្ញាណនៃអ្នកដែលមានបំណែកនោះ។ ហេតុនេះ​ហើយ សេចក្ដីសង្ខេប​នៃ​ជំនឿក៏​ជា​សញ្ញា​សម្គាល់នឹងការរួបរួមជាធ្លុងមួយរវាងពួកអ្នកជឿ។ Symbolon ក៏សម្រាប់សម្គាល់​សេចក្តី​ដកស្រង់​អត្ថបទ​មួយ ឬការប្រមូលផ្តុំមួយ ឬក៏ជាសេចក្តីសង្ខេបត្រួសៗមួយដែរ។ សេចក្តីសង្ខេបនៃជំនឿ គឺជាការដកស្រង់​សេចក្តី​ពិតសំខាន់ៗនៃជំនឿ។ ដូច្នេះ សេចក្តីសង្ខេបនៃជំនឿ គឺជាចំណុចយោងទីមួយ និងជាគ្រឹះ​សំខាន់​ក្នុង​ការ​អប់​រំ​    ជំ​នឿ​” (លទ្ធិ ១៨៨)។ នៅសតវត្សទី៣ សន្តស៊ីព្រីយ៉ាំងនិយាយអំពី “symbolon នៃព្រះត្រៃឯក” សម្ដៅទៅលើ ធម៌ជឿរបស់គ្រីស្តសាសនា។ ព្រះត្រៃឯកជាស្នូលនៃជំនឿរបស់គ្រីស្តបរិស័ទ និងជាស្នូលនៃរបៀបរស់នៅថ្មី ដែល​មក​ពីជំនឿនេះដែរ។

 ៣) ព្រះសហគមន៍ប្រឈមមុខនឹងលទ្ធិក្លែងក្លាយ

ធម៌ជឿមានមុខងារបង្រៀនសេចក្ដីពិត។ លទ្ធិក្លែងក្លាយជាឳកាសអោយគ្រូបាធ្យាយព្រះសហគមន៍​រិះ​គិត​ពិចារណាយ៉ាងជ្រាលជ្រៅអំពីព្រះត្រៃឯក។ ដើម្បីយល់ច្បាស់អំពីធម៌ជឿនៃទីក្រុងនិសេ / កុងស្តង់ទីណូប្ល ត្រូវតែ​សិក្សា​​អំពីលទ្ធិក្លែងក្លាយបួនយ៉ាង៖

១) ព្រះបិតាបានប្រោសលោកយេស៊ូអោយទៅជាព្រះបុត្រា (Adoptianism)

ចំពោះអ្នកខ្លះ លោកយេស៊ូជាមនុស្សធម្មតា ដែលព្រះបិតាបានប្រោសអោយទៅជាព្រះបុត្រាព្រះអង្គ។ តាមលទ្ធិនេះ ព្រះយេស៊ូពុំមែនសភាពជាព្រះបុត្រា ប៉ុន្តែបានក្លាយទៅជាព្រះបុត្រា ដូចជាសន្តបុគ្គលម្យ៉ាង។ លោក​យេស៊ូ​ជាមនុស្សសុទ្ធសាធ (psilos anthrôpos, purus homo) ដែលព្រះជាម្ចាស់សព្វព្រះហឫទ័យអោយ​ទៅ​ជា​ព្រះ​បុត្រា។ ព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះជាម្ចាស់យាងមកសណ្ឋិតក្នុងបុគ្គលយេស៊ូ ប៉ុន្តែលោកយេស៊ូមិនមែនជាព្រះ បន្ទូល​ផ្ទាល់ទេ។ អ្នកខ្លះផ្សេងទៀតជឿថា លោកព្រះគ្រីស្តយេស៊ូជាមនុស្សធម្មតាសុទ្ធសាធ។ ​ដោយសារ​លោក​បាន​​ប្រព្រឹត្តកិច្ចការដ៏ល្អៗ ហើយបានទទួលព្រះវិញ្ញាណ លោកសមនឹងទៅជា “ព្រះជាម្ចាស់”។ ដោយមិនទទួល​ស្គាល់​ថា ព្រះបុត្រាជាព្រះជាម្ចាស់ ការគិតបែបនេះបំផ្លាញព្រះត្រៃឯកតែម្តង។

២) ព្រះបិតាកាឡាព្រះអង្គតាមរបៀបផ្សេងៗ (Unitarian Monarchism)

មានអ្នកខ្លះផ្សេងទៀតគិតថា ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធមិនខុសប្លែកពីគ្នាឡើយ។ អ្នកទាំងអស់នោះ ស្តីបន្ថោសគ្រីស្តសាសនាត្រឹមត្រូវថា ជឿលើព្រះពីរ ឬបីអង្គ។ ពួកគេទទួលស្គាល់ថា ក្នុង​គម្ពីរ​មាន ពាក្យ ផ្សេងៗពីគ្នាមែន ដូចជាព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ប៉ុន្តែ ពាក្យនោះ បង្ហាញថា ព្រះ​ជា​ម្ចាស់​ដដែលតែមួយគត់សម្ដែងព្រះអង្គតាមរបៀប  (modes) ផ្សេងៗពីគ្នា។ មានពេលខ្លះ ព្រះជាម្ចាស់​ដដែល​នោះ កាឡាព្រះអង្គ ដូចជាព្រះបិតា ឬដូចជាព្រះបុត្រា (ក្នុងការប្រសូតជាមនុស្ស) ឬដូចជាព្រះវិញ្ញាណ (ក្នុងព្រះ​សហគមន៍)។ គេហៅ លទ្ធិក្លែងក្លាយនេះថា modalism ឬsabellianism (មកពីឈ្មោះរបស់អ្នកបង្កើតលទ្ធិនេះ Sabellius)។ នៅសតវត្សទី៣ លោកទែរទួលីយ៉ាំង[2]និយាយអំពីលោក ប្រាកសេអាស ជាតំណាង​នៃលទ្ធិ​ក្លែង​ក្លាយ​នេះ ថា៖ “គេអះអាងថា មានព្រះអម្ចាស់តែមួយ ដែលមានឫទ្ធិនុភាពសព្វប្រការ ជាព្រះ​បង្កើ​ត​ពិភពលោក ហើយ​​គេ​បង្កើតជំនឿក្លែងក្លាយថា គឺព្រះបិតាផ្ទាល់បានយាងមកចុះសណ្ឋិតលើព្រះនាងព្រហ្មចារិនី គឺព្រះបិតា​នេះ​ហើយ ដែលបានប្រសូតជាមនុស្ស ដែលបានរងទុក្ខលំបាក ហើយព្រះបិតានេះជាព្រះយេស៊ូគ្រីស្តដែរ”។ ដូច្នេះ មានពេលខ្លះ គេហៅលទ្ធិក្លែងក្លាយនេះថា patripassianism (ព្រះបិតាបានរងទុក្ខលំបាក)។ លទ្ធិនេះ បដិសេធមិនព្រមទទួលស្គាល់ថា ព្រះជាម្ចាស់មានលក្ខណៈនៅក្នុងអង្គព្រះអង្គផ្ទាល់ ដូចព្រះអង្គបានសម្ដែងព្រះ អង្គដែរ។​ ដូច្នេះ លទ្ធិនេះ បានបង្ខំគ្រីស្តបរិស័ទអោយរិះគិតអំពីព្រះត្រៃឯកដែលសម្ដែងព្រះអង្គក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្ត និងព្រះត្រៃឯកនៅក្នុងអង្គព្រះអង្គផ្ទាល់ (Economic Trinity and Immanent​ Trinity)។

តាមការពិត ចំពោះគ្រីស្តសាសនា ព្រះបុត្រា ដែលទទួលព្រះជន្មពីព្រះបិតា មិនមែនជាព្រះបិតា ប៉ុន្តែ​ព្រះ​អង្គពិតជាខុសប្លែកពីព្រះបិតា “តាមចំនួន” (សន្តយ៉ូស្ទីន)។ ដើម្បីបង្ហាញថា ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ​ដ៏វិសុទ្ធពិតជាខុសប្លែកពីគ្នាមែន លោកទែរទូលីយ៉ាំងប្រើពាក្យ “បុគ្គល” “អង្គ” (persona)។ “ព្រះបិតា និង​ព្រះ​បុត្រា​​ជា​ព្រះពីរអង្គ​ខុស​ប្លែកពី​គ្នា ប៉ុន្តែមានសភាពដូចគ្នា” (personae, non substantiae)។ ព្រះ​ជា​ម្ចាស់​មាន​សភាពតែមួយគត់។ ពាក្យ “បុគ្គល” “អង្គ” សម្ដៅទៅលើអ្វីដែលជាបីក្នុងអង្គព្រះជាម្ចាស់ ឯ “សភាព” សម្ដែង​ទៅ​លើ​ឯកភាពក្នុងអង្គព្រះជាម្ចាស់។ លទ្ធិក្លែងក្លាយនេះ បានជម្រុញយើងជាគ្រីស្តបរិស័ទកាតូលិកអោយប្រើពាក្យ “អង្គ” ដើម្បីនិយាយអំពីព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាទណដ៏វិសុទ្ធក្នុងឋានៈជាមនុស្ស-អង្គ ដែលមាន​លក្ខណៈ​ផ្ទាល់ និងប្លែកពីគ្នា។ នៅបូព៌ាប្រទេស គេប្រើពាក្យHypostasis (អ៊ីពុសតាស៊ីស) ជាភាសាក្រិក ជាពិសេស​តាម​ឥទ្ធិពល​​របស់​លោក​អូរីសែន៖ “មានបីអ៊ីពុសតាស៊ីស គឺព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ”។ ព្រះត្រៃឯក មិន​មែនជាអង្គភាពខាងក្រៅ ប៉ុន្តែមានសភាវៈជាព្រះត្រៃឯកពិតប្រាកដមែន។

៣) លទ្ធិក្លែងក្លាយរបស់លោកអារីយ៉ូស (Arianism)

នៅឆ្នាំ ៣១៨​-៣២០ នៅទីក្រុងអាឡិចសង់ឌ្រី លោកអារីយ៉ូស បង្កើត​លទ្ថីក្លែងក្លាយថ្មីផ្ទុយ​នឹង​លទ្ធិ​ក្លែង​ក្លាយ​ដែលអះអាងថា ព្រះជាម្ចាស់កាឡាព្រះអង្គជាព្រះបិតា ព្រះបុត្រា ឬព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ (modalism) (សូម​អាន​ចំណុចទី២ខាងលើ)។ លោកមិនអាចទទួលថា ព្រះបុត្រា “ទទួលព្រះជន្មអស់កល្បជានិច្ច” ពីព្រះបិតា ឬថា ព្រះ​បុត្រាមាន “សភាព” ដូចព្រះបិតាដែរ។ ព្រះជាម្ចាស់មានតែមួយ “គ្មានគោល” ហើយមានព្រះ​ជន្ម​​អស់​កល្ប​ជា​និច្ច។ ដោយ​សារព្រះបុត្រាទទួលព្រះជន្ម ព្រះអង្គមិនអាចគ្មានគោលទេ ទើប​ទ្រង់​ពុំ​មាន​ព្រះ​ជន្ម​អស់​កល្ប​​ជានិច្ច​ ដូច​​​​ព្រះជាម្ចាស់ដែរ។ ចំពោះលោកអារីយ៉ូស បើយើងអះអាងថា ព្រះបុត្រា​មាន​ព្រះ​ជន្ម​អស់​កល្ប​ជា​និច្ច​រួម​ជា​មួយ​ព្រះ​ជាម្ចាស់ បានសេចក្ដីថា  ព្រះបុត្រាគ្មានគោលដូចព្រះជាម្ចាស់ ជា​ហេតុមិនអាច​កើត​ឡើងបាន​ឡើយ។​ ម្យ៉ាង​ទៀត បើយើងជឿថា ព្រះបុត្រាទទួលព្រះជន្មពីព្រះបិតា បាន​សេចក្ដី​​ថា យើងជឿថា ព្រះ​ជា​ម្ចាស់​ប្រែ​ប្រួល។ លើស​​​​ពីនេះទៅទៀត លោកអារីយ៉ូសមិនទទួលស្គាល់ថា ព្រះគ្រីស្តមានព្រលឹងវិញ្ញាណ ជា​មនុស្ស។ អារម្មណ៍ និង​​ទុក្ខ​​លំបាករបស់ព្រះគ្រីស្តជាប់ទាក់ទងនឹងលក្ខណៈរបស់ព្រះបន្ទូលផ្ទាល់ ប៉ុន្តែ អារម្មណ៍ និង​ទុក្ខ​លំបាក​មិន​អាច​​ជាប់​ទាក់ទងនឹងព្រះជាម្ចាស់បានឡើយ។ ដូច្នេះ លោកអារីយ៉ូសបដិសេធមិន​ស្គាល់ថា ព្រះ​បន្ទូល ឬព្រះ​បុត្រា​មានព្រះជន្មអស់កល្បជានិច្ច គឺព្រះអង្គចាប់ផ្តើមមានសភាវៈ។ តាមការពិត លោកយល់ច្រឡំ “ការគ្មាន​ដើម​កំណើត” និង “ការគ្មានគោល” គឺតាមជំនឿកាតូលិក ព្រះបុត្រាមានគោល (ដែលជាព្រះបិតា) ប៉ុន្តែ ព្រះអង្គ​គ្មាន​ដើម​កំណើត (ព្រះបុត្រាមានព្រះជន្មអស់កល្បជានិច្ច) ចំពោះលោក ព្រះបុត្រាជាសត្វលោក ដែល​​ព្រះ​ជា​ម្ចាស់​បាន​បង្កើត​ពី​សូន្យ ព្រះអង្គក៏ជាសត្វលោកដ៏ខ្ពស់ជាងគេ។ ដោយព្រះបុត្រា ព្រះ​បិតា​បាន​បង្កើត​សត្វ​លោក​ឯ​ទៀតៗ។ ដូច្នេះ ព្រះ​បុត្រា​​ពុំមានឋានៈស្មើនឹងព្រះជាម្ចាស់ មិនរួមសភាពជាមួយព្រះបិតា ហើយប្រែ​ប្រួល។ ឯព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធវិញ ព្រះ​អង្គក៏ជាសត្វលោកដែរ។ លោកអារីយ៉ូសចាត់ទុកថា ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និង​ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធមានឋានៈខុសប្លែកពីគ្នា។

តាមការពិត ចំពោះលោកអារីយ៉ូស ព្រះគ្រីស្តមិនមែនជាព្រះជាម្ចាស់ពិតប្រាកដផង មិនមែនជាមនុស្ស ពិតប្រាកដផង។ ដូច្នេះ ព្រះគ្រីស្តមិនអាចសង្រ្គោះមនុស្សលោកបានឡើយ។ ម្យ៉ាងទៀត ចំពោះលោក ព្រះជា​ម្ចាស់ ក្លាយទៅជាព្រះបិតា នៅពេលដែលព្រះអង្គប្រទានព្រះជន្មដល់ព្រះបុត្រា។ នៅមហាសន្និបាតនិសេ (៣២៥) ព្រះសហគមន៍ចាត់ទុកថា លទ្ធិរបស់លោកអារីយ៉ូសនោះ មិនមែនជាលទ្ធិនៃគ្រីស្តសាសនានៅឡើយ។

“យោងតាមការបញ្ជូនបន្តដែលមកពីក្រុមគ្រីស្តទូត ព្រះសហគមន៍បានប្រកាស នៅឆ្នាំ៣២៥ នៅ​មហាសន្និបាត​សកលដំបូងនៃទីក្រុងនិសេថា ព្រះបុត្រា “រួមសភាព” ជាមួយព្រះបិតា គឺ​ជាព្រះជាម្ចាស់​​តែ​មួយ​ជាមួយ​ព្រះអង្គ។ មហាស្និបាតសកលទីពីរ នៅទីក្រុងកុងស្តង់ទីណូប នៅ​ឆ្នាំ៣៨១ បានរក្សា​ទុក​ពាក្យសម្ដីនេះ នៅ​ក្នុងធម៌ប្រកាសជំនឿនៃនិសេ ហើយបានប្រកាសថា “ព្រះបុត្រាតែមួយ​នៃ​​ព្រះបិតា ហើយមានប្រភពពី​ព្រះ​បិតា មុនកាលសម័យទាំងអស់ ជាពន្លឺចេញពីពន្លឺ ជាព្រះជាម្ចាស់ដ៏​ពិតប្រាកដចេញពីព្រះជាម្ចាស់ដ៏ពិតប្រាកដដែរ ព្រះអង្គទទួល​ព្រះជន្ម​ពី​ព្រះបិតា​ ហើយមិនកើតដូច​សត្វ​លោក​ឡើយ ព្រះអង្គរួមសភាពជាមួយព្រះបិតា” (DS ១៥០)” (លទ្ធិ ២៤២)។

៤) លទ្ធិក្លែងក្លាយបដិសេធមិនស្គាល់ថា ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធមានឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់

តាមសន្តអាថាណាស មានអ្នកខ្លះ (ដែលលោកហៅថា tropoi ) អះអាងថា ព្រះបុត្រាជាព្រះជាម្ចាស់ ប៉ុន្តេ​ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធជាសត្វ​លោក។ ព្រះវិញ្ញាណជាទេវទូត ដែលមានឋានៈខ្ពស់ជាងទេវទូតឯទៀតៗ។ ដូច្នេះ ព្រះអង្គមិនរួមសភាពជាមួយ ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា ទើបគ្មានព្រះត្រៃឯកទៀតទេ សល់តែពីរអង្គ (duas)។ ព្រះ បុត្រាទទួលព្រះជន្មពីព្រះបិតា ប៉ុន្តែព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធមិនទទួលព្រះជន្មទេ។​ ដូច្នេះ តើព្រះវិញ្ញាណអាចទៅជា ព្រះជាម្ចាស់យ៉ាងដូចម្ដេចកើត?

សន្តអាថាណាសឆ្លើយថា យើងផ្តល់ពិធីជ្រមុជទឹកដោយព្រះនាមព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏ វិសុទ្ធ។ ព្រះវិញ្ញាណប្រោសប្រទានព្រះជន្មផ្ទាល់របស់ព្រះជាម្ចាស់ ប្រោសអ្នកជឿអោយបានវិសុទ្ធ និងអោយគេ​ទៅជាបុត្រធីដា (“ព្រះ”) របស់ព្រះជាម្ចាស់ ហើយគ្មានសត្វលោកណាមួយអាចប្រព្រឹត្តកិច្ចការទាំងអស់នោះបាន ឡើយ។ មានតែព្រះជាម្ចាស់ទេ ដែលអាចប្រោសអោយទៅជា “ព្រះ”។ កិច្ចការរបស់ព្រះវិញ្ញាណ (ដូចកិច្ចការ​របស់ព្រះបុត្រា) បង្ហាញថា ព្រះអង្គពិតជាព្រះជាម្ចាស់មែន។ ម្យ៉ាងទៀត ប្រសិនបើយើងបដិសេធមិនស្គាល់ថា ព្រះវិញ្ញាណជាព្រះជាម្ចាស់ យើងក៏ត្រូវបដិសេធមិនស្គាល់ថា ព្រះបុត្រាជាព្រះជាម្ចាស់ផងដែរ ដ្បិត “បើប្រៀប​ធៀប ព្រះ​បុត្រា​មាន​ឋានៈ​ស្មើនឹងព្រះបិតាយ៉ាងណា ព្រះវិញ្ញាណក៏មានឋានៈស្មើនឹងព្រះបុត្រាយ៉ាងនោះដែរ”។ ព្រះ​​បុត្រា​មានព្រះ​បន្ទូលថា “អ្វីៗដែលព្រះបិតាមានទាំងប៉ុន្មានសុទ្ធតែជារបស់ខ្ញុំទាំងអស់” (យហ ១៦​,១៥) យ៉ាង​ណា​ អ្វីៗដែល ព្រះ​បុត្រា​មានទាំងប៉ុន្មានសុទ្ធតែជារបស់ព្រះវិញ្ញាណទាំងអស់យ៉ាងនោះដែរ។

ក្រោយមកទៀត មានអ្នកខ្លះបដិសេធមិនព្រមទទួលស្គាល់ថា ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធមានឫទ្ធិនុភាព ជា ព្រះ​ជា​ម្ចាស់ និងទទួលសិរីរុងរឿងដូចព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាដែរ។ សន្តបាសីលហៅគេថា “ខ្មាំងនៃព្រះវិញ្ញាណ”។ គេមិនព្រមទទួលពាក្យសរសើរតម្កើងថា “ជាមួយ ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ” ឡើយ។ សន្តបាសីលបង្ហាញថា នៅក្នុង ព្រះគម្ពីរ ព្រះវិញ្ញាណប្រព្រឹត្តកិច្ចការ ដែលមានតែព្រះជាម្ចាស់អាចធ្វើបាន ដូចជាព្រះវិញ្ញាណបង្កើត សម្ដែង សង្រ្គោះ ប្រោសអោយបានវិសុទ្ធ​ នៅក្នុងពិធីជ្រមុជទឹក ព្រះអង្គប្រោសអោយទៅជា “ព្រះ” ដែរ។ សេចក្ដី “ជាមួយ ព្រះវិញ្ញាណ” សម្ដៅថា ព្រះវិញ្ញាណមានឫទ្ធិនុភាព និងមានឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់ ទើបទទួលសិរីរុងរឿង ដូច​ព្រះ​បិតា និងព្រះបុត្រាផងដែរ។ ពិធីបុណ្យសម្ដែងជំនឿពិតប្រាកដមែន នៅពេលដែលព្រះសហគមន៍ប្រារព្ធអគ្គ សញ្ញា ព្រះសហគមន៍ប្រកាសជំនឿ ដែលមកពីក្រុមគ្រីស្តទូត៖ lex orandi, lex credendi (ច្បាប់នៃការអធិដ្ឋាន ជាច្បាប់នៃជំនឿ) (លទ្ធិ ១១២៤)។

ដើម្បីបង្ហាញថា ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធមានឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់ សន្តបាសីលនិយាយអំពី “កិត្តិយសស្មើ នឹងគ្នា” (homotimy) រវាងព្រះវិញ្ញាណ ព្រះបិតា និងព្រះបិត្រា គឺលោកចង់បង្ហាញថា ព្រះបីអង្គរួមសភាពជាមួយ គ្នា។ សន្តបាសីលមានប្រសាសន៍ថា ក្និងពិធីជ្រមុជទឹគ គេហៅព្រះវិញ្ញាណជាមួយ ព្រះអម្ចាស់ ដូចគេហៅព្រះ បុត្រាជាមួយ ព្រះបិតាដែរ គឺអ្វីដែលនាំយើងអោយលើកតម្កើងសិរីរុងរឿងនៃព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ មកពីព្រះអម្ចាស់ លើកកិត្តិយសរបស់ព្រះវិញ្ញាណដោយប្រោសព្រះវិញ្ញាណអោយរួមជាមួយព្រះអង្គ និងព្រះបិតារបស់ព្រះអង្គ។  ពាក្យ “ជាមួយ” ក្នុងសេចក្ដីសរសើរទាក់ទងនឹងពាក្យ “និង” ក្នុងពិធីជ្រមុជទឹក។ ដូច្នេះហើយ បានជារូបមន្តនៃពិធី ជ្រមុជទឹក (អគ្គសញ្ញា) ធម៌ជឿលើព្រះត្រៃឯក (ធម៌ប្រកាសជំនឿ) និងសេចក្ដីសរសើរ (ពិធីបុណ្យ) រួម​ជា​មួយ​គ្នា។

“មហាសន្និបាតសកលទីពីរបានប្រកាសជំនឿ ដែលមកពី​ក្រុម​គ្រីស្តទូត ​លើព្រះ​វិញ្ញាណ នៅទី​ក្រុង​​កុង​ស្តង់​​ទីណូប នៅឆ្នាំ៣៨១៖ “យើងជឿលើព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ដែលប្រទានជីវិត និងជាអម្ចាស់​ដែល​ហូរ​ចេញ​ពីព្រះ​បិតា​” (DS ១៥០)។​ ព្រះសហគមន៍ទទួលស្គាល់ថា ព្រះបិតាជា “ប្រភព​និងដើម​កំណើត​នៃ​ព្រះ​ជាម្ចាស់​​ទាំង​ស្រុង” (DS ៤៩០)។ ក៏ប៉ុន្តែ ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធមានប្រភពអស់កល្បជានិច្ច ដែល​ទាក់​ទង​នឹង​ប្រភព​អស់កល្ប​ជា​និច្ច​របស់​ព្រះបុត្រា​​ដែរ៖ “ព្រះ​វិញ្ញាណ​​ដ៏​វិសុទ្ធ ដែលជាព្រះអង្គទីបីនៃព្រះត្រៃឯក ជាព្រះជាម្ចាស់តែមួយ​ព្រះអង្គ ដែល​មាន​ឋានៈ​ស្មើ​នឹង​​ព្រះ​បិតា​​និង​​ព្រះបុត្រា ដែលមានសារធាតុ និងសភាពដូចគ្នា (...) ប៉ុន្តែ​យើងមិននិយាយ​ថា ព្រះវិញ្ញាណ​ជា​ព្រះ​វិញ្ញាណ​​​​របស់​​ព្រះបិតាតែប៉ុណ្ណោះ ថែមទាំងជាព្រះវិញ្ញាណ​របស់​ព្រះបិតា​​ផង និងរបស់​ព្រះ​បុ​ត្រា​ផងដែរ” (DS ៥២៧)។ ធម៌ប្រកាស​ជំនឿ​របស់មហាស្និបាតកុងស្តង់ទីណូប​ប្រកាស​ថា៖ “ព្រះ​វិញ្ញាណ​ដ៏​វិសុទ្ធ​ទទួល​​ការក្រាប​ថ្វាយ​​បង្គំ និងសិរីរុងរឿង​ស្មើ​នឹងព្រះបិតា​ និង​ព្រះបុត្រា” (DS ១៥០)” (លទ្ធិ ២៤៥)។

៤) ធម៌ប្រកាសជំនឿនៃទីក្រុងនិសេ និងទីក្រុងកុងស្តង់ទីណូប្ល

មានធម៌ប្រកាសជំនឿជាច្រើនតាមការបញ្ជូនបន្តព្រះសហគមន៍។ ក្នុងចំណោមធម៌ជឿទាំងប៉ុន្មាន ធម៌ ប្រកាសជំនឿនៃទីក្រុងនិសេ (៣២៥)​ និងទីក្រុងកុងស្តង់ទីណូប (៣៨១) សំខាន់ណាស់ចំពោះគ្រីស្តបរិស័ទគ្រប់​និកាយ រហូតដល់សព្វថ្ងៃ។ ធម៌ប្រកាសជំនឿនេះ មានបីវគ្គ៖ ព្រះបិតាដ៏មានឫទ្ធិនុភាពសព្វប្រការ ព្រះយេស៊ូ​គ្រីស្តជាព្រះបុត្រាព្រះអង្គ ហើយជាព្រះអម្ចាស់ និងព្រះសង្រ្គោះរបស់យើង ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធក្នុងព្រះសហគមន៍ ដ៏វិសុទ្ធ។

“យើងជឿលើព្រះជាម្ចាស់តែមួយព្រះអង្គ ជាព្រះបិតាដ៏មានឫទ្ធានុភាពសព្វប្រការ ជាព្រះបង្កើត​មេឃ​និង​ដី ទាំងអ្វីៗដែលមើលឃើញ និងមើលមិនឃើញ”។ ក្នុងប្រការទីមួយនេះ គេហៅព្រះបិតាថា “ព្រះជាម្ចាស់” តាម​ទម្លាប់នៃសម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មី និងពិធីបុណ្យ។ ក៏ប៉ុន្តែ ក្នុងប្រការទីពីរ ពាក្យព្រះជាម្ចាស់ សម្ដៅទៅលើព្រះបុត្រាដែរ៖ “ព្រះ​​អង្គជាព្រះជាម្ចាស់ចេញពីព្រះជាម្ចាស់ (...) ជាព្រះជាម្ចាស់ដ៏ពិតប្រាកដចេញពីព្រះជាម្ចាស់ដ៏ពិតប្រាកដ​ដែរ”។ ហេតុដូច្នេះហើយ បានជាដំបូង គេប្រើពាក្យព្រះជាម្ចាស់ សម្ដៅទៅលើព្រះបិតា បន្ទាប់មកសម្ដៅទៅលើ ព្រះបុត្រា ប៉ន្តែព្រះបុត្រាជាព្រះជាម្ចាស់យោងតាមព្រះបិតា ដ្បិតព្រះបុត្រាចេញមកពីព្រះបិតា។

ក្នុងប្រការទីមួយ គេលម្អិតពាក្យ “ព្រះជាម្ចាស់” ដោយពាក្យ “ព្រះបិតា”។ នៅនិសេ​ និងកុងស្តង់ទីណូប ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះបិតាមិនគ្រាន់តែដោយសារព្រះអង្គជាព្រះបិតានៃពិភពលោក ឬរបស់មនុស្សលោកទេ ប៉ុន្តែ ព្រះអង្គជាព្រះបិតារបស់ព្រះយេស៊ូគ្រីស្តជាព្រះបុត្រាព្រះអង្គ ។ ពាក្យ “ព្រះបិតា” មានអត្ថន័យតាមព្រះត្រៃឯក ជា​ព្រះនាមនៃអង្គទីមួយ។ ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះបិតាតាំងពីដើមរៀងមក ហើយជាដរាបតរៀងទៅ។ អង្គទីមួយនៃព្រះ ត្រៃឯកជាព្រះជាម្ចាស់ក្នុងឋានៈជាព្រះបិតា។

គេប្រកាសថា ព្រះបិតា “មានឫទ្ធិនុភាពសព្វប្រការ” (pantokratôr)។ ក្នុងព្រះគម្ពីរជាភាសាក្រិក ពាក្យ pantokratôr នេះ បកប្រែពាក្យផ្សេងៗ (Sabaot ២សម ៥,១០ ឬShaddaï យប ៥,១៧)។ ពាក្យនេះ សម្ដៅ ទៅលើវិវរណៈ ដែលសម្ដែងជាច្រើនដងថា ព្រះជាម្ចាស់ជាpantokratôr​ ។ ពាក្យក្រិកpantokratôr ខ្លាំងជាង ពាក្យឡាតាំងomnipotens ឬ “ឫទ្ធិនុភាពសព្វប្រការ”។ តាមពិត ពាក្យក្រិកសង្កត់អំពីសកម្មភាពរបស់ព្រះជា​ម្ចាស់។ ព្រះអម្ចាស់pantokratôr ជាអ្នកគ្រប់គ្រង និងទ្រាំទ្រពិភពលោក គឺអំណាចបង្កើត និងជួយទ្រាំទ្រអ្វីៗទាំង អស់ (មិនគ្រាន់តែ “អាចធ្វើអ្វីក៏បាន”)។ យើងគួរបកប្រែថា “ម្ចាស់នៃអ្វីៗទាំងអស់”។ ព្រះបិតាpantokratôr ជា​ព្រះបង្កើត និងម្ចាស់នៃសកលលោកទាំងមូល៖ មេឃ និងដី (កណ ១,‌១) “អ្វីដែលអាចមើលឃើញ និងមិនអាច មើលឃើញ” (កូឡ ១,១៦)។

បន្ទាប់ពីព្រះបិតា យើងប្រកាសជំនឿលើព្រះបុត្រា៖ “ខ្ញុំជឿលើព្រះអម្ចាស់យេស៊ូគ្រីស្តតែមួយ ជាព្រះ​បុត្រា​​តែ​មួយ​នៃ​ព្រះបិតា ហើយមានប្រភព (គោល) ពីព្រះបិតា មុនកាលសម័យទាំងអស់”។ ​ត្រូវយល់យ៉ាង​ណា​អំពី​ពាក្យ ព្រះ​បុត្រា​របស់​ព្រះជាម្ចាស់ ? តាមការពិត ព្រះយេស៊ូមិនមែនជាព្រះបុត្រា ដោយសារ​ព្រះបិតា​សព្វ​ព្រះ​ហឫទ័យ​ប្រោស​​ប្រណីអោយព្រះអង្គទៅជាព្រះបុត្រា ដូចជាសត្វលោកទេ​ ប៉ុន្តែព្រះអង្គមានសភាពជាព្រះបុត្រា ដោយ​​សារ​ព្រះ​អង្គ “មានគោលចេញមកពីសារធាតុនៃ​ព្រះ​បិតា”។ ងារ “ព្រះអម្ចាស់” មិនគ្រាន់តែសម្តែងថា ព្រះ​គ្រីស្ត​មាន​ព្រះ​ជន្មថ្មី ថែមទាំងបង្ហាញថា ព្រះយេស៊ូមានសភាវៈជាព្រះជាម្ចាស់ដែរ។ ទីបញ្ចប់ ព្រះយេស៊ូជា “ព្រះ​បុត្រា​តែមួយ” (យហ ១,១៤.១៨ ; ៣,១៦.១៨ ; ១យហ ៤,៩) បានសេចក្ដីថា មានព្រះយេស៊ូផ្ទាល់ ដែលជាព្រះបុត្រា តែមួយរបស់ព្រះជាម្ចាស់។

ធម៌ប្រកាសជំនឿនៃកុងស្តាំងទីណូបបន្តថា៖ “ព្រះយេស៊ូជាព្រះជាម្ចាស់ចេញពីព្រះបិតា ជាពន្លឺចេញ​ពី​ពន្លឺ ជា​ព្រះ​ជាម្ចាស់ដ៏ពិតប្រាកដចេញពីព្រះជាម្ចាស់ដ៏ពិតប្រាកដដែរ”។ សេចក្ដីថា “ចេញពីព្រះបិតា” (ek tou Patros) សំខាន់​ជាងគេ (តាមមហាសន្និបាតនិសេ៖ “ចេញពីសារធាតុនៃព្រះបិតា” ek tès ousias tou Patros) បញ្ជាក់ច្បាស់ថា ព្រះបុត្រាមិនមែនជាសត្វលោកទេ។ ព្រះជាម្ចាស់បង្កើតសត្វលោកពីសូន្យ (ex nihilo) ប៉ុន្តែ ព្រះបុត្រាមានសភាពចេញមកពីព្រះបិតា (ex Patre)៖ ex Patre​ ផ្ទុយនឹងex nihilo គឺព្រះបុត្រា​មិន​មែន​ជា​អង្គ​ភាពនៅខាងក្រៅព្រះបិតា ប៉ុន្តែព្រះអង្គទទួលសភាវៈផ្ទាល់របស់ព្រះបិតា។ ដូច្នេះ ពេលយើងអះអាងថា ព្រះ​យេស៊ូចេញមកពីព្រះបិតា (ពី “សារធាតុ” របស់ព្រះបិតា) យើងក៏អះអាងថា ព្រះយេស៊ូជាព្រះជាម្ចាស់។ សភាវៈ​របស់ព្រះអង្គស្មើនឹងសភាវៈរបស់ព្រះបិតា។

ពាក្យសម្ដី “ចេញមកពី” រំលឹកទំនុកតម្កើង ២,៧៖ “យើងដែលបានបង្កើតព្រះអង្គនៅថ្ងៃនេះ” ដែល​កិច្ចការគ្រីស្តទូត ១៣,៣៣ យកឡើងវិញ ដើម្បីថ្លែងអំពីការមានព្រះជន្មថ្មីរបស់ព្រះគ្រីស្ត។ ក៏ប៉ុន្តែ ក្នុងធម៌​ប្រកាសជំនឿ ការបង្កើតនេះ សម្ដៅថា ព្រះបុត្រាចេញមកពីព្រះបិតា តាំងពីដើមរៀងមក និងជាដរាបតរៀងទៅ។ សូមសង្កេតឃើញទៀតថា ពាក្តសម្ដី “ពីព្រះបិតា” (ek tou Patros) រំលឹកព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះយេស៊ូ៖ “ខ្ញុំចេញ មកពីព្រះជាម្ចាស់” (យហ ៨,៤២) និង “ខ្ញុំបានចេញមកពីព្រះបិតា” (យហ ១៦,២៨)។ ព្រះគម្ពីរសម្ដៅទៅលើ ព្រះបុត្រា ដែលព្រះបិតាបានចាត់អោយមកក្នុងលោកនេះ ប៉ុន្តែ ក្នុងធម៌ប្រកាសជំនឿ “ពីព្រះបិតា” រំលឹកអោយ អ្នកជឿថា ព្រះបុត្រាមានគោលអស់កល្បជានិច្ច ជាគ្រឹះនៃការចាត់អោយមកក្នុងលោកនេះ។ គឺព្រះបិតានេះ​ហើយ ដែលចាត់ព្រះបុត្រាអោយមក ដ្បិតព្រះបិតាផ្ដល់ព្រះជន្មអោយព្រះបុត្រាតាំងពីដើមរៀងមក និង​ជា​ដរាប​ត​រៀង​​ទៅ។ រីឯពាក្យសម្ដីថា “មុនសម័យកាលទាំងអស់” រំលឹកថា ព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណមានព្រះជន្មមុនអ្វីៗទាំងអស់ (បសរ ២៤,៩ ; សុភ ៨,២៣) និង យហ ១,‌១​ ; ១៧,២៤។

ពាក្យសម្ដី “ជាពន្លឺចេញ​ពី​ពន្លឺ” រំលឹកយើងថា ក្នុងព្រះគម្ពីរពន្លឺ (Phôs) តំណាងព្រះជាម្ចាស់ និងព្រះបុត្រា របស់ព្រះអង្គ៖ ១យហ ១,៥ ; យហ ១,៩ ; ៨,១២ បានសេចក្ដីថា ព្រះជាម្ចាស់សម្ដែងព្រះអង្គអោយបានពេញ​លេញ ព្រះអង្គជាប្រភពនៃជីវិត ព្រះដ៏វិសុទ្ធបំផុត ព្រះដ៏ល្អឥតខ្ចោះ។ នៅសតវត្យទី២ហើយ សន្តយ៉ូស្ទីនប្រើ ពាក្យពន្លឺ ដើម្បីបង្ហាញថា ពេលព្រះបិតាផ្តល់ព្រះជន្មអោយព្រះបុត្រា ព្រះអង្គមិនបោះបង់អ្វីមួយ ហើយ​មិន​ប្រែ​ប្រួល​ផងដែរ៖ “យើងឃើញថា មានភ្លើងផ្សេងៗមកពីភ្លើងមួយ ហើយភ្លើងនេះ មិនខ្សោយជាងមុនឡើយ ភ្លើង​នេះ នៅតែ​ដដែល”។ នៅសតវត្សទី៣ លោកអូរីសែនប្រើពាក្យពន្លឺ ដើម្បីបង្ហាញថា ព្រះបិតា និង​ព្រះបុត្រា​មាន​ព្រះ​ជន្ម​តាំងពីដើមរៀងមក ហើយជាដរាបតរៀងទៅ៖ “លោកយ៉ូហានបង្ហាញថា ព្រះជាម្ចាស់ជាពន្លឺ ១យហ ១,១៥ ហើយ លោកប៉ូលបង្ហាញថា ព្រះបុត្រាជារស្មីនៃសិរីរុងរឿងអស់កល្បជានិច្ច (ពន្លឺ)។ ហេតុនេះហើយ បាន​ជា​បើគ្មានពន្លឺ គ្មាន​រស្មី​យ៉ាង​ណា យើងមិនអាចយល់ព្រះបុត្រា បើគ្មានព្រះបិតាបានឡើយយ៉ាងនោះដែរ។ ដូច្នេះ​ហើយ បានជា​ពន្លឺ​ចេញមកពីពន្លឺបង្ហាញថា ព្រះបុត្រាចេញមកពីព្រះបិតា ជាព្រះជាម្ចាស់ តាំងពីដើមរៀងមក និង​ជា​ដរាបតរៀង​ទៅ។

សេចក្ដីថា ព្រះបុត្រា “ជា​ព្រះ​ជាម្ចាស់ដ៏ពិតប្រាកដចេញពីព្រះជាម្ចាស់ដ៏ពិតប្រាកដដែរ” (យហ ១៧,៣ ; ១យហ ៥,២០) បង្ហាញថា ព្រះបុត្រាមិនមែនជាព្រះជាម្ចាស់ ដោយសារព្រះអង្គ​ចូល​រួម​ចំណែក​ក្នុង​ឋានៈ​ជាព្រះជាម្ចាស់របស់ព្រះបិតា ហើយបង្ហាញថា ព្រះបុត្រាមិនមែនជាព្រះមួយអង្គ ដែលមានឋានៈទាបជាង ព្រះបិតា។ ពេលយើងប្រកាសថា ព្រះបុត្រា “ជា​ព្រះ​ជាម្ចាស់ដ៏ពិតប្រាកដចេញពីព្រះជាម្ចាស់ដ៏ពិតប្រាកដដែរ” យើងអះអាងថា ព្រះបុត្រាមានសភាពជាព្រះជាម្ចាស់ដូចព្រះបិតាផ្ទាល់ផងដែរ។

សេចក្ដីថា ព្រះបុត្រា “ទទួលព្រះជន្មពីព្រះបិតា​ ហើយមិនកើតដូចសត្វលោកឡើយ​ ព្រះ​អង្គ​រួម​សភាព​ជា​មួយព្រះបិតា​ ហើយអ្វីៗសព្វសារពើក៏កើតមក ដោយសារព្រះអង្គដែរ” ប្រឆាំងនឹងគំនិត​លោក​អារីយ៉ូស ដែលធ្វើ​អោយព្រះបុត្រាជាសត្វលោកខ្ពស់ជាងសត្វលោកឯទៀតៗ។ ដោយអះអាងថា ព្រះបុត្រា “ទទួល​ព្រះ​ជន្ម​ពី​ព្រះ​បិតា​ ហើយមិនកើតដូចសត្វលោក” យើងប្រឆាំងនឹងលោកអារីយ៉ូស ដែលអះអាងថា ព្រះបិតាបាន “បង្កើត” ព្រះ បុត្រា។

ពាក្យសម្ដីថា “រួមសភាពជាមួយព្រះបិតា” មានអត្ថន័យដូច “ចេញមកពីព្រះបិតា - ចេញមកពីសារធាតុ នៃព្រះបិតា)។ នៅសតវត្សទី៤ ពាក្យ “រួមសភាព” (homoousion) បានបង្កើតបញ្ហាជាច្រើន។ មិត្តរបស់​លោក​អារីយ៉ូសមិនព្រមទទួលពាក្យនេះ ដ្បិតពាក្យនេះមិនមែនមកពីព្រះគម្ពីរ ហើយធ្វើអោយយើងយល់ថា ហាក់​ដូច​ជា​ព្រះ​បិតាចែកជាពីរ។​ សន្តអាថាណាសពន្យល់ថា ទោះបីពាក្យនេះមិនមែននៅក្នុងព្រះគម្ពីរក៏ដោយ ក៏ពាក្យ​នេះ​បង្ហាញ​ថា ព្រះបុត្រាមានឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់ដូចព្រះបិតាផងដែរ ប៉ុន្តែ ត្រូវយល់អោយច្បាស់ថា ព្រះបិតាមិនប្រែ ប្រួល ឬចែកជាពីរទេ។

ទីបញ្ចប់ សេចក្ដីថា “អ្វីៗសព្វសារពើក៏កើតមក ដោយសារព្រះបុត្រាដែរ” (សូមអាន យហ ១,៣ ;​ហប ១,២) បង្ហាញថា កិច្ចការរបស់ព្រះបុត្រាមានឫទ្ធិនុភាពដូចកិច្ចការរបស់ព្រះបិតាជាpantokratôr ដែរ គឺដោយសារ ព្រះបិ​តា និងព្រះបុត្រាមានឫទ្ធិនុភាពដូចគ្នា ព្រះទាំងពីរអង្គមានឋានៈដូចគ្នាដែរ។ ព្រះបុត្រាមានឫទ្ធិនុភាពដូច ព្រះបិតាយ៉ាងណា ព្រះបុត្រាមានសភាពដូចព្រះបិតាយ៉ាងនោះដែរ។ ជាដំបូង ធម៌ប្រកាសជំនឿអះអាងថា កិច្ច បង្កើត និងកិច្ចសង្រ្គោះមកពីព្រះ​បិតា ប៉ុន្តែ បន្ទាប់មក ធម៌ប្រកាសជំនឿអះអាងថា ព្រះបុត្រាជាព្រះបង្កើត និងព្រះ សង្រ្គោះដូចគ្នាដែរ បានសេចក្ដីថា កិច្ចការរបស់ព្រះបុត្រាសម្ដែងថា ព្រះអង្គរួមសភាពជាមួយព្រះបិតា (កិច្ចការ របស់ព្រះបុត្រាសម្ដែងថា ព្រះអង្គជាព្រះជាម្ចាស់) ម្យ៉ាងទៀត ដោយសារព្រះបុត្រារួមសភាពជាមួយព្រះបិតា យើងអាចយល់អំពីកិច្ចបង្កើតរបស់ព្រះបុត្រាដែរ។ ព្រះបុត្រាមិនមែនជាអ្នកបង្កើត ដូចជាអ្នកកណ្ដាល (តាមលោក អារីយ៉ូស) ប៉ុន្តែព្រះអង្គជាអ្នកបង្កើត ដោយសារព្រះអង្គរួមសភាពជាមួយព្រះបិតា។ ពាក្យ “ដោយសារ” សំខាន់ ដែរ ហើយសង្កត់ថា ព្រះបុត្រាជាអ្នកបង្កើត ដ្បិតព្រះអង្គជាព្រះជាម្ចាស់ចេញមកពីព្រះបិតា ដ្បិតអ្វីៗទាំងអស់ ដែលព្រះបុត្រាមាន មកពីព្រះបិតា។

ក្រោយមក ធម៌ប្រកាសជំនឿថ្លែងអំពីព្រឹត្តិការណ៍ផ្សេងរបស់ព្រះបុត្រាប្រសូតជាមនុស្ស “ដើម្បី​មនុស្ស​យើង និងសង្រ្គោះយើង” ពីការប្រសូតពីព្រហ្មចារិនីម៉ារីរហូតដល់ពេលព្រះអង្គនឹងយាងមកវិញប្រកបដោយ សិរីរុងរឿង ដើម្បីវិនិច័្ឆយទោស។ ធម៌ជឿនៃកុងស្តាំងទីណូប្លបញ្ចប់វគ្គអំពីព្រះបុត្រា ដោយប្រកាសថា “ព្រះរាជ្យ​ព្រះ​អង្គ​នឹង​នៅ​ស្ថិតស្ថេរឥតទីបញ្ចប់ឡើយ”។ សេចក្ដីនេះ ដែលមកពីលក ១,៣៣ ប្រឆាំងនឹងលោកSabellius ដែលអះអាងថា នៅអវសានកាល ក្រោយពីព្រះអង្គបានបង្រាបសត្រូវទាំងអស់ក្រោមអំណាចរបស់ព្រះអង្គ (១ករ ១៥,២៧-២៨) ព្រះ​គ្រីស្ត​នឹង​ចុះ​ក្រោម​អំណាចរបស់ព្រះបិតា គឺទាំងព្រះបុត្រា ទាំងព្រះវិញ្ញាណនឹងរលាយក្នុង អង្គព្រះជាម្ចាស់។ ដូច្នេះ ធម៌ជឿបង្ហាញថា ព្រះបុត្រានៅតែព្រះបុត្រាជានិច្ច។

“ខ្ញុំជឿលើព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ដែលប្រទានជីវិត និងជាអម្ចាស់ ព្រះអង្គហូរចេញពីព្រះបិតា​ និងព្រះបុត្រា ព្រះ​អង្គទទួលការក្រាបថ្វាយបង្គំនិងសិរីរុងរឿងស្មើនឹងព្រះបិតា ​និងព្រះបុត្រា ព្រះអង្គបានថ្លែងព្រះបន្ទូល​តាម​រយៈ​អស់លោកព្យាការី”។ ធម៌ជឿបង្ហាញថា ព្រះវិញ្ញាណជាព្រះដ៏វិសុទ្ធ ជាអម្ចាស់ និងប្រទានជីវិត បានសេចក្ដី ថា ព្រះវិញ្ញាណមានឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់។

តាមទម្លាប់នៃសម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មី គេហៅព្រះវិញ្ញាណថា វិសុទ្ធ ដ្បិតព្រះវិញ្ញាណមានឫទ្ធិនុភាពប្រោសអោយ​បានវិសុទ្ធ។ ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាប្រោសយើងអោយបានវិសុទ្ធ ដោយព្រះវិញ្ញាណ។ តាមសន្តបាសីលនៃ​សេសារេ “វិសុទ្ធ” បង្ហាញថា ព្រះវិញ្ញាណជាព្រះជាម្ចាស់ (ព្រះជាម្ចាស់មានសារធាតុជាព្រះដ៏វិសុទ្ធ) ហើយជួយ យើងអោយយល់អំពីលក្ខណៈពិសេសរបស់ព្រះវិញ្ញាណចំពោះព្រះត្រៃឯក។ ដូចព្រះបុត្រា គេហៅព្រះវិញ្ញាណជា “អម្ចាស់” ដើម្បីបង្ហាញថា ព្រះវិញ្ញាណជាព្រះជាម្ចាស់រួមជាមួយព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាដែរ។ ប៉ុន្តែ ក្នុងធម៌ជឿ គេ ប្រកាសថា ព្រះបុត្រាជា “ព្រះអម្ចាស់តែមួយ”៖ ស្របតាមទម្លាប់នៃសម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មី ពាក្យ “អម្ចាស់” សម្ដៅទៅលើ​ព្រះបុត្រា។ ឯព្រះវិញ្ញាណវិញ គួរបកប្រែដោយ “ព្រះដែលរួមជាមួយនឹងព្រះអម្ចាស់” គឺព្រះវិញ្ញាណមិនមែនជា​សត្វ​លោក ឬឧបករណ៍របស់ព្រះជាម្ចាស់ទេ ប៉ុន្តែ ព្រះអង្គមានសភាពជាព្រះជាម្ចាស់។ ទីបញ្ចប់ គេប្រកាសថា ព្រះវិញ្ញាណ “ប្រទានជីវិត” (សូមអាន យហ ៦,៦៣) គឺព្រះវិញ្ញាណប្រោសអោយបានវិសុទ្ធ។ ដោយសារព្រះ​វិញ្ញាណប្រទានជីវិត ព្រះអង្គមិនមែនជាអង្គភាពដែលទទួលជីវិតទេ ប៉ុន្តែ ព្រះអង្គរួមជាមួយព្រះជាម្ចាស់។ ដូច្នេះ ពេលយើងអះអាងថា ព្រះវិញ្ញាណប្រទានជីវិត យើងទទួលស្គាល់ថា ព្រះអង្គជាព្រះជាម្ចាស់។

ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ “ហូរចេញពីព្រះបិតា”។ សេចក្ដីនេះ មកពី យហ ១៥,២៦ “ព្រះវិញ្ញាណ​នៃ​សេចក្ដី​ពិត ដែលចេញពីព្រះបិតាមក”។ ព្រះវិញ្ញាណមិនមែនមកពីex nihilo ដូចសត្វលោកទេ ប៉ុន្តែ ព្រះអង្គចេញមកពី ព្រះបិតា (ek tou Patros – ex Patre) ដូចព្រះបុត្រាចេញមកពីព្រះបិតាដែរ។ ម្យ៉ាងទៀត “ហូរចេញពីព្រះបិតា” មិនគ្រាន់តែបង្ហាញថា ព្រះបិតាបានចាត់ព្រះវិញ្ញាណអោយមកប៉ណ្ណោះទេ ថែមទាំងបង្ហាញថា មានព្រះវិញ្ញាណ តាំងពីដើមរៀងមក ហើយជាដរាបតរៀងទៅ។ ក្រុមអភិបាលនៃមហាសន្និបាតមិនសូវចង់បង្ហាញថា ព្រះវិញ្ញាណ​មាន​ប្រភពចេញពីនរណាទេ គឺចង់បង្ហាញថា ព្រះវិញ្ញាណជាព្រះជាម្ចាស់។

ព្រះវិញ្ញាណ “ទទួលការក្រាបថ្វាយបង្គំ និងសិរីរុងរឿងស្មើនឹងព្រះបិតា ​និងព្រះបុត្រា” គឺព្រះវិញ្ញាណមាន ឫទ្ធិនុភាពបង្កើត និងសង្រ្គោះដូចព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា។ រួមជាមួយព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា ព្រះវិញ្ញាណទទួល ការក្រាបថ្វាយបង្គំ និងសិរីរុងរឿងដូចព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាផងដែរ៖ lex orandi lex credendi (សូមរំលឹក​ដល់homotimy របស់សន្តបាសីល)។ ទីបញ្ចប់ ធម៌ជឿប្រកាសថា ព្រះវិញ្ញាណ “បានថ្លែងព្រះបន្ទូល​តាម​រយៈ​អស់​​លោកព្យាការី” គឺសម្ព័ន្ធមេត្រីចាស់ ដែលពួកព្យាការីបានថ្លែងព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះជាម្ចាស់ មកពីព្រះនៃ សម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មីដូចគ្នាដែរ។ សេចក្ដីនេះ បញ្ជាក់អំពីឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់របស់ព្រះវិញ្ញាណ។ សន្តអសថាណាស​ពន្យល់ថា នៅពេលដែលព្រះបន្ទូលយាងមករកពួកព្យាការី ពួកព្យាការីនោះ មានថ្លែងព្រះបន្ទូលដោយព្រះ​វិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ ដូច្នេះ ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធមិនគង់នៅខាងក្រៅព្រះបន្ទូល ប៉ុន្តែគង់នៅក្នុងព្រះបន្ទូល។ ព្រះ បន្ទូល និងព្រះវិញ្ញាណមានកិច្ចការរួមគ្នាក្នុងពួកព្យាការីបង្ហាញថា ព្រះវិញ្ញាណជាព្រះជាម្ចាស់។ ដោយប្រព្រឹត្ត កិច្ចការតែមួយជាមួយគ្នា ព្រះបន្ទូល និងព្រះវិញ្ញាណជាព្រះជាម្ចាស់ដូចគ្នាដែរ។ ព្រះបិតាប្រោសប្រទានអ្វីៗទាំង អស់ដោយព្រះបុត្រា ក្នុងអង្គព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។

ក្នុងធម៌ប្រកាសជំនឿនៃទីក្រុងកុងស្តាំងទីណូប្ល គេមិនប្រកាសយ៉ាងច្បាស់ថា ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធជា “ព្រះជាម្ចាស់” ឬ “រួមសភាពជាមួយព្រះបិតា” ទេ ទោះបីសន្តអាថាណាស ឬសន្តគ្រេគ័រនៃណាស៊ីអង់ ចង់ប្រើ​សេចក្ដី​នោះយ៉ាងណាក៏ដោយ។ តាមពិត ពួកលោកអភិបាលចង់ជៀសវាងប្រើពាក្យ ដែល​បាន​បង្កើត​បញ្ហា​ជា​ច្រើន​អំពីព្រះបុត្រា ទើបពួកលោកធ្វើតាមសន្តបាសីល គឺអះអាងថា ព្រះវិញ្ញាណជាព្រះជាម្ចាស់តាម “ផ្លូវវាង” ម្យ៉ាង។

ធម៌ប្រកាសជំនឿបន្ត ដោយថ្លែងអំពីព្រះសហគមន៍៖ “យើងជឿលើព្រះសហគមន៍” គឺតាមសន្តអូគូស្ទីន ព្រះសហគមន៍ “ទាំងមូល” បានសសេចក្ដីថា ព្រះសហគមន៍ដែលនៅលើផែនដី និងព្រះសហគមន៍នៅស្ថាន​បរមសុខ។ លើសពីនេះទៅទៀត ត្រូវសង្កេតឃើញថា ការប្រកាសជំនឿលើព្រះសហគមន៍ជាប់នឹងការប្រកាស ជំនឿលើព្រះត្រៃឯកដែរ៖ “បន្ទាប់ពីបានប្រកាសព្រះត្រៃឯក ត្រូវតែប្រកាសព្រះសហគមន៍​ គឺបន្ទាប់ពីអ្នករស់នៅ​ក្នុងផ្ទះ ត្រូវនិយាយអំពីផ្ទះអ្នកនោះ បន្ទាប់ពីព្រះជាម្ចាស់ ត្រូវថ្លែងអំពីព្រះវិហាររបស់ព្រះអង្គ បន្ទាប់ពីអ្នកបង្កើត ត្រូវថ្លែងអំពីការបង្កើតនោះ”។ ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះត្រៃឯកគង់នៅក្នុងព្រះសហគមន៍របស់ព្រះអង្គ ហើយនៅក្នុង ព្រះសហគមន៍នេះ យើងប្រកាសជំនឿអំពីព្រះត្រៃឯក។

តាមពិត យើងជឿ “លើ” ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធតែប៉ុណ្ណោះ។ គួរបកប្រែថា យើងជឿថា មានព្រះសហគមន៍ ថា ព្រះសហគមន៍មានតែមួយ វិសុទ្ធ កាតូលិក និងមកពីក្រុមគ្រីស្តទូត (credo Ecclesiam) ប៉ុន្តែ “យើងជឿលើ ព្រះសហគមន៍” មានអត្ថន័យជ្រៅដែរ គឺព្រះសហគមន៍ជាអាថ៌កំបាំង មកពី​មនុស្ស​ផង មកពីព្រះជាម្ចាស់ផង។ តាមសន្តថូម៉ាស អាគីណាស នៅពេលដែលយើងនិយាយថា “ខ្ញុំជឿលើ ព្រះ សហគមន៍ដ៏វិសុទ្ធ កាតូលិក” (in sanctam Ecclesiam catholicam) ជំនឿរបស់យើងសម្ដៅទៅលើព្រះវិញ្ញាណ ដ៏វិសុទ្ធ ដែលប្រោសព្រះសហគមន៍អោយបានវិសុទ្ធ បានសេចក្ដីថា៖ “ខ្ញុំជឿលើព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ដែលប្រោស ព្រះសហគមន៍អោយបានវិសុទ្ធ”។​ ម្យ៉ាងទៀត យើងអាចនិយាយថា៖ “ខ្ញុំជឿលើព្រះសហគមន៍ ដែលជាអាថ៌​កំបាំង” (ដោយសារព្រះត្រៃឯកគង់ក្នុងព្រះសហគមន៍) បានសេចក្ដីថា យើងចាប់ផ្តើមជឿ​ពី​ព្រះ​សហគមន៍​រហូត​ដល់​ជឿលើព្រះជាម្ចាស់ផ្ទាល់។

ព្រះសហគមន៍ទទួលជីវិត ភាពដ៏វិសុទ្ធ និងឯកភាពពីព្រះត្រៃឯក។ “ព្រះសហគមន៍ជា “ប្រជាជន​មួយ​ដែល​រួបរួម​គ្នាជាធ្លុងតែមួយ មក​ពី​ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ រួបរួមគ្នាជាអង្គតែមួយ” (LG ៤)។ ព្រះសហគមន៍រួមឯកភាពមកពីព្រះសហគមន៍ចូលរួមចំណែកក្នុងឯកភាពរបស់ព្រះត្រៃឯក (សូមអាន យហ ១៧,២២-២៣) បានសេចក្ដីថា ព្រះសហគមន៍មិនគ្រាន់តែមកពីកិច្ចការណាមួយរបស់ព្រះត្រៃឯក គឺព្រះត្រៃឯក គង់នៅក្នុងព្រះសហគមន៍ និងប្រោសព្រះសហគមន៍នេះអោយទៅជាឧបករណ៍នៃការសង្រ្គោះ៖ “នៅទីណាមាន ព្រះទាំងបីអង្គ ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ នៅទីនោះមានព្រះសហគមន៍ដែរ” (លោកទែរទូលីយ៉ាំង)។

អំពីកិច្ចការ នៃព្រះត្រៃឯក និងវត្តមាន នៃព្រះត្រៃឯកក្នុងព្រះសហគមន៍ យើងអាចរិះគិត​អំពី​ព្រះ​វិញ្ញាណ​ដ៏​វិសុទ្ធ៖ ព្រះបិតាប្រព្រឹត្តកិច្ចការដោយព្រះបុត្រាក្នុងអង្គ ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ហើយព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាប្រគល់ ខ្លួន​ក្នុងអង្គ ព្រះវិញ្ញាណទៀតផង។ ទីមួយ ដូចព្រះគម្ពីរ និងធម៌ជឿបង្រៀនយើង ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធជាអ្នក​ប្រោស​អោយបានវិសុទ្ធ។ ប៉ុន្តែ ព្រះវិញ្ញាណមិនប្រព្រឹត្តកិច្ចការដោយឡែកពីព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាឡើយ។ ព្រះ បិតា និងព្រះបុត្រាប្រព្រឹត្តកិច្ចការរួមជាមួយព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ និងនៅក្នុងអង្គព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ដោយប្រព្រឹត្ត កិច្ចកា​រតែមួយដដែល ដ្បិតព្រះទាំងអស់នោះជាព្រះជាម្ចាស់ដដែល ហើយដោយសារព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធធ្វើ​អោយ​ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រារួមជាមួយគ្នាជាធ្លុងតែមួយ។ ទីពីរ ព្រះវិញ្ញាណមិនគង់នៅ ដោយគ្មានព្រះបិតា និង​ព្រះបុត្រា ដ្បិត “បើយើងមិនអាចបំបែកកិច្ចការរបស់ព្រះទាំងបីអង្គ យើងក៏មិន​អាចបំបែកទីលំនៅ​របស់​ព្រះ​ទាំង​បី​អង្គ​នោះដែរ” (សន្តអូគូស្ទីន)។ ដើម្បីបង្ហាញថា ព្រះវិញ្ញាណមានវត្តមាន និងប្រប្រឹត្តកិច្ចការក្នុងព្រះសហគមន៍ យើងអាចនិយាយថា ព្រះវិញ្ញាណជា “ព្រលឹង” នៃព្រះសហគមន៍ ដោយរំលឹកថា ព្រះវិញ្ញាណជាព្រះដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់​បំផុត ខុសប្លែកពីសត្វ​លោក (ព្រមទាំងព្រះសហគមន៍) មិនលាយឡំជាមួយគេទេ។

ដើម្បីរក្សាជំនឿនៃព្រះគម្ពីរ លោកអភិបាលនៅមហាសន្និបាតត្រូវប្រើពាក្យសម្ដី ដែលពុំមានក្នុងព្រះគម្ពីរ (ដូចជាសភាព រួមសភាព ជាដើម) ហើយដែលមកពីទស្សនវិទ្យា។ ដូច្នេះហើយ បានជាជំនឿត្រូវផ្តល់អត្ថន័យថ្មី ដល់ពាក្យសម្ដីទាំងអស់នោះ។ ម្យ៉ាងទៀត ដោយសារលទ្ធិក្លែងក្លាយ ព្រះសហគមន៍បានយល់ឃើញថា ត្រូវ បង្រៀន​អំពីព្រះត្រៃឯកផ្ទាល់ ហើយយល់ថា ព្រះត្រៃឯកខុសប្លែកពីសត្វលោកច្រើនជាងព្រះបិតាខុសប្លែកពីអង្គ ភាពឯទៀតៗ។ បន្ទាប់ពីនិសេ លទ្ធិនៃព្រះត្រៃឯកនឹងយកចិត្តទុកដាក់អំពីកិច្ចការរបស់ព្រះត្រៃឯកក្នុងពិភព​លោក (economic Trinity) និងសភាវៈអស់កល្បជានិច្ចនៃព្រះត្រៃឯក (Immanent Trinity) គឺត្រូវតែមានលទ្ធិ អំពីអាថ៌កំបាំងដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុតនៃព្រះត្រៃឯក ដើម្បីយល់អំពីកិច្ចបង្កើត និងកិច្ចសង្រ្គោះនៃព្រះត្រៃឯក។ ត្រូវតែ រិះគិតពិចារណាអំពីព្រះត្រៃឯកផ្ទាល់ ដើម្បីរក្សាជំនឿអំពីកិច្ចការដែលព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណប្រព្រឹត្ត​ចំពោះ​យើង។

[1] Justine
[2] Tertullian

ជំពូកទីបួន៖
ព្រះបី “អង្គ” ឬ “អ៊ីប៉ូស្តាស៊ីស”

យើងអាចសង្ខេបលទ្ធិនៃព្រះត្រៃឯក រួមនឹងព្រះសហគមន៍កាតូលិក និងព្រះសហគមន៍ខាងបូព៌ាប្រទេស តាមការប្រកាសនៃមហាន្និបាតទីពីរនៅទីក្រុងកុងស្តាំងទីណូប្លនៅឆ្នាំ៥៥៣៖

“បើមាននរណាម្នាក់មិនប្រកាសសភាវៈតែមួយ (phusis, natura) ឬសារធាតុ (ousia, substantia) របស់ព្រះបិតា ព្រះ​បុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ឫទ្ធិនុភាពតែមួយ (dunamis, virtus) និងអំណាចតែមួយ (exousia, potestas) ព្រះត្រៃ​ឯក​​ដែល​រួម​សភាពជាមួយគ្នា (homoousios, consubstantialis) ព្រះតែមួយ ដែលយើងក្រាបថ្វាយបង្គំក្នុងបីអ៊ីប៉ូស្តាស៊ីស (hupostaseis, subsistentiae) ឬបីអង្គ (prosôpa, personae) អ្នកនោះមិនកាន់សេចក្ដីពិតឡើយ ដ្បិត​មាន​ព្រះជា​ម្ចាស់​ជា​​ព្រះបិតាតែមួយ ដែលជាគោលនៃអ្វីៗទាំងអស់ មាន​ព្រះ​អ​ម្ចាស់​យេស៊ូគ្រីស្តតែមួយ ហើយ​អ្វីៗ​ទាំង​អស់​បាន​កើត​ឡើង​ដោយ​ព្រះអង្គ មានព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធតែមួយ ហើយអ្វីៗទាំងអស់ស្ថិតនៅក្នុងអង្គព្រះអង្គ”។

ឃ្លាដំបូងនៃអត្ថបទនេះ ប្រកាសជំនឿតាមសេចក្ដីរបស់គ្រូបាធ្យាយនៅកាប៉ាដូស (Cappadocian Fathers[1])។ ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធជាព្រះជាម្ចាស់តែមួយ មានសារធាតុ ឬសភាពតែមួយ ហើយមានឫទ្ធិនុភាពតែមួយផងដែរ។ គ្រីស្តបរិស័ទក្រាបថ្វាយបង្គំព្រះត្រៃឯក ដែល “រួមសភាពជាមួយគ្នា”។ ព្រះ បិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធពិតជាខុសប្លែកពីគ្នា គឺព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធជា​បី​អង្គ។ ព្រះអង្គនីមួយៗមានព្រះជន្មតាមរបៀបរៀងៗខ្លួន។ ឃ្លាទីពីរ ដែលចាប់ផ្តើមដោយពាក្យ “ដ្បិត” បង្ហាញថា សេចក្ដី​នៃទេវវិទ្យានោះ សម្ដែងជំនឿស្របតាមគម្ពីរ (សូមអាន ១ករ ៨,៦)។ ព្រះជាម្ចាស់បង្កើត និង សង្រ្គោះ​មនុស្ស​លោក ដោយព្រះបុត្រា នៅក្នុងអង្គព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធប្រទានព្រះជន្ម​ផ្ទាល់​របស់ព្រះជាម្ចាស់ ហើយណែនាំឆ្ពោះទៅព្រះបិតា ដ្បិតព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណរួមសភាពជាមួយព្រះ​បិតា។

១) ព្រះជាម្ចាស់តែមួយ ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណប្លែកពីគ្នា

១) លក្ខណៈរួម និងលក្ខណៈពិសេស

នៅសតវត្សទី៤ លោកអើនូមនៃស៊ីស៊ីខ[2] ជឿថា ព្រះជាម្ចាស់ជា “សារធាតុ​ដែល​គ្មាន​គោល” (ousia agennètos)។​ បើព្រះបិតាប្រទានសភាពរបស់ព្រះអង្គអោយព្រះបុត្រា  ព្រះបិតា និង​ព្រះ​​បុត្រា​​ពុំមាន​គោល​ដូច​គ្នា ដូច្នេះហើយ បានជាសម្រាប់លោក ព្រះ​បុត្រា​មិន​អាច​ហូរ​ចេញមកពី​ព្រះ​បិតា​ឡើយ។ លោកសណ្និដ្ឋានថា ព្រះ​បុត្រាគ្រាន់តែជាស្នាព្រះហស្ត ដែលមកពីកិច្ចការរបស់ព្រះជាម្ចាស់ ហើយ​ដែល​មាន​សារធាតុ​ប្លែក​ពី​ព្រះ​ជា​ម្ចាស់។ ព្រះបុត្រា ដែលទទួលព្រះជន្មពីព្រះជាម្ចាស់ ជាសត្វលោករបស់ព្រះជាម្ចាស់ ហើយ​ព្រះបុត្រានេះ បង្កើត​ព្រះ​វិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ តាម​ការពិត លោកគិតខុស​ដោយ​ច្រឡំ​សារធាតុ​របស់​ព្រះ​ជា​ម្ចាស់ និង​ការ​គ្មាន​គោល​របស់​ព្រះ​អង្គ។

សន្តបាសីលបានឆ្លើយតបនឹងលោកថា “ការគ្មានគោលរបស់ព្រះជាម្ចាស់” មិនមែនជាសារធាតុរបស់ ព្រះអង្គទេ ប៉ុន្តែបង្ហាញថា មានតែព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះបិតាទេ ដែលពុំមានគោលឡើយ។ សារធាតុ (ousia) សម្ដៅ​ទៅ​លើសភាពរបស់ព្រះជាម្ចាស់ (លក្ខណៈរួមរបស់ព្រះជាម្ចាស់)។ រីឯ ការគ្មានគោលសម្ដៅ​ទៅ​លើ​លក្ខណៈ​ពិសេស​របស់ព្រះបិតា។ បានជាសន្តបាសីលយល់ឃើញថា ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះ​វិញ្ញាណ​ដ៏​វិសុទ្ធ​មាន​លក្ខណៈ​រួម (ឫទ្ធិនុភាព សភាវៈ សភាព ឋានៈជាព្រះ) ហើយព្រះអង្គនីមួយៗមានលក្ខណៈផ្ទាល់ខុសប្លែកពីគ្នា (លក្ខណៈ​ជាព្រះបិតា លក្ខណៈជាព្រះបុត្រា និងលក្ខណៈជាព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ)។

ព្រះបិតាមានលក្ខណៈថា ព្រះអង្គគ្មានគោល ព្រះបុត្រាមានលក្ខណៈថា  ព្រះអង្គទទួលព្រះជន្មពីព្រះ​បិតា (generation) ហើយព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធមានលក្ខណៈ​ហូរ​ចេញ​មកពីព្រះបិតា (procession - ekporeutôs)។ លក្ខណៈប្លែកពីគ្នាទាំងអស់នោះ ជួយ​យើង​អោយ​យល់អំពី អង្គនីមួយៗ (Hypostasis)។

ពាក្យព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា ជាពាក្យដែលទាក់ទងនឹងគ្នា៖ នៅពេលដែលយើងហៅមនុស្សម្នាក់ថាឪពុក យើងចង់និយាយថា គេជាឪពុករបស់ម្នាក់ផ្សេងទៀត ហើយនៅ ពេលដែលយើងហៅព្រះគ្រីស្តថា ជាព្រះបុត្រា យើ​ង​ចង់និយាយថា ព្រះអង្គមានព្រះបិតា។ ហេតុនេះហើយ បាន​ជាសន្តបាសីលពន្យល់ថា ព្រះបិតា និងព្រះ​បុត្រា គ្រាន់តែសម្ដៅទៅលើទំនាក់ទំនង (schesis) រវាងគ្នានឹងគ្នា។ ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះបិតា នៅ​ពេល​ដែល​ព្រះ​អង្គ​​ប្រទានសភាពរបស់ព្រះអង្គផ្ទាល់អោយព្រះបុត្រា ឯព្រះជាម្ចាស់ ជា​ព្រះបុត្រា នៅពេលដែល​ព្រះអង្គ​ទទួល​ស​ភាព​ជាព្រះជាម្ចាស់ពីព្រះបិតា ដោយទទួលព្រះជន្មពីព្រះអង្គ។ សន្ត​បាសី​ល​បង្ហាញថា ទោះបីព្រះបុត្រា និង​ព្រះ​វិញ្ញាណ​ហូរចេញមកពីព្រះបិតា (generation សម្រាប់ព្រះបុត្រា  procession សម្រាប់ព្រះវិញ្ញាណ) យ៉ាង​ណា​ក៏​ដោយ​ ក៏ព្រះជាម្ចាស់មិនប្រែប្រួលឡើយ។

ដូច្នេះហើយ បានជាការរិះគិតបែបនេះ បង្ហាញថា ទោះបីព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណមិនមែនជាព្រះបិតា យ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណនៅតែជាព្រះ ដ្បិតពាក្យ “ព្រះបិតា” មិនសម្ដៅទៅលើសភាពជា ព្រះទេ ប៉ុន្តែបង្ហាញទំនាក់ទំនងរបស់ព្រះបិតាជាមួយព្រះបុត្រា ដែលព្រះបិតាប្រទានព្រះជន្មអោយ។ “អ្វីៗទាំង អស់ដែលជាលក្ខណៈរបស់ព្រះបិតាជាលក្ខណៈរបស់ព្រះបុត្រាដែរ លើកលែងតែលក្ខណៈមួយ គឺការគ្មានគោល ហើយអ្វីៗទាំងអស់ ដែលជាលក្ខណៈរបស់ព្រះបុត្រាជាលក្ខណៈរបស់ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធដែរ លើកលែងតែ​លក្ខណៈ​ជាព្រះបុត្រា” (សន្តគ្រែកូរនៅ​ណាស៊ីអង់[3])។

២) ទំនាក់ទំនងប្រឆាំងនឹងគ្នា និងការស្ថិតនៅក្នុងអង្គគ្នាទៅវិញទៅមក

លក្ខណៈរបស់ព្រះអង្គនីមួយៗដូចជា “ប្រឆាំងនឹងគ្នា” គឺព្រះបិតាមិនមែនជាព្រះបុត្រា ហើយព្រះបុត្រា មិនមែនជាព្រះវិញ្ញាណដែរ។ ​នៅពេលដែលយើងសរសេរថាពន្លឺដែលគ្មានប្រពភ យើងនឹកគិតដល់ព្រះបិតា ហើយ​នៅពេលដែលយើងសរសេរថាពន្លឺដែលចេញមកពី យើងនឹកគិតដល់ព្រះបុត្រា។ ហេតុនេះហើយ បានជា ទាំងព្រះបិតា ទាំងព្រះបុត្រាជាពន្លឺ ប៉ុន្តែព្រះទាំងពីរអង្គមានលក្ខណៈប្រឆាំងនឹងគ្នា (antithesis) គឺ​ព្រះ​មួយ​អង្គ​គ្មាន​ប្រពភ ឯព្រះមួយអង្គទៀតមានប្រពភ។​ ការបញ្ជូនបន្តកាតូលិកនិយាយអំពី “ការប្រឆាំងនឹងគ្នា” ឬ “ទំនាក់ ទំនងប្រឆាំងនឹងគ្នា” សម្ដៅទៅលើលក្ខណៈប្លែកពីគ្នារបស់ព្រះអង្គនីមួយៗ។ ម្យ៉ាងទៀត លក្ខណៈប្លែកពីគ្នារបស់ ព្រះនីមួយៗទាក់ទងនឹងគោល គឺការទទួលព្រះជន្មពី និងការហូរចេញមកពី។ លទ្ធិនៃគ្រីស្តសាសនា ពន្យល់ថា៖ “ព្រះបិតាផ្ដល់​ព្រះជន្ម ព្រះបុត្រាទទួលព្រះជន្ម ហើយព្រះវិញ្ញាណ​ដ៏វិសុទ្ធ​​ហូរចេញ” (លទ្ធិ ២៥៤) គឺលក្ខណៈប្លែក ពីគ្នារបស់ព្រះអង្គនីមួយៗមកពីព្រះមួយអង្គជាគោល នៃព្រះមួយអង្គទៀត (ក្នុងបូព៌ាប្រទេស គេប្រើពាក្យដើម​ហេតុ (aitia សម្ដៅទៅលើព្រះបិតា))​។

នៅមហាសន្និបាតនៃទីក្រុងហ្ល្វូរង់ នៅឆ្នាំ១៤៤២ ព្រះសហគមន៍កាតូលិកបង្រៀនថា៖ “ព្រះអង្គនីមួយៗ នោះ ជាព្រះជាម្ចាស់តែមួយ មិនមែនព្រះជាម្ចាស់បីអង្គទេ ដ្បិតមានសារធាតុតែមួយ សភាពតែមួយ សភាវៈតែ​មួយ ការគ្មានកំណត់ប្រដែនតែមួយ ការព្រះជន្មអស់កល្បជានិច្ចតែមួយ ហើយអ្វីៗទាំងអស់ជាតែមួយ លុះត្រា តែគ្មានការប្រឆាំងនឹងគ្នា”។ ដោយសារឯកភាពនេះ មហាសន្និបាតបន្ថែមទៀតថា “ព្រះបិតាគង់នៅទាំងស្រុងក្នុង​អង្គព្រះបុត្រា ព្រះបិតាគង់នៅទាំងស្រុងក្នុងអង្គព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ព្រះបុត្រាគង់នៅទាំងស្រុងក្នុងអង្គព្រះបិតា ព្រះបុត្រាគង់នៅទាំងស្រុងក្នុងអង្គព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធគង់នៅទាំងស្រុងក្នុងអង្គព្រះបិតា ព្រះ វិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធគង់នៅទាំងស្រុងក្នុងអង្គព្រះបុត្រា”។

ការប្រៀនប្រដៅនេះ បញ្ជាក់ថា ដោយសារព្រះអង្គនីមួយៗរួមសភាពជាមួយគ្នា ព្រះអង្គនីមួយៗស្ថិតក្នុង អង្គគ្នាទៅវិញទៅមក។ ទំនាក់ទំនង រវាងព្រះអង្គនីមួយៗបំភ្លឺការស្ថិតនៅក្នុងអង្គទៅវិញទៅមក (ដោយ​សារព្រះបិតាមានទំនាក់ទំនងជាមួយព្រះបុត្រា ព្រះបិតាជាព្រះបិតា បានសេចក្ដីថា ព្រះបុត្រាស្ថិតនៅក្នុងអង្គព្រះ​បិតា)។ គោល នៃព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញា​ណ​​បំភ្លឺ​ការ​ស្ថិតនៅក្នុងអង្គទៅវិញទៅមកនោះដែរ គឺព្រះបុត្រាមិន ទទួលព្រះជន្មក្រៅពីព្រះបិតាឡើយ ប៉ុន្តែព្រះអង្គទទួលព្រះជន្មពីព្រះបិតា ហើយស្ថិតនៅក្នុងអង្គព្រះបិតាដែរ៖ ព្រះយេស៊ូមានព្រះបន្ទូលថា “ខ្ញុំនៅក្នុងព្រះបិតា ហើយព្រះបិតាគង់នៅក្នុងខ្ញុំ” (យហ ១៤,១០.១១)។ សន្តគ្រែកូរ នៅណាស៊ីអង់ប្រើពាក្យperichôrein ដើម្បីបង្ហាញថា សភាពជាព្រះជាម្ចាស់ និងសភាពជាមនុស្សរួមជាមួយគ្នា ក្នុងអង្គព្រះគ្រីស្តយេស៊ូយ៉ាងណា សន្តយ៉ូហានដាម៉ាសែនហៅperichôresis ការស្ថិតនៅក្នុងអង្គទៅវិញទៅ​មក​យ៉ាងនោះដែរ គឺព្រះអង្គនីមួយៗស្ថិតនៅក្នុងអង្គទៅវិញទៅមក។​

២) មូលដ្ឋានគ្រឹះនៃលទ្ធិអំពីព្រះត្រៃឯក

លទ្ធិ “ពេញលេញ” អំពីព្រះត្រៃឯករបស់គ្រូបាធ្យាយ នៅឆ្នាំ៣៥០ មានលក្ខណៈបីយ៉ាង៖

១) ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះត្រៃឯកល្អឥតខ្ចោះ (simple, perfect)

ព្រះអង្គពុំមានការលាយផ្សំ ឬការផ្លាស់ប្តូរនៅ​ក្នុង​អង្គ​ព្រះ​អង្គ​ឡើយ។ ​តាម​សន្ត​អូគូស្ទីន “ព្រះត្រៃ​ឯក​ល្អ​ឥត​ខ្ចោះ ដ្បិតព្រះ​ជាម្ចាស់ខុសប្លែកពីមនុស្ស គឺព្រះអង្គ មាន សភាវៈល្អឥតខ្ចោះ ដែលមិនពឹង​ផ្អែក​លើ​អ្វី​ណា​មួយ ដែល​គ្មាន​កំណត់​ព្រំដែន ដែលមិន លាយ ផ្សំ នឹង អ្វី ផ្សេង ទៀត។  ​តាម​សន្ត​ថូម៉ាស​អាគីណាស Ipsum esse subsistens ៖ សភាព​របស់​​​ព្រះ​ជា​ម្ចាស់​ជាអត្ថិភាពរបស់​ព្រះ​អង្គ​ដែរ។ ​ភាពល្អឥតខ្ចោះរបស់ព្រះជាម្ចាស់​ជា​លក្ខណៈ​របស់​តែព្រះអង្គប៉ុណ្ណោះ៖ នៅពេល​ដែល​យើង​និយាយ​ថា ព្រះជាម្ចាស់ល្អឥតខ្ចោះ យើងអះអាងថា ព្រះ​ជា​ម្ចាស់​ជាព្រះ ដែរ។ ព្រះជាម្ចាស់​មិន​លាយ​ផ្សំ​ជា​មួយ​សត្វ​លោក យើងមិនអាចច្រឡំព្រះជាម្ចាស់ និង​សត្វ​លោក​បាន​ឡើយ។ ហេតុ​នេះ​ហើយ បានជានៅ​ពេល​ដែល​ព្រះ​បុត្រា​ប្រសូតជាមនុស្ស (ព្រះជាម្ចាស់រួម​ជាមួយ​សត្វ​លោក) សភាពជាព្រះ ជាម្ចាស់នៅតែប្លែកពីសភាពជាមនុស្ស ហើយ​​​​​សភាពទាំងពីរមិនលាយឡំនឹងគ្នាឡើយ (គោល​ការណ៍នៅ​មហា​សន្និបាត​នៃទីក្រុង​​កាលសេដូន) បាន​សេចក្ដី​​ថា ព្រះ​យេស៊ូ​សង្រ្គោះ​ក្នុង​ឋានៈ​ជា​ព្រះ​ជា​ម្ចាស់ ។

២) ព្រះបីអង្គប្រព្រឹត្តកិច្ចការ ក្នុងការប្រតិបត្តិការតែមួយដដែល

“ព្រះបិតាធ្វើអ្វីៗទាំងអស់ដោយព្រះ បន្ទូលនៅក្នុងអង្គព្រះវិញ្ញាណ ហេតុនេះហើយ បានជា​ព្រះ​ត្រៃ​ឯក​រួម​ឯក​ភាពជាមួយគ្នា” (សន្តអាថាណាសនៅ អាឡិចសង់ឌ្រី)។ ដោយ​សារ​ព្រះ​ត្រៃឯក​រួម​ជា​មួយ​គ្នាក្នុ​ង​ការ​ប្រព្រឹ​ត្ត​កិច្ចការ  ព្រះបីអង្គរួមឯកភាពជាមួយគ្នាដែរ។ “ការប្រតិបត្តិការរបស់ព្រះ​ត្រៃឯកណែនាំ​យើង​អោយស្គាល់​សភាព​ជា​ព្រះត្រៃឯក (...)។​ បើយើងយល់ថា   កិច្ចការ​របស់ព្រះបិតា     ព្រះបុត្រា   និងព្រះវិញ្ញាណមានតែមួយ  ត្រូវតែ ​សន្និដ្ឋា​ន​ថា សភាពរបស់ព្រះត្រៃឯកមានតែមួយ​ដែរ។ ដោយសារព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណរួម​ជាមួយ​គ្នា​ក្នុងការប្រព្រឹត្តកិច្ចការ (energeia) ព្រះបីអង្គ មានសភាវៈ(phusis)ដូចគ្នាដែរ” (សន្តបាសីលនៅសេសារេ)។ ក្នុងការ​បង្កើត និងក្នុងការសង្រ្គោះ ព្រះបីអង្គ បង្កើតផល ដែលសម្ដែងថា ព្រះបីអង្គនោះ មានឫទ្ធិនុភាព (dunamis) តែមួយ។ គ្រូបាធ្យាយជាច្រើនពន្យល់ថា ព្រះបីអង្គរួមសភាពជាមួយគ្នា ដោយសារ​ព្រះ​បី​អង្គ​ប្រព្រឹត្ត​កិច្ចការ និងមានឫទ្ធិនុភាពតែមួយដែរ។

“ដោយសារព្រះអង្គនីមួយៗមិនប្រព្រឹត្តកិច្ចការដោយឡែកពីព្រះអង្គឯទៀតៗ ប៉ុន្តែ រួមព្រះហឫទ័យជា​មួយ​គ្នា ដែលព្រះបិតាប្រទានអោយព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ដោយព្រះបុត្រា យើងមិនអាចនិយាយថា មានព្រះជា​ម្ចាស់​​បីអង្គបានឡើយ” (សន្តគ្រែកូរនៅនីស[4])។

ក្នុងអត្ថបទនេះ សន្តគ្រែកូរពន្យល់ថា ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណមានឫទ្ធិនុភាពតែមួយ និង​ប្រព្រឹត្ត​កិច្ចការជាមួយគ្នា ប៉ុន្តែតាមលំដាប់លំដោយ ៖ ព្រះបិតាមិនធ្វើអ្វីមួយផ្សេងពីព្រះបុត្រា ព្រះបុត្រា​មិន​ធ្វើអ្វី​មួយ​ផ្សេងពីព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ប៉ុន្តែ ព្រះបិតា ប្រទានឫទ្ធនុភាពដដែលអោយព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ។​ នៅ​បស្ចិម​ប្រទេស សន្តអូគូស្ទីនបង្រៀនសេចក្ដីដូចគ្នាដែរ៖ “ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និង​ព្រះ​វិញ្ញាណ​មិន​អាច​បំបែក​ពី​គ្នា​បាន​យ៉ាងណា ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណមិនប្រព្រឹត្តកិច្ចការដោយឡែកពីគ្នាយ៉ាងនោះដែរ”។ “ការ​ប្រតិបត្តិការរបស់ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាមិនអាចបំបែកពីគ្នាបានឡើយ ប៉ុន្តែព្រះបុត្រាប្រព្រឹត្តកិច្ចការពីព្រះបិតា ដែលប្រទានព្រះជន្មអោយព្រះបុត្រាដែរ”។ សន្តថូម៉ាសអាគីណាសមានប្រសាសន៍ថា៖ “ព្រះត្រៃឯកមាន​​ឫទ្ធិ​នុភាព​ប្រព្រឹត្តកិច្ចការតែមួយ តាមលំដាប់លំដោយ៖ “ព្រះបិតាប្រព្រឹត្តកិច្ចការដោយព្រះបុត្រា (...) ដោយសា​រ​ឫទ្ធិ​នុភាពតែមួយ ដែលមិនអាចបំបែកពីគ្នាបានឡើយ។ ព្រះបុត្រារួមជាមួយព្រះបិតាក្នុងឫទ្ធិនុភាពនេះ ប៉ុន្តែ​ ព្រះ​បុត្រា​ទទួលឫទ្ធិនុភាពនេះពីព្រះបិតា ដូចព្រះអង្គទទួលព្រះជន្មពីព្រះបិតាដែរ”។ ព្រះត្រៃឯកមានសភាពតែមួយ ដដែលយ៉ាងណា ព្រះអង្គប្រព្រឹត្តកិច្ចការតែមួយដដែលយ៉ាងនោះដែរ។

៣) ត្រូវតែប្រើការប្រៀធៀប ដើម្បីស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់

ការប្រៀធៀបរវាងព្រះជាម្ចាស់ និងសត្វលោក អាងលើកិច្ចការរបស់ព្រះអង្គ ដែលប្រទានអោយសត្វ​លោក​រួមចំណែកក្នុងភាពល្អឥតខ្ចោះរបស់ព្រះអង្គ។ លក្ខណៈ​ដ៏ល្អៗ ដែលមានក្នុងសត្វលោក មកពីព្រះជាម្ចាស់ ដែល​មានលក្ខណៈទាំងអស់នោះ តាមរបៀបល្អ​ឥត​ខ្ចោះ។ ហេតុនេះ ព្រះជាម្ចាស់ “ល្អសប្បុរស” ហើយ​សត្វ​លោក “ល្អ” ដែរ ប៉ុន្តែ ព្រះជាម្ចាស់ជាគោលដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់​បំផុត​នៃលក្ខណៈល្អៗនោះរបស់សត្វលោក។ ព្រះ​ជា​ម្ចាស់​មាន​សភាពជាព្រះដ៏ល្អសប្បុរស ឯសត្វលោកល្អ មកពី សត្វ​លោក​រួម​ចំណែកក្នុងភាព​ល្អ​សប្បុរស​របស់​ព្រះ​ជា​ម្ចាស់ តាមកម្រិតទាបជាង។

តាមលទ្ធិកាតូលិក ពិភពលោកសម្ដែងព្រះជាម្ចាស់។ ដោយសារពិភពលោក យើង​អាច​ស្គាល់​ព្រះជា​ម្ចាស់​ម្យ៉ាង ដែលទ្រង់ជាដើមហេតុនៃសត្វលោក។ ហេតុនេះហើយ បានជាសម្រាប់លទ្ធិកាតូលិក ប្រាជ្ញាមនុស្ស​អាច​យល់ថា មានព្រះជាម្ចាស់ ហើយអាចយល់អំពីលក្ខណៈរបស់ព្រះអង្គក្នុងឋានៈជាដើមហេតុនៃសត្វលោក។ ម្យ៉ាង​ទៀត ទោះបីមានតែអ្នកជឿអាចស្គាល់ព្រះត្រៃឯកយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ប្រាជ្ញា​មនុស្ស​អាច​យល់​ថា ពិភព​លោក “មានលក្ខណៈម្យ៉ាង” ដូចព្រះត្រៃឯកដែរ។

“សត្វលោកទាំងឡាយមានលក្ខណៈម្យ៉ាងដូចព្រះជាម្ចាស់ ជាពិសេសមនុស្សដែលជាតំណាង និង​មាន​លក្ខណៈ​​ដូចព្រះអង្គ។​ លក្ខណៈផ្សេងៗនិងល្អៗនៃសត្វលោក (សេចក្ដីពិត សប្បុរសធម៌ និងសោភណ​ភាព) ឆ្លុះ​បព្ចាំង​អំពីលក្ខណៈដ៏ល្អឥតខ្ចោះឥតព្រំដែនរបស់​ព្រះជាម្ចាស់។​ ដូច្នេះហើយ បាន​​ជាយើង​អាច​និយាយ​​អំពី​​ព្រះ​ជា​ម្ចាស់​តាមលក្ខណៈល្អៗនៃ​សត្វលោក ដ្បិត “ភាពថ្កុំថ្កើងនិង​សម្រស់​​​​របស់​សត្វលោកនាំមនុស្ស​សញ្ជឹង​គិត​ដោយ​ការប្រៀបធៀបអំពីព្រះអង្គ ដែលបានបង្កើត​សត្វ​លោកទាំងអស់”​ (បា្រញ ១៣,៥)” (លទ្ធី ៤១)។

នេះគឺជាមូលដ្ឋានគ្រឹះដ៏រឹងមាំ ដើម្បីស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់ផ្ទាល់៖ “ទោះបីពាក្យសម្ដីយើងមានព្រំដែនក្ដី ក៏​យើង​អាចនិយាយអំពីព្រះជាម្ចាស់ម្យ៉ាងដែរ។​ យើង​អាច​ប្រៀប​ធៀប​សត្វលោកនឹងព្រះជាម្ចាស់មែន...” (លទ្ធិ ៤៣)។ ប៉ុន្តែ “តែត្រូវរំលឹកថា​ ព្រះជាម្ចាស់មានលក្ខណៈខុសពីសត្វលោកឆ្ងាយណាស់​  ហើយ​យើង​មិន​ដែល​អាច​យល់​អំពីព្រះជាម្ចាស់ទាំងស្រុងនោះបានទេ” (ឡាត្រង់ទី៤)។

ផ្លូវដើម្បីស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់តាមរយៈការប្រៀធៀបមានបីដំណាក់កាល៖

ទីមួយ យើងស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់តាមរយៈសត្វលោក ពីព្រោះព្រះអង្គជាដើមហេតុដ៏មានប្រសិទ្ធិភាព (ព្រះ អង្គបង្កើត និងធ្វើអោយសត្វលោករួមចំណែកជាមួយព្រះអង្គ)។ ឧ. ព្រះជាម្ចាស់ល្អសប្បុរស។ ទីពីរ ព្រះជាម្ចាស់ មិនល្អសប្បុរសដូចសត្វលោកទេ គឺសប្បុរសធម៌របស់ព្រះអង្គខុសប្លែកឆ្ងាយណាស់ពីសប្បុរសធម៌របស់សត្វ​លោក។ “ក្រៅពីព្រះជាម្ចាស់មួយព្រះអង្គ គ្មាននរណាម្នាក់សប្បុរសឡើយ” (លក ១៨,១៩)។ ទីបី សប្បុស​ធម៌​របស់​ព្រះជាម្ចាស់លើសសប្បុរសធម៌ណាមួយ គឺព្រះជាម្ចាស់ល្អសប្បុរសណាស់ តាម​របៀប​ដែល​មិន​អាច​យល់​បានឡើយ។

ដូច្នេះហើយ បានជាការប្រៀបធៀបជួយយើងអោយស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់ផង ដោយយល់ថា ព្រះអង្គលើស ពីអ្វីដែលយើងអាចយល់ពីព្រះអង្គទៅទៀតផង។ ការប្រៀបធៀបផ្តល់ចំណេះដឹងដ៏ពិតប្រាកដអោយយើងផង គោរពអាថ៌កំបាំងរបស់ព្រះជាម្ចាស់ផងដែរ។ “យើងស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់ដូចជាមើលក្នុងកញ្ចក់” (១ករ ១៣,១២)។ “យើងនិយាយអំពីព្រះជាម្ចាស់។ តើមានអ្វីឆ្ងល់បានជាអ្នកមិនយល់? បើអ្នកយល់ អ្វីដែលយើងនិយាយមិនមែន ជាព្រះជាម្ចាស់ឡើយ” (សន្តអូគូស្ទីន)។

៣) តើអង្គ (បុគ្គល) ជាអ្វី?

នៅបស្ចិមប្រទេស ក្រោយពីលោក ដេសការថ៍[5] យើងប្រើពាក្យ “មនុស្ស” តាមអត្ថន័យនៃចិត្តវិទ្យា៖ មនុស្ស គឺជាបុគ្គល ដែលគិត និងដឹងខ្លួនអំពីខ្លួនឯង។ លោក កានថ៍[6] ផ្តល់អត្ថន័យទាក់ទងនឹងសីលធម៌៖ យើងទៅជាមនុស្ស នៅពេលដែលយើងមានសេរីភាព និងឯករាជ្យក្នុងការប្រព្រឹត្តកិច្ចការ។ មានអត្ថន័យផ្សេង ទៀតដូចជា មនុស្ស គឺជាបុគ្គល ដែលទទួលខុសត្រូវចំពោះអ្នកដទៃ ឬដែលមានទំនាក់ទំនងជាមួយអ្នកដទៃ។ ចំពោះ​ទស្សនទូតខ្លះ មនុស្ស គឺជាបុគ្គល ដែលមានគម្រោងការណ៍ផ្សេងៗ។

ទេវវិទ្យានៃគ្រីស្តសាសនាបានប្រើពាក្យ “អង្គ-បុគ្គល” ដើម្បីប្រឆាំងនឹងលទ្ធិក្លែងក្លាយថា​ ព្រះបិតា​កាឡា​ព្រះ​​អង្គតាមរបៀបផ្សេងៗ (Unitarian Monarchism)។ លោកទែរទូលីយ៉ាំង និងអ្នកនិពន្ធគ្រីស្តបរិស័ទខ្លះផ្សេង​ទៀត បានប្រើពាក្យនេះ តាមអត្ថន័យនៃវប្បធម៌ឡាតាំងនៅសម័យនោះ គឺគេប្រើពាក្យpersona ដែលមក​ពី​ពាក្យក្រិកprosôpon សម្ដៅទៅលើបុគ្គល-អង្គ ដែលពិតជាមានជីវិតក្នុងអង្គខ្លួន។ ព្រះគម្ពីរមិនប្រើពាក្យ “បុគ្គល​-អង្គ” ទេ ប៉ុន្តែ អ្នកនិពន្ធនិយាយអំពីព្រះមួយអង្គ ដែលមានជីវិតក្នុងខ្លួនឯង ដែលប្រព្រឹត្តដោយព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណ និង​តាមព្រះហឫទ័យ​ព្រះ​អង្គ ដែលមានព្រះបន្ទូល និងព្រះសណ្ដាប់ ដែលចាត់អ្នកនាំសារ៍អោយទៅ ដែល​សម្ដែង​ព្រះអង្គតាមរបៀបល្អប្រសើរ ដែលស្រលាញ់ ដែលយើងទូលអង្វរអោយអស់ពីចិត្ត ដែលយើង​ប្រារព្ធ​ក្នុង​ពិធី​បុណ្យ ដែលមនុស្សដ៏​វិសុទ្ធយកតម្រាប់តាម ហើយដែលមានទំនាក់ទំនងយ៉ាងស្និតស្នាលជាមួយអ្នកជឿ។

ការអះអាងថា មាន “ព្រះបីអង្គ” ប្រឆាំងនឹងលទ្ធិក្លែងក្លាយអំពីព្រះបិតាកាឡាព្រះអង្គតាមរបៀបផ្សេងៗ ហើយមានគោលដៅបង្ហាញថា ព្រះទាំងបីអង្គ ដែលលិចឡើងក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តនៃ​ការ​សង្រ្គោះចាក់​គ្រឹះ​ក្នុង​អង្គ​ភាព​ផ្ទាល់របស់ព្រះជាម្ចាស់។ ពេលយើងនិយាយថា ព្រះបុត្រារបស់ព្រះជាម្ចាស់ជា “អង្គមួយ” យើងអះអាងថា ព្រះអង្គមានព្រះជន្មក្នុងអង្គខ្លួនព្រះអង្គ ដោយព្រះអង្គផ្ទាល់។ នៅបូព៌ាប្រទេស អ៊ីប៉ូស្តាស៊ីស មានអត្ថន័យ​ស្រដៀងគ្នា គឺមានន័យថា អ្វីដែលមានជីវិតដោយខ្លួនឯងផ្ទាល់។ អង្គ ឬអ៊ីប៉ូស្តាស៊ីស ជាអង្គភាពមួយ ដែលរស់​នៅដោយខ្លួនឯង។ យើងអាចនិយាយថា អង្គ ឬអ៊ីប៉ូស្តាស៊ីស មានសកម្មភាព និងអាចមានទំនាក់ទំនង​ជា​មួយ​អ្នក (អង្គ-បុគ្គល) ដទៃ ប៉ុន្តែ អ្វីដែលសំខាន់បំផុត គឺអង្គ ឬអ៊ីប៉ូស្តាស៊ីស មានជីវិតដោយខ្លួនឯងផ្ទាល់។

ដូច្នេះហើយ បានជាតាមគ្រីស្តសាសនា បុគ្គល-អង្គ ជាបុគ្គល ដែលមានសេរីភាពប្រព្រឹត្តកិច្ចការ ដែល​ដឹងខ្លួន ដែលមានទំនាក់ទំនងជាមួយអ្នកដទៃ ដែលមានជីវិតដោយខ្លួនឯងផ្ទាល់។ តាមសន្តថូម៉ាស​អាគីណាស បុគ្គល-អង្គមានលក្ខណៈបីយ៉ាង៖ ទីមួយ៖ បុគ្គលភាព បានសេចក្ដីថា អ្វីដែលមិនអាចបំបែកបាន ហើយ​ដែល​ប្លែក​ពី​បុគ្គល​ឯទៀត។ ទីពីរ៖ សារធាតុ បានសេចក្ដីថា បុគ្គលនេះ មានជីវិតនៅក្នុងខ្លួនឯង និង​ដោយ​ខ្លួន​ឯង។​ ទីបី ប្រាជ្ញា បានសេចក្ដីថា បុគ្គល​នេះ មានឆន្ទះ និងសេរីភាពធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅគោលដៅមួយ។ បុគ្គលនេះ អាចយល់អំពីអ្វីដែលជាការពិត និងមានសេរីភាពស្រលាញ់អ្វីដែលជាការល្អ ទើបអាចស្មគ្រចិត្ត​ប្រព្រឹត្ត​កិច្ចការ ដោយមានប្រាជ្ញាទុកជាគ្រឹះ។ ទីបញ្ចប់ ដោយសារបុគ្គលនេះ មានប្រាជ្ញា មានឆន្ទះ និងមានសេរីភាពប្រព្រឹត្ត​កិច្ចការ យើងអាចយល់ឃើញថា បុគ្គលនេះ មានសភាពខាងវិញ្ញាណ គឺគេអាចមានទំនាក់ទំនងជាមួយសត្វ​លោក អ្នកដទៃ ខ្លួនឯង និងជាមួយព្រះជាម្ចាស់ ដោយសារប្រាជ្ញា និងសេចក្ដីស្រលាញ់។

៤) បុគ្គល អង្គ និងសភាវៈ (សង្ខេប)

នៅសតវត្សទី៤ គ្រីស្តបរិស័ទយល់កាន់តែច្បាស់អំពីអ្វីដែលជាបុគ្គល (អង្គ)។ មានពីរចំណុចសំខាន់ៗ៖​ទីមួយ អង្គ ឬអ៊ីប៉ូស្តាស៊ីស ប្លែកពីសភាវៈ (phusis) ដែលរួមជាមួយសភាព (ousia) និងឫទ្ធិនុភាព (dunamis)។ ទីពីរ​ ត្រូវទទួលស្គាល់លក្ខណៈរៀងៗខ្លួនរបស់ព្រះអង្គនីមួយៗ ដែលជាលក្ខណៈផ្ទាល់ខ្លួន។ ក្នុងព្រះត្រៃឯក យើងបានយល់ឃើញថា លក្ខណៈ​​ទាំងអស់នោះ ទាក់ទងនឹងទំនាក់ទំនង (schesis) រវាងព្រះទាំងបីអង្គ៖ លក្ខណៈ​ជាព្រះបិតា លក្ខណៈ​ជា​ព្រះ​បុត្រា លក្ខណៈរបស់ព្រះវិញ្ញាណដែលហូរចេញ។

ព្រះ​សហគមន៍​ប្រកាស​ថា មានព្រះបីអង្គ ប៉ុន្តែ ព្រះសហគមន៍អះអាងថា ព្រះត្រៃឯក​មាន​សភាវៈ​តែ​មួយ។ ព្រះគ្រីស្ត ដែល​ជា​អង្គ​មួយ​នៃព្រះត្រៃឯក ជាអង្គតែមួយ ដែលមានសភាវៈពីរ (គោលការណ៍នៃកាល​សេ​ដូន) បានសេចក្ដីថា អង្គ ប្លែក​ពី​សភវៈ ។

ជាដំបូង សូមនឹកគិតដល់សត្វលោក។ សភាវៈ ជាគោលខាងក្នុងនៃការប្រព្រឹត្តកិច្ចការរបស់បុគ្គលម្នាក់ និងការរីកចម្រើនរបស់បុគ្គលនោះ។ សភាវៈជាអ្វីដែលធ្វើអោយបុគ្គលម្នាក់ប្រព្រឹត្តកិច្ចការរបស់រៀងៗខ្លួន។ ពាក្យ​សភាវៈ សម្ដៅទៅលើសភាពពិសេសរបស់បុគ្គលម្នាក់ គឺអ្វីដែលធ្វើអោយសត្វលោកមានលក្ខណៈផ្ទាល់ខ្លួន៖ ផ្កា សត្វ បុរស... រីឯមនុស្ស វិញ ជាបុគ្គលម្នាក់ ដែលមានជីវិត ប្លែកពីបុគ្គលឯទៀតៗ។ ពេល​យើង​និយាយ​ថា “មនុស្ស​ម្នាក់” យើងមិននិយាយអំពីសភាវៈជាមនុស្ស ប៉ុន្តែ យើងនិយាយអំពីមនុស្សម្នាក់ ប្លែកពីគេ ដែល​មាន​ជីវិត។ ដូច្នេះហើយ បានជាមនុស្សសម្ដៅទៅលើអ្វីមួយ “លើស” សភាវៈទៀត គឺមនុស្ស​មាន​ជីវិ​ត​រស់​នៅ ហើយមាន​លក្ខណៈផ្ទាល់ខ្លួន ដូចជាបុគ្គលភាព។

ឥឡូវនេះ សូមរិះគិតដល់អំពីព្រះត្រៃឯកវិញ។ ក្នុងព្រះត្រៃឯក ដោយសារព្រះជាម្ចាស់មានតែមួយ ព្រះ​បី​អង្គ​ជា សភាវៈតែមួយជាព្រះ គឺអង្គ និងសភាវៈដូចគ្នា។ អ្វីដែលប្លែកពីគ្នា គឺព្រះ​អង្គ​នី​មួយៗ​រវាងគ្នានិងគ្នាតែ​ប៉ុណ្ណោះ។ តាមលទ្ធិនៃគ្រីស្ត​សាសនា៖

“ព្រះអង្គនីមួយៗពឹងផ្អែកលើគ្នាទៅវិញទៅមក ។ ភាពខុសគ្នាយ៉ាងពិតប្រាកដរវាងព្រះអង្គនីមួយៗ ស្ថិត​តែ​​​នៅ​ក្នុង​ទំនាក់ទំនង ដែលមានរវាងព្រះអង្គនីមួយៗ ហើយមិនបំបែកព្រះជាម្ចាស់ឡើយ៖ “ព្រះនាម​ព្រះបិតា​យោង​​តាម​ព្រះបុត្រា ព្រះនាមព្រះបុត្រាយោងតាមព្រះបិតា ហើយព្រះវិញ្ញាណដ៏​វិសុទ្ធ​យោង​តាមព្រះ​អង្គ​ទាំង​ពីរ​នោះ។ ទោះ​បីយើងនិយាយអំពីទំនាក់ទំនងរវាងព្រះទាំងបីអង្គយ៉ាង​ណា​ក៏ដោយ ក៏យើងជឿថា មានសភាព ​ឬ​សារធាតុ​តែ​មួយ​​ដែរ” (DS ៥២៨) (...) (លទ្ធិ ២៥៥)។

សន្តថូម៉ាសអាគីណាសបន្ថែមទៀតថា ក្នុងព្រះត្រៃឯក ទំនាក់ទំនងរវាងព្រះអង្គនីមួយៗ (លក្ខណៈជា ព្រះបិតា (គឺទំនាក់ទំនងរបស់ព្រះបិតាចំពោះព្រះបុត្រា) លក្ខណៈជាព្រះបុត្រា (ទំនាក់ទំនងរបស់ព្រះបុត្រាចំពោះ ព្រះបិតា) ហើយការហូរចេញ (លក្ខណៈរបស់ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ចំពោះព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា ដែលព្រះអង្គ​ហូរ​ចេញ​មកពី)) ដូចសភាវៈផ្ទាល់របស់ព្រះជាម្ចាស់ដែរ។ ទំនាក់​ទំនង ជាសភាព និងជាសភាវៈរបស់ព្រះជាម្ចាស់ បាន​សេចក្ដី​ថា ទំនាក់ទំនងទាំងអស់នោះ មានព្រះជន្មផ្ទាល់ ។ ព្រះ ជាម្ចាស់ល្អឥតខ្ចោះ មិនលាយឡំជាមួយ​អ្វី​  មួ​យ​ផ្សេងទៀត។ ទំនាក់ទំនងទាំងអស់នោះ មិនគ្រាន់តែជាលក្ខណៈ រៀងៗខ្លួនរបស់ព្រះបីអង្គទេ ថែម​ទាំង​បង្កើត​បុគ្គល (អង្គ) នោះដែរ (ឧ. ពេលយើងនិយាយថា លក្ខណៈជាព្រះ បុត្រាបង្កើតព្រះបុត្រា យើងទទួល​ស្គាល់​ថា ព្រះបុត្រាជាបុគ្គល (អង្គ) ដោយសារទំនាក់ទំនងនេះ។ ដូច្នេះហើយ បានជាបុគ្គល (អង្គ) ជាព្រះជាម្ចាស់ ជា​ទំ​នាក់​ទំនង ដែលមានព្រះជន្មផ្ទាល់ ។ ទំនាក់ទំនងសម្ដៅទៅលើឯកភាពរបស់ព្រះជាម្ចាស់ផង និង​លក្ខណៈ​រៀងៗ​ខ្លួនរបស់ព្រះអង្គនីមួយៗផងដែរ។ ព្រះបិតា ដែលជាព្រះជាម្ចាស់ ពឹង​ផ្អែកលើព្រះបុត្រា និង​លើ​ព្រះ​វិញ្ញាណ​ដ៏​វិសុទ្ធ ព្រះបុត្រា ដែលជាព្រះជាម្ចាស់ ពឹងផ្អែកលើព្រះបិតា និងលើព្រះ​វិញ្ញណដ៏វិសុទ្ធ ហើយព្រះ​វិញ្ញាណ​ដ៏វិសុទ្ធ ដែល​ជាព្រះជាម្ចាស់ ពឹងផ្អែកលើព្រះបិតា និងលើព្រះបុត្រាផងដែរ។ មានតែនៅ​ក្នុង​អង្គ​ព្រះ​ជា​ម្ចាស់​ទេ ដែល​ទំនាក់​ទំនងមាន “ព្រះជន្មផ្ទាល់”។ ចំពោះមនុស្សវិញ ទំនាក់ទំនងមិនមែន ជាគោលសំខាន់ៗ (ឬ ស្នូល) នៃបុគ្គល​ភាព​ឡើយ។

[1] សន្តបាសីលនៅសេសារេ សន្តគ្រែកូរនៅណាស៊ីអង់ និងសន្តគ្រែកូរនៅនីស
[2] Eunome of Cyzique
[3] Gregor of Naziance
[4] Gregor of Nisse
[5] Descartes
[6] Kant

ជំពូកទីប្រាំ៖
លក្ខណៈប្លែកពីគ្នារបស់ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ

ជំពូកនេះ សង្ខេបលទ្ធិអំពីលក្ខណៈប្លែកពីគ្នារបស់ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ យើង មិនអាចច្រឡំព្រះអង្គនីមួយៗបានឡើយ គឺព្រះអង្គនីមួយៗមានលក្ខណៈផ្ទាល់ខ្លួន ប្លែកពីគ្នាទៅវិញទៅមក។ លក្ខណៈ​​ទាំង​អស់​នោះ ទាក់ទងនឹងព្រះជន្មអស់កល្បជានិច្ចរបស់ព្រះអង្គនីមួយៗ ហើយជួយ​អោយ​យល់​អំពី​របៀប​​ប្រតិបត្តិ​នៃព្រះអង្គនីមួយៗក្នុងកិច្ចបង្កើត និងក្នុងកិច្ចសង្រ្គោះ។ ជំពូកក្រោយនឹងបង្ហាញថា តើលក្ខណៈ​ទាំង​​អស់​នោះ បំភ្លឺយើងយ៉ាងដូចម្ដេច ក្នុង​កិច្ចបង្កើត និងក្នុងកិច្ចសង្រ្គោះ? សេចក្ដីអំពីព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ​នឹង​វែង​ជាង​​សេចក្ដី​អំពីព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា ដ្បិតលទ្ធិអំពីព្រះវិញ្ញាណបង្រួបបង្រួមលទ្ធិអំពីព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា។ តាម​ការ​ពិត កាលណាយើងសិក្សាអំពីព្រះមួយអង្គ យើងសិក្សាអំពីព្រះអង្គទាំងពីរអង្គផ្សេងទៀត ដ្បិត​ព្រះ​ទាំង​បី​អង្គ​ពឹង​ផ្អែក ហើយស្ថិតនៅក្នុងអង្គគ្នាទៅ​វិញទៅមក និងក្នុងកិច្ចប្រតិបត្តិការចំពោះយើងដែរ។

១) ព្រះបិតា

នៅពេលដែលយើងរិះគិតអំពីព្រះបិតា យើងត្រូវតែជម្រះចិត្តគំនិត។ នៅសតវត្សទី៤ អ្នក​និពន្ធ​គ្រីស្ត​បរិស័ទត្រូវប្រឈមមុខនឹងលទ្ធិក្លែងក្លាយជាច្រើនអំពីព្រះបិតា ហើយបានបង្ហាញថា តាមលទ្ធិកាតូលិក​ ព្រះបិតា​ពុំ មានគោល មិនប្រែប្រួល... មានពីរចំណុចសំខាន់ៗ៖ ទីមួយ ព្រះបិតាជាព្រះបិតារបស់ព្រះបុត្រា ដែលព្រះអង្គ​ប្រទានព្រះជន្មអោយ។ គេហៅលក្ខណៈពិសេសនេះថា លក្ខណៈជាព្រះបិតា ។ រួមជាមួយព្រះបុត្រា ដែលព្រះ​អង្គប្រទានព្រះជន្មអោយ ព្រះបិតាជាគោលនៃព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធដែរ ប៉ុន្តែ ដោយសារលក្ខណៈនេះ ជាលក្ខណៈ រួមជាមួយព្រះបុត្រា (ជាលក្ខណៈដែលព្រះបិតាប្រទានអោយព្រះបុត្រា) ការបញ្ជូនបន្តនៃទេវវិទ្យាកាតូលិកមិន​និយាយអំពីលក្ខណៈផ្ទាល់របស់ព្រះបិតា ប៉ុន្តែ ជាលក្ខណៈរួម ដែលធ្វើអោយយើងស្គាល់ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា ដែលគេហៅថា ការផ្លុំ ។ ទីពីរ ព្រះបិតាពុំមានគោល ទេ។ ព្រះអង្គមិនទទួលព្រះជន្ម ពុំមានដើមកំណើតឡើយ។ ដូច្នេះហើយ បានជាយើងអាច “យល់” អំពីព្រះបិតាតាមលក្ខណៈរបស់ព្រះអង្គជាព្រះបិតា ដែលគ្មានគោល ហើយដែល “ផ្លុំ” ព្រះវិញ្ញាណរួមជាមួយព្រះបុត្រា។

១) លក្ខណៈជាព្រះបិតា

តាមសន្តថូម៉ាសអាគីណាស ព្រះអង្គនីមួយៗមានលក្ខណៈប្លែកពីគ្នា ដោយសារទំនាក់ទំនងរវាងគ្នានឹង​គ្នា ហើយតាមការពិត ព្រះអង្គនីមួយៗជាទំនាក់ទំនងនេះ ដែលមានព្រះជន្មផ្ទាល់។ បើយើងរិះគិតអំពីលក្ខណៈ​ជាព្រះបិតារបស់ព្រះជាម្ចាស់ យើងរិះគិតអំពីព្រះបិតាផ្ទាល់ព្រះអង្គតែម្តង៖ “ពាក្យព្រះបិតា មិនគ្រាន់តែជា​លក្ខណៈ​​មួយទេ ប៉ុន្តែជាព្រះបិតាផ្ទាល់ ដ្បិតពាក្យព្រះបិតា សម្ដៅទៅលើទំនាក់ទំនងរបស់ព្រះអង្គប្លែកពីព្រះបុត្រា និង​ពី​ព្រះ​វិញ្ញាណ ហើយដែលធ្វើអោយព្រះបិតាទៅជាព្រះមួយអង្គ”។ ម្យ៉ាងទៀត បើយើងចាប់ផ្តើម​សិក្សាអំ​ពី​លក្ខណៈ​​ជា​ព្រះ​បិតា បានសេចក្ដីថា យើងទទួលស្គាល់ថា ពាក្យព្រះបិតា សមជាងគេ ដើម្បីនិយាយ​អំពី​ព្រះអង្គ​នេះ ស្របតាមការប្រៀនប្រដៅនៃសម័្ពន្ធមេត្រីថ្មី។ “ឈ្មោះរបស់មនុស្សម្នាក់សម្ដៅទៅលើលក្ខណៈ​ពិសេស​របស់​មនុស្ស​​ម្នាក់នោះ ដែលប្លែកពីអ្នកដទៃ (...)។ ចំពោះព្រះបិតា លក្ខណៈប្លែកពីព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ គឺ​លក្ខណៈ​ជា​ព្រះបិតា”។ សេចក្ដីទាំងអស់នោះ រំលឹកយើងអំពីមហាសន្និបាតនៃទីក្រុងនីសេ។ ពេលយើង​ហៅ​ព្រះ​អង្គ​ទីមួយ ព្រះបិតា យើងប្រើរបៀបមួយ ដើម្បីនិយាយអំពីកិច្ចការរបស់ព្រះអង្គ ដែលគ្មានគោល ប៉ុន្តែ យើង​និយាយ​អំពីព្រះបិតារបស់ព្រះយេស៊ូ ស្រាបតាមអ្វីដែលព្រះយេស៊ូបានសម្ដែង។ ក្នុងការប្រកាសជំនឿ ដូចក្នុង​ពិ​ធី​បុណ្យ និងក្នុងអប់រំ​ជំនឿ ព្រះសហគមន៍ធ្វើតាមព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះយេស៊ូ៖ ព្រះបិតា ។

ទំនាក់ទំនងផ្ទាល់របស់ព្រះយេស៊ូជាមួយព្រះបិតារបស់ព្រះអង្គ បានធ្វើអោយ​យើង​ស្គាល់​លក្ខណៈ​ជា​ព្រះ​បិតា គឺព្រះទាំងពីអង្គស្គាល់ និងស្រលាញ់គ្នាទៅវិញទៅមក ប្រព្រឹត្តកិច្ចការរួមជាមួយគ្នា និងគង់នៅក្នុងអង្គគ្នាទៅ វិញទៅមក គឺព្រះបិតាជាគោលរបស់ព្រះបុត្រា ។ សេចក្ដីនេះ សម្ដែងទំនាក់ទំនងយ៉ាងជ្រាលជ្រៅរបស់ព្រះបិតា ចំពោះព្រះបុត្រារបស់ព្រះអង្គ គឺព្រះបិតាប្រទានសភាវៈជាព្រះដ៏ពេញលេញអោយព្រះបុត្រា។ គ្រូបាធ្យាយក្រិក និយាយអំពី “ដើមហេតុ” (aitia) ឬ “ប្រភព” (archè) ដើម្បីនិយាយអំពីព្រះបិតា។ ទេវវិទូកាតូលិកប្រើពាក្យ “គោល” (principium) ដ្បិតពាក្យ “ដើមហេតុ” ឬ “ប្រភព” ដូចជាមានន័យថា ព្រះបុត្រាពឹងផ្អែកលើព្រះបិតា ហើយមាន​ឋានៈទាបជាង។ លក្ខណៈជាព្រះបិតាមិនមែនមានន័យថា ព្រះបិតាមានឋានៈខ្ពស់ជាងគេក្នុងព្រះត្រៃ​ឯកទេ ប៉ុន្តែ លក្ខណៈនេះ មានន័យថា ព្រះអង្គគ្រាន់តែជាគោលរបស់ព្រះបុត្រា។

លក្ខណៈជាព្រះបិតាចំពោះព្រះយេស៊ូមានលក្ខណៈ ដែលចំពោះមនុស្ស ជាលក្ខណៈរបស់មាតាសម្រាប់​កូន៖ ការចាប់ផ្ទៃ ការប្រសូត... ព្រះបុត្រា៖ “ចាប់ផ្ទៃ” និង “ប្រសូត” “គង់នៅក្នុងអង្គព្រះបិតា” (យហ ១,១៨)។ លក្ខណៈទាំងអស់នោះ ត្រូវបញ្ជូលក្នុងពាក្យព្រះបិតា ដោយប្រុងប្រយ័ត្ន ដ្បិតព្រះបិតាមិនមែនជាឪពុក​ដូច​មនុស្ស​ទេ។ ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះបិតា ប៉ុន្តែ មិនមែនជាឈ្មោលទេ ។ ពាក្យព្រះបិតា ជាព្រះនាមរបស់ព្រះអង្គលុះត្រាតែ ពាក្យនេះមានន័យថា ព្រះអង្គជាគោលរបស់ព្រះបុត្រា ក្នុងសភាវៈរួមជាព្រះជាម្ចាស់ ជាអ្នកប្រទាន​ឋានៈ​ជាព្រះ​ជា​ម្ចាស់ ដោយប្រទានព្រះជន្ម អោយព្រះបុត្រា។

២) ន័យប្រៀបធៀបនៃពាក្យ “ព្រះបិតា”

ពាក្យព្រះបិតា មានន័យថា ១)​ ព្រះអង្គជាព្រះបិតារបស់ព្រះបុត្រាតែមួយរបស់ព្រះអង្គ ២) ព្រះអង្គជាព្រះ​បិតារបស់យើងក្នុងអង្គព្រះបុត្រា ៣) ព្រះអង្គជាព្រះបិតារបស់មនុស្សទាំងអស់ ៤) ព្រះអង្គជាព្រះបិតារបស់សត្វ​លោក។ ក្នុងករណីទាំងបួន ពាក្យព្រះបិតា មានអត្ថន័យផ្សេងពីគ្នា គឺមានការប្រៀបធៀប ។ ព្រះជាម្ចាស់ប្រៀប​ធៀបនឹងព្រះបិតា ដើម្បីបង្ហាញអំពី ១) ទំនាក់ទំនងរបស់ព្រះអង្គចំពោះព្រះបុត្រាអស់កល្បជានិច្ចរបស់ព្រះអង្គ ២) ទំនាក់ទំនងរបស់ព្រះអង្គជាមួយអ្នកសុចរិត ដែលបានទទួលការប្រោសប្រណី ៣) ទំនាក់ទំនងរបស់ព្រះអង្គ​ចំពោះមនុស្សលោក ៤)​ទំនាក់ទំនងរបស់ព្រះអង្គចំពោះសត្វលោកទាំងអស់។

ក) ព្រះបិតារបស់ព្រះបុត្រា

ទីមួយ តាមអត្ថន័យដើម និងសំខាន់បំផុត ពាក្យព្រះបិតា សម្ដែងថា ព្រះបិតា​មាន​ទំនាក់​ទំនង​អស់​កល្ប​ជា​និច្ច​​ជា​មួយ​ព្រះបុត្រាតែមួយ ដ្បិតលក្ខណៈជាព្រះបិតា និងលក្ខណៈជាព្រះបុត្រា ល្អឥតខ្ចោះក្នុងអង្គព្រះបិតា និង​ព្រះ​បុត្រា ហើយព្រះ​បិតា និងព្រះបុត្រា រួមសភាពជាមួយគ្នា និងទទួលសិរីរុងរឿងដូចគ្នា (សន្តថូម៉ាស​អាគីណាស)។ យើង “ទៅ​ជា​បិតា”= យើងផ្តល់ជីវិតអោយម្នាក់ផ្សេងទៀត ដោយរួមសភាពជាមួយ។

ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធមានវត្តមានក្នុងកិច្ចប្រទានព្រះជន្មអស់កល្បជានិច្ចអោយព្រះបុត្រា (ព្រះវិញ្ញាណមិន​មែនជាគោលនៃការប្រទានព្រះជន្មនេះទេ) គឺដោយប្រទានព្រះជន្មអោយព្រះបុត្រា ព្រះបិតាប្រទានអោយ​ព្រះបុ​ត្រា “ផ្លុំ” ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធរួមជាមួយព្រះអង្គ។ ព្រះបិតា ក្នុងឋានៈជាព្រះបិតា ប្រទានអោយព្រះបុត្រាផ្លុំព្រះ​វិញ្ញាណរួមជាមួយព្រះអង្គ ហើយព្រះបុត្រា ក្នុងឋានៈជាព្រះបុត្រា ទទួលពីព្រះបិតាឫទ្ធិនុភាពផ្លុំព្រះវិញ្ញាណដ៏​វិសុទ្ធរួមជាមួយព្រះអង្គដែរ។ ដោយសារព្រះបុត្រាទទួលព្រះជន្មពីព្រះបិតា ព្រះបុត្រាទទួលពីព្រះបិតា អោយទៅ​ជាគោលនៃព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ បានសេចក្ដីថា ត្រូវតែរាប់បញ្ចូលការហូរចេញរបស់ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ក្នុងទំនាក់ ទំនងរវាងព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា។ ការហូរចេញរបស់ព្រះវិញ្ញាណជាប់ចំណងក្នុងការទទួលព្រះជន្មរបស់ព្រះ​បុត្រាដោយព្រះបិតា។

ខ) ព្រះបិតារបស់មនុស្សសុចរិត

ទីពីរ លក្ខណៈជាព្រះបិតាចំពោះមនុស្សពឹងផ្អែកទៅលើលក្ខណៈជាព្រះបិតាចំពោះព្រះបុត្រា។ ទេវទូត និង​មនុស្សគ្រាន់តែរួមចំណែក ក្នុងព្រះជន្មរបស់ព្រះជាម្ចាស់ បានសេចក្ដីថា ព្រះបិតា​មិ​ន​មែន​ជា​ព្រះ​បិតា​របស់​យើង ដូចព្រះអង្គជាព្រះបិតារបស់ព្រះបុត្រា។ ព្រះអង្គមានសភាពជាព្រះបិតារបស់ព្រះបុត្រា ប៉ុន្តែ យើងជា​បុត្រ​ធីតា​​របស់ព្រះបិតា ដោយសារព្រះអង្គប្រោសប្រណីយើង។ ព្រះអង្គប្រោសប្រទានអោយមនុស្សទៅជាបុត្រធីតា នៅ​​ក្នុងអង្គព្រះបុត្រា ដោយព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ដែលធ្វើអោយអ្នកជឿមានលក្ខណៈ និងមានរបៀបរស់​នៅ​ដូច​ព្រះ​បុត្រា​​ដែរ។

ឧ. ដោយ​សូត្រធម៌ “ឳព្រះបិតាយើងខ្ញុំ” យើងទូលអង្វរព្រះបិតារបស់​ព្រះយេស៊ូ​គ្រីស្ត​ជាព្រះ​អ​ម្ចាស់​នៃ​យើង (លទ្ធិ ២៧៨៩)។ អ្នកជឿទូលអង្វរព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះបិតា ដោយព្រះបុត្រា និងនៅក្នុងអង្គព្រះបុត្រានេះ សម្ដៅ​ទៅលើព្រះបិតារបស់ព្រះបុត្រា។ នៅពេលដែលយើងហៅព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះបិតា ពាក្យនេះ សន្ដៅទៅលើ​ព្រះ​បិតានៃព្រះបុត្រាតែមួយរបស់ព្រះអង្គ គឺយើងមានទំនាក់ទំនងជាមួយព្រះបិតា ដោយព្រះបុត្រា ។

តាមការពិត ព្រះត្រៃឯកទាំងមូលជាព្រះបិតារបស់យើង។ ព្រះបិតាប្រោសប្រទានអោយយើងទៅជាបុត្រ ធីតា ដោយព្រះបុត្រា នៅក្នុងអង្គព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ តាមកិច្ចការតែមួយ ជាកិច្ចការរួមនៃព្រះទាំងបីអង្គ។ ព្រះ ត្រៃឯកទាំងមូលជាដើមហេតុនៃព្រះអំណោយាទាន ដែលព្រះជាម្ចាស់ប្រោសប្រទានអោយយើង។

គ) ព្រះបិតារបស់មនុស្សលោក

ទីបី ពាក្យព្រះបិតា អាចសម្ដៅទៅលើទំនាក់ទំនង ដែលព្រះបិតាមានជាមួយមនុស្សទាំងអស់ ដែលព្រះ អង្គបង្កើតជារូបតំណាងរបស់ព្រះអង្គ ដោយព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ ទោះបីមនុស្សមិនព្រមទទួល​ការប្រោសប្រណីយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ព្រះជាម្ចាស់នៅតែជាព្រះបិតារបស់គេ តាមអត្ថន័យទាបជាងមុន។ ទោះបី មនុស្សប្រព្រឹត្តអំពើបាបក៏ដោយ ក៏គេនៅតែជាបុត្រធីតារបស់ព្រះជាម្ចាស់ ដោយសារព្រះអង្គបានបង្កើតគេ និង បានប្រទានជីវិតអោយគេ។

ឃ) ព្រះបិតារបស់សត្វលោក

ទីបួន ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះបិតារបស់សត្វលោកទាំងអស់ គឺព្រះអង្គជាអ្នកបង្កើត និងព្រះសង្រ្គោះរបស់ គេ។ នៅទីនេះដែរ ព្រះអង្គជាព្រះបិតា ដោយព្រះបុត្រា ក្នុងអង្គព្រះវិញ្ញាណ។

ដូច្នេះហើយ បានជាពាក្យព្រះបិតា មានអត្ថន័យប្រៀធៀប គឺសម្ដៅទៅលើទំនាក់ទំនងដើមដំបូង និង​សំខាន់​ជាងគេរវាងព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាតែមួយរបស់ព្រះអង្គ ហើយដែលជាប្រភពនៃព្រះអំណោយទានឯ​ទៀតៗ ជាប្រភពនៃក្រុមគ្រួសាររបស់មនុស្សលោក ជាព្រះអំណោយទាននៃជីវិត៖ សូមអាន អភ ៣,១៤។ យើង គ្រាន់តែរួមចំណែកនៅក្នុងអង្គព្រះបុត្រា។

៣) ព្រះបិតា ដែលគ្មានប្រភព ជាគោល ដែលគ្មានគោល

ព្រះបិតា ដែលប្រទានព្រះជន្មអោយព្រះបុត្រា ហើយដែលជាគោលនៃព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ពុំមានប្រភព ហើយពុំមានគោលឡើយ។ នេះជាលក្ខណៈទីពីររបស់ព្រះបិតា។ ព្រះបិតាចាត់ព្រះបុត្រាអោយយាងមក ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាចាត់ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធអោយយាងមក ប៉ុន្តែ គ្មាននរណាម្នាក់ចាត់ព្រះបិតាអោយយាងមក។ ដោយ​សារព្រះអង្គគ្មានប្រភពទេ ព្រះបិតាក៏ពុំមានគោល ដែលអាចចាត់ព្រះអង្គអោយយាងមក។ លក្ខណៈនេះជា​លក្ខណៈអវិជ្ជមាន (ព្រះបិតាពុំមាន ប្រភព) ដែលនាំយើងអោយស្គាល់ព្រះបិតាកាន់តែច្បាស់ គឺមាតាបិតាបញ្ជូនអ្វី ដែលគេបានទទួល ប៉ុន្តែ ព្រះបិតាបញ្ជូនទៅព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ អ្វីដែលព្រះអង្គមិនបានទទួលពីនរណា​ឡើយ។

ដោយសារព្រះបុត្រាទទួលព្រះជន្មពីព្រះបិតា ហើយព្រះវិញ្ញាណហូរចេញមកពីព្រះបិតា ព្រះបិតាបង្កើត​ផលផ្លែ គឺព្រះអង្គជាប្រភព និងជាគោលនៃព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ ម្យ៉ាងទៀត ព្រះបិតាមាន “បុគ្គល​ភាព” តែមួយ ប្លែកពីព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ​ គឺព្រះបិតាជា “គោល ដែលគ្មានគោល” ជាប្រភព ដែលគ្មាន​ប្រភព (ឬដើមកំណើត)។ សេចក្ដីសង្ខេប៖ យើងស្គាល់ព្រះបិតា ដោយសារព្រះអង្គជាព្រះបិតានៃព្រះបុត្រា ហើយរួមជាមួយព្រះបុត្រា ព្រះបិតាផ្លុំព្រះវិញ្ញាណ បានសេចក្ដីថា យើងស្គាល់ព្រះបិតា ដោយសារទំនាក់ទំនង​របស់ព្រះអង្គជាមួយព្រះពីរអង្គ ដែលទទួលព្រះជន្ម (ព្រះបុត្រា) និងហូរចេញ (ព្រះវិញ្ញាណ) មកពីព្រះអង្គ។ ម្យ៉ាង​ទៀត យើងស្គាល់ព្រះបិតាថា ព្រះអង្គជាគោល ដែលគ្មានគោល ជាព្រះអង្គ ដែលគ្មានប្រភព (សន្ត ថូម៉ាស​អាគីណាស)។

! ការបញ្ជូនបន្តខាងបូព៌ាប្រទេស និងការបញ្ជូនបន្តកាតូលិកមានលក្ខណៈខុសគ្នាអំពីព្រះបិតា៖ សម្រាប់​លទ្ធិខាងបូព៌ាប្រទេស មានតែព្រះបិតាទេ ដែលជាប្រភព ជា “ដើមហេតុ” ជា “គោល”​ នៅក្នុងព្រះត្រៃឯក ទើបគេ មិនទទួលស្គាល់ថា ព្រះបុត្រាអាចរួមជាមួយព្រះបិតា ទៅជាគោលនៃព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ តាមលទ្ធិកាតូលិក ទោះបីព្រះបិតាមានលក្ខណៈពិសេសជា “គោល ដែលគ្មានគោល” យ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ព្រះបុត្រារួមជាមួយព្រះ បិតា ដោយសារព្រះបុត្រាទទួលព្រះជន្មពីព្រះបិតា ព្រះអង្គអាចទៅជាគោលនៃព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ ប៉ុន្តែ ការ​បញ្ជូន​បន្តទាំងពីរនោះ យល់ស្របក្នុងការទទួលស្គាល់ថា ព្រះបិតាជាប្រភព ដែលគ្មានប្រភព ជាគោលនៃព្រះ​បុត្រា និងជាគោលនៃព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធផងដែរ។ ការបញ្ជូនបន្តទាំងពីរនោះ ទទួលស្គាល់ថា ព្រះបិតាជាប្រភព​នៃឯកភាពរបស់ព្រះត្រៃឯក ។ តាមការពិត បើយើងប្រកាសថា ព្រះបិតាជា “គោល ដែលគ្មានគោល” យើងក៏ត្រូវ ទទួលស្គាល់ថា ព្រះត្រៃឯករួមឯកភាព ដោយសារព្រះបិតា ដ្បិតព្រះបិតាជាអ្នកប្រទានសភាពជាព្រះជាម្ចាស់​អោយព្រះបុត្រា និងអោយព្រះវិញ្ញាណ (រួមជាមួយព្រះបុត្រាដែរ តាមលទ្ធិកាតូលិក)។

ហេតុដូច្នេះហើយ បានជាយើងអាចយល់អំពីរបៀបប្រព្រឹត្តកិច្ចការរបស់ព្រះបិតាក្នុងកិច្ចបង្កើត និងក្នុង​កិច្ចសង្រ្គោះ។ ព្រះបិតាប្រព្រឹត្តកិច្ចការ ដូចជា “គោល ដែលគ្មានគោល” ឬដូចជាប្រភពនៅក្នុងព្រះត្រៃឯក។

-ជាដំបូង សូមរិះគិតអំពីការបង្កើត៖ ព្រះបិតាបង្កើតពិភពលោក និងសូនមនុស្ស ដោយព្រះបុត្រា និងព្រះ វិញ្ញាណ ដែលដូចជា “ព្រះហស្តទាំងពីរ” (សន្តអ៊ីរ៉ែណេ) របស់ព្រះអង្គ។ ព្រះបិតាប្រព្រឹត្តកិច្ចការបង្កើតពិភពលោក ដោយព្រះបុត្រាដែលទទួលព្រះជន្មពីព្រះអង្គ និងនៅក្នុងអង្គព្រះវិញ្ញាណដែលហូរចេញមកពីព្រះអង្គ។ ព្រះបិតា​ជាប្រភពនៃការបង្កើត ដ្បិតព្រះអង្គជាប្រភពនៃព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដែរ។

-ឥឡូវនេះ សូមនឹកគិតដល់កិច្ចសង្រ្គោះរបស់មនុស្សលោក៖ ព្រះបិតាមានគម្រោងការណ៍អោយមនុស្ស រួមចំណែកក្នុងសុភមង្គលផ្ទាល់របស់ព្រះអង្គក្នុងព្រះរាជ្យព្រះអង្គ។ ព្រះបិតាបង្កើតមនុស្ស ដោយព្រះបុត្រា នៅ​ក្នុង​​អង្គព្រះវិញ្ញាណយ៉ាងណា ព្រះអង្គក៏សង្រ្គោះមនុស្ស ដោយព្រះបុត្រា នៅក្នុងអង្គព្រះវិញ្ញាណយ៉ាងនោះដែរ។ ម្ខាង ព្រះបិតាជា “គោល ដែលគ្មានគោល” ដែលជាប្រភពនៃអ្វីៗទាំងអស់ ម្ខាងទៀតព្រះបិតាដូចជា “គោលដៅ” ដែលកិច្ចការរបស់ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធណែនាំមនុស្ស។ ដូច្នេះ ព្រះបិតាជា “គោល ដែលព្រះបុត្រា និង ព្រះវិញ្ញាណណែនាំយើងអោយត្រឡប់ទៅវិញ” (សន្តអូគូស្ទីន)។ នៅពេលដែល “ព្រះជាម្ចាស់គ្រងរាជ្យលើ​អ្វីៗទាំងអស់ក្នុងគ្រប់ប្រការទាំងអស់” (១ករ ១៥,២៨) ព្រះអង្គក៏នឹងសម្ដែងអាថ៌កំបាំងរបស់ព្រះបិតាអោយ​មនុស្ស​ដ៏​​​វិសុទ្ធ។ ដូច្នេះ ព្រះបិតាជាគោល ដែលគ្មានគោល ក្នុងអង្គព្រះត្រៃឯក ព្រះអង្គក៏ជាគោល និងជាគោល​ដៅ​​នៃកិច្ចបង្កើត និងកិច្ចសង្រ្គោះផងដែរ។ “ព្រះបិតាណែនាំអ្វីៗទាំងអស់អោយព្រះអង្គវិញ ដោយព្រះបុត្រា ក្នុង​អង្គ​ព្រះវិញ្ញាណ” (សន្តស៊ីរីលនៃអាឡិចសង់ឌ្រី[1])។ ដូច្នេះហើយ បានជាព្រះបិតាជាដើម និងទីចុងក្រោយនៃព្រះ ត្រៃឯក។ ព្រះបិតាសម្ដែងព្រះអង្គជាប្រភពនៃព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ ហើយជាគោលដៅចុងក្រោយបំផុត ដែលព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណណែនាំមនុស្សដ៏វិសុទ្ធ។ អ្វីៗទាំងអស់មកពីព្រះបិតា ដោយព្រះបុត្រា នៅក្នុងអង្គ ព្រះវិញ្ញាណ។ ដោយព្រះបុត្រា និងនៅក្នុងអង្គព្រះវិញ្ញាណ ព្រះបិតាប្រោសទេវទូត និងមនុស្សទាំងអស់អោយ​កើតជាថ្មី ដើម្បីទៅឯព្រះបិតាវិញ ជាប្រភព និងគោលដៅនៃព្រះបន្ទូលសន្យាទាំងអស់។

២) ព្រះបុត្រា ជាព្រះបន្ទូល និងរូបតំណាងរបស់ព្រះបិតា

១) ព្រះបុត្រាជាព្រះបុត្រាអស់កល្បជានិច្ច

ការបញ្ជូនបន្តព្រះសហគមន៍យល់ឃើញថា ពាក្យព្រះបុត្រា សម្ដែងអោយបានពេញលេញ​សភាវៈ​ដ៏​ពិត​ប្រាកដ​របស់ព្រះគ្រីស្តយេស៊ូ។ ព្រះអង្គជាព្រះបុត្រាអស់កល្បជានិច្ច ដែលរួមសភាពជាមួយព្រះបិតា ដែលមាន​ព្រះ​ជន្មមុនសត្វលោកទាំងអស់ និងមុនព្រះបិតាចាត់ព្រះអង្គអោយយាងមក។ ព្រះបុត្រាបានសម្ដែងព្រះអង្គ នៅ​ពេលព្រះអង្គប្រសូតជាមនុស្ស ហើយនៅតែជាព្រះបុត្រាអស់កល្បជានិច្ច ដែលគង់ខាងស្តាំព្រះបិតា។ ការប្រសូត ជាមនុស្ស ការស់នៅលើផែនដីនេះ បុណ្យចម្លងរបស់ព្រះយេស៊ូសម្ដែងថា ព្រះបុត្រារួមរស់ជាមួយព្រះបិតាតាំងពី​ដើម​រៀង​មក ហើយជាដរាបតរៀងទៅ។ ការរួមរស់ជាមួយគ្នានេះ គឺព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាស្គាល់ និងស្រលាញ់​គ្នាទៅវិញទៅមក ប្រព្រឹត្តកិច្ចការចំពោះយើងជាមួយគ្នា ហើយគង់នៅក្នុងគ្នាទៅវិញទៅមក សម្ដែងសភាវៈផ្ទាល់​ របស់ព្រះបុត្រា។ ការរស់នៅលើផែនដីនេះ ក្នុងឋានៈជាមនុស្ស របស់ព្រះយេស៊ូ សម្ដែងថា ព្រះអង្គជាព្រះបុត្រា អស់កល្បជានិច្ចរបស់ព្រះបិតា។ ព្រះបុត្រាជា ទំនាក់ទំនងផ្ទាល់របស់ព្រះអង្គជាមួយព្រះបិតា គឺព្រះបុត្រាតែងតែ ទៅរកព្រះបិតា ដែលប្រទានព្រះជន្មអោយព្រះអង្គ។ ទំនាក់ទំនងរបស់ព្រះបុត្រាជាមួយព្រះបិតាជាលក្ខណៈ ជា​បុគ្គលភាពរបស់ព្រះបុត្រា ជាព្រះបុត្រាផ្ទាល់តែម្តង។

ដោយសារពាក្យព្រះបុត្រា យើងអាចយល់ឃើញថា ព្រះអង្គទីពីរមានឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់អោយបាន​ពេញលេញ។ ព្រះបុត្រាទទួលសភាព និងព្រះអំណោយទានរបស់ព្រះបិតា គឺព្រះអំណោយទានទាំងអស់របស់ ព្រះ​បិតា។ “អ្វីៗដែលព្រះបិតាមានទាំងប៉ុន្មានសុទ្ធតែជារបស់ខ្ញុំទាំងអស់” (យហ ១៦,១៥)។ ការបញ្ជូនបន្តខាង ទេវវិទ្យាបានបញ្ជាក់ថា ព្រះបុត្រាមានឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់ ព្រោះព្រះអង្គទទួលព្រះជន្មពីព្រះបិតា គឺព្រះអង្គទទួល ព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណ សេចក្ដីស្រលាញ់ ឫទ្ធិនុភាពរបស់ព្រះជាម្ចាស់។ ព្រះបុត្រាជាព្រះបុត្រាក្នុងកិច្ចការអស់កល្បជា​និច្ច ដែលព្រះអង្គទទួលពីព្រះបិតា ឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់អោយបានពេញលេញ ដោយទទួលព្រះជន្មពីព្រះបិតា។ លក្ខណៈរបស់ព្រះបុត្រាស្ថិតនៅក្នុងទំនាក់ទំនងនេះជាមួយព្រះបិតា។ ដោយសារព្រះបុត្រាទទួលព្រះជន្ម ព្រះអង្គ ទទួលឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់ ដែលមានប្រពភពី ព្រះបិតា។ លក្ខណៈជាព្រះបុត្រានេះ​ ជា​លក្ខណៈ​ពិសេស​របស់​ព្រះ​បុត្រាក្នុង​ព្រះត្រៃឯក។

ព្រះបុត្រាទទួលព្រះជន្មពីព្រះបិតា តាមរបៀបប្លែកពីការកើតជាមនុស្ស។ ការទទួលព្រះជន្មនេះ ប្លែកពី​កិច្ចបង្កើតដែរ។ ព្រះហឫទ័យរបស់ព្រះបិតាមិនផលិតព្រះបុត្រា ដូចសត្វលោកឯទៀតទេ ប៉ុន្តែ ព្រះបិតាប្រទាន ព្រះជន្ម គឺព្រះអង្គប្រទានសារធាតុរបស់ព្រះអង្គអោយព្រះបុត្រាព្រះអង្គ (ដូចចំពោះព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ដែល ទទួលសារធាតុរបស់ព្រះបិតាផ្ទាល់)។ លទ្ធិកាតូលិក និងខាងបូព៌ាប្រទេសជៀសវាងអ្វីៗទាំងអស់ ដែលនាំ អោយព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណមានឋានៈទាបជាងព្រះបិតា។ ព្រះបុត្រារួមសភាពជាមួយព្រះបិតា ទទួល​សារធាតុរបស់ព្រះបិតា ទទួលឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់ និងឫទ្ធិនុភាពដូចព្រះបិតាផងដែរ។ “អ្វីៗជារបស់ព្រះអង្គ ក៏ជា​របស់​ទូលបង្គំ ហើយអ្វីៗជារបស់ទូលបង្គំ ក៏ជារបស់ព្រះអង្គដែរ” (យហ ១៧,១០)។ ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រារួមឯក ភាពជាមួយគ្នាក្នុងគ្រប់ប្រការទាំងអស់ លើកលែងតែទំនាក់ទំនងផ្ទាល់ខ្លួន និងលក្ខណៈរៀងៗខ្លួន៖ អ្វីៗជារបស់ ព្រះបិតាជារបស់ព្រះបុត្រា ប៉ុន្តែព្រះបុត្រាមិនមែនជាព្រះបិតា ហើយព្រះអង្គក៏មានប្រភព (ទទួលព្រះជន្មពី)។ សភាពជាព្រះជាម្ចាស់នៅតែមួយ និងដដែលក្នុងអង្គព្រះបិតា ក្នុងអង្គព្រះបុត្រា និងក្នុងអង្គព្រះវិញ្ញាណផងដែរ។ ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាមិនគ្រាន់តែមានសភាពដូចគ្នា (ដូចមនុស្ស) ទេ ប៉ុន្តែ ព្រះបុត្រា និងព្រះបិតាមានព្រះជន្ម​គង់នៅក្នុងសភាពតែមួយ និងដដែលដែរ។

យើងទៅជាបុត្រធីតារបស់ព្រះបិតានៅក្នុងអង្គព្រះបុត្រា៖ “ព្រះបិតាបានចាត់ព្រះវិញ្ញាណនៃព្រះបុត្រា​របស់ព្រះអង្គអោយយាងមកសណ្ឋិតក្នុងចិត្តយើង គឺព្រះវិញ្ញាណនេះហើយ ដែលបន្លឺព្រះសូរសៀងឡើងថា “អប្បា! ឳព្រះបិតាអើយ!”” (កាឡ ៤,៦ ; រម ៨,១៥ ; អភ ៣,១៤-១៥)។ យើងទទួលការសង្រ្គោះ នៅពេលដែល យើងយល់ព្រមអោយទៅជាបុត្រធិតារបស់ព្រះជាម្ចាស់ ដោយទទួលព្រះបុត្រា។ ព្រះជាម្ចាស់ប្រោសប្រណីអោយ យើងទៅជាបុត្រធីតា គឺអោយយើងរួមចំណែកក្នុងអង្គព្រះបុត្រា ដែលមានទំនាក់ទំនងផ្ទាល់ជាមួយព្រះបិតា។ “ព្រះ​បន្ទូលព្រះជាម្ចាស់ប្រសូតជាមនុស្សតែមួយដង ប៉ុន្តែ ព្រះអង្គប្រសូតខាងវិញ្ញាណជារៀងរាល់ថ្ងៃ តាមព្រះ​ហឫទ័យព្រះអង្គ ចំពោះអស់អ្នក ដែលប្រាថ្នាចង់ទៅជាបុត្រធីតារបស់ព្រះជាម្ចាស់។ ព្រះអង្គក្លាយ​ទៅជា​ដូច​ក្មេង​ម្នាក់ គឺព្រះអង្គសម្របតាមសមត្ថភាពរបស់មនុស្ស និងសម្ដែងព្រះអង្គតាមតែគេអាចទទួលបាន” (សន្ត​ម៉ាកស៊ីមូស[2])។

ព្រះជាម្ចាស់ប្រោសប្រណីអ្នកជឿអោយទៅជា “ដូច” ព្រះបុត្រា គឺព្រះវិញ្ញាណប្រោសគេអោយ “កើតជា​ថ្មី”។ “ប្រសិនបើអ្នកណាម្នាក់នៅរួមជាមួយព្រះគ្រីស្ត អ្នកនោះបានកើតជាថ្មី” (២ករ ៥,១៧)។ ព្រះបុត្រាជាគំរូ​របស់អ្នកជឿ។ អ្នកជឿនឹងទៅជា “ដូច” ព្រះបុត្រាថ្មីៗដែរ ដោយយកតម្រាបតាមព្រះអង្គ។ ដោយប្រសូតជា​មនុស្ស ព្រះបុត្រារួមជាមួយគេ ដើម្បីប្រោសគេអោយទៅជាបុត្រធីតារបស់ព្រះជាម្ចាស់។ ព្រះអង្គប្រោសគេអោយ​ជាពីអំពើបាប ហើយអោយគេទៅជាមានលក្ខណៈដូចព្រះបុត្រាផងដែរ តាមកម្រិតផ្សេងៗពីគ្នា៖ ១) ជាដំបូង មនុស្សដ៏វិសុទ្ធពោរពេញដោយសុភមង្គល ដែលឃើញផ្ទាល់នឹងភ្នែកព្រះភ័ក្រ្តរបស់ព្រះជាម្ចាស់ (បុត្រធីតាពោរ​ពេញដោយសិរីរុងរឿង)។ ២) នៅលើផែនដីនេះ សន្តបុគ្គល ដែលមានជំនឿ និងប្រព្រឹត្តកិច្ចការដោយចិត្ត​ស្រលាញ់។ មនុស្សសុចរិតនោះ រួមជាមួយព្រះគ្រីស្ត ដូចព្រះអង្គរួមជាមួយព្រះបិតាព្រះអង្គ ហើយដូចព្រះអង្គ​បានរងទុក្ខលំបាកដែរ (សូមអាន ហប ៥,៨) (គេទៅជាបុត្រធីតា ដោយសារព្រះជាម្ចាស់ប្រោសប្រណី)។ ៣) មនុស្សទាំងអស់ជាបុត្រធីតារបស់ព្រះជាម្ចាស់ ដោយសារគេជារូបតំណាង និងមានលក្ខណៈដូចព្រះអង្គ តាំងពី ព្រះ​​អង្គបានបង្កើតពភពលោកមកម្ល៉េះ។ គេអាចស្គាល់ និងស្រលាញ់ព្រះជាម្ចាស់ (គេជាបុត្រធីតា ដោយសារព្រះ ជាម្ចាស់បានបង្កើតគេ)។ ៤)​សត្វលោកទាំងអស់ជាបុត្រធីតារបស់ព្រះជាម្ចាស់ (សូមអាន ហប ១,២)។

ព្រះបុត្រា ដែលទទួលព្រះជន្មអស់កល្បជានិច្ច ជាប្រភព និងជាគំរូ នៃបុត្រធីតារបស់ព្រះជាម្ចាស់។ ព្រះ ជាម្ចាស់សព្វព្រះហឫទ័យបង្កើតសត្វលោកពីសូន្យ (ex nihilo) មក ដើម្បីអោយគេរួមចំណែកជាមួយព្រះអង្គ។ រីឯចំពោះព្រះបុត្រាវិញ ព្រះអង្គទទួលព្រះជន្មពីព្រះពិតា គឺព្រះអង្គទទួលសារធាតុផ្ទាល់របស់ព្រះបិតា។ ការ​ប្រទានព្រះជន្មនេះ ដូចជាគំរូ ដែលគ្មានដើមកំណើត បំភ្លឺព្រះអំណោយទាន (ជីវិត) ដែល​ព្រះ​ជា​ម្ចាស់​ប្រទាន​អោយ​​សត្វ​លោក ដោយបង្កើតគេ។ ដោយទទួលព្រះជន្មពីព្រះបិតា ព្រះបុត្រាបំភ្លឺជីវិត​របស់​មនុស្ស​លោក​អោយ​បាន​ពេញលេញ។

២) ព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះបិតា

ព្រះបុត្រាជាព្រះបន្ទូល ជាLogos (យហ ១,១.១៤ ; ១យហ ១,១ ; វវ ១៩,១៣)។ ជាដំបូង ពាក្យ​ព្រះបន្ទូល សម្ដៅទៅលើព្រះបុត្រាក្នុងឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់ និងក្នុងទំនាក់ទំនងរបស់ព្រះអង្គជាមួយព្រះបិតា។ ម្យ៉ាងទៀត ពាក្យនេះ សម្ដៅទៅលើកិច្ចការ ដែលព្រះបុត្រាសព្វព្រះហឫទ័យបំពេញចំពោះសត្វលោក។ ពាក្យព្រះ បន្ទូល បញ្ជាក់ទៀតថា ព្រះបុត្រាមានព្រះជន្មមុនសម័យកាលទាំងអស់ រួមយ៉ាងស្និតស្នាលជាមួយព្រះបិតា ហើយ​បញ្ជាក់កិច្ចបង្កើត កិច្ចសម្ដែង និងកិច្ចសង្រ្គោះរបស់ព្រះអង្គ។ ព្រះបន្ទូលសម្ដែងព្រះបិតា។ ម្យ៉ាងទៀត ព្រះ​បិតាបង្កើតសត្វលោក និងប្រោសគេអោយនៅតែមានជីវិត ដោយសារព្រះបន្ទូលដ៏មានឫទ្ធិនុភាពរបស់ព្រះអង្គ (យហ ១,៣)។ ព្រះបន្ទូលជាគំរូផង ជាឫទ្ធិនុភាពរបស់ព្រះជាម្ចាស់ផង។ ដោយយាងមកសណ្ឋិតក្នុងអស់អ្នក ដែលទទួលព្រះអង្គ ព្រះបន្ទូលសង្រ្គោះ និងប្រទានព្រះជន្មផ្ទាល់របស់ព្រះជាម្ចាស់៖ សូមអាន យហ ១,១២។

ដោយប្រើពាក្យព្រះបន្ទូល យើងចង់បញ្ចាក់អំពីលក្ខណៈពីរយ៉ាងរបស់ព្រះបុត្រា៖ ទីមួយ ព្រះបន្ទូលចេញ មកពីអ្នកណា ដែលមានព្រះសូរសៀង។ ពាក្យសម្ដីចេញមកពីម្នាក់។ សន្តអូគូស្ទីនបានរិះគិតអំពីព្រះបន្ទូលរបស់ ព្រះជាម្ចាស់ ដោយនឹកគិតដល់ពាក្យសម្ដីខាងក្នុង ដែលមនុស្សម្នាក់បង្កើត ដោយវិញ្ញាណរបស់ខ្លួន ហើយដែល ស្ថិតនៅក្នុងវិញ្ញាណគេ។ ការប្រៀបធៀបនេះ បង្ហាញអោយអ្នកជឿយល់ថា ព្រះបន្ទូលមានទំនាក់ទំនងដើមដំបូង ជាមួយព្រះបិតា។ ទីពីរ ព្រះបន្ទូលសម្ដែងព្រះបិតាអោយបានពេញលក្ខណៈ គឺដោយសារវិញ្ញាណ​របស់​យើងៗ បញ្ចេញ​អ្វី ដែលយើងគិត។ បើប្រៀបធៀប ព្រះបិតាបន្លឺព្រះសូរសៀង ដែលសម្ដែងលក្ខណៈរបស់ព្រះអង្គ។ ព្រះ បន្ទូលជាការសម្ដែងអោយបានពេញលក្ខណៈនៃសភាពរបស់ព្រះជាម្ចាស់។ ទោះបីការប្រៀបធៀបបែបនេះ មាន​កំណត់​ព្រំដែនយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏យើងអាចយល់ឃើញថា ព្រះបន្ទូលមានឋានៈស្មើនឹងព្រះបិតា។ ម្យ៉ាងទៀត ពាក្យ​ព្រះ​បន្ទូល ជៀសវាងអោយយើងច្រឡំថា ព្រះបុត្រាទទួលព្រះជន្មពីព្រះបិតា ដូចមនុស្សម្នាក់កើតមកពីមាតា​បិតា ដ្បិតព្រះបន្ទូលមានអត្ថន័យខាងវិញ្ញាណតែប៉ុណ្ណោះ។

ពាក្យព្រះបន្ទូល បំភ្លឺកិច្ចការ ដែលព្រះបុត្រាប្រព្រឹត្តក្នុងកិច្ចបង្កើត កិច្ចសម្ដែង និងក្នុងកិច្ចសង្រ្គោះ៖ ព្រះបិតា “ប្រើ” ព្រះបន្ទូល ដើម្បីបង្កើត និងបង្កើតជាថ្មី ដើម្បីសម្ដែងព្រះអង្គ និងប្រោសមនុស្សអោយទៅ​ជា​បុត្រ​ធីតា​របស់ព្រះអង្គ។​ ដោយបង្កើត ព្រះបិតាសម្ដែងព្រះអង្គជាលើកទីមួយ។ ដោយមានព្រះបន្ទូល​ចំពោះមនុស្ស ព្រះ​អង្គមិនគ្រាន់តែសម្ដែងអ្វីមួយ គឺព្រះអង្គសម្ដែងព្រះអង្គផ្ទាល់។ តាមព្រះបន្ទូលប្រសូត​ជា​មនុស្ស “ពោរ​ពេញ​ដោយ​ព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោស និងសេចក្ដីពិត” (យហ ១,១៤) ព្រះជាម្ចាស់ប្រោសប្រណីដល់​មនុស្ស​លោក (យហ ១,១៧)។

ទីបញ្ចប់ ពាក្យព្រះបន្ទូល ជួយយើងអោយយល់ឃើញឯកភាពនៃកិច្ចបង្កើត កិច្ចសម្ដែង និងកិច្ចសង្រ្គោះ៖ ដោយសារព្រះបន្ទូលប្រសូតជាមនុស្ស ព្រះជាម្ចាស់សម្ដែងព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណ និងសេចក្ដីស្រលាញ់របស់ព្រះអង្គ។ “ព្រះបន្ទូលបង្កើតសត្វលោកសាជាថ្មីម្តងទៀត ដូចព្រះអង្គបានបង្កើតសត្វលោកជាលើកទីមួយ។ ព្រះបិតា​សង្រ្គោះ​មនុស្សលោក ដោយ “ប្រើ” ព្រះបន្ទូល ជាអ្នកបង្កើតគេ។ ម្យ៉ាងទៀត ព្រះ​បន្ទូល​របស់​ព្រះ​ជា​ម្ចាស់​រួម​ជា​មួយ​មនុស្សយ៉ាងស្និតស្នាល ដ្បិតព្រះអង្គជាព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណអស់កល្បជានិច្ច ដែល​បំភ្លឺប្រាជ្ញារបស់មនុស្ស ។​ដូច្នេះហើយ បានជាព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះជាម្ចាស់ផ្ទាល់ត្រូវតែរួមជាមួយសភាពជាមនុស្ស ដោយប្រសូតជាមនុស្ស ដើម្បីប្រោសមនុស្សអោយបានល្អឥតខ្ចោះ” (សន្តថូម៉ាសអាគីណាស)។

៣) ព្រះគ្រីស្តជារូបតំណាងរបស់ព្រះជាម្ចាស់ ដែលមើលមិនឃើញ

ព្រះគ្រីស្តជា “រូបតំណាង (eikôn) របស់ព្រះជាម្ចាស់ ដែលយើងមើលពុំឃើញ ព្រះអង្គជារៀមច្បងនៃអ្វីៗ​ទាំង​អស់ ដែលព្រះជាម្ចាស់បានបង្កើតមក ដ្បិតព្រះជាម្ចាស់បានបង្កើតអ្វីៗសព្វសារពើក្នុងអង្គព្រះគ្រីស្ត” (កូឡ ១,១៥) (២ករ ៤,៤)។ ពាក្យរូបតំណាង សម្ដៅទៅលើព្រះគ្រីស្ត ដែលមានព្រះជន្មមុនសម័យកាលទាំងអស់ ដែលប្រព្រឹត្តកិច្ចការក្នុងការបង្កើត និងក្នុងព្រះសហគមន៍ផងដែរ។ ក្នុងឋានៈជារូបតំណាង ព្រះបុត្រាជាដើមហេតុ និងជាគំរូរបស់សត្វលោក និងអស់អ្នកដែលកើតជាថ្មី។

ដូចចំពោះពាក្យព្រះបន្ទូឡ ដែរ ពាក្យតំណាង សម្ដៅទៅលើទំនាក់ទំនងរបស់ព្រះបុត្រាជាមួយព្រះ​បិតា​ព្រះអង្គ។ ព្រះបុត្រាចេញមកពីព្រះបិតា និងសម្ដែងព្រះអង្គអោយបានពេញលក្ខណៈ។ ដូច្នេះ គ្រីស្តបរិស័ទប្រើ​ពាក្យ​​តំណាង ដើម្បីបង្ហាញថា ព្រះបុត្រាដូចព្រះបិតា និងមានឋានៈស្មើនឹងព្រះអង្គដែរ។ តាមការបញ្ជូន​បន្ត​ខាង​ទេវវិទ្យា ពាក្យតំណាង រួមជាមួយពាក្យព្រះបុត្រា និងពាក្យព្រះបន្ទូល ដែរ៖ ពាក្យតំណាង បញ្ជាក់ថា ព្រះ​បុត្រា​ដូច​ព្រះបិតា ប៉ុន្តែ បង្ហាញថា ព្រះបុត្រា និងព្រះបិតារួមជាមួយគ្នា ដោយរួមសភាពជាមួយគ្នា (ពាក្យព្រះបុត្រា)​ ហើយ​បង្ហាញថា ព្រះ​បុត្រាសម្ដែង ព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណរបស់ព្រះបិតា (ពាក្យព្រះបន្ទូល)។

ពាក្យតំណាង បង្ហាញកិច្ចបង្កើត កិច្ចសម្ដែង និងកិច្ចសង្រ្គោះ ដែលព្រះបុត្រាបានបំពេញ គឺដោយសារ ព្រះបុត្រាជារូបតំណាងដ៏ល្អឥតខ្ចោះរបស់ព្រះបិតា ព្រះបុត្រាក៏ជាគំរូ តាមព្រះហឫទ័យរបស់ព្រះបិតាចំពោះសត្វ លោកដែលព្រះអង្គបានបង្កើត ហើយបង្កើតជាថ្មី។ ដោយព្រះបុត្រាទទួលព្រះជន្មពីព្រះបិតា ព្រះអង្គក៏តំណាង សភាវៈផ្ទាល់របស់ព្រះបិតា ហើយព្រះបិតាបង្កើតសត្វលោក ក្នុងអង្គព្រះបន្ទូលព្រះអង្គ ដែលជារូបតំណាងរបស់ ព្រះអង្គដែរ។ ព្រះបុត្រាជាគំរូ ដែលមានឫទ្ធិនុភាពដូចព្រះបិតា​ដែរ។ ព្រះបុត្រាសម្ដែងព្រះបិតា ដ្បិតព្រះអង្គជារូប តំណាងនៃព្រះជាម្ចាស់ ដែលមើលមិនឃើញ៖ សូមអាន ហប ១,៣។

ជំនឿលើព្រះបុត្រាជារូបតំណាង អាចជួយយើងអោយយល់អំពីព្រះជាម្ចាស់ ដែលបង្កើត និងបង្កើតជាថ្មី មនុស្សលោកជារូបតំណាងរបស់ព្រះអង្គ គឺព្រះបុត្រាប្លែកពីសត្វលោក៖ ព្រះបុត្រាជារូបតំណាងដ៏ល្អឥតខ្ចោះ​របស់ព្រះបិតា រីឯមនុស្សវីញ គេគ្រាន់តែជាតំណាងរបស់ព្រះជាម្ចាស់។ ម្យ៉ាងទៀត ពេលយើងហៅព្រះបុត្រាជា​រូប​តំណាង យើងទទួលស្គាល់ថា ព្រះបុត្រា និងមនុស្សស្រដៀងគ្នាម្យ៉ាង។ ព្រះជាម្ចាស់បង្កើតមនុស្សជារូប​តំណាង របស់ព្រះអង្គ ដោយរួមចំណែកក្នុងអង្គព្រះបុត្រាជារូបតំណាង។ ក្នុងការប្រសូតជាមនុស្ស និងក្នុងបុណ្យ ចម្លងរបស់ព្រះអង្គព្រះបុត្រាជារូបតំណាងប្រោសមនុស្សអោយទៅជាមនុស្សពេញលេញ គឺអោយគេរួមជាមួយ ព្រះជាម្ចាស់វិញ។ មនុស្សទទួលការសង្រ្គោះ ដោយកើតជាថ្មី ដោយរួមជាមួយព្រះបុត្រា៖ សូមអាន រម ៨,២៩។ ដោយព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ព្រះបិតាប្រោសអស់អ្នក ដែលព្រះអង្គសព្វព្រះហឫទ័យ អោយមានលក្ខណៈដូចព្រះ បុត្រា៖ ២ករ ៣,១៨។ “ព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះជាម្ចាស់ផ្ទាល់យាងមក ព្រះអង្គជារូបតំណាងរបស់ព្រះបិតា ទ្រង់​យាងមក ដើម្បីអោយមនុស្សលោកទៅជារូបតំណាងរបស់ព្រះជាម្ចាស់សាជាថ្មីម្តងទៀត ។ ដោយសារ​ព្រះ​បុត្រា​ជា​រូបតំណាង ព្រះអង្គក៏ស្រដៀងនឹងអ្នក​ ដែលព្រះអង្គយាងមកប្រោសអោយកើតជាថ្មី គឺមនុស្ស ដែល​ព្រះ​ជា​ម្ចាស់​បានបង្កើតជារូបតំណាងរបស់ព្រះអង្គ (កណ ១,២៧)” (សន្តថូម៉ាស​អាគីណាស)។ ដូច្នេះ ពាក្យតំណាង សម្ដៅទៅលើកិច្ចបង្កើត និងកិច្ចបង្កើតជាថ្មីរបស់ព្រះបុត្រា។

ពាក្យព្រះបុត្រា ព្រះបន្ទូល និងរូបតំណាង បង្ហាញអំពីលក្ខណៈរបស់ព្រះបុត្រា និងទំនាក់ទំនងរបស់ព្រះ អង្គជាមួយព្រះបិតា។ ម្យ៉ាងទៀត ពាក្យទាំងអស់នោះ បង្ហាញអំពីកិច្ចបង្កើត កិច្ចសម្ដែង និងកិច្ចសង្រ្គោះរបស់ព្រះ បុត្រាចំពោះមនុស្ស។ កិច្ចការរបស់ព្រះបុត្រាចាក់ឫសក្នុងឋានៈរបស់ព្រះអង្គជាព្រះជាម្ចាស់ និងក្នុងទំនាក់ទំនង របស់ព្រះអង្គជាមួយព្រះបិតា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។

៣) ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធជាសេចក្ដីស្រលាញ់ និងព្រះអំណោយទាននៃព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា

ជំនឿលើព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធជាព្រះអំណោយទាន ដែលមកពីព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោសរបស់ព្រះជា​ម្ចាស់ ដែលសង្រ្គោះមនុស្សលោក ហើយចាក់ឫសលើការប្រៀនប្រដៅ ដែលព្រះយេស៊ូគ្រីស្តបានសម្ដែងអោយ យើងស្គាល់។ មនុស្សលោករួមជាមួយព្រះបិតា ដោយព្រះបុត្រា ក្នុងអង្គព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ បានសេចក្ដីថា វត្ត​មានរបស់ព្រះវិញ្ញាណជាគ្រឹះនៃជីវិតជាគ្រីស្តបរិស័ទ។ ក៏ប៉ុន្តែ យើងមិនសូវស្គាល់ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ ព្រះ​វិញ្ញាណ​សម្ដែងព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាច្រើនជាង​សម្ដែងខ្លួនព្រះអង្គផ្ទាល់។ ម្យ៉ាងទៀត យើងអាចស្គាល់ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា ដោយប្រើពាក្យប្រៀបធៀប (“ឪពុក” បុត្រ”) ប៉ុន្តែ ពាក្យ “វិញ្ញាណ” ឬ “ខ្យល់” មិនសម្ដៅទៅលើ​មនុស្សម្នាក់ឡើយ។ ដូច្នេះ ដើម្បីពន្យល់ជំនឿលើព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ត្រូវតែចាប់អារម្មណ៍អំពីកិច្ចការរបស់ព្រះ​អង្គ និងទំនាក់ទំនង ដែលព្រះវិញ្ញាណមានជាមួយព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា។

១) ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធហូរចេញ

តាមប្រវត្តិសាស្រ្តនៃលទ្ធិគ្រីស្តសាសនា គ្រីស្តបរិស័ទបានចាប់ផ្ដើមពន្យល់អំពីព្រះវិញ្ញាណ​ ក្រោយពីការ ប្រៀនប្រដៅអំពីព្រះបុត្រា។ ការទទួលព្រះជន្មរបស់ព្រះបុត្រាជួយពន្យល់ការហូរចេញរបស់ព្រះវិញ្ញាណ។ នៅ សតវត្ស​ទី៤ គ្រូបាធ្យាយព្រះសហគមន៍ជួយបំភ្លឺយើងអំពីចំណុចពីរសំខាន់ៗ គឺព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធមានឋានៈជា ព្រះជាម្ចាស់ ហើយព្រះវិញ្ញាណជាព្រះអង្គមួយក្នុងព្រះត្រៃឯក។ ចំណូចទីពីរលើកសំណួរពិបាក ប៉ុន្តែដ៏សំខាន់៖ តើព្រះវិញ្ញាណមានលក្ខណៈពិសេសអ្វីខ្លះ បានជាព្រះអង្គប្លែកពីព្រះបិតា និងពីព្រះបុត្រា? សំណួរនេះ មកពីលទ្ធិ ក្លែងក្លាយផ្សេងៗដែលមិនទទួលស្គាល់ថា ព្រះវិញ្ញាណមានឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់ ហើយជាព្រះមួយអង្គស្មើនឹង ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា។ តើព្រះវិញ្ញាណអាចទៅជាព្រះជាម្ចាស់ដូចម្ដេចកើត ដ្បិតព្រះអង្គមិនមែនជាព្រះបិតា ហើយព្រះអង្គមានប្រភពថែមទៀតផង? ម្យ៉ាងទៀត សំណួរនេះ​សំខាន់ ដើម្បីស្វែងរកជំនឿ និងសេចក្ដីពិត។

សន្តបាសីលនៅសេសារេជួយឆ្លើយនឹងសំណួរនេះ៖ លោកយល់ឃើញថា យើងអាចយល់ថា ព្រះ​ជាម្ចាស់ “ផ្លុំ” ព្រះវិញ្ញាណ ដោយសារព្រះវិញ្ញាណមានឫទ្ធិនុភាពប្រោសមនុស្សអោយបានវិសុទ្ធ។ សន្តគ្រេកូរីនៅ ណាស៊ីអង់អះអាងអោយច្បាស់ថា លក្ខណៈរបស់ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធជា ekporeusis ។ ពាក្យក្រិក ekporeusis ជាពាក្យដែល យហ ១៥,២៥ ប្រើ៖ “ព្រះវិញ្ញាណដែលសម្ដែងសេចក្ដីពិត ព្រះអង្គហូរចេញពី (ekporeuetai)​ព្រះ​បិតា​មក”។

ហេតុនេះហើយ បានជាសន្តគ្រែកូរនៅណាស៊ីអង់ពន្យល់ថា៖ “ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធពិតជាព្រះវិញ្ញាណ ដែលមកពីព្រះបិតា មិនមែនដោយទទួលព្រះជន្មដូចព្រះបុត្រា ប៉ុន្តែ ដោយហូរចេញ (ekporeutôs)” គឺការហូរ​ចេញនេះបង្ហាញថា ព្រះវិញ្ញាណជាព្រះមួយអង្គដោយឡែកពីព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា។ “ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ដែល ហូរចេញមកពីព្រះបិតា មិនមែនជាសត្វលោកទេ ព្រះអង្គមិនមែនជាព្រះបុត្រា ពីព្រោះព្រះអង្គមិនទទួលព្រះជន្មពី ព្រះបិតា ព្រះអង្គជាអ្នកកណ្តាលរវាងព្រះដែលប្រទានព្រះជន្ម និងព្រះដែលទទួលព្រះជន្ម ទើបព្រះអង្គជាព្រះជា​ម្ចាស់”។ ម្យ៉ាងទៀត ការហូរចេញនេះ បង្ហាញថា ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធមានលក្ខណៈអាថ៌កំបាំងដូជព្រះបិតា និ​ង​ព្រះបុត្រាផងដែរ។

ដូចការបញ្ជូនបន្តខាងបូព៌ាប្រទេស ការបញ្ជូនបន្តខាងបស្ចិមប្រទេសបញ្ជាក់ថា ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធជា​អាថ៌កំបាំងពិបាកយល់អោយបានពេញលេញ។ ក៏ប៉ុន្តែ សន្តអូគូស្ទីនរំលឹកយើងថា មិនត្រូវច្រឡំការទទួលព្រះជន្ម​របស់ព្រះបុត្រា និងការហូរចេញរបស់ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ៖ ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធមិនទទួលព្រះជន្មទេ ។ តើការ​ទទួល​ព្រះជន្មប្លែកពីការហូរចេញត្រង់ណា? លោកទទួលស្គាល់ថា ពិបាកឆ្លើយនឹងសំណួរនេះ។ សន្តអូគូស្ទីន ព្យាយាមពន្យល់នឹងសេចក្ដីនេះ ដោយប្រៀបធៀបសេចក្ដីស្រលាញ់ និងឆន្ទះ ដែលចេញពីវិញ្ញាណរបស់យើង​ជាមនុស្ស៖

ប្រាជ្ញាយើង “បង្កើត”​ ពាក្យសម្ដីមួយ “ដូច” ព្រះបិតាប្រទានព្រះជន្មអោយព្រះបុត្រាដែរ។ ប៉ុន្តែ ប្រាជ្ញា​មិន “បង្កើត” សេចក្ដីស្រលាញ់ និងឆន្ទះទេ។​ យើងមិន “បង្កើត” សេចក្ដីស្រលាញ់ និងឆន្ទះ ដូចឪពុកបង្កើតកូនទេ ប៉ុន្តែ លក្ខណៈពិសេសនៃសេចក្ដីស្រលាញ់ និងឆន្ទះ គឺបង្រួបបង្រួម អ្នកបង្កើត និងអ្នកត្រូវបង្កើត។ ព្រះ​វិញ្ញាណ​​មិន​ទទួល​ព្រះជន្ម ប៉ុន្តែ ប្រៀបធៀបដូចសេចក្ដីស្រលាញ់។

“ដោយសារក្នុងចំណោមព្រះអំណោយទានផ្សេងៗរបស់ព្រះជាម្ចាស់ គ្មានព្រះអំណោយទាន​ណា​មួយ​ប្រសើរ​ជាង សេចក្ដីស្រលាញ់ ហើយដោយសារគ្មានព្រះអំណោយទានរបស់ព្រះជាម្ចាស់ប្រសើរជាងព្រះវិញ្ញាណ​ដ៏​វិសុទ្ធ តើយើងមិនត្រូវសន្និដ្ឋានថា ព្រះវិញ្ញាណជាសេចក្ដីស្រលាញ់ ដែលជាព្រះជាម្ចាស់ផង ហើយដែលមកពី ព្រះជាម្ចាស់ផង? បើសេចក្ដីស្រលាញ់ ដែលព្រះបិតាស្រលាញ់ព្រះបុត្រា ហើយដែលព្រះបុត្រាស្រលាញ់ព្រះបិតា សម្ដែងសេចក្ដីស្រលាញ់ដ៏លើសលប់រវាងព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា តើយើងមិនត្រូវដាក់ព្រះនាមថា សេចក្ដី​ស្រលាញ់ អោយព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធជាព្រះវីញ្ញាណរួមរបស់ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា? យើងយល់ថា ព្រះបិតា និង ព្រះបុត្រាជាសេចក្ដីស្រលាញ់ផងដែរ ប៉ុន្តែ សេចក្ដីស្រលាញ់ជាលក្ខណៈពិសេសរបស់ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ” (សន្ត អូគូស្ទីន)។

អស់រយៈពេលជាច្រើសតវត្ស ទេវវិទ្យាកាតូលិកបានយល់កាន់តែជ្រៅអំពីលទ្ធិរបស់សន្តអូគូស្ទីន (ព្រះ​​វិញ្ញាណ​ជាសេចក្ដីស្រលាញ់ ហើយជាព្រះអំណោយទានរបស់ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា)។ ប៉ុន្តែ មុននឹងសិក្សាអំពី​ចំណុច​នេះ ត្រូវតែរិះគិតពិចារណាអំពីលទ្ធិកាតូលិកថា ព្រះវិញ្ញាណហូរចេញមកពីព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា។

២) ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធហូរចេញពីព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា

“ការបញ្ជូនបន្តនៃធម៌ប្រកាសជំនឿ នៅបស្ចិមប្រទេសប្រកាសថា ព្រះវិញ្ញាណ “ហូរចេញពី​ព្រះបិតា ​​​និង​ព្រះបុត្រាផង (filioque )”។​ មហាស្និបាតនៃទីក្រុងហ្ល្វូរង់ នៅឆ្នាំ១៤៣៨ ពន្យល់លម្អិតថា៖ “ព្រះ​វិញ្ញាណ​ដ៏​វិសុទ្ធ​មាន​​សភាវៈពីព្រះបិតាផង​ ពីព្រះបុត្រាផង ហើយហូរចេញអស់កល្បជានិច្ចពីព្រះបិតា ដូចពីព្រះបុត្រាដែរ... ដោយសារព្រះបិតាបានប្រគល់អ្វីៗទាំងអស់អោយព្រះបុត្រាតែមួយរបស់ព្រះអង្គ​ លើកលែងតែលក្ខណៈ​ពិសេស​​​របស់ព្រះបិតា ព្រះបុត្រាក៏​បាន​ទទួល​ការ​ហូរ​ចេញ​របស់ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធនោះ ​ពីព្រះបិតាព្រះអង្គដែរ” (DS ១៣០០-១៣០១)” (លទ្ធិ ២៤៦)។

ព្រះសហគមន៍កាតូលិកប្រកាសថា ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធហូរចេញមកពីព្រះបិតា និងពីព្រះបុត្រាដែរ។ ការប្រៀនប្រដៅនេះ ប្លែកពីការប្រៀនប្រដៅនៃព្រះសហគមន៍ខាងបូព៌ាប្រទេស។ ជាដំបូង ត្រូវតែយល់អំពី​ចំណុចពីរ៖ ១) ការបញ្ចូលពាក្យ “និងព្រះបុត្រា” (Filioque) ក្នុងធម៌ប្រកាសជំនឿនៃនិសេ/កុងស្តាំងទីណូប្ល ដោយ​ព្រះ​សហគមន៍កាតូលិក។ ២) លទ្ធិនៃជំនឿ ដែលជាចំណុចសំខាន់ជាងគេ។

ក) “និងព្រះបុត្រា” Filioque

ទីមួយ ព្រះសហគមន៍កាតូលិកអះអាងថា ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធហូរចេញមកពីព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា ដើម្បីបង្ហាញថា ព្រះបុត្រាជាព្រះជាម្ចាស់ផងដែរ។ ធ្វើដូច្នេះ ព្រះសហគមន៍បញ្ជាក់ថា ព្រះបិតា និងព្រះ​បុត្រា​រួម​សភាព ​ហើយព្រះវិញ្ញាណពិតជាព្រះជាម្ចាស់ផងដែរ។ នៅឆ្នាំ៥៨៩ មហាសន្និបាតទី៣នៅតូលេឌប្រកាសថា៖ “យើងត្រូវប្រកាស និងបង្រៀនថា ព្រះវិញ្ញាណហូរចេញមកពីព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា ហើយព្រះអង្គរួមសភាពជា​មួយព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាផងដែរ”។ ធម៌ប្រកាសជំនឿQuicumque នៅសតវត្សទី៥ ប្រកាសថា៖ “គ្មាននរណា​បាន​ធ្វើ ឬបង្កើតព្រះបិតា ព្រះបិតាក៏គ្មានប្រភពឡើយ។ ព្រះបុត្រាចេញតែពីព្រះបិតាប៉ុណ្ណោះ គ្មាននរណា​បានធ្វើ ឬ​​បង្កើតព្រះបុត្រាទេ ប៉ុន្តែ ព្រះបុត្រាមានប្រភព។ ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធហូរចេញមកពីព្រះបិតា និងព្រះ​បុត្រា គ្មាននរណាបានធ្វើ ឬបង្កើតព្រះវិញ្ញាណ ព្រះវិញ្ញាណក៏មិនទទួលព្រះជន្ម ប៉ុន្តែ ព្រះវិញ្ញាណហូរចេញ”។ បន្តិច​ម្តងៗ ពាក្យ “និងព្រះបុត្រា” ទៅជាទម្លាប់នៃពិធីបុណ្យខាងបស្ចិមប្រទេស ហើយនៅសតវត្យទី១១ សម្ដេចប៉ាប​បេណេឌីកតូទី៨បញ្ចូលពាក្យនេះ ក្នុងធម៌ប្រកាសជំនឿនៃអភិបូជានៅទីក្រុងរ៉ូម។ ប៉ុន្តែ គ្រីស្តបរីស័ទខាងបូព៌ា ប្រទេស​ដូចជារបួសចិត្ត។ នៅឆ្នាំ១៤៣៩ មហាសន្និបាតនៅទីក្រុងហ្ល្វូរង់ប្រកាសថា៖ “យើងបានបញ្ជូលពាក្យ “និង​ព្រះបុត្រា” ក្នុងធម៌ប្រកាសជំនឿ ដើម្បីបំភ្លឺសេចក្ដីពិត និងដើម្បីការពារជំនឿត្រឹមត្រូវ”។

“ការប្រការថា ព្រះវិញ្ញាណ “ហូរចេញពី​ព្រះបិតា​​​ និង​ព្រះបុត្រាផង (filioque) មិនស្ថិត​នៅក្នុង​ធម៌​ប្រកាស​ជំនឿនៃទីក្រុងកុងស្តង់ទីណូបនៅឆ្នាំ៣៨១ ប៉ុន្តែ តាមប្រពៃណីបុរាណ ដែលមកពីពួកឡាតាំង​ និងពួក              អាឡិច​សង់ឌ្រី សម្ដេចប៉ាប សន្ត ឡេអុង បានប្រកាសថា ជាគោលការណ៍ នៅឆ្នាំ៤៤៧ មុនទីក្រុងរ៉ូមស្គាល់ និង​ទទួល​នៅមហាសន្និបាតកាលសេដូន នៅឆ្នាំ៤៥១ ធម៌ប្រកាសជំនឿនៃឆ្នាំ៣៨១។ បន្តិចម្តងៗ គេធ្លាប់​ប្រើ​ប្រាស់​ប្រការ​នេះនៃធម៌ប្រកាសជំនឿ ក្នុងពិធីបុណ្យខាងបស្ចិមប្រទេស (រវាងសតវត្សទី៨ ​និងទី១១) ប៉ុន្តែ ដោយ​សារ​ពិ​ធី​បុណ្យខាងបស្ចិមប្រទេសបានបញ្ចូល filioque នេះ ក្នុងធម៌ប្រកាសជំនឿនៃនិសេ/កុងស្ដង់ទីណូប ព្រះ​សហគមន៍ អ័រតូដុក និងព្រះសហគមន័កាតូលិកមិនទាន់បានឯកភាពនៅឡើយ” (លទ្ធិ ២៤៧)។

ខ) លទ្ធិអំពីការហូរចេញ

ទីពីរ លទ្ធិ អំពីការហូរចេញរបស់ព្រះវិញ្ញាណពីព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាសំខាន់ជាងការបន្ថែមពាក្យ “និង ព្រះបុត្រា” ក្នុងធម៌ប្រកាសជំនឿ។ លទ្ធិនេះ មកពីគ្រូបាធ្យាយខ្លះ ដូចជាសន្តអ៊ីលែរនៅព័រទីអេរ៍[3]សន្តអំប្រ័រ​នៅមីលង់[4]និងសន្តគ្រែករនៅនីសេ។ សម្ដេចប៉ាបឡេអុងដ៏ប្រសើរបានប្រកាសលទ្ធិនេះដែរ។ នៅសតវត្សទី១១ លទ្ធិនេះ ជាមូលហេតុមួយក្នុងចំណោមមូលហេតុផ្សេងៗ ដែលនាំអោយព្រះសហគមន៍ខាងបូព៌ាប្រទេសបែក​ចេញពីព្រះសហគមន៍ខាងបស្ចិមប្រទេស។

លទ្ធិកាតូលិកចាក់គ្រឹះលើចំណុចពីរសំខាន់ៗ ៖

១) ព្រះគម្ពីរដំណឹងល្អ៖ អត្ថបទដំណឹងល្អរបស់សន្តយ៉ូហានបង្ហាញថា ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាចាត់​វិញ្ញាណ​ដ៏វិសុទ្ធអោយព្រះ​សហគមន៍ (សូមអានជំពូកទី២)។ ម្យ៉ាងទៀត ព្រះគម្ពីរបង្រៀនថា ព្រះវិញ្ញាណ​របស់​ព្រះ​បិតា ជាព្រះវិញ្ញាណ​របស់​ព្រះបុត្រាដែរ​ គឺ “ព្រះវិញ្ញាណរបស់ព្រះយេស៊ូ” (កក ១៦,៧) “ព្រះ​វិញ្ញាណ​របស់​ព្រះ​គ្រីស្ត” (រម ៨,៩) “ព្រះ​វិញ្ញាណ​នៃព្រះបុត្រាព្រះអង្គ” (កាឡ ៤,៦) “ព្រះវិញ្ញាណ​ដែល​ទទួល​អ្វី​ជារបស់ព្រះបុត្រា” (យហ ១៦,១៤-១៥) ហើយបេសកកម្មរបស់ព្រះវិញ្ញាណសម្ដែងអត្ថសញ្ញាណរបស់ព្រះអង្គ៖ ដោយសារព្រះ​ជា​ម្ចាស់​​ចាត់​ព្រះ​វិញ្ញាណ​​​​អោយយាងមក ព្រះអង្គក៍នាំអោយយើងស្គាល់ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ គឺព្រះ​អង្គ​ហូរ​ចេញពី​ព្រះ​បិតា និងព្រះបុត្រា ដ្បិត​ព្រះ​បិតា និងព្រះបុត្រាចាក់បង្ហូរព្រះវិញ្ញាណ។ បេសកកម្មរបស់ព្រះ​វិញ្ញាណ​ឆ្លុះបញ្ចាំង​ប្រភព​អស់កល្បជានិច្ច​របស់​​ព្រះអង្គផង។ កិច្ចការរបស់ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណសម្ដែងព្រះត្រៃឯក។ ព្រះបុត្រា ដែលព្រះ​បិតា​ចាត់​​អោយយាងមក ព្រះអង្គក៏ទទួលព្រះជន្មពីព្រះបិតាយ៉ាងណា ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ដែល​ព្រះបិតា និ​ង​ព្រះ​បុត្រា​​ចាត់អោយយាងមក ព្រះអង្គហូរចេញពីព្រះបិតា និងពីព្រះបុត្រាយ៉ាងនោះដែរ។ សូម​អាន​​លទ្ធិ​នៃ​គ្រីស្ត​សាសនា​តាមព្រះសហគមន៍កាតូលិក៖

“បេសកកម្មនៅលើផែនដីរបស់ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធសម្ដែងប្រភពអស់កល្បជានិច្ចរបស់ព្រះអង្គ។ ទាំង​ព្រះ​​​​បិតា ក្នុងព្រះនាមព្រះបុត្រា ទាំងព្រះបុត្រាផ្ទាល់ នៅពេលឡើងទៅឯព្រះបិតាវិញរួចហើយ ចាត់​ព្រះវិញ្ញាណ​ដ៏​​​វិសុទ្ធ​​អោយ​យាងមករកក្រុមគ្រីស្តទូត និងព្រះសហគមន៍ផង (យហ ១៤,២៦ ; ១៥,២៦ ; ១៦,១៤)។ (...)” (លទ្ធិ ២៤៤)។

២) ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធរួមសភាពជាមួយគ្នា៖ ដោយប្រកាសថា ព្រះវិញ្ញាណ​ហូរ​ចេញ​មកពីព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា ព្រះសហគមន៍កាតូលិកបង្ហាញថា​ ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ​រួម​សភាព ដោយមានលក្ខណៈប្លែកពីគ្នា។ យើងបានរៀនខាងលើថា ពាក្យ “និងព្រះបុត្រា” បញ្ជាក់ថា ព្រះ​បុត្រា​ពិត​ជា​ព្រះជាម្ចាស់មែន និងបញ្ជាក់ទៀតថា ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រារួមសភាពជាមួយគ្នា។ ម្យ៉ាងទៀត ពាក្យនោះ បញ្ជាក់​ថា ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធពិតជាព្រះជាម្ចាស់មែន ដ្បិតព្រះអង្គហូរចេញមកពីព្រះបិតា និងព្រះ​បុត្រា។ ចំពោះ​ព្រះ​សហគមន៍កាតូលិក បើព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណរួមសភាពជាមួយគ្នា យើងក៏ត្រូវទទួលស្គាល់ថា ព្រះ​វិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធហូរចេញពីព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា។

ចំណុចទាំងពីរនោះ ចាក់គ្រឹះលើព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះជាម្ចាស់។

លទ្ធិ​នៃ​គ្រីស្ត​សាសនា​តាមព្រះ​សហគមន៍​កាតូលិកសង្ខេបការប្រៀនប្រដៅនេះ៖

“ព្រះអង្គនីមួយៗពឹងផ្អែកលើគ្នាទៅវិញទៅមក ។ ភាពខុសគ្នាយ៉ាងពិតប្រាកដរវាងព្រះអង្គនីមួយៗស្ថិត​តែ​​នៅ​ក្នុង​ទំនាក់ទំនង ដែលមានរវាងព្រះអង្គនីមួយៗ ហើយមិនបំបែកព្រះជាម្ចាស់ឡើយ៖ “ព្រះនាម​ព្រះបិតា​យោង​​តាម​ព្រះបុត្រា ព្រះនាមព្រះបុត្រាយោងតាមព្រះបិតា ហើយព្រះវិញ្ញាណដ៏​វិសុទ្ធ​យោង​តាមព្រះ​អង្គ​ទាំង​ពីរ​នោះ។ ទោះ​បីយើងនិយាយអំពីទំនាក់ទំនងរវាងព្រះទាំងបីអង្គយ៉ាង​ណា​ក៏ដោយ ក៏យើងជឿថា មានសភាព ​ឬ​សារធាតុ​តែ​មួយ​​ដែរ” (DS ៥២៨)។ “នៅក្នុងអង្គព្រះអង្គនីមួយៗ មានសភាព​តែមួយ លើកលែងតែ​នៅពេល​ទំនាក់​​​ទំនង​​រវាង​ព្រះអង្គ​​នីមួយៗ​ផ្សេងៗ​ពីគ្នា” (មហាសន្និបាតហ្វ្លូរង់ ឆ្នាំ១៤៤២) (...)” (លទ្ធិ ២៥៥)។

ត្រូវតែចាប់អារម្មណ៍អំពីឃ្លាចុងក្រោយ៖ នៅក្នុងអង្គព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះត្រៃឯក មានសភាពតែមួយ លើក លែងតែនៅពេល​ទំនាក់​​​ទំនង​​រវាង​ព្រះអង្គ​​នីមួយៗ​ផ្សេងៗ​ពីគ្នា។ សម្រាប់សន្តថូម៉ាសអាគីណាស ព្រះអង្គនីមួយៗ ប្លែកពីគ្នា ដោយសារទំនាក់ទំនងរវាងគ្នានឹងគ្នា ដែលមកពីប្រភពនៃព្រះអង្គនីមួយៗ ទើបប្រសិនបើព្រះវិញ្ញាណ​មិនហូរចេញពីព្រះបុត្រា ព្រះវិញ្ញាណមិនប្លែកពីព្រះបុត្រាឡើយ៖ ព្រះបុត្រាប្លែកពីព្រះបិតា ដ្បិតព្រះបិតាជាគោល នៃព្រះបុត្រា (ព្រះបិតាប្រទានព្រះជន្មអោយព្រះបុត្រា)។ ព្រះវិញ្ញាណប្លែកពីព្រះបិតា ដ្បិតព្រះបិតាជាគោល នៃ​ព្រះវិញ្ញាណ (ព្រះបិតាផ្លុំ ព្រះវិញ្ញាណ)។ ព្រះវិញ្ញាណប្លែកពីព្រះបុត្រា ដ្បិតព្រះបុត្រារួមជាមួយព្រះបិតា ជាគោល នៃព្រះវិញ្ញាណ (ដោយរួមជាមួយព្រះបិតា ព្រះបុត្រាផ្លុំ ព្រះវិញ្ញាណ)។ តាមសន្តថូម៉ាស បើព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធមិន ហូរចេញពីព្រះបុត្រា ការទទួលព្រះជន្មរបស់ព្រះបុត្រាមិនប្លែកពីការហូរចេញរបស់ព្រះវិញ្ញាណទៀតទេ គឺទំនាក់ ទំនងទាំងពីរនោះ នឹងមិនប្លែកពីគ្នា ទើបព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណនឹងលែងប្លែកពីគ្នាទៀតហើយ។ យើងមិនអាច ច្រឡំព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ ដោយសារព្រះវិញ្ញាណមានទំនាក់ទំនងជាមួយព្រះបុត្រា គឺព្រះវិញ្ញាណមាន​ប្រភព​ចេញពីព្រះបុត្រា។ យើងមិនគ្រាន់តែត្រូវអះអាងថា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណប្លែកពីគ្នា ដោយសារតែ​ទំនាក់ទំនងជាមួយព្រះបិតាទេ (ព្រះបុត្រាទទួលព្រះជន្មពីព្រះបិតា ព្រះវិញ្ញាណហូរចេញពីព្រះបិតា) ថែមទាំងត្រូវ ទទួលស្គាល់ថា ព្រះបុត្រាជាគោលនៃព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធដែរ។

ដើម្បិយល់កាន់តែច្បាស់អំពីលទ្ធិនៃព្រះសហគមន៍កាតូលិក អំពីការហូរចេញរបស់ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ត្រូវតែនឹកគិតដល់អំពីចំណុចបីទៀត៖

១) ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាជាគោលតែមួយ នៃព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ លទ្ធិកាតូលិកមិនព្រមទទួលស្គាល់​ថា ព្រះវិញ្ញាណមានគោលពីរ ក្រែងលោព្រះអង្គនឹងបែកចែកជាពីរ។ មានកិច្ចការតែមួយរបស់ព្រះបិតា និងព្រះ​បុត្រា។ តាមមហាសន្និបាតទី២នៃទីក្រុងលីយ៉ូង នៅឆ្នាំ១២៧៤៖ “យើងប្រកាសថា ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធហូរចេញ ពីព្រះបិតា និងពីព្រះបុត្រា ដែលជាគោលតែមួយ និងជាផ្លុំតែមួយ របស់ព្រះអង្គ”។ ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រារួមជា​មួយគ្នាក្នុងការផ្លុំនៃព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។

២) ព្រះបុត្រាអាចផ្លុំព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ មកពីព្រះបិតាប្រទានអោយព្រះបុត្រាផ្លុំព្រះវិញ្ញាណ។ តាមមហា សន្និបាតនៃទីក្រុងហ្វ្លូរង់ (១៤៤២)៖ “ដោយសារព្រះបិតាបានប្រទានអ្វីទាំងអស់អោយព្រះបុត្រា លើកលែង​តែ​លក្ខណៈ​ជា​ព្រះបិតា ព្រះបុត្រាក៏បានទទួលពីព្រះបិតាអោយផ្លុំព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធដែរ”។ ដោយប្រទានព្រះជន្ម អោយព្រះបុត្រា ព្រះបិតាប្រោសប្រទានអោយព្រះបុត្រាទៅជាគោលនៃព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ រួមជាមួយព្រះអង្គ​ផង។ ការអះអាងនេះ បញ្ជាក់ថា ព្រះបិតាជាប្រភព នៃឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់ ជាគោលដែលគ្មានគោល ដ្បិតព្រះ បុត្រាទទួលព្រះជន្មពីព្រះបិតា ព្រះវិញ្ញាណហូរចេញពីព្រះបិតា ហើយព្រះបុត្រាជាគោលនៃព្រះវិញ្ញាណ ដោយ​សារ​​ព្រះបិតាប្រទានអោយព្រះបុត្រាទៅជាគោល (រួមជាមួយព្រះបិតា)។ ដូច្នេះហើយ បានជាព្រះបិតាជាប្រភព​នៃព្រះត្រៃឯក ប៉ុន្តែ ព្រះបុត្រាទទួលពីព្រះបិតាអោយទៅជាគោលនៃព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធផងដែរ។ យើងអាច​និយាយថា “ព្រះវិញ្ញាណហូរចេញពីព្រះបិតា ដោយព្រះបុត្រា (a Patre per Filium) (លោកទែរទូលីយ៉ាំង)។

ដោយនិយាយថា ព្រះវិញ្ញាណហូរចេញពីព្រះបិតា “និងពីព្រះបុត្រា” យើងបញ្ជាក់ថា ព្រះបិតា និងព្រះ​បុត្រារួមជាមួយគ្នាជាគោលតែមួយនៃព្រះវិញ្ញាណ។ ដោយនិយាយថា ព្រះវិញ្ញាណហូរចេញពីព្រះបិតា “ដោយ ព្រះបុត្រា” យើងបញ្ជាក់ថា ព្រះបិតាប្លែកពីព្រះបុត្រា ហើយព្រះបិតាជាគោលនៃព្រះបុត្រា ជាគោលដែលគ្មាន​គោលតែមួយគត់ ក្នុងអង្គព្រះត្រៃឯក។ ឃ្លាទាំងពីរនោះ សម្ដែងលទ្ធិកាតូលិកអោយបានពេញលេញ បានសេចក្ដី ថា ការទទួលព្រះជន្មរបស់ព្រះបុត្រា និងការហូរចេញរបស់ព្រះវិញ្ញាណជាប់ចំណងជាមួយគ្នា៖ ព្រះវិញ្ញាណដ៏​វិសុទ្ធគង់នៅក្នុងការទទួលព្រះជន្មរបស់ព្រះបុត្រា (ព្រះវិញ្ញាណមិនប្រទានព្រះជន្មអោយព្រះបុត្រាទេ) គឺមកពីព្រះ វិញ្ញាណហូរចេញពីព្រះបុត្រា ដែលទទួលព្រះជន្មពីព្រះបិតា។ ដោយប្រទានព្រះជន្មអោយព្រះបុត្រា ព្រះបិតា​ប្រទានអោយព្រះបុត្រាផ្លុំព្រះវិញ្ញាណរួមជាមួយព្រះអង្គ ដែលជាលក្ខណៈនៃការទទួលព្រះជន្មរបស់ព្រះ​បុត្រា​ដែរ។

៣) ព្រះបុត្រាទទួលព្រះជន្ម និងព្រះវិញ្ញាណហូរចេញ “នៅពេលតែមួយ” គឺព្រះបុត្រាមិនទទួលព្រះជន្ម​មុនព្រះវិញ្ញាណហូរចេញទេ។ ព្រះបិតាពុំមានព្រះជន្មមុនព្រះអង្គប្រទានព្រះជន្មអោយព្រះបុត្រាទេ។ ដោយ​ប្រទានព្រះជន្មអោយព្រះបុត្រា ព្រះបិតា ដោយរួមជាមួយព្រះបុត្រា ក៏ផ្លុំព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។

ទីបញ្ចប់ ចំពោះព្រះសហគមន៍កាតូលិក ទោះបីព្រះបិតាជា “ប្រភព និងដើមកំណើតនៃព្រះជាម្ចាស់ទាំង ស្រុង (...)” (លទ្ធិ ២៤៥) យ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ព្រះវិញ្ញាណហូរចេញពីព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា ដែរ។ ទោះបីព្រះបុត្រា ដោយរួមជាមួយព្រះបិតា ជាប្រភពនៃព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ព្រះបិតា​ជា​គោល​ដែល​គ្មាន​គោល​តែ​មួយ​ក្នុងព្រះត្រៃឯក។ “ព្រះបិតាត្រូវតែជាប្រភពដំបូងនៃព្រះវិញ្ញាណ ព្រោះព្រះអង្គជា “គោល​ដំបូង ដែលគ្មានគោល​ដំបូង​​ទេ (...)” (លទ្ធិ ២៤៨)។

“ការបញ្ជូនបន្តខាងបូព៌ាប្រទេសសម្ដែងជាមុនថា ព្រះបិតាមានប្រភពមុនព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ ដោយ​ប្រកាស​ថា ព្រះវិញ្ញាណ “ហូរចេញពីព្រះបិតា” (យហ ១៥,២៦) គេអះអាងថា ព្រះវិញ្ញាណហូរចេញ ពីព្រះបិតា ដោយ ព្រះបុត្រា (AG ២)។ ការបញ្ជូនបន្តខាងបស្ចិមប្រទេសសម្ដែងជាមុនថា ព្រះបិតា​ និងព្រះបុត្រារួមសភាព ដោយ​ប្រកាសថា ព្រះវិញ្ញាណហូរចេញពីព្រះបិតាផង ពីព្រះបុត្រាផង (filioque)។ គេនិយាយ “បែបនេះ ត្រឹម​ត្រូវ” (DS១៣០២) ដ្បិតដោយសារព្រះអង្គនីមួយៗរួមសភាពអស់កល្បជានិច្ច ព្រះបិតាត្រូវតែជាប្រភព​ដំបូង​នៃ​ព្រះ​វិញ្ញាណ ព្រោះព្រះអង្គជា “គោលដំបូង ដែលគ្មានគោលដំបូងទេ” (DS ១៣៣១) ដោយសារ​ព្រះ​អង្គ​ជា​ព្រះ​បិ​តា​នៃព្រះបុត្រាតែមួយ ព្រះអង្គត្រូវតែរួមជាមួយព្រះបុត្រាធ្វើជា “គោលតែមួយ ដែលហូរចេញព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ” (DS 850)។ លុះត្រាតែព្រះសហគមន៍ខាងបស្ចិមប្រទេស និងខាងបូព៌ាប្រទេស មិនរឹត​គោល​ការណ៍​របស់​ខ្លួន​អោយ​តឹងពេកទេ ព្រះសហគមន៍ទាំងពីរនោះក៏បំពេញគ្នាទៅវិញទៅមក” (លទ្ធិ ២៤៨)។

៣) សេចក្ដីស្រលាញ់ និងព្រះអំណោយទាននៃព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា

ក) ព្រះវិញ្ញាណជាសេចក្ដីស្រលាញ់

ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធមានលក្ខណៈផ្ទាល់ព្រះអង្គហូរចេញពីព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា ដោយរំលឹកថា ព្រះបិតា ជាគោលដែលគ្មានគោល។ ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធពឹងផ្អែកលើព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា គឺព្រះអង្គទទួលខ្លួនព្រះអង្គ ផ្ទាល់ពីព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា។ ប៉ុន្តែ ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធមិនមែនអសកម្មទេ គឺព្រះអង្គប្រព្រឹត្តកិច្ចហូរចេញ ៖ ការ ហូរចេញជាកិច្ចការមួយ (ដូចការទទួលព្រះជន្មចំពោះព្រះបុត្រាដែរ)។ ព្រះបិតាប្រព្រឹត្តកិច្ចការប្រទានព្រះជន្ម​អោយព្រះបុត្រា ដែលប្រព្រឹត្តកិច្ចការទទួលព្រះជន្មនេះ ឯព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាប្រព្រឹត្តកិច្ចការផ្លុំព្រះវិញ្ញាណ ហើយព្រះវិញ្ញាណប្រព្រឹត្តកិច្ចការហូរចេញ។ ព្រះទាំងបីអង្គសកម្ម ។ តាមការពិត ទំនាក់ទំនង​របស់​ព្រះ​វិញ្ញាណ​ជា​មួយ​ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាជាលក្ខណៈពិសេសរបស់ព្រះវិញ្ញាណ ជាអត្តសញ្ញាណនៃព្រះវិញ្ញាណ ជាព្រះ​វិញ្ញាណផ្ទាល់តែម្តង។ ការហូរចេញជាព្រះវិញ្ណាណដ៏វិសុទ្ធផ្ទាល់។

នៅពេលដែលយើងពន្យល់ថា ការហូរចេញនៃព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធជាការហូរចេញនៃសេចក្ដីស្រលាញ់ ផ្ទាល់ យើងមិនត្រូវបំភ្លេចថា ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាស្រលាញ់ដូចព្រះវិញ្ញាណផងដែរ។ តាមការពិត ព្រះបិតា ព្រះ​បុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណជាសេចក្ដីស្រលាញ់ ដ្បិតព្រះទាំងបីអង្គជាព្រះជាម្ចាស់។ សារធាតុរបស់ព្រះជាម្ចាស់ជា សេចក្ដីស្រលាញ់ ហើយសារធាតុនេះ មានដូចគ្នាចំពោះព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ ប៉ុន្តែ ព្រះ វិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធជាអ្នកទទួលព្រះនាមថាជាសេចក្ដីស្រលាញ់។ ហេតុនេះហើយ បានជានៅពេលដែលយើង និយាយថា ព្រះវិញ្ញាណជាសេចក្ដីស្រលាញ់ផ្ទាល់ក្នុងអង្គព្រះត្រៃឯក យើងសម្ដៅទៅលើលក្ខណៈពិសេសរបស់ ព្រះវិញ្ញាណ ដោយមិនច្រឡំលក្ខណៈនេះជាមួយនឹងសេចក្ដីស្រលាញ់ ដែលជាលក្ខណៈរួមនៃព្រះទាំងបីអង្គ។ ដើម្បីសម្ដែងថា ព្រះវិញ្ញាណជាសេចក្ដីស្រលាញ់ផ្ទាល់ ត្រូវតែបង្ហាញថា សេចក្ដីស្រលាញ់នេះ ហូរចេញដោយ​មានប្រភពដើមដំបូង ហើយត្រូវតែបង្ហាញថា ការហូរចេញនេះ បញ្ជាក់អំពីកិច្ចការនៃព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធតាមព្រះ គម្ពីរដែរ។

អំពីចំណុចទីមួយ នៅពេលដែលសន្តថូម៉ាសអាគីណាសបង្រៀនថា ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធហូរចេញជា សេចក្ដីស្រលាញ់ (ការហូរចេញនៃព្រះវិញ្ញាណជាការហូរចេញនៃសេចក្ដីស្រលាញ់) លោកពន្យល់ថា នៅពេល ដែលយើងស្រលាញ់មនុស្សម្នាក់ ម្នាក់នេះ ដូចជាចាក់ឫសក្នុងដួងចិត្តយើង ដូចជាទម្ងន់នៃសេចក្ដីស្រលាញ់ ដែល​​ជម្រុញ និងទាក់ទាញយើងអោយទៅរកគេ។ ដូច្នេះ នៅពេលចាប់ផ្ដើមស្រលាញ់ យើងមានអារម្មណ៍ម្យ៉ាង ដែលជម្រុញឆន្ទះយើងទៅរកអ្នកដែលយើងស្រលាញ់។ អារម្មណ៍នេះ ហូរចេញពីឆន្ទះ ហើយ​ស្ថិតនៅក្នុងឆន្ទះ អារម្មណ៍នេះ ជាសេចក្ដីស្រលាញ់តែម្តង។ ដូច្នេះ ដោយប្រៀបធៀប សន្តថូម៉ាសបង្ហាញថា ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ជាសេចក្ដីស្រលាញ់ផ្ទាល់។ អារម្មណ៍ ដែលជម្រុញអោយស្រលាញ់ អាចសម្ដែងថា ព្រះជាម្ចាស់ស្រលាញ់ព្រះ អង្គ ដោយផ្លុំព្រះវិញ្ញាណ។ ក្នុងឆន្ទះយើង អារម្មណ៍នេះ មានប្រភពដើមដំបូងចំពោះឆន្ទះ ហូរចេញពីឆន្ទះ ហើយ ស្ថិតនៅក្នុងឆន្ទះដែរ ហើយទំនាក់ទំនងនេះ ប្លែកពីពាក្យសម្ដី ដែលមកពីប្រាជ្ញាយើង។ សន្តថូម៉ាសបង្ហាញ​ថា ក្នុងអង្គព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះ​ត្រៃ​ឯក សេចក្ដីស្រលាញ់ហូរចេញ ហើយទំនាក់ទំនង ដែលជាលក្ខណៈពិសេសនៃ សេចក្ដីស្រលាញ់នេះ ប្លែកពីទំនាក់ទំនង ដែលជាលក្ខណៈពិសេសរបស់ព្រះបន្ទូល ថែមទៀតផង។ ដូច្នេះ ត្រូវតែ យល់ឃើញអោយច្បាស់ថា ពាក្យ “សេចក្ដីស្រលាញ់” សម្ដៅទៅលើសភាវៈផ្ទាល់នៃព្រះត្រៃឯកទាំងមូល ប៉ុន្តែ ពាក្យ “សេចក្ដីស្រលាញ់” (តាមសេចក្ដី ដែលមាននៅខាងលើ គឺ “អារម្មណ៍ ដែលជាប់ក្នុងឆន្ទះរបស់អ្នក ដែល​ស្រលាញ់) សម្ដៅទៅលើព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធផ្ទាល់។ “ព្រះជាម្ចាស់ជាសេចក្ដីស្រលាញ់” (១យហ ៤,៨.១៦) សេចក្ដីស្រលាញ់នេះ ជាលក្ខណៈរួមនៃព្រះទាំងបីអង្គ ប៉ុន្តែ ព្រះវិញ្ញាណជាសេចក្ដីស្រលាញ់ផ្ទាល់ ក្នុងឋានៈជា ព្រះវិញ្ញាណរបស់ព្រះបិតា និងរបស់ព្រះបុត្រា។

បន្ទាប់មក សន្តថូម៉ាសនឹកគិតដល់សន្តអូគូស្ទីន ដែលចាត់ទុកព្រះវិញ្ញាណជាសេចក្ដីស្រលាញ់ របស់ព្រះ បិតា និងព្រះបុត្រាចំពោះគ្នាទៅវិញទៅមក ។ ព្រះវិញ្ញាណជាសេចក្ដីស្រលាញ់របស់ព្រះបិតា និងព្រះ​បុត្រា​ចំពោះ​គ្នាទៅវិញទៅមក ពុំមានន័យថា ព្រះវិញ្ញាណជា “ហេតុ” ឬ “គោល” ឬ “អ្នកកណ្ដាល” ចំពោះ​សេចក្ដី​ស្រលាញ់​រវាង​ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាទេ ប៉ុន្តែ ព្រះវិញ្ញាណជាចំណងនៃសេចក្ដីស្រលាញ់ ដែលហូរចេញពីព្រះ​បិតា និង​ព្រះ​បុត្រា ។ ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាស្រលាញ់គ្នាក្នុងកិច្ចការមួយ ដែលព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធដូចជា “ផល​ផ្លែ”។ ព្រះបិតា​ស្រលាញ់ព្រះបុត្រា ហើយព្រះបុត្រាស្រលាញ់ព្រះបិតា ក្នុងកិច្ចការតែមួយ ដែលព្រះបុត្រាទទួលពីព្រះបិតា។ ព្រះ​បិតា​បង្កើត និងសង្រ្គោះ ដោយព្រះបន្ទូលព្រះអង្គយ៉ាងណា ព្រះបិតាក៏បង្កើតជាថ្មី និងប្រោស​អោយបានវិសុទ្ធ ដោយ​សេចក្ដីស្រលាញ់របស់ព្រះអង្គយ៉ាងនោះដែរ។ តាមសន្តថូម៉ាសអាគីណាស៖ “ព្រះបិតា និងព្រះ​បុត្រា​ស្រលាញ់គ្នាទៅវិញទៅមក ហើយព្រះទាំងពីរអង្គនោះស្រលាញ់យើង ដោយព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ដែលជាសេចក្ដី​ស្រលាញ់ ដែលហូរចេញ”។ ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាស្រលាញ់យើង ដោយសេចក្ដីស្រលាញ់​ដដែល ដែលព្រះ​ទាំង​ពីរអង្គស្រលាញ់គ្នា។ ព្រះទាំងពីអង្គស្រលាញ់យើង ក្នុងរស្មីនៃសេចក្ដីស្រលាញ់ចំពោះគ្នាទៅវិញទៅមក។

សេចក្ដីទាំងអស់នៅជាពន្លឺជួយបំភ្លឺយើង ដើម្បីយល់អំពីកិច្ចការរបស់ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ៖ ជាដំបូង សូម គិតដល់អំពីការបង្កើត។ ព្រះបិតាបង្កើតពិភពលោក និងមនុស្ស ដោយព្រះបុត្រាព្រះអង្គ ក្នុងអង្គព្រះវិញ្ញាណព្រះ អង្គ ដែលជាសេចក្ដីស្រលាញ់។ សេចក្ដីស្រលាញ់មានលក្ខណៈដូចជាកម្លាំង ដែលធ្វើអោយសត្វលោកមាន​ចលនា និងមានរបៀបរៀបរយផង៖ “ព្រះជាម្ចាស់ទតឃើញថា អ្វីៗទាំងអស់ល្អប្រសើរ” (កណ ១) (សូមអាន ទន ១០៤,៣០)។ ហេតុនេះហើយ បានជាព្រះវិញ្ញាណជាសេចក្ដីស្រលាញ់ ដែលធ្វើអោយសត្វលោកកាន់តែល្អ ប្រសើរ។

ម្យ៉ាងទៀត ដោយយល់ឃើញថា ព្រះវិញ្ញាណជាសេចក្ដីស្រលាញ់ យើងអាចយល់ច្បាស់ជាងអំពីកិច្ច សង្រ្គោះរបស់ព្រះអង្គ៖ ធម៌ប្រកាសជំនឿប្រកាសថា ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ “មានព្រះបន្ទូលតាមរយៈព្យាការី”។ ព្រះ ជាម្ចាស់សម្ដែងព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណដោយព្រះវិញ្ញាណ” (១ករ ២,១០) គឺដោយសារសេចក្ដីស្រលាញ់ចំពោះយើង ព្រះជាម្ចាស់សម្ដែងអាថ៌កំបាំងបរស់ព្រះអង្គ (ដូចយើងប្រាប់រឿងសម្ងាត់ដល់មិត្តយើងដែរ)។ ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ប្រោសប្រទានព្រះអំណោយទាន ដើម្បីបេសកកម្មព្រះសហគមន៍ និងដើម្បីប្រោសព្រះសហគមន៍នេះអោយបាន វិសុទ្ធ ជាពិសេសសេចក្ដីស្រលាញ់ ដែលជាព្រះអំណោយទានដ៏លើសលប់ (១ករ ១២-១៣)។ សូមអាន រម ៥,៥។ ដោយយាងមកសណ្ឋិតក្នុងចិត្តយើង ព្រះវិញ្ញាណប្រទានសេចក្ដីស្រលាញ់ ហើយប្រោសយើងអោយរួម ចំណែកក្នុងសេចក្ដីស្រលាញ់របស់ព្រះអង្គ។ អស់អ្នក ដែលពិធីជ្រមុជទឹកបានបំភ្លឺ “រួមចំណែកក្នុងអង្គព្រះវិញ្ញាណ ដ៏វិសុទ្ធ” (ហប ៦,៤)។ ព្រះវិញ្ញាណប្រទានអោយយើងមានជីវិតថ្មី (អស ៣៧,៩ ; យហ ៦,៦៣ ;​ រម ៨,១៤ ; ១ករ ១២,៣ ; រម ៨,៩.១១)។ ព្រះវិញ្ញាណដូចជា “ព្រលឹង” ឬ “បេះដូង” នៃព្រះសហគមន៍ ដែលប្រោស​អស់អ្នក ដែលទទួលព្រះអង្គអោយមានជីវិតជាបុត្រធីតារបស់ព្រះជាម្ចាស់ ដោយចូលរួមចំណែកក្នុងអង្គព្រះ​វិញ្ញាណ។

សរុបសេចក្ដី៖ ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធប្រោសយើងអោយទៅជាមិត្តសម្លាញ់របស់ព្រះជាម្ចាស់ ហើយជាវត្ត​មានផ្ទាល់របស់ព្រះអង្គដែរ៖ យហ ១៤,២៣។ នេះជាកិច្ចការរបស់ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ គឺព្រះអង្គប្រោសអោយ ស្រលាញ់ព្រះយេស៊ូ ហើយប្រទានវត្តមានរបស់ព្រះគ្រីស្ត និងព្រះបិតាព្រះអង្គផង។ ព្រះវិញ្ញាណប្រោសមនុស្ស អោយចូលរួមក្នុងអង្គព្រះត្រៃឯក៖ ១យហ​ ៤,១៦។

ខ) ព្រះវិញ្ញាណជាព្រះអំណោយទាន

ដោយសារព្រះវិញ្ញាណជាសេចក្ដីស្រលាញ់ ព្រះអង្គក៏ជា “ព្រះអំណោយទាន” ផ្ទាល់ផងដែរ។ ព្រះ​អំណោយទានទាំងអស់មកពីព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ (១ករ ១២,៤) ជាពិសេសសេចក្ដីស្រលាញ់ ដែលជាព្រះ​អំណោយទានដ៏លើសលប់ (១ករ ១៣,១៣) ហើយដែលជាផលផ្លែដំបូងនៃព្រះអង្គ តាមសន្តប៉ូល (កាឡ ៥,២២)។ ព្រះអំណោយទាននៃព្រះវិញ្ញាណប្រោសអោយរួចពីបាប (កក ២,៣៨) ដ្បិតសេចក្ដីស្រលាញ់ផ្តល់ការ លើកលែងទោស (១ពត្រ ៤,៨)។ ម្យ៉ាងទៀត ព្រះវិញ្ញាណជា ព្រះអំណោយទានផ្ទាល់ (រម ៥,៥) របស់ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា៖ ព្រះអំណោយទានដើមដំបូងរបស់ព្រះជាម្ចាស់ គឺសេចក្ដីស្រលាញ់ផ្ទាល់តែម្តង។ នៅពេល​ដែល​យើង​និយាយថា ព្រះវិញ្ញាណជាព្រះអំណោយទាន យើងចង់បង្ហាញថា ដោយសារព្រះអង្គជាសេចក្ដីស្រលាញ់​របស់​ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា ព្រះជាម្ចាស់ប្រោសប្រទានព្រះវិញ្ញាណអោយទេវទូត និងមនុស្សលោក។ ព្រះ​វិញ្ញាណ​​ជាព្រះអំណោយទាន ដែលព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាចាក់បង្ហូរ ដ្បិតព្រះវិញ្ញាណហូរចេញមកពីព្រះបិតា និង​ព្រះ​បុត្រា​ដែរ។ ហេតុនេះហើយ បានជាព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាផ្ទាល់ជាព្រះអំណោយទានគង់ក្នុងអង្គព្រះ​វិញ្ញាណ​ដ៏​វិសុទ្ធ។ ក្នុងលិខិតDivinum illud munus សម្ដេចប៉ាបឡេអុងទី១៣សង្ខេបការប្រៀនប្រដៅនៃព្រះសហគមន៍ កាតូលិកដូចតទៅ៖ “ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធប្រទានខ្លួនព្រះអង្គផ្ទាល់ (រម ៥,៥)។ ព្រះអង្គមិនគ្រាន់តែប្រទានព្រះ អំណោយទានផ្សេងៗ ដែលមកពីព្រះជាម្ចាស់ប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងព្រះអង្គជាព្រះអំណោយទាន (munus) ដ៏​លើសលប់។ ដោយហូរចេញពីសេចក្ដីស្រលាញ់របស់ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាចំពោះគ្នាទៅវិញទៅមក ព្រះវិញ្ញាណ ជាព្រះអំណោយទាននៃព្រះដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត”។ នៅពេលដែលព្រះជាម្ចាស់ប្រទានព្រះវិញ្ញាណ ព្រះអង្គក៏ប្រទាន សេចក្ដីស្រលាញ់ដែរ ហើយព្រះអំណោយទានផ្សេងៗគ្រាន់តែរៀបចំ អោយទទួលព្រះវិញ្ញាណ ជាព្រះអំណោយ​ទានផ្ទាល់៖ ប្រាជ្ញា ការឈ្លាសវៃ ការចេះផ្តល់ដំបូន្មាន ចិត្តអង់អាច ការចេះដឹង ការគោរពប្រណិប័តន៍ និង​ការ​គោរព​កោតខ្លាចព្រះជាម្ចាស់ (លទ្ធិ ១៨៣១) នាំមនុស្សអោយធ្វើតាមចលនានៃព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ដូចព្រះ​យេស៊ូគ្រីស្តជាគំរូ។

ដោយបានរិះគិតអំពីព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ដែលហូរចេញពីព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា អំពីលក្ខណៈពិសេស របស់ព្រះវិញ្ញាណ ដែលជាសេចក្ដីស្រលាញ់ និងព្រះអំណោយទានរបស់ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា យើងបានយល់ ឃើញអំពីព្រះជន្មអស់កល្បជានិច្ចនៃព្រះវិញ្ញាណក្នុងអង្គព្រះត្រៃឯក ហើយអំពីកិច្ចការ និងវត្តមាននៃព្រះវិញ្ញាណ ក្នុងពិភពលោក។ យើងបានយល់ឃើញថា កិច្ចការរបស់ព្រះវិញ្ញាណឆ្លុះបញ្ចាំងសភាវៈនៃព្រះអង្គ។ ដោយសារ ព្រះជាម្ចាស់ចាត់ព្រះបុត្រាអោយយាងមក និងដោយសារបេសកកម្មនៃព្រះវិញ្ញាណ ព្រះអង្គក៏សម្ដែងព្រះជន្ម​អស់កល្បជានិច្ចនៃព្រះវិញ្ញាណដែរ។ ម្យ៉ាងទៀត ដោយរិះគិតអំពីសភាវៈនៃព្រះវិញ្ញាណជាព្រះជាម្ចាស់ យើង​យល់ឃើញអំពីកិច្ចការរបស់ព្រះអង្គក្នុងពិភពលោក និងក្នុងព្រះសហគមន៍ដែរ។ ព្រះវិញ្ញាណធ្វើអោយយើងរួម​រស់​ជាមួយព្រះបុត្រា និងនាំយើងឆ្ពោះទៅកាន់ព្រះបិតា ដ្បិតព្រះអង្គជាព្រះវិញ្ញាណរបស់ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា។ ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធប្រទានជីវិត ហើយចាក់បង្ហូរសេចក្ដីស្រលាញ់ ដ្បិតព្រះអង្គជាសេចក្ដីស្រលាញ់ផ្ទាល់។ ព្រះជា​ម្ចាស់ចាក់បង្ហូរព្រះវិញ្ញាណក្នុងចិត្តយើង ដ្បិតព្រះវិញ្ញាណជាព្រះអំណោយទាន។ ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា ស្រលាញ់គ្នាទៅវិញទៅមក ហើយស្រលាញ់យើង ដោយមានសេចក្ដីស្រលាញ់ដដែលតែមួយ គឺព្រះវិញ្ញាណដ៏ វិសុទ្ធ ដែលហូរចេញ និងណែនាំព្រះសហគមន៍ក្នុងអង្គព្រះត្រៃឯក។

[1] Cyril of Alexandria
[2] Maximus
[3] Hilaire of Poitiers
[4] Ambrose of Milan

ជំពូកទីប្រាំមួយ៖
កិច្ចបង្កើត និងកិច្ចសង្រ្គោះនៃព្រះត្រៃឯក

ក្នុងជំពូកមុនៗ យើងបានយល់ឃើញអំពីការប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះសហគមន៍ចំពោះព្រះអង្គនីមួយៗ និងលក្ខណៈរបស់ព្រះអង្គនីមួយៗនោះ ដោយមានសន្តថូម៉ាសអាគីណាស និងគ្រូបាធ្យាយផ្សេងៗជួយបំភ្លឺ។ ឥឡូវនេះ ត្រូវតែរិះគិតអំពីកិច្ចបង្កើត និងកិច្ចសង្រ្គោះនៃព្រះត្រៃឯក ដ្បិតការប្រៀនប្រដៅអំពីលក្ខណៈនៃព្រះអង្គ នីមួយៗជួយបំភ្លឺកិច្ចការនៃព្រះអង្គនីមួយៗ។

១) ទេវវិទ្យា (Theologia) និងការចាត់ចែង (Oikonomia)

ក្នុងមេរៀនយើងៗបានរិះគិតអំពី “ការចាត់ចែង” ដើម្បីយល់អំពី “ទេវវិទ្យា”។ សូមរំលឹកថា ការចាត់ចែង មាន​ន័យថា កិច្ចការ ដែលព្រះត្រៃឯកបានប្រព្រឹត្ត ដើម្បីសម្ដែង និងប្រទានព្រះអង្គអោយយើង ជាពិសេស​ការ​ប្រសូត​នៃព្រះបុត្រា និងការចាត់ព្រះវិញ្ញាណអោយយាងមក។ ទេវវិទ្យា មានន័យថា ព្រះជន្មផ្ទាល់នៃព្រះត្រៃឯក។ លទ្ធិអំពីព្រះត្រៃឯកមានផ្លូវពីរ ដែលបំពេញគ្នាទៅវិញទៅមក។ ផ្លូវទីមួយ ចាប់ផ្តើមពីការចាត់ចែងដល់ទេវវិទ្យា គឺ​ដោយ​ទទួលការសម្ដែង និងព្រះអំណោយទានរបស់ព្រះជាម្ចាស់ក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្ត អ្នកជឿអាច​យល់ឃើញ​អំពី​ព្រះ​ជា​ម្ចាស់ផ្ទាល់។ ផ្លូវទីពីរ ចាប់ផ្តើមពីទេវវិទ្យាដល់ការចាត់ចែង គឺការស្គាល់ព្រះត្រៃឯកផ្ទាល់ជួយបំភ្លឺយើងអំពីកិច្ច ការរបស់ព្រះអង្គចំពោះយើង។

“គ្រូបាធ្យាយនៃព្រះសហគមន៍និយាយអំពី Theologia សម្តៅទៅលើព្រះជន្មផ្ទាល់​ដ៏លាក់​កំបាំង​នៃ​ព្រះ​ជា​ម្ចាស់ជាព្រះត្រៃឯក និង Oikonomia សម្តៅទៅលើព្រះរាជកិច្ចរបស់ព្រះអង្គ ដែលសម្ដែងព្រះអង្គ និងប្រទាន​ព្រះ​ជន្មរបស់ព្រះអង្គ។ Oikonomia សម្ដែងអោយយើងស្គាល់នូវ Theologia ផ្ទុយទៅវិញ Theologia បំភ្លឺ Oikonomia ។ ព្រះរាជកិច្ចរបស់ព្រះជាម្ចាស់សម្ដែងអោយយើងដឹងថា តើព្រះអង្គជានរណា ផ្ទុយទៅវិញ សភាវៈ​ដ៏​លាក់​កំបាំងរបស់ព្រះអង្គបំភ្លឺយើងអោយយល់អំពីព្រះរាជកិច្ចរបស់ព្រះអង្គ។ បើប្រៀបធៀប ព្រះជាម្ចាស់ និង​មនុស្ស​ជារឿងដដែល គឺមនុស្សបង្ហាញខ្លួនតាមកិច្ចការដែលខ្លួនប្រព្រឹត្ត ហើយកាល​ណា​យើង​ស្គាល់​ម្នាក់​កាន់​តែ​ច្បាស់ យើងយល់អំពីកិច្ចការរបស់គេកាន់តែច្បាស់ដែរ” (លទ្ធិ ២៣៦)។

“តាមសភាវៈ ព្រះគ្រីស្តក្នុងឋានៈជាព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណ និងជា​ព្រះបន្ទូល​របស់​ព្រះជា​ម្ចាស់ គឺក្នុងឋានៈជា​ព្រះ​ជា​ម្ចាស់​ ព្រះអង្គជាគោលដំបូងនៃប្រាជ្ញាញ្ញាណរបស់យើង។ ប៉ុន្តែ ទាក់​ទងនឹងយើងវិញ គោល​ដំបូង​ជា​ព្រះ​គ្រីស្ត​ក្នុងឋានៈជាព្រះបន្ទូលប្រសូតជាមនុស្ស” (សន្តថូម៉ាស អាគីណាស)។​ ក្នុងអត្ថបទនេះ “តាមសភាវៈ” សម្ដៅ​ទៅ​លើ “ទេវវិទ្យា” គឺលោកសម្លឹងមើលព្រះបន្ទូលក្នុងឋានៈ​ជាព្រះ​ជា​ម្ចាស់​រួម​ជា​មួយ​ព្រះបិតា។ ឯពាក្យ “ទាក់ទង​នឹង​​យើង” វិញ សម្ដៅទៅលើ “ការចាត់ចែង” គឺលោកសម្លឹង​មើល​ព្រះ​បន្ទូល​ក្នុង​ពេលព្រះអង្គប្រសូតជាមនុស្ស។ តាមសភាវៈ ព្រះបន្ទូលក្នុងឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់មកមុន ប៉ុន្តែ តាមការស្គាល់របស់យើង (“ទាក់ទងនឹងយើង”) ព្រះ​បន្ទូល​​​ប្រសូត​ជា​មនុស្ស​​មក​មុន គឺត្រូវតែ​ទទួល​ព្រះ​ប្ទូល​ប្រសូត​ជាមនុស្ស ដើម្បីអាចយល់អំពី “ព្រះបន្ទូល​ដែល​គង់​នៅ​ជាមួយព្រះជាម្ចាស់តាំងពីដើមដំបូងបង្អស់”។

សូមរិះគិតអំពីផ្លូវ ដែលទៅពី “ទេវវិទ្យា” ឆ្ពោះទៅ “ការចាត់ចែង”។ នៅពេលដែលយើងយល់ឃើញអំពី លក្ខណៈអស់កល្បជានិច្ចនៃព្រះអង្គនីមួយៗ យើងអាចយល់ច្បាស់ជាងអំពីកិច្ចការរបស់ព្រះអង្គនីមួយៗក្នុងពិភព លោក។ ហេតុអ្វី? ពីព្រោះប្រភពនៃកិច្ចការរបស់ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះត្រៃឯកស្ថិតក្នុងអាថ៌កំបាំងដ៏អស្ចារ្យរបស់ព្រះ អង្គផ្ទាល់៖ ព្រះជាម្ចាស់ប្រព្រឹត្តតាមលក្ខណៈរបស់ព្រះអង្គ។ ពេលយើងស្គាល់អាថ៌កំបាំងនៃព្រះត្រៃឯក យើង​អាចយល់អំពីលក្ខណៈនៃកិច្ចការរបស់ព្រះអង្គនីមួយៗក្នុងការចាត់ចែងដែរ។ យើងមិនគ្រាន់តែត្រូវ “រៀបរាប់” អំពី កិច្ចាករនៃព្រះអង្គនីមួយៗទេ ប៉ុន្តែ ត្រូវតែពន្យាល់អំពីអត្ថន័យដ៏ជ្រាលជ្រៅនៃកិច្ចការទាំងអស់នោះសម្រាប់អ្នក​ជឿ។ ក្នុងជំពូកនេះ យើងនឹងរិះគិតអំពីកិច្ចបង្កើត និងកិច្ចសង្រ្គោះរបស់ព្រះអង្គនីមួយៗ ដើម្បីជួយបំភ្លឺ​ព្រះ​ត្រៃ​ឯក។

២) “របៀបប្រតិបត្តិផ្ទាល់” របស់ព្រះអង្គនីមួយៗ និងការ “ផ្តល់អោយ”

ត្រូវតែរិះគិតអំពីចំណុចបី ដើម្បីយល់អំពីលទ្ធិនៃព្រះត្រៃឯក៖ ១) កិច្ចការរួម នៃព្រះអង្គនីមួយៗ ដោយ​សារ​ព្រះអង្គនីមួយៗ មានឫទ្ធិនុភាព និងសភាវៈតែមួយ។ ២) របៀបធ្វើការផ្ទាល់ របស់ព្រះអង្គនីមួយៗ ។ ៣) ការផ្តល់ កិច្ចការខ្លះ និងផលផ្លែខ្លះ អោយ ព្រះអង្គនីមួយៗ។

សូមគ្រាន់តែរំលឹកអំពីចំណុចទីមួយ៖ ព្រះអង្គនីមួយៗប្រព្រឹត្តកិច្ចការជាមួយគ្នា ដោយមាន​ឫទ្ធិនុភាព​តែមួយ ក្នុងឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់ស្មើគ្នា។ “ការចាត់ចែងនៃការសង្រ្គោះនេះ ជាព្រះរាជកិច្ច​របស់ព្រះទាំងបីអង្គ ដ្បិត​​​ព្រះ​ត្រៃឯក​​មានសភាពតែមួយយ៉ាងណា ក៏ព្រះអង្គមានប្រតិបត្តិការតែមួយយ៉ាងនោះដែរ” (លទ្ធិ ២៥៨)។

ចំណុចទីពីរក៏សំខាន់ដែរ៖ “ប៉ុន្តែ ព្រះអង្គ​នីមួយៗធ្វើការក្នុងព្រះរាជកិច្ច​តែមួយ តាមលក្ខណៈរៀងៗខ្លួន” (លទ្ធិ ២៥៨)។ ព្រះបិតាតែងតែធ្វើការក្នុងឋានៈជាប្រភពនៃព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ គឺព្រះបិតាធ្វើការ ដោយ​ព្រះបុត្រា នៅក្នុងអង្គព្រះវិញ្ញាណ ។ របៀបប្រតិបត្តិនេះជាលក្ខណៈរបស់ព្រះបិតា គឺព្រះបិតាជាព្រះអង្គតែមួយ អង្គ នៅក្នុងអង្គព្រះត្រៃឯក ដែលបង្កើត និងសង្រ្គោះ ដោយព្រះបុត្រា និងនៅក្នុងអង្គព្រះវិញ្ញាណ។ ព្រះ​បុត្រាធ្វើ​ការ​តាមលក្ខណៈជាព្រះបុត្រា ពោលគឺព្រះអង្គបែរព្រះភ័ត្រ្តឆ្ពោះទៅព្រះបិតា ដែលប្រទានព្រះជន្ម​អោយព្រះអង្គ ដោយ​រួមជាមួយព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ដែលទ្រង់ហូរចេញមកពីព្រះអង្គ។ ព្រះបុត្រាតែងតែធ្វើការ តាម​ទំនាក់​ទំនង​ទាំង​ពីរនោះ។ ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធធ្វើការតាមទំនាក់ទំនងជាមួយព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា៖ របៀប​ប្រតិបត្តិ​ផ្ទាល់​របស់​ព្រះវិញ្ញាណ គឺព្រះអង្គធ្វើការជាសេចក្ដីស្រលាញ់ និងជាព្រះអំណោយទានរបស់ព្រះបិតា និង​ព្រះ​បុត្រា​ ។

ម្យ៉ាងទៀត ព្រះអង្គនីមួយៗមានរបៀបរស់នៅប្លែកពីគ្នា យ៉ាងណា ព្រះអង្គនីមួយៗក៏មានរបៀបធ្វើការ ប្លែកពីគ្នា យ៉ាងនោះដែរ។ របៀបប្រតិបត្តិនេះស្របនឹងរបៀបរស់នៅនៃព្រះអង្គនីមួយៗ គឺយើងមានលក្ខណៈ​យ៉ាងណា យើងក៏ធ្វើការយ៉ាងនោះដែរ។ ត្រូវតែយល់ថា របៀបប្រតិបត្តិផ្ទាល់នៃព្រះអង្គនីមួយៗទាក់ទងនឹង ទំនាក់ទំនងអស់កល្បជានិច្ចរបស់ព្រះអង្គនីមួយៗចំពោះព្រះអង្គនីមួយៗ ។ នៅពេលដែលព្រះបុត្រាយាងមកក្នុង លោកនេះ ព្រះអង្គនៅតែទទួលព្រះជន្មពីព្រះបិតា។ ព្រះបុត្រាធ្វើការក្នុងលោកនេះ ដោយបែរព្រះភ័ត្រ្តឆ្ពោះទៅ ព្រះបិតា ដែលប្រទានព្រះជន្មអោយព្រះបុត្រា។ នៅពេលដែលព្រះអង្គនីមួយៗធ្វើការក្នុងលោកនេះ ព្រះអង្គនី មួយៗនៅតែមានរបៀបរស់នៅដដែលតាមលក្ខណៈរៀងៗខ្លួន។

ព្រះបិតាធ្វើការដោយព្រះបុត្រាព្រះអង្គនៅក្នុងអង្គព្រះវិញ្ញាណ ដែលទទួលព្រះជន្មអស់កល្បជានិច្ចពីព្រះ បិតា។ ព្រះបិតាមិនបានបង្កើតពិភពលោក ដោយមានការបង្ខិតបង្ខំ ឬតាមរបៀបផ្តាច់ការទេ ប៉ុន្តែព្រះអង្គប្រតិបត្តិ ដោយព្រះបុត្រាព្រះអង្គ ដែលជាព្រះបន្ទូលព្រះអង្គពោរពេញដោយព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណ ហើយព្រះបិតាមិនបាន​បង្កើតពិភពលោក ដើម្បីពង្រឹងសុភមង្គលរបស់ព្រះអង្គទេ ប៉ុន្តែព្រះអង្គបានបង្កើតពិភពលោក ដោយសារព្រះអង្គ​សប្បុរស គឺព្រះអង្គបង្កើត និងប្រទានជីវិត ដោយព្រះវិញ្ញាណព្រះអង្គ ដែលជាសេចក្ដីស្រលាញ់ផ្ទាល់។ “ព្រះបិត ធ្វើ​អ្វីៗទាំងអស់ ដោយព្រះបន្ទូល ក្នុងអង្គព្រះវិញ្ញាណ” (សន្ត​អាថាណាស)។ ដូច្នេះហើយ បានជា​មាន​ឫទ្ធិ​នុភាព​តែ​មួយ និងកិច្ចការតែមួយ នៃព្រះត្រៃឯកទាំងមូល ប៉ុន្តែ ព្រះអង្គ​នី​មួយៗ​ប្រតិបត្តិតាមលក្ខណៈរៀងៗ​ខ្លួន​ប្លែក​ពី​គ្នា​។ ព្រះអង្គនីមួយៗប្រតិបត្តិតាមសភាពរួម និងតាមលក្ខណៈ ផ្ទាល់​​ខ្លួន ។

ចំណុចទីបី នៃលទ្ធិអំពីកិច្ចការរបស់ព្រះត្រៃឯកទាក់ទងនឹង “ការផ្តល់អោយ”៖ ជាដំបូង សូម​រំលឹក​ថា ចំពោះ​​ព្រះ​អង្គ​នី​មួយៗ សភាពជាព្រះជាម្ចាស់ ឫទ្ធិនុភាព និងកិច្ចការមានតែមួយ ដូច្នេះ​ផល​ផ្លែ​នឹង​ទៅជា​ផល​ផ្លែរួមផងដែរ៖ “ព្រះអំណោយទាន ដែលព្រះវិញ្ញាណប្រោសប្រទានអោយព្រះអង្គនីមួយៗ គឺព្រះ​អំណោយ​ទាន ដែលព្រះបិតាប្រោសប្រទានដោយព្រះប្ទូលផងដែរ។ អ្វីៗដែលជារបស់ព្រះបិតា ក៏ជារបស់ព្រះបុត្រាដែរ ហេតុ​នេះ​ហើយ បាន​ជា​ព្រះ​អំណោយ​ទាន ដែលព្រះបុត្រាប្រទានអោយ នៅក្នុងអង្គព្រះវិញ្ញាណ ក៏ជា​ព្រះ​អំណោយ​ទាន​របស់ព្រះបិតាដែរ” (សន្ត​អាថាណាស)។ យើងមិនអាចនិយាយថា កិច្ចការមួយរបស់ព្រះជាម្ចាស់ ​(ដូច​ជា​កិច្ច​បង្កើត ការអស្ចារ្យ ជាដើម) ជាកិច្ចការរបស់ព្រះអង្គណាមួយ ដោយមិនរាប់ពីព្រះអង្គឯទៀតឡើយ។ យ៉ាង​ណា​មិញ គ្មានកិច្ចការណាមួយ ដែលព្រះអង្គមួយអង្គប្រព្រឹត្ត “ច្រើនជាង” ព្រះអង្គឯទៀតឡើយ។

មូលហេតុអ្វី? ព្រះអង្គនីមួយៗប្រតិបត្តិ ដោយមានសភាពជាព្រះជាម្ចាស់តែមួយ (ព្រះអង្គនីមួយៗជា សភាពនេះ)។ ម្យ៉ាងទៀត របៀបប្រតិបត្តិផ្ទាល់របស់ព្រះអង្គនីមួយៗទាក់ទងនឹងទំនាក់ទំនងអស់កល្បជានិច្ចរវាង ព្រះអង្គនីមួយៗចំពោះគ្នាទៅវិញទៅមក (មិនមែនជាទំនាក់ទំនងពិសេសរវាងព្រះអង្គមួយអង្គជាមួយសត្វ​លោក​ទេ)។ នៅពេលដែលសន្តយ៉ូហានសរសេរថា ព្រះបន្ទូលបានធ្វើអ្វីៗទាំងអស់ (យហ ១,៣) លោកមិន​ចង់​និយាយ​ថា សត្វលោកមានទំនាក់ទំនងពិសេសជាមួយព្រះបុត្រាប្លែកពីទំនាក់ទំនងជាមួយព្រះបិតា និងព្រះ​វិញ្ញាណ​ដ៏​វិសុទ្ធ​ឡើយ។ លោកចង់និយាយថា ព្រះបិតាបំពេញអ្វីៗទាំងអស់ ដោយព្រះបន្ទូល ដែលព្រះអង្គបានប្រទាន​ព្រះ​ជន្ម​អោយ ទើបកិច្ចការសកលរបស់ព្រះបន្ទូលមានលក្ខណៈថា មានទំនាក់ទំនងពិសេសជាមួយព្រះបិតាព្រះ​អង្គ។ ក្នុង​កិច្ចការតែមួយនៃព្រះត្រៃឯក របៀបប្លែកពីគ្នា ដែលព្រះបុត្រាប្រព្រឹត្តក្នុងលោកនេះ មិនទាក់ទងនឹងសត្វ លោក​ទេ (ដ្បិតព្រះទាំងបីអង្គជាគោលដំបូងតែមួយនៃសត្វលោក) ប៉ុន្តែ ទាក់ទងនឹងទំនាក់ទំនងរបស់ព្រះអង្គ ចំពោះ​ព្រះបិតា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ ហេតុនេះហើយ បានជាយើងមិនអាចនិយាយថា កិច្ចការណាមួយជា កិច្ចការរបស់ព្រះអង្គណាមួយផ្ទាល់ឡើយ គឺត្រូវតែនិយាយអំពីរបៀបប្រតិបត្តិផ្ទាល់ នៃព្រះអង្គនីមួយៗ ដោយ​យល់ច្បាស់ថា របៀបប្រតិបត្តិនេះ ទាក់ទងនឹងទំនាក់ទំនងរវាងព្រះអង្គនីមួយៗផ្ទាល់។

បន្ទាប់មក នៅសតវត្សទី១២ ទេវវិទ្យាកាតូលិកបានរិះគិតអំពី “ការផ្តល់អោយ”៖ នៅក្នុងសម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មី យើង​អាច​យល់ឃើញថា កិច្ចការមួយ ឬផលផ្លែមួយជាកិច្ចការ ឬផលផ្លែនៃព្រះមួយអង្គ តាមរបៀបពិសេស (ទោះ បី​​ជាកិច្ចការ ឬផលផ្លែរបស់ព្រះទាំងបីអង្គដែរ)។ ជាដំបូង ការផ្តល់អោយ មានន័យថា ការផ្តល់លក្ខណៈ កិច្ចការ ឬផលនៃព្រះត្រៃឯកអោយព្រះអង្គមួយអង្គ តាមរបៀបពិសេស គឺលក្ខណៈរួមទាក់ទងនឹងលក្ខណៈផ្ទាល់របស់ព្រះ មួយអង្គ។ ការផ្តល់អោយមានគោលដៅអោយអ្នកជឿយល់ច្បាស់ជាងអំពីលក្ខណៈពិសេសនៃព្រះអង្គនីមួយៗ។

ឧ. ឫទ្ធិនុភាពជាលក្ខណៈរួមនឹងព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ ព្រះអង្គនីមួយៗមានឫទ្ធិ នុភាពសព្វប្រការ។ មានឫទ្ធិនុភាពសព្វប្រការតែមួយ ដែលព្រះអង្គនីមួយៗមានស្មើនឹងគ្នា។ គ្មានព្រះ​អង្គ​មួយអង្គ ដែលមានឬទ្ធិនុភាពខ្លាំងជាង ឬប្រសើរជាងព្រះអង្គទាំងពីរអង្គឯទៀតឡើយ។ ក៏ប៉ុន្តែ យើងផ្តល់ឫទ្ធិនុភាព​អោយ​ព្រះ​បិតាតាមរបៀបពិសេស។ ហេតុនេះហើយ បានជាយើងប្រកាសក្នុងធម៌ប្រកាសជំនឿថា៖ “ខ្ញុំជឿលើព្រះ​បិតា​ដ៏​មានឬទ្ធិនុភាពសព្វប្រការ”។ ដោយដឹងច្បាស់ថា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធមានឫទ្ធិនុភាពសព្វប្រការ​ដែរ យើងផ្តល់លក្ខណៈរួមនេះអោយព្រះបិតា តាមលក្ខណៈពិសេសរបស់ព្រះអង្គ គឺក្នុងព្រះត្រៃឯក ព្រះ​បិតា​​ជា​ប្រភព ជាគោលដំបូងដែលគ្មានគោលដំបូង ហើយឫទ្ធិនុភាពសម្ដៅទៅលើ “គោលដំបូង”៖ ឫទ្ធិ​នុភាព​ជា​គោល​ដំបូង​នៃកិច្ចការ និងផលផ្លែដែលមកពីកិច្ចការនោះ។ នៅពេលដែលយើងផ្តល់ឫទ្ធិនុភាពអោយព្រះបិតា យើងក៏​យល់​ច្បាស់ជាងថា ព្រះបិតាជាគោលដំបូង ដែលគ្មានគោលដំបូង។

យើងត្រូវប្រុងប្រយ័ត្នកុំអោយត្រូវច្រឡំលក្ខណៈរួម ដែលយើងផ្តល់អោយព្រះអង្គណាមួយ ជា​មួយ​នឹង​លក្ខណៈ​​ពិសេសនៃព្រះអង្គនោះ។ ការផ្តល់អោយមិនជំនួសលក្ខណៈពិសេសរបស់ព្រះអង្គនីមួយៗឡើយ៖

ឧ. យើង​ធ្លាប់ផ្តល់សប្បុរសធម៌អោយព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ សប្បុរសធម៌ជាលក្ខណៈរួមនៃព្រះត្រៃឯក។ ស្បុរសធម៌ជា​ហេតុ និងជាគោលដៅនៃសេចក្ដីស្រលាញ់។ ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធជាសេចក្ដីស្រលាញ់រវាងព្រះបិតា និងព្រះ​បុត្រា។ ដោយសារហេតុនេះហើយ បានជាយើងផ្តល់លក្ខណៈរួមនេះអោយព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ ក្រោយ​ពី​បាន​ស្គាល់លក្ខណៈពិសេសរបស់ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ (ការហូរចេញ) យើងផ្តល់សប្បុរសធម៌អោយព្រះវិញ្ញាណ ដើម្បីយល់ព្រះអង្គកាន់តែច្បាស់ ដ្បិតសម្រាប់យើង សប្បុរសធម៌ងាយស្រួជាងការហូរចេញ។

សរុបសេចក្ដី៖ ព្រះទាំងបីអង្គប្រព្រឹត្តកិច្ចការដដែលតែមួយក្នុងលោកនេះ។ ផលនៃកិច្ចការ​របស់​ព្រះ​ជា​ម្ចាស់​នោះក៏ជាផលរួមផងដែរ។ ក្នុងកិច្ចការតែមួយនៃព្រះត្រៃឯក ព្រះអង្គនីមួយប្រតិបត្តិតាមសភាពរួមនៃព្រះទាំង បីអង្គ ហើយព្រះអង្គនីមួយៗប្រព្រឹត្តកិច្ចការរួមនេះ ដោយមានលក្ខណៈផ្ទាល់។ កិច្ចការ ឬផលណាមួយ ដែល​មានលក្ខណៈស្រដៀងនឹងលក្ខណៈផ្ទាល់របស់ព្រះអង្គណាមួយ នាំយើងអោយផ្តល់លក្ខណៈនៃកិច្ចការ ឬផល​នោះអោយព្រះអង្គមួយអង្គ ដើម្បីអោយយើងស្គាល់ព្រះអង្គនោះច្បាស់ជាង។

៣) “ព្រះត្រៃឯកខាងក្នុង” និង “ព្រះត្រៃឯកខាងក្រៅ”

សព្វថ្ងៃ ទេវវិទូរិះគិតពិចារណាអំពី “ព្រះត្រៃឯកខាងក្នុង” និង “ព្រះត្រៃឯកខាងក្រៅ”។ នៅឆ្នាំ១៩៦០ លោក កាល រ៉ានើរ៍[1](ទេវវិទូកាតូលិក) សសេរថា៖ “ព្រះត្រៃឯកដែលសម្ដែងព្រះអង្គក្នុងការចាត់ចែងនៃការ​សង្រ្គោះ (ព្រះត្រៃឯកខាងក្រៅ) ជាព្រះត្រៃឯកខាងក្នុង ហើយព្រះត្រៃឯកខាងក្នុង​ជា​ព្រះ​ត្រៃ​ឯក​ដែល​សម្ដែង​ព្រះ​អង្គ​ក្នុងការចាត់ចែងនៃការសង្រ្គោះ (ព្រះត្រៃឯកខាងក្រៅ)” ឬ “ព្រះត្រៃឯកខាងក្រៅជាព្រះត្រៃឯកខាងក្នុង ហើយ ព្រះត្រៃឯកខាងក្នុងជាព្រះត្រៃឯកខាងក្រៅ”។

“ព្រះត្រៃឯកខាងក្រៅ” គឺជាព្រះត្រៃឯក ដែលសម្ដែង និងប្រទានព្រះអង្គ ក្នុងកិច្ចការរបស់ព្រះអង្គ ចំពោះ យើង ជាពិសេសនៅពេលដែលព្រះបុត្រាប្រសូតជាមនុស្ស និងព្រះវិញ្ញាណយាងមក។ “ព្រះត្រៃឯកខាងក្រ្នុង” គឺជាព្រះត្រៃឯកក្នុងសភាវៈផ្ទាល់របស់ព្រះអង្គ និងក្នុងទំនាក់ទំនងអស់កល្បជានិច្ចរបស់ព្រះអង្គ។

វគ្គទីមួយ “ព្រះត្រៃឯកដែលសម្ដែងព្រះអង្គក្នុងការចាត់ចែងនៃការ​សង្រ្គោះ (ព្រះត្រៃឯកខាងក្រៅ) ជាព្រះ​ត្រៃ​ឯក​​ខាង​ក្នុង” បញ្ជាក់ថា ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះត្រៃឯកពិតជាសម្ដែង និងប្រទានព្រះអង្គ ក្នុងការចាត់ចែង។ ឯវគ្គទីពីរ “ហើយព្រះត្រៃឯកខាងក្នុង​ជា​ព្រះ​ត្រៃ​ឯក​ដែល​សម្ដែង​ព្រះ​អង្គ​ក្នុងការចាត់ចែងនៃការសង្រ្គោះ (ព្រះត្រៃ​ឯក​ខាងក្រៅ)” បង្ហាញថា ព្រះគ្រីស្តយេស៊ូដែលប្រសូតជាមនុស្ស និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធដែលយាងមក សម្ដែង ព្រះត្រៃឯកអោយបានពេញលក្ខណៈ និងជាស្ថាពរ។

លោកកាល រ៉ានើរ៍ចង់បង្ហាញថា ព្រះត្រៃឯកជាអាថ៌កំបាំងនៃការសង្រ្គោះផ្ទាល់៖ នៅពេលដែល​ព្រះ​ជា​ម្ចាស់​ប្រទានព្រះអង្គៗក៏ប្រទានព្រះអង្គតាមលក្ខណៈរបស់ព្រះអង្គ។ ការសង្រ្គោះ គឺជាព្រះអំណោយទានរបស់ ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះត្រៃឯកផ្ទាល់។ ដោយប្រោសប្រទានខ្លួនព្រះអង្គផ្ទាល់ ព្រះត្រៃឯកក៏សង្រ្គោះមនុស្សលោក។ ព្រះជាម្ចាស់ប្រោសប្រទានព្រះអំណោយទាននេះ ក្នុងអង្គព្រះគ្រីស្ត និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ លោកមិន​ចង់​បំបែកការប្រៀនប្រដៅអំពីព្រះត្រៃឯកពីការប្រៀនប្រដៅអំពីសេចក្ដីផ្សេងៗនៃជំនឿ (ដូចជា​អំពី​កិច្ច​ការ​របស់​ព្រះ​គ្រីស្ត)។ លោកបញ្ជាក់ថា ការចាត់ចែងជាផ្លូវតែមួយអោយយើងស្គាល់ព្រះត្រៃឯក។ ក្នុងការចាត់ចែងនេះ ព្រះជា​ម្ចាស់សម្ដែង និងប្រទានព្រះអង្គតាមលក្ខណៈរបស់ព្រះអង្គផ្ទាល់។ ក្នុងព្រឹត្តិការណ៍នានានៃការសង្រ្គោះ គឺពិត​ជា​ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះត្រៃឯក ដែលសម្ដែង និងប្រទានព្រះអង្គ។ ការចាត់ចែងមិន “បាំង” ព្រះជាម្ចាស់ទេ ប៉ុន្តែ ផ្តល់ អោយយើងស្គាល់ព្រះត្រៃឯកយ៉ាងពិតប្រាកដមែន។ ព្រះជាម្ចាស់សម្ដែងអាថ៌កំបាំងនៃព្រះត្រៃឯកអោយយើង ស្គាល់​ក្នុង ការចាត់ចែង។

ដើម្បីយល់ច្បាស់សេចក្ដីនោះ ត្រូវតែលើកចំណុចខ្លះផ្សេងទៀត៖ ទីមួយ យើងមិនត្រូវច្រឡំព្រះជន្មអស់ កល្បជានិច្ចរបស់ព្រះជាម្ចាស់ និងវេលានៃការចាត់ចែង។ ប្រវត្តិសាស្រ្តនៃការសង្រ្គោះសម្ដែងព្រះត្រៃឯក ប៉ុន្តែ មិនផ្តល់លក្ខណៈប្លែកពីគ្នាអោយព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធឡើយ។ ការចាត់ចែងមិន “បង្កើត” ព្រះត្រៃឯកឡើយ។ ព្រះបិតាមិនក្លាយទៅជាព្រះបិតា ដោយសារទំនាក់ទំនងរបស់ព្រះអង្គជាមួយយើងក្នុងអង្គ ព្រះគ្រីស្តទេ ប៉ុន្តែព្រះអង្គជាព្រះបិតាតាំងពីដើមរៀងមក ហើយជាដរាបតរៀងទៅ។ ទីពីរ សភាវៈអស់កល្បជា និច្ចរបស់ព្រះជាម្ចាស់ជា “ចាំបាច់” ឯការចាត់ចែងវិញ មកពីព្រះជាម្ចាស់សព្វព្រះហឫទ័យបង្កើត និងសង្រ្គោះ មនុស្សលោក ដោយគ្មានការបង្ខិតបង្ខំ។ គ្មានអ្វីបង្ខំព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះត្រៃឯកអោយសម្ដែងព្រះអង្គឡើយ។ ទីបី យើងមិនត្រូវច្រឡំព្រះត្រៃឯកផ្ទាល់ ដែលជាអាថ៌កំបាំងដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុតជាមួយនឹងអ្វីដែលយើងអាចស្គាល់ ឬដក ពិសោធន៍ពីព្រះត្រៃឯកឡើយ។ ព្រះជាម្ចាស់ពិតជាសម្ដែង និងប្រទានព្រះត្រៃឯកក្នុងការចាត់ចែងមែន ប៉ុន្តែ មនុស្សលោកស្គាល់ព្រះអង្គនេះ តាមតែប្រាជ្ញារបស់គេអាចទទួលបាន គឺដោយមានកំណត់ព្រំដែន (ដូច្នេះ តាម​អត្ថ​ន័យនេះ ព្រះត្រៃឯកខាងក្នុងប្លែកពីព្រះត្រៃឯកខាងក្រៅ គឺព្រះត្រៃឯកផ្ទាល់ (ខាងក្នុង) លើសពីព្រះត្រៃឯក ​ដែល​​សម្ដែង​ព្រះអង្គក្នុងការចាត់ចែង​អោយមនុស្សលោកស្គាល់)។ ទីបួន មនុស្សលោកនឹងចូលរួមចំណែកក្នុង​អង្គ ព្រះត្រៃឯកនៅពេលអវសានកាលនៃពិភពលោកតែប៉ុណ្ណោះ បានសេចក្ដីថា យើងមិនអាចស្គាល់ព្រះត្រៃឯក យ៉ាងពិតប្រាកដរហូតដល់ពេលនេះ។

សរុបសេចក្ដី៖ ព្រះជាម្ចាស់សម្ដែង និងប្រទានព្រះអង្គជាព្រះត្រៃឯក ដ្បិត ព្រះអង្គនៅក្នុងខ្លួនព្រះអង្គ​ជា​ព្រះ​ត្រៃឯក ហើយប្រព្រឹត្តកិច្ចការក្នុងឋានៈជាព្រះត្រៃឯក ប៉ុន្តែ យើងមិន​អាច​ស្គាល់​ព្រះ​ត្រៃឯក​អោយ​បាន​ពេញ​លេញ ដ្បិតព្រះត្រៃឯកលើសពីការចាត់ចែង។

៤) បេសកកម្មរបស់ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ

ព្រះជាម្ចាស់ប្រោសប្រទានព្រះជន្មនៃព្រះត្រៃឯក ដោយសារបេសកកម្មរបស់ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ គឺព្រះអង្គចាត់ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណអោយយាងមកសង្រ្គោះមនុស្សលោក។ សន្តអូគូស្ទីនបានបង្ហាញអំពី កិច្ចសង្រ្គោះនៃព្រះត្រៃឯក ដោយនិយាយអំពី “បេសកកម្មដែលមើលឃើញ” និង “បេសកកម្មដែលមើលមិន ឃើញ”៖ “បេសកកម្មដែលមើលឃើញ” របស់ព្រះបុត្រាសម្ដៅទៅលើការចាត់ព្រះអង្គអោយយាងមកប្រសូតជា មនុស្ស ហើយបេសកកម្មនេះ មានតែមួយ គឺព្រះបុត្រាប្រសូតជាមនុស្សតែមួយដង។ ប៉ុន្តែ សម្ព័ន្ធមេត្រីថ្មីផ្តល់ សក្ខីភាពថា មាន “បេសកកម្មដែលមើលឃើញ” ជាច្រើនរបស់ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ដែលជាទីសម្គាល់ទាក់ទង នឹងព្រឹត្តិការណ៍ដ៏អស្ចារ្យនៃការសង្រ្គោះ៖ ពិធីជ្រមុជទឹករបស់ព្រះយេស៊ូ នៅពេលដែលព្រះយេស៊ូប្រែទ្រង់ទ្រាយ នៅពេលបុណ្យទីហាសិប...។ គេហៅ​ “បេសកកម្មដែលមើលមិនឃើញ” ការចាត់ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ​នៅក្នុងដួងចិត្តរបស់មនុស្ស។ សូមអាន យហ ១៤,២៣ ; កាឡ ៤,៦។ គេហៅបេសកកម្មនោះ “បេសកកម្មដែល មើលមិនឃើញ” ពីព្រោះព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណបំពេញបេសកកម្មនោះ ក្នុងព្រលឹងមនុស្សសុចរិត ទោះបីយើង អាចមើលឃើញផលផ្លែនៃបេសកកម្មនោះ ក្នុងកិច្ចការរបស់មនុស្សសុចរិតនោះយ៉ាងណាក៏ដោយ។

១) បេសកកម្មដែលមើលឃើញរបស់ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ

បេសកកម្មដែលមើលឃើញរបស់ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ គឺមាននៅពេលដែលព្រះបុត្រាប្រសូតជា មនុស្ស និងនៅពេលដែលព្រះវិញ្ញាណយាងមកនៅបុណ្យទីហាសិប។

បេសកកម្មដែលមើលឃើញនោះ សម្ដែង ព្រះជាម្ចាស់អោយយើងស្គាល់ និងជួយសង្រ្គោះ យើងផង​ដែរ។ បេសកកម្មដែលមើលឃើញនោះ សម្ដែងព្រះអង្គនីមួយៗ ៖ ព្រះជាម្ចាស់ណែនាំយើងឆ្ពោះទៅអ្វីដែល​មើល​មិនឃើញតាមរយៈអ្វីដែលមើលឃើញបាន។ ព្រះជាម្ចាស់ប្រើទីសម្គាល់ដែលមើលឃើញ ដើម្បីបង្ហាញអោយ យើង​ស្គាល់អាថ៌កំបាំងរបស់ព្រះអង្គ។ ម្យ៉ាងទៀត បេសកកម្មដែលមើលឃើញរបស់ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ ប្រោសអោយបានវិសុទ្ធ គឺជួយសង្រ្គោះ យើង។ កិច្ចសម្ដែង និងកិច្ចសង្រ្គោះនោះ ជាប់ទាក់ទិននឹងគ្នា៖

បេសកកម្មរបស់ព្រះបុត្រា ៖ សូមអាន កាឡ ៤,៤។ ក្នុងអង្គព្រះអង្គដែលមានឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់ ព្រះ​បុត្រា​ទទួលយកជាតិជាមនុស្ស ដែលប្រសូតពីព្រហ្មចារិនីម៉ារី។ ព្រះបន្ទូល និងកិច្ចការរបស់ព្រះបុត្រាប្រសូតជា មនុស្សសម្ដែងថា ព្រះអង្គបានទទួលព្រះជន្មពីព្រះបិត។ តាមជំនឿដែលមកពីមហាសន្និបាតនៅទីក្រុង​កាលសេដូន[2]ព្រះគ្រីស្តពិតជាព្រះជាម្ចាស់ផង ពិតជាមនុស្សផង ជាបុគ្គល (អង្គ) តែមួយ ដែលមានសភាពពីរ ដែល​រួមជាមួយគ្នា ដោយមិនអាចភ័ន្តច្រឡំ និងដោយមិនអាចបំបែកពីគ្នាបានឡើយ។ ក្នុងឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់ ព្រះ​​បុត្រា​ប្រសូតជាមនុស្សជាហេតុសំខាន់ៗនៃការសង្រ្គោះ។ ក្នុងឋានៈជាមនុស្ស ព្រះបុត្រាជាហេតុ​នៃ​ការ​សង្រ្គោះ​ផងដែរ គឺជាតិជាមនុស្សរបស់ព្រះអង្គជា “ឧបករណ៍” នៃជាតិជាព្រះ ដូចគ្រូបាធ្យាយទាំងប៉ុន្មានបាន​ពន្យល់។ ជាតិជាមនុស្សរបស់ព្រះបុត្រាប្រសូតជាមនុស្សមានឫទ្ធិនុភាពជួយសង្រ្គោះ ដ្បិតជាតិជាមនុស្សនេះ រួម ជាមួយជាតិជាព្រះរបស់ព្រះអង្គ ដែលជាអង្គតែមួយ ហើយដោយសារព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធប្រោសជាតិជាមនុស្ស នេះអោយបានពេញលកខណៈផងដែរ។ ក្នុងអង្គព្រះបុត្រា ជាតិជាមនុស្សរួមជាមួយជាតិជាព្រះ ធ្វើអោយជាតិ ជាមនុស្សនេះក្លាយទៅជាឧបករណ៍នៃជាតិជាព្រះ ហើយព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធប្រោសជាតិជាមនុស្សនេះអោយបាន​ពេញលក្ខណៈ ដើម្បីអោយជាតិជាមនុស្សនេះអាចផ្តល់ការសង្រ្គោះ។

បេសកកម្មរបស់ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ សម្ដែង (តាមរយៈទីសម្គាល់ ដែលមើលឃើញ) ថា ព្រះអង្គ​យាង​មក​សណ្ឋិតក្នុងដួងចិត្តមនុស្ស។ ជាដំបូង នៅពេលព្រះយេស៊ូជ្រមុជទឹក “ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធយាងចុះមក មានរូប​រាងដូចសត្វព្រាប សណ្ឋិតលើព្រះអង្គ”  ហើយព្រះបិតាមានព្រះបន្ទូលថា “ព្រះអង្គជាបុត្រដ៏ ជាទីស្រលាញ់របស់​យើង” (លក ៣,២១-២២ ; មក ១,១១ ; មថ ៣,‌៧)។ ព្រះវិញ្ញាណបង្ហាញថា ព្រះយេស៊ូជាព្រះគ្រីស្ត ជាព្រះ​បុត្រារបស់ព្រះបិតា ជាព្រះសង្រ្គោះ។ ព្រះវិញ្ញាណប្រទានទីសម្គាល់ដែលមើលឃើញ (“ដូចសត្វព្រាប”) ដើម្បី​សម្ដែង​ថា ព្រះយេស៊ូមានព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធយ៉ាងពេញបូរិបូណ៍តាំងពីក្នុងផ្ទៃម្តាយមក (បេសកកម្មដែលមើល​មិនឃើញរបស់ព្រះវិញ្ញាណ)។ នៅពេលព្រះយេស៊ូប្រែទ្រង់ទ្រាយ ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធបំពេញបេសកកម្មដូចគ្នា ដែរ (មថ ១៧,៥)។ បេសកកម្មដែលមើលឃើញរបស់ព្រះវិញ្ញាណបង្ហាញថា ព្រះយេស៊ូមានព្រះវិញ្ញាណយ៉ាង ពេញលេញចាប់តាំងពីក្នុងផ្ទៃម្តាយ។ នៅពេលដែលព្រះជាម្ចាស់ចាត់ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធអោយក្រុមគ្រីស្តទូត (សូម​អាន យហ ២០,២២-២៣ ; កក ២,១-៤ ; កក ២,៥-៤១) ទីសម្គាល់ផ្សេងៗដែលមើលឃើញ (ខ្យល់ ភ្លើង...) បញ្ជាក់ថា ព្រះជាម្ចាស់​ប្រទាន​ព្រះ​វិញ្ញាណ​ដ៏វិសុទ្ធអោយយាងមក ក្នុងចិត្តមនុស្សទាំងអស់។ បុណ្យ​ព្រះ​វិញ្ញាណយាងមកសម្ដែងព្រះវិញ្ញាណផ្ទាល់ ដែលព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាចាត់អោយមក គឺបង្ហាញថា ព្រះ​វិញ្ញាណ​ហូរ​ចេញអស់កល្បជានិច្ច (បេសកកម្មដែលមើលមិនឃើញ)។ ការចាត់ព្រះវិញ្ញាណអោយយាងមកក្នុងចិត្តមនុស្ស (ដោយ​មានទីសម្គាល់ផ្សេងៗ) បង្ហាញថា ព្រះវិញ្ញាណហូរចេញពីព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា។

បេសកកម្មដែលមើលឃើញរបស់ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធទាក់ទងនឹងលក្ខណៈអស់កល្បជានិច្ច របស់ព្រះទាំងពីរអង្គនោះ៖

ព្រះបិតាប្រទានព្រះជន្មអោយព្រះបុត្រា រួមជាមួយព្រះបិតា ព្រះបុត្រាជាគោលដំបូងនៃព្រះ​វិញ្ញាណ​ដ៏​វិសុទ្ធ។ រួមជាមួយព្រះបិតា ព្រះបុត្រាផ្លុំព្រះវិញ្ញាណ។ ដូច្នេះ ព្រះបិតាត្រូវចាត់ព្រះបុត្រា ក្នុងឋានៈជាព្រះបុត្រា អោយ​​ទៅជាអ្នក ដែលប្រោសមនុស្សអោយបានវិសុទ្ធ គឺអោយប្រទានព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ ព្រះបិតាចាត់ព្រះ​បុត្រា​ដែល​ទទួល​យកជាតិជាមនុស្ស ដើម្បីអោយយើងទៅជាមនុស្សដ៏វិសុទ្ធ ដោយសារជាតិជាមនុស្សរបស់​ព្រះ​បុត្រា​នេះ ដែល​ជា​ឧបករណ៍របស់ជាតិជាព្រះរបស់ព្រះអង្គ ដែលចាក់បង្ហូរព្រះវិញ្ញាណ។

ឯព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធវិញ ព្រះអង្គហូរចេញអស់កល្បជានិច្ចពីព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា។ ព្រះវិញ្ញាណជា សេចក្ដីស្រលាញ់ និងព្រះអំណោយទានរបស់ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា។ ដូច្នេះ ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាត្រូវចាត់ព្រះ វិញ្ញាណអោយទៅជាព្រះអំណោយទាននៃការប្រោសអោយបានវិសុទ្ធ គឺព្រះវិញ្ញាណមិនមែនជាអ្នកប្រោសអោយ​បានវិសុទ្ធទេ ប៉ុន្តែ ព្រះអង្គជាព្រះអំណោយទាននៃការប្រោសអយបានវិសុទ្ធនេះ។

២) បេសកកម្មដែលមើលមិនឃើញរបស់ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ

ព្រះបុត្រាយាងមកក្នុងលោកនេះ ហើយព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធសម្ដែងព្រះអង្គនៅពេលនុណ្យទីហាសិ ដើម្បី អោយព្រះទាំងពីរអង្គយាងមកក្នុងចិត្តមនុស្ស គឺដើម្បីអោយគេរួមជាមួយព្រះបិតា។ នៅពេលដែលព្រះជាម្ចាស់ ចាត់ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណក្នុងចិត្តមនុស្ស ព្រះអង្គចាត់ព្រះទាំងពីរអង្គផ្ទាល់ ដោយមិនអាចបំបែកពីគ្នាបាន ឡើយ។ មានតែព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណប៉ុណ្ណោះ ដែលយាងមកក្នុងចិត្តមនុស្ស។ ព្រះជាម្ចាស់មិនចាត់ព្រះ បិតាអោយយាងមក ដ្បិតព្រះបិតាគ្មានគោលដំបូង ប៉ុន្តែព្រះអង្គគង់សណ្ឌិតក្នុងសន្តបុគ្គលដោយព្រះបុត្រា ក្នុង អង្គព្រះវិញ្ញាណ។ សន្តអាថាណាសមានប្រសាសន៍ថា៖ “នៅពេលដែលព្រះវិញ្ញាណគង់ក្នុងចិត្តយើង ព្រះបន្ទូល ដែលប្រទានព្រះវិញ្ញាណគង់ក្នុងចិត្តយើងដែរ ហើយព្រះបិតាគង់ក្នុងព្រះបន្ទូលនេះ”។ ដោយសារព្រះជាម្ចាស់ ប្រោសប្រណី ព្រះត្រៃឯកទាំងមូលគង់សណ្ឌិតក្នុងព្រលឹងរបស់មនុស្សសុចរិត។ តើបេសកកម្មដែលមើល​មិន​ឃើញ​របស់ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណមានអត្ថន័យយ៉ាងដូចម្ដេច?

ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធយាងមកក្នុងព្រលឹងវិញ្ញាណមនុស្សដោយមានរបៀបពីរយ៉ាង៖ ទីមួយ ព្រះជាម្ចាស់​ចាត់​វិញ្ញាណផ្ទាល់ស្របតាមរបៀបរស់នៅរបស់ព្រះអង្គ គឺព្រះបិតាចាត់ព្រះបុត្រា ដោយសារព្រះបុត្រាទទួលព្រះ​ជន្មពីព្រះបិតា ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាចាត់ព្រះវិញ្ញាណ ដោយសារព្រះវិញ្ញាណហូរចេញពីព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា។ ព្រះជាម្ចាស់ចាត់ព្រះបុត្រាដែលទទួលព្រះជន្ម ហើយព្រះវិញ្ញាណដែលហូរចេញ ។ ព្រះជាម្ចាស់ចាត់ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណស្របតាមលក្ខណៈរៀងៗខ្លួន។ ទីពីរ ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណប្រោសប្រទានផលផ្លែ ស្របតាម លក្ខណៈរៀងៗខ្លួន អោយមនុស្ស គឺនៅពេលដែលព្រះជាម្ចាស់ចាត់ព្រះវិញ្ញាណ ផលផ្លែនេះ ជាព្រះអំណោយ ទាននៃសេចក្ដីស្រលាញ់ ហើយនៅពេលដែលព្រះជមា្ចស់ចាត់ព្រះបុត្រា ព្រះអង្គប្រទានព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណ។ សេចក្ដី​ស្រលាញ់ និងព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណ មកពីព្រះទាំងពីរអង្គ និងរៀបចំមនុស្សអោយទទួលព្រះទាំងពីរអង្គផ្ទាល់ ដែរ។

នៅពេលដែលព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណយាងមកក្នុងព្រលឹងវិញ្ញាណមនុស្សម្នាក់ ព្រះពីរអង្គហាក់ដូចជា “វាយត្រា” គឺប្រទានព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណ និងសេចក្ដីស្រលាញ់។ ដោយសារព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណនេះ មនុស្សរួម​ចំណែកក្នុងលក្ខណៈផ្ទាល់របស់ព្រះបុត្រា ហើយដោយសារសេចក្ដីស្រលាញ់នេះ មនុស្សរួមចំណែកក្នុងលក្ខណៈ ផ្ទាល់នៃព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ ព្រះជាម្ចាស់ប្រោសប្រណីលើកធម្មជាតិមនុស្សអោយរួមជាមួយព្រះបុត្រា គឺអោយ គេរួមចំណែកក្នុងទំនាក់ទំនងដែលព្រះបុត្រាមានជាមួយព្រះបិតារបស់ព្រះអង្គ ហើយអោយគេរួមជាមួយព្រះ​វិញ្ញាណ គឺអោយគេរួមចំណែកក្នុងទំនាក់ទំនងដែលព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធមានជាមួយព្រះបិតា៖ សូមអាន កាឡ ៤,៦។ ហេតុនេះហើយ បានជាសន្តសន្តីបុគ្គលចូលក្នុងព្រះត្រៃឯក ដែលជាគោលដៅចុងក្រោយរបស់សត្វ​លោក។ មនុស្ស និងទេវទូត ដែលទទួលបេសកកម្មដែលមើលមិនឃើញរបស់ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណមិន​លាយឡំជាមួយនឹងព្រះទាំងពីរអង្គនោះទេ ពួកគេនៅតែជាសត្វលោកនៅឡើយ ប៉ុន្តែ ព្រះជាម្ចាស់ប្រោសគេ អោយទៅជា “ព្រះ” ពោលគឺសត្វលោក ដែលរស់នៅចំពោះព្រះបិតា ដោយសារព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ យាងមក “សួរសុខទុក្ខ” គេ។ បេសកកម្មដែលមើលមិនឃើញនោះ មានរាល់ពេលយើងទទួលអគ្គសញ្ញា ឬនៅ ពេលដែលយើងឈ្នះការល្បួង ឬនៅពេលយើងរីកចម្រើនក្នុងសេចក្ដីស្រលាញ់ ជាដើម។ ក្នុងបេសកកម្មដែល មើលមិនឃើញនោះ ជីវិតអស់កល្បជានិច្ចបានចាប់ផ្ដើមហើយ។

៣) បេសកកម្មរបស់ព្រះជាម្ចាស់៖ ព្រះគ្រីស្ត និងព្រះវិញ្ញាណរបស់ព្រះអង្គ

ព្រះគ្រីស្ត និងព្រះវិញ្ញាណប្រព្រឹត្តកិច្ចការរួមគ្នា៖ ព្រះបុត្រាប្រសូតពីព្រហ្មចារិនីម៉ារី ដោយសារ​ព្រះ​វិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ គឺព្រះយេស៊ូមានព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះបិតា។  ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធសូនសាច់ និងបំពេញ​ព្រលឹង​ព្រះ​គ្រីស្ត​ក្នុងឋានៈជាមនុស្សចាប់តាំងពីក្នុងផ្ទៃម្តាយមកម្ល៉េះ។ ព្រះបិតាបានប្រទានព្រះវិញ្ញាណព្រះអង្គអោយព្រះ បុត្រាដោយគ្មានកម្រិតឡើយ (យហ ៣,៣៤)។ ព្រះគ្រីស្តជាមនុស្សបានទទួលព្រះវិញ្ញាណទាំងស្រុង។ មានតែ​ព្រះគ្រីស្តទេ ដែលបានទទួលព្រះវិញ្ញាណអោយបានពេញលក្ខណៈ ដ្បិតជាតិជាមនុស្សរបស់ព្រះគ្រីស្តរួមជាមួយ ជាតិជាព្រះរបស់ព្រះអង្គក្នុងអង្គតែមួយ។ ព្រះវិញ្ញាណ “ណែនាំ” កិច្ចការរបស់ព្រះយេស៊ូជាមនុស្ស (មក ១,១២)។ នៅពេលព្រះគ្រីស្តជ្រមុជទឹក បេសកកម្មដែលមើលឃើញរបស់ព្រះវិញ្ញាណលើព្រះអង្គ សម្ដែងថា ព្រះ គ្រីស្តពិតជាបានទទួលព្រះវិញ្ញាណអោយពេញលេញ ហើយព្រះគ្រីស្តមិនបានទទួលព្រះវិញ្ញាណសម្រាប់ខ្លួនព្រះ​អង្គតែប៉ុណ្ណោះ ថែមទាំងដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់យើងផងដែរ (សន្តស៊ីរីល)។

កិច្ចការរបស់ព្រះគ្រីស្ត ក្នុងឋានៈជាមនុស្ស ជាពិសេសនៅពេលដែលព្រះអង្គរងទុក្ខលំបាក ជួយសង្រ្គោះ មនុស្សលោក ដោយសារសេចក្ដីស្រលាញ់របស់ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធដែលជម្រុញព្រះអង្គអោយប្រព្រឹត្តកិច្ចការ ទាំង​អស់នោះ៖ ព្រះគ្រីស្តបានថ្វាយខ្លួនចំពោះព្រះជាម្ចាស់ ដោយព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ (ហប ៩,១៤)។ ដោយ ប្រសូតជាមនុស្ស ព្រះបុត្រាបានចាត់ព្រះវិញ្ញាណរបស់ព្រះអង្គផ្ទាល់អោយជាតិជាមនុស្ស ដែលព្រះអង្គបានទទួល យក។ ដូច្នេះ តាមអត្ថន័យនេះ ព្រះគ្រីស្ត ក្នុងឋានៈជាមនុស្សទទួលផលប្រយោជន៍ពីព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ដើម្បី​សិរី​​រុង​រឿង​នៃ​ព្រះ​បិតា និងដើម្បីអោយមនុស្សលោកទទួលការសង្រ្គោះផងដែរ។ តាមលក្ខណៈផ្សេងទៀត ព្រះ​គ្រីស្ត​ចាក់បង្ហូរព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ដោយមានជាតិជាមនុស្សរបស់ព្រះអង្គ (ដែលមាន​ព្រះ​វិញ្ញាណ​ប្រោសប្រណី​អោយ​បានពេញ​លក្ខណៈ)​ សហការ (“ឧបករណ៍”)​ ជាមួយជាតិជាព្រះរបស់ព្រះអង្គ។ យើងមិនអាចបំបែកកិច្ចការ​របស់​ព្រះ​​វិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធចំពោះមនុស្សពីកិច្ចការរបស់ព្រះគ្រីស្តបានឡើយ។ ទោះបីព្រះវិញ្ញាណប្រព្រឹត្តតាម​របៀប​ផ្សងេយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏កិច្ចការរបស់ព្រះអង្គមិនប្លែកពីកិច្ចការរបស់ព្រះគ្រីស្តដែរ។ ព្រះគ្រីស្តប្រទានការ សង្រ្គោះដោយសារព្រះអង្គចាក់បង្ហូរព្រះវិញ្ញាណ ហើយព្រះវិញ្ញាណ​ចារ​ការ​ប្រៀន​ប្រ​ដៅ​របស់​ព្រះគ្រីស្ត​ក្នុង​ចិត្ត​គំនិត​មនុស្ស ហើយប្រោសគេអោយរួមជាមួយព្រះបុត្រាប្រសូតជាមនុស្សផ្ទាល់។ កិច្ចការរបស់ព្រះទាំងពីរ​អង្គធ្វើ អោយមនុស្សលោករួមជាមួយព្រះបិតា គឺព្រះសហគមន៍។

តាមមហាសន្និបាតវ៉ាតីកង់ទីពីរ  “យើង​ត្រូវ​តែ​យល់ថា ព្រះ​វិញ្ញាណ​ដ៏វិសុទ្ធ​ប្រោសអោយមនុស្សទាំងអស់​អាច​រួមជាមួយព្រះគ្រីស្តដែលសោយ​ទិវង្គត និង​មាន​ព្រះជន្មថ្មីដ៏​រុងរឿង តាមរបៀប​ដែល​​ព្រះ​ជាម្ចាស់​ស្គាល់” (Gaudium et Spes ២២)។ ព្រះអំណោយទានរបស់ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ (ទោះជានរណាទទួលព្រះអង្គ) ជាប់ ចំណងនឹងព្រះគ្រីស្ត។ ដោយសារព្រះគ្រីស្តបានសោយទីវង្គត និងមានព្រះជន្មថ្មី ព្រះជាម្ចាស់បានចាក់បង្ហូរ  ព្រះវិញ្ញាណអោយបានបូរិបូណ៍។ ម្យ៉ាងទៀត ព្រះវិញ្ញាណប្រោសអោយអ្នកទទួលព្រះអង្គអោយរួមជាមួយព្រះ គ្រីស្ត ដែលរងទុក្ខលំបាក និងទទួលព្រះជន្មថ្មី។ មនុស្សដែលព្រះវិញ្ញាណប្រោសអោយបានវិសុទ្ធរួមជាមួយ ព្រះគ្រីស្ត គឺក្លាយទៅជាសមាជិកព្រះសហគមន៍ ដែលជាព្រះកាយព្រះគ្រីស្ត។ ព្រះវិញ្ញាណប្រោសនរណាក៏បាន ដ្បិតព្រះបុត្រាជាប់ចំណងជាមួយមនុស្សទាំងអស់ ដោយសារព្រះអង្គបានប្រសូតជាមនុស្ស។ មនុស្សអាចរួមជា មួយព្រះជាម្ចាស់ ដោយមានព្រះវិញ្ញាណជួយណែនាំ តាមរយៈព្រះគ្រីស្តតែប៉ុណ្ណោះ។

ប៉ុន្តែ “ព្រះជាម្ចាស់អាចណែនាំមនុស្សដែលមិនស្គាល់ដំណឹងល្អ (ដោយគ្មានកំហុស​ផ្ទាល់​ខ្លួន​ទេ) អោយ​ផ្ញើ​​​​​​​​​​ជីវិត​​​​​​​​លើ​​​​​​ព្រះ​​​​​​អង្គ​តាម​​​មាគ៌ា​ផ្សេងៗបាន ជាមាគ៌ាដែលមានតែព្រះអង្គទេដែលស្គាល់​។ មានតែការផ្ញើ​ជីវិត​លើ​ព្រះ​​អង្គប៉ុណ្ណោះ​​​ទេ ដែលអាចធ្វើ​អោយមនុស្សបាន​​​គាប់ព្រះ​ហឫទ័យ​ព្រះ​ជាម្ចាស់បាន (ហប ១១,៦)។ ទោះ​ជា​យ៉ាង​​​​ណា​​​​ក៏​​​ដោយ ​ក៏ព្រះសហគមន៍មាន​​កាតព្វកិច្ចប្រកាស​ដំណឹងល្អ (១ករ ៩,១៦) ហើយ​ក៏​មាន​សិទ្ធិ​ដ៏​សក្ការៈ​ប្រកាស​​ដំណឹង​ល្អនេះ​ថែម​ទៀតផង។ ហេតុនេះហើយបាន​ជាព្រះសហគមន៍​ត្រូវតែមានសកម្មភាពជាសាសនទូត​​​យ៉ាង​ខ្លាំង​ ​​​និង​​​ជា​​​ចាំបាច់​​​ យ៉ាង​​​ពេញ​​​លេញ​​​ ​នៅសម័យបច្ចុប្បន្នក៏ដូចនៅ​គ្រប់សម័យដែរ” (Ad Gentes ៧)។

[1] Karl Rahner
[2] Chalcedoine

សេចក្ដីបញ្ចប់

ការប្រៀនប្រដៅរបស់យើងមានបីដំណាក់កាល ដែលមានព្រះគម្ពីរជាគ្រឹះ៖

ក្នុងដំណាក់កាលទីមួយ យើងបានសិក្សាអំពីការចាត់ចែងនៃការសង្រ្គោះ ដែលសម្ដែង និងប្រទានព្រះ​ត្រៃ​ឯកអោយយើងស្គាល់៖ ព្រះជាម្ចាស់សម្ដែងព្រះត្រៃឯកអោយមនុស្សលោកស្គាល់ ដោយចាត់ព្រះបុត្រា​ព្រះ​អង្គ​អោយ​​យាង​មក ហើយដោយចាក់បង្ហូរព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធយ៉ាងបូរិបូណ៍។ ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះ​វិញ្ញាណ​មានឋានៈស្មើគ្នាជាព្រះជាម្ចាស់ ព្រះទាំងបីអង្គរួមជាមួយគ្នាជាធ្លុងតែមួយផង ដោយមាន​លក្ខណៈប្លែក​ពី​គ្នា​ផង​ដែរ។

ក្នុងដំណាក់កាលទីពីរ យើងបានរិះគិតអំពីព្រះត្រៃឯកផ្ទាល់តែម្តង (តាមអ្វីដែលយើងអាចយល់បាន!) ពោល​គឺអំពីសភាពរួម លក្ខណៈរៀងៗ​ខ្លួន​របស់​ព្រះ​បិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ និង​ទំនាក់​ទំនង​រវាង​ព្រះ​ទាំង​បី​អង្គ។​ ទេវវិទ្យា​អំពី​លទ្ធិ​នៃ​ព្រះត្រៃ​ឯក​ផ្ទាល់​បញ្ចាក់អ្វីដែលការចាត់ចែងសម្ដែង ពោលគឺព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និង​ព្រះ​វិញ្ញាណរួមជាមួយគ្នាជាធ្លុងតែមួយ ដោយមានលក្ខណៈរៀងៗខ្លួន។

ក្នុងដំណាក់កាលទីបី យើងបានរិះគិតអំពីកិច្ចការរបស់ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណក្នុងលោកនេះ ដោយ​មានដំណាក់កាលទីមួយ និងទីពីរជួយបំភ្លឺ។ យើងបានរិះគិតអំពីកិច្ចការនៃព្រះត្រៃឯកចំពោះមនុស្សលោក ពោល​គឺក្នុងកិច្ចបង្កើត និងកិច្ចសង្រ្គោះ ព្រះត្រៃឯកជាគោលដំបូង និងទីចុងក្រោយនៃសត្វលោក។ អាថ៌កំ​បាំង​អស់​កល្បជានិច្ចនៃព្រះត្រៃឯកបំភ្លឺកិច្ចបង្កើត និងកិច្ច​សង្រ្គោះរបស់ព្រះអង្គ។

“ព្រះជាម្ចាស់បានតម្រូវទីបញ្ចប់បំផុតនៃការចាត់ចែងនៃការសង្រ្គោះ គឺអោយសត្វលោកចូលរួម​ចំណែក​ក្នុង​​ឯកភាព​​ល្អ​​ឥត​ខ្ចោះ​​​​​នៃព្រះត្រៃឯកពោរពេញដោយសុភមង្គល (យហ ១៧,២១-២៣)។ ប៉ុន្តែ ចាប់តាំង​ពី​ឥឡូវ​នេះ​ទៅ​ ព្រះជាម្ចាស់ត្រាស់ហៅយើង​អោយ​​ទទួលព្រះត្រៃឯកដ៏វិសុទ្ធបំផុត៖​ “អ្នកណាស្រលាញ់ខ្ញុំ អ្នកនោះនឹង​ប្រតិបតិ្ត​តាម​​​ពាក្យខ្ញុំ។​ ព្រះបិតាខ្ញុំ​នឹង​ស្រលាញ់​អ្នកនោះ ហើយព្រះបិតានិងខ្ញុំក៏នឹងមកតាំងទីលំនៅនៅក្នុងអ្នក​នោះ​ដែរ” (យហ ១៤,២៣) (លទ្ធិ ២៦០)។

ឳព្រះជាម្ចាស់អើយ! ព្រះត្រៃឯកដែលខ្ញុំគោរពក្រាបថ្វាយបង្គំ! សូមព្រះអង្គជួយអោយ​ខ្ញុំម្ចាស់​បំភ្លេច​ខ្លួន​ខ្ញុំ​ម្ចាស់​ផ្ទា​ល់ទាំងស្រុងទៅ ដើម្បីអោយខ្ញុំម្ចាស់បានតាំងនៅស្ងៀមយ៉ាងស្ងប់ស្ងាត់ជាមួយព្រះអង្គ​ ហាក់ដូច​ជា​ព្រលឹង​របស់​ខ្ញុំម្ចាស់បានទៅដល់ស្ថានបរមសុខរួចហើយ។ ឳព្រះអង្គដែលមិនប្រែប្រួលអើយ! សូមកុំអោយ​គ្មាន​អ្វី​មួយ​រំខាន​សេចក្ដីសុខសាន្តរបស់ខ្ញុំម្ចាស់ និងធ្វើអោយខ្ញុំម្ចាស់ឃ្លាតឆ្ងាយពីព្រះអង្គឡើយ ប៉ុន្តែ សូមអោយ​គ្រប់​នាទី​ទាំង​អស់​នាំអោយខ្ញុំម្ចាស់ចូលក្នុងអាថ៌កំបាំងដ៏អស្ចារ្យរបស់ព្រះអង្គយ៉ាងជ្រាលជ្រៅ! សូម​ប្រោស​ប្រទា​នអោយ​ព្រលឹ​ង​ខ្ញុំ​ម្ចាស់​បានសេចក្ដីស្ងប់ផង។ សូមព្រះអង្គទុកអោយព្រលឹងខ្ញុំម្ចាស់ទៅជាស្ថានបរមសុខ ជាព្រះ​ដំណាក់​ដ៏​ជា​ទី​ស្រលាញ់ និងជាទីកន្លែងសម្រាករបស់ព្រះអង្គផង។ សូមកុំអោយខ្ញុំម្ចាស់មិនដែលបោះបង់ព្រះអង្គចោលទេ ប៉ុន្តែ​សូម​អោយខ្ញុំម្ចាស់បាននៅទីនោះទាំងស្រុង ដោយមានជំនឿមាំមួន ដោយក្រាបថ្វាយបង្គំព្រះអង្គ និងដោយ​ថ្វាយ​ខ្លួន​ទាំងស្រុងចំពោះព្រះអង្គ ដែលកំពុងបង្កើតខ្ញុំម្ចាស់ (សន្តី អេលីសាបិត នៃព្រះត្រៃឯក)។