១. ភាវៈ (being) អត្តិភាព (Existence) និង សារជាតិ (ឬ សភាព) (Essence)

ភាវៈ និង អត្តិភាព៖ អ្វីមួយ (សត្វលោក ឬវត្ថុ) ដែលមានអត្តិភាព (ដែលនៅ ដែលមាន (មានជីវិត ឬទេ​ (ឧ. ថ្ម))) ហើយដែលមានពិតជាក់ស្ដែង (មិនគ្រាន់តែស្ថិតក្នុងគំនិតរបស់មនុស្ស)។ ព្រះជាម្ចាស់ជាភាវៈទីមួយក្នុងចំណោមភាវៈទាំងអស់ ហើយព្រះអង្គក៏ជាដើមហេតុនៃភាវៈទាំងអស់ (អ្វីៗទាំងអស់មានអត្តិភាព មកពីព្រះជាម្ចាស់ជាប្រភព)។

សារជាតិ (ឬ សភាព)៖ លក្ខណៈនៃភាវៈ ដែលធ្វើឱ្យភាវៈនេះខុសប្លែកពីភាវៈឯទៀតៗ។ ឧ. មនុស្សមានសភាពផ្សេងពីសត្វ ដ្បិតមនុស្សអាចស្គាល់ និងស្រលាញ់ព្រះជាម្ចាស់។ ព្រះជាម្ចាស់មានសារជាតិពិសេស​៖ សារជាតិរបស់ព្រះអង្គ គឺជាអត្តិភាពរបស់ព្រះអង្គតែម្តង។​​

ភាវៈទាំងអស់មានកំណត់ព្រំដែន គឺភាវៈនីមួយៗមិនមែនជាអ្វីៗទាំងអស់។ ភាវៈទាំងអស់ផ្សេងពីគ្នាតាមសារជាតិរៀងៗខ្លួន។ សត្វមានសារជាតិខុសប្លែកពីមនុស្ស...។ ហេតុនេះ សារជាតិមានអត្ថន័យវិជ្ជមានផង ហើយមានអត្ថន័យអវិជ្ជមានផង៖ សារជាតិនៃថ្មធ្វើឱ្យថ្មទៅជាថ្មនេះឯង ប៉ុន្តែ ដោយសារសារជាតិរបស់វា ថ្មមិនមែនជាទឹក ឬសត្វ ឬអ្វីមួយផ្សេងទៀត។ សារជាតិកំណត់ភាវៈ។ ដូច្នេះ ភាវៈ ដែលមានសារជាតិមានកំណត់ព្រំដែន។ ចំពោះព្រះជាម្ចាស់វិញ សារជាតិរបស់ព្រះអង្គជាអត្តិភាពរបស់ព្រះអង្គតែម្តង។ ដូច្នេះ ព្រះជាម្ចាស់គ្មានកំណត់ព្រំដែន។

២. សុក្រឹតភាព (Act) និង សក្តានុភាព (Potency)

សុក្រឹតភាព៖ អ្វីដែលមានលក្ខណៈល្អឥតខ្ចោះ។ សព្វគ្រប់អស់ហើយ។ ព្រះជាម្ចាស់គ្រប់លក្ខណៈតែម្តង បានជាព្រះអង្គក៏មិនចម្រើនឡើង ឬមិនប្រែប្រួល។ ព្រះជាម្ចាស់ល្អឥតស្ចោះ ដ្បិតព្រះអង្គជាអត្តិភាព និងជាប្រភពនៃអ្វីៗទាំងអស់។

សក្តានុភាព៖ ដែលអាចមានលក្ខណៈពេញលេញ ដែលកំពុងតែទៅដល់គោលដៅ (ភាពល្អឥតខ្ចោះ) របស់ខ្លួន៖ ឧ. កូនក្មេងមានសក្តានុភាពទៅជាមនុស្សពេញវ័យ ឬគ្រាប់ពូជមានសក្តានិភាពទៅជាដើមឈើ។ ដោយសារសក្តានុភាព ភាវៈអាចប្រែប្រួលបាន។

អ្វីៗទាំងអស់ប្រែប្រួលជានិច្ច ដ្បិតភាវៈនីមួយៗមានសក្តានុភាព។ សក្តានុភាពនាំភាវៈឱ្យទៅជាភាវៈដ៏ពេញលេញ។ ភាវៈនីមួយៗដើរឆ្ពោះទៅលក្ខណៈឥតខ្ចោះរបស់ខ្លួន ជាគោលដៅចុងក្រោយនៃអ្វីៗទាំងអស់។ សក្តានុភាពធ្វើឱ្យភាវៈនីមួយៗអាចប្រែប្រួល និងអាចទៅមុខបាន។ ការប្រែប្រួល = ឆ្លងពីភាពមិនគ្រប់ដល់ភាពឥតខ្ចោះ។ ភាវៈនីមួយៗប្រែប្រួលទាំងស្រុង (កើត និងស្លាប់) ឬតាមលក្ខណៈខ្លះៗតែប៉ុណ្ណោះ (ឧ. ផ្លាស់ប្តូរពណ៌ ឬផ្លាស់ប្តូរអារម្មណ៍...)។ មានតែព្រះជាម្ចាស់ទេ ដែលមិនប្រែប្រួល ព្រោះព្រះអង្គពេញលក្ខណៈរួចស្រេចទៅហើយ។

៣. សារធាតុ (Substance) និងលក្ខណៈបន្ថែម (Accidents)

សារធាតុ៖ លក្ខណៈសំខាន់ជាងគេនៃភាវៈមួយ។

សារធាតុរបស់សត្វ = សត្វ គឺជាភាវៈ ដែលចិញ្ចឹមជីវិត ចម្រើនឡើង បន្តពូជ មានបំលាសទី និងមានវិញ្ញាណទាំង៥។

សារធាតុរបស់មនុស្ស = មនុស្ស គឺជាសត្វ ដែលមានប្រាជ្ញា និងឆន្ទះ៖ អាចស្គាល់ និងស្រលាញ់ព្រះជាម្ចាស់។

សារធាតុរបស់ព្រះជាម្ចាស់ = ព្រះអង្គមានអត្តិភាព។

លក្ខណៈបន្ថែម៖ លក្ខណៈសម្គាល់របស់ភាវៈមួយ (ឧ. ពណ៌ ឬទម្ងន់ ឬកម្ពស់ ជាដើម...)។ លក្ខណៈនោះអាចធ្វើឱ្យភាវៈនេះផ្លាស់ប្តូរបន្តិចបន្តួចតែប៉ុណ្ណោះ (ឧ. ប្តូរពណ៌របស់ឡានមួយ) ឬទាំងស្រុងតែម្តង (ឧ. នៅពេលស្លាប់ សត្វបានទៅជាបាក់តេរី)។

ក្នុងភាវៈនីមួយៗ មានការប្រែប្រួលមិនសូវសំខាន់ (= ប្តូរពណ៌ ឬទម្ងន់...) ហើយមានការប្រែប្រួលខាងសារធាតុ (= សំខាន់បំផុត ដែលធ្វើឱ្យភាវៈនេះផ្លាស់ប្ដូរទាំងស្រុង)៖ ឧ. ផ្លែស្វាយផ្លាស់ប្តូរបន្តិចម្តងៗរហូតដល់ទុំ មានការផ្លាស់ប្តូរពណ៌ រសជាតិ... ប៉ុន្តែ ផ្លែនេះនៅតែជាផ្លែស្វាយ។ នៅពេលដែលយើងពិសាស្វាយនេះ​ ផ្លែនេះផ្លាស់ប្តូរទាំងស្រុង លែងទៅជាផ្លែស្វាយទៀតទេ។ ការផ្លាស់ប្តូរសំខាន់ៗ (ខាងសារធាតុ) មានពីរយ៉ាង៖ ការបង្កើត និងការស្លាប់។ ទាំងពីររួមជាមួយគ្នា (នៅពេលដែលយើងពិសាស្វាយ ស្វាយក្លាយទៅជាចំណីអាហារក្នុងខ្លួនខ្ញុំ៖ ផ្លែស្វាយ “ស្លាប់” ឯចំណីអាហារក៏ “កើត”)។

៤. ទម្រង់ (Form) និង រូបធាតុ (Matter)

ទម្រង់៖ លក្ខណៈនៃភាវៈ ដែលធ្វើឱ្យភាវៈទៅជាភាវៈនេះ ឬភាវៈនោះ៖ ឧ. ព្រលឹងជាទម្រង់នៃរូបកាយ ធ្វើឱ្យមនុស្សមានលក្ខណៈជាមនុស្ស។ បើគ្មានព្រលឹងទេ មនុស្សមិនមែនជាមនុស្សតែម្តង។

រូបធាតុ៖ ដែលមានធាតុ / រូបកាយ។ ដែលអាចមើលឃើញ និងប៉ះពាល់។ អ្វីដែលទទួលទម្រង់មួយ។ មានតែសត្វលោកខាងវិញ្ញាណ ដែលគ្មានរូបធាតុ (ឧ. ទេវទូត)។

ភាវៈនីមួយៗ (ក្រៅពីសត្វលោកខាងវិញ្ញាណសុទ្ធ ដូចជាទេវទូត) មានរូបធាតុ និងទម្រង់៖ ឧ. រូបចម្លាក់របស់នាងម៉ារី មានរូបធាតុជាថ្ម (ឬឈើ) ហើយមានទម្រង់ (រូបរាងម្យ៉ាង) របស់នាងម៉ារី។ ទម្រង់ធ្វើឱ្យរូបធាតុនៃភាវៈទៅជាភាវៈនេះ (ឧ. ឈើ) ឬភាវៈនោះ (ឧ. ថ្ម)។ ពេលមានការប្រែប្រួលសំខាន់ៗ (ខាងសារធាតុ) រូបធាតុទទួលទម្រង់ផ្សេងមួយទៀត។ ហេតុនេះហើយ បានជាភាវៈទាំងអស់ ដែលមានរូបកាយ (រូបធាតុ) អាចស្លាប់ ឬកើតមក។

៥. ធម្មជាតិ (Nature) និង ហួសពីធម្មជាតិ (Surnatural)

ធម្មជាតិ៖ រចនាសម្ពន្ធរបស់ភាវៈ នៅពេលដែលព្រះជាម្ចាស់បង្កើតវា៖ ឧ. មនុស្សជាសត្វ ដែលមានប្រាជ្ញា និងឆន្ទៈ។

ហួសពីធម្មជាតិ៖ អ្វីដែលព្រះជាម្ចាស់បន្ថែមឱ្យមនុស្សទទួល ក្រោយពីបានបង្កើតគេ។ គឺសេចក្ដីនៃជំនឿ ដែលព្រះជាម្ចាស់សម្ដែងឱ្យមនុស្សស្គាល់ និងព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោសរបស់ព្រះអង្គ ដែលប្រោសមនុស្សឱ្យបានវិសុទ្ធ។ ដោយសារលក្ខណៈហួសពីធម្មជាតិ មនុស្សអាចទៅជាបុត្រធីតារបស់ព្រះជាម្ចាស់។

• ១. ភាពហួសធម្មជាតិមិនបំផ្លាញធម្មជាតិ៖ ព្រះជាម្ចាស់ពុំមានព្រះហឫទ័យបំផ្លាញមនុស្ស ដែលព្រះអង្គបានបង្កើត។
• ២. ប្រសិនបើគ្មានធម្មជាតិ ភាពហួសធម្មជាតិមិនអាចធ្វើអ្វីបានឡើយ៖ បើមនុស្សមិនយល់ ឬពុំមានឆន្ទៈអ្វីសោះ ធ្វើដូចម្ដេចឱ្យគេយល់ និងទទួលព្រះជាម្ចាស់បាន?
• ៣. ភាពហួសធម្មជាតិធ្វើឱ្យធម្មជាតិបានពេញលក្ខណៈ៖ ព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោសរបស់ព្រះអង្គនាំមនុស្សឱ្យបានពេញលក្ខណៈ គឺឱ្យទៅជាបុត្រធីតារបស់ព្រះអង្គ។

Who is St. Thomas Aquinas?
១. តើសន្តថូម៉ាស អាគីណាសជានរណា?

សន្តថូម៉ាស អាគីណាស កើតនៅឆ្នាំ១២២៥ នៅប្រទេសអ៊ីតាលី ក្នុងក្រុមគ្រួសារអភិជន។ គាត់ជាកូនពៅនៃបងប្រុស៩នាក់។ ពេលគាត់មានអាយុ៥ឆ្នាំ គាត់ទៅរៀននៅអារាមក្រុមបុព្វជិត បេនេឌីកតូ (Benedicto)។ ក្រោយមក ពេលគាត់អាយុ១៦ឆ្នាំ គាត់ទៅរៀននៅមហាវិទ្យាល័យ។ នៅទីនោះ គាត់បានជួបក្រុមបុព្វជិត ដែលទើបនឹងកើត ហើយដែលមានឈ្មោះថា ដូមីនីកូ (Dominico) ហើយគាត់បានសម្រេចចិត្តចូលបួសជាមួយពួកគេ។

ទោះបីក្រុមគ្រួសារចង់ឱ្យគាត់ទៅជាមេប្រធានអារាម បេនេឌីកតូ ថូម៉ាសនៅតែចង់ចូលបួសជាមួយក្រុម ដូមីនីកូ ហើយបានទៅរៀននៅទីក្រុងប៉ារីស។ នៅទីនោះ គាត់រៀនជាមួយសន្ត អាលបែរ ដ៏ប្រសើរ (Albert the great) ដែលជាគ្រូទេវវិទ្យាដ៏ល្បីល្បាញនៅសម័យនោះ។ នៅឆ្នាំ១២៥៦ សន្តថូម៉ាសប្រឡងជាប់ និងទៅជាគ្រូបង្រៀនពេញលេញ។ គាត់ជួយបង្រៀន នៅមហាវិទ្យាល័យជាច្រើន នៅទ្វីបអឺរ៉ុប រហូតដល់បង្រៀនសម្ដេចប៉ាបផងដែរ។

សន្តថូម៉ាសជាសន្តបុគ្គលដ៏អស្ចារ្យម្នាក់។ នៅពេលដែលគេរករឿងគាត់អំពីទេវវិទ្យា គេធ្លាប់ឃើញគាត់ទូលអង្វរព្រះជាម្ចាស់ សូមឱ្យព្រះអង្គប្រទានពរដល់សត្រូវរបស់គាត់។ ថ្ងៃមួយ គាត់បានយល់សប្តិឃើញព្រះយេស៊ូ ដែលមានព្រះបន្ទូលមកគាត់ថា៖ “ថូម៉ាស! អ្នកបានសរសេរយ៉ាងត្រឹមត្រូវអំពីខ្ញុំ។ តើអ្នកចង់បានរង្វាន់អ្វី?”។ ថូម៉ាសបានឆ្លើយថា៖ “គ្មានអ្វីក្រៅពីព្រះអង្គទេ”។

អស់មួយជីវិត ថូម៉ាសបានសរសេរសៀវភៅរាប់មិនអស់ ប៉ុន្តែ គាត់បានបង្ហើយជីវិតរបស់គាត់ ដោយស្ងៀមស្ងាត់៖ នៅឆ្នាំ១២៧៣ គាត់មានបទពិសោធន៍ខាងផ្លូវវិញ្ញាណ ធ្វើឱ្យគាត់ឈប់សរសេរតែម្តង។ ពេលគេសួរគាត់ថា៖ “ហេតុអ្វីបានជាលោកមិនសរសេរទៀតទេ?” គាត់បានឆ្លើយថា៖ “បើប្រៀបធៀបនឹងអ្វីដែលខ្ញុំបាននិមិត្តឃើញអំពីព្រះជាម្ចាស់ អ្វីៗទាំងអស់ ដែលខ្ញុំបានសរសេរដូចជាចំបើង”។ សន្តថូម៉ាសទទួលមរណភាពនៅឆ្នាំ១២៧៤ នៅពេលកំពុងបម្រើព្រះសហគមន៍។

សម្ដេចប៉ាបបានប្រកាសថា គាត់ជាសន្តបុគ្គលម្នាក់ ដោយសារការសិក្សា និងភាពដ៏វិសុទ្ធរបស់គាត់។ សន្តថូម៉ាសល្បីល្បាញ ព្រោះគាត់មានប្រាជ្ញាញ្ញាណដ៏អស្ចារ្យ ដែលយើងអាចដឹងតាមរយៈទស្សនៈវិជ្ជា និងទេវវិទ្យារបស់គាត់។ មរតករបស់សន្តថូម៉ាសបានជួយព្រះសហគមន៍ ដោយប្រៀបធៀបមិនបាន។ គាត់ល្បីល្បាញ ព្រោះគាត់ជាមនុស្សដ៏វិសុទ្ធម្នាក់។ គេធ្លាប់ដាក់ឈ្មោះលើគាត់ថា ជាបណ្ឌិតនៃពួកទេវទូត។ តាមការពិត សន្តថូម៉ាសជាគ្រូបណ្ឌិតសម្រាប់ព្រះសហគមន៍ទាំងមូល។ គាត់ណែនាំគ្រីស្តបរិស័ទឱ្យស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់ តាមរបៀបច្បាស់លាស់ និងត្រឹមត្រូវ។

Faith and reason
២. តើជំនឿ និងប្រាជ្ញាប្លែកពីគ្នាយ៉ាងដូចម្ដេច?

តើយើងជាគ្រីស្តបរិស័ទជឿរឿងផ្ដេសផ្ដាស ឬទេ? តើជំនឿប្រឆាំងនឹងប្រាជ្ញា ឬទេ? ជំនឿផ្ទុយពីប្រាជ្ញា ឬទេ? សន្តថូម៉ាសជួយឱ្យយើងរិះគិតអំពីសំណួរនេះ។

មុនដំបូង យើងត្រូវនឹកគិតអំពីកំហុសធំៗបីយ៉ាង ដែលយើងធ្លាប់ធ្វើពេលរិះគិតអំពីទំនាក់ទំនងរវាងជំនឿ និងប្រាជ្ញា៖

• ១. សង្ស័យនិយម (Skepticism)៖ យើងស្មានថា ជំនឿគ្មានហេតុផល ជំនឿប្រឆាំងនឹងប្រាជ្ញា។ គេធ្លាប់និយាយថា៖ “យើងមិនអាចបង្ហាញភស្តុតាងអំពីជំនឿ បានជាគ្មានហេតុផលត្រឹមត្រូវ” ។
• ២. ជំនឿនិយម (Fideism)៖ ផ្ទុយទៅវិញ មានគេនិយាយថា “ពិតមែន! ជំនឿប្រឆាំងនឹងប្រាជ្ញា ប៉ុន្តែ គ្មានបញ្ហាទេ។ គ្រាន់តែជឿ បានហើយ!។ ព្រះគម្ពីរបង្រៀនសេចក្ដីនៃជំនឿ បានហើយ! មិនចំបាច់យកអ្វីផ្សេងទៀត ដូចជាប្រាជ្ញា ដើម្បីស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់! មិនបាច់យកប្រាជ្ញា ឬវិទ្យាសាស្រ្តមកជួយទេ!”។
• ៣. បុគ្គលនិយម (Subjectivism)៖ អ្នកផ្សេងទៀត អះអាងថា ជំនឿពឹងផ្អែកលើម្នាក់ៗ។ ជំនឿជាសេចក្ដីពិតសម្រាប់ខ្លួនគេតែប៉ុណ្ណោះ។ ជំនឿជារឿងឯកជន ដែលស្ថិតតែក្នុងដួងចិត្តរៀងៗខ្លួន ហើយដែលមិនប៉ះពាល់នឹងអ្នកដទៃ។

សន្តថូម៉ាសធ្លាប់ឆ្លើយតបថា៖

• ១. ជំនឿ និងប្រាជ្ញាមិនអាចប្រឆាំងនឹងគ្នាបានឡើយ ដ្បិតជំនឿ និងប្រាជ្ញាចេញពីប្រភពតែមួយ។ ព្រះជាម្ចាស់ជាប្រភពនៃអ្វីៗទាំងអស់ ព្រះអង្គជាប្រភពនៃប្រាជ្ញាផង និងជាពន្លឺនៃជំនឿផង។ ដូច្នេះ ប្រាជ្ញា និងជំនឿមកពីព្រះជាម្ចាស់តែមួយ ហើយសេចក្ដីពិតមានតែមួយដែរ បានជាយើងអាចដឹងច្បាស់ថា ប្រាជ្ញា និងជំនឿមិនអាចប្រឆាំងនឹងគ្នា។ សេចក្ដីពិតមិនអាចប្រឆាំងនឹងសេចក្ដីពិតបានឡើយ។ បើសេចក្ដីណាមួយខាងជំនឿប្រឆាំងនឹងប្រាជ្ញា បានសេចក្ដីថា យើងបានរិះគិតមិនត្រូវ ឬយើងមិនបានយល់អំពីសេចក្ដីនៃជំនឿនេះឯង។
• ២. ជំនឿរបស់គ្រីស្តបរិស័ទមានហេតុផលច្បាស់លាស់។ តាមការពិត ជារៀងរាល់ថ្ងៃ យើងជឿសេចក្ដីផ្សេងៗដែលអ្នកផ្សេងប្រាប់មកយើង ហើយយើងជឿទុកចិត្តគេ (ឧ. កូនក្មេងម្នាក់ជឿទុកចិត្តលើឪពុកម្តាយរបស់វា ឬនិសិ្សតម្នាក់ជឿទុកចិត្តលើគ្រូបង្រៀន)។ អំពីជំនឿ យើងជឿទុកចិត្តព្រះជាម្ចាស់ ដែលជាសេចក្ដីពិតផ្ទាល់។ ព្រះជាម្ចាស់ប្រោសប្រទានទីសម្គាល់បញ្ជាក់ថា យើងអាចពឹងលើជំនឿរបស់យើងបាន។ ឧ. ការអស្ចារ្យ ដែលព្រះយេស៊ូបានប្រព្រឹត្ត ហើយដែលមនុស្សជាច្រើនបានឃើញ ឬប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ព្រះសហគមន៍ ដែលនៅតែមាននៅលើផែនដី តាំង​ពី២០០០ឆ្នាំហើយ ឬរបៀបរស់នៅរបស់គ្រីស្តបរិស័ទ...
• ៣. ប៉ុន្តែ ទោះបីយើងអាចយល់ហេតុផលនៃជំនឿក៏ដោយ ក៏ប្រាជ្ញារបស់យើងស្ថិតក្រោមសេចក្ដី ដែលព្រះជាម្ចាស់បានសម្ដែងឱ្យមនុស្សស្គាល់... ដូចជា៖ សភាពរបស់ព្រះយេស៊ូ ក្នុងឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់ផង និងជាមនុស្សផង ឬព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះត្រៃឯក... ជាសេចក្ដី ដែលយើងមិនអាចបង្ហាញភស្តុតាងតាមប្រាជ្ញា។ ប៉ុន្តែ ព្រះជាម្ចាស់សព្វព្រះហឫទ័យប្រោសប្រទានឱ្យអ្នកជឿទទួលសេចក្ដីទាំងអស់នោះ។ យើងអាចយល់ហេតុផលខ្លះៗតែប៉ុណ្ណោះនៃសេចក្ដីនៃជំនឿ ដែលព្រះជាម្ចាស់បានសម្ដែង។ យើងមិនអាចយល់សេចក្ដីនៃជំនឿនោះទាំងស្រុងបានឡើយ ដ្បិតសេចក្ដីនៃជំនឿលើសប្រាជ្ញាទៅទៀត។ ជំនឿសំខាន់ជាងប្រាជ្ញា ដ្បិតជំនឿជាសេចក្ដីហួសពីធម្មជាតិ ដែលមកពីព្រះជាម្ចាស់។​

Why read Saint Thomas?
៣. ហេតុអ្វី បានជាយើងគួររៀនអំពីសន្តថូម៉ាស?

មានគេធ្លាប់និយាយថា ទោះបីសន្តថូម៉ាសជាសន្តបុគ្គលដ៏អស្ចារ្យក៏ដោយ ក៏សព្វថ្ងៃ យើងត្រូវរិះគិតតាមរបៀបទំនើប និងតាមវិទ្យសាស្រ្តសម័យឥឡូវ។ ដោយប្រមូលចំណេះដឹងពីទស្សនវិជ្ជា និងជីវវិទ្យា យើងត្រូវបង្កើតទេវវិទ្យាថ្មី។ គេថា សន្តថូម៉ាសអាចនៅតែជាគំរូ ប៉ុន្តែ ទស្សនវិជ្ជា និងទេវវិទ្យារបស់គាត់ដូចជាហួសសម័យ។ តាមការពិត ប្រហែលជាអ្នកទាំងអស់នោះ និយាយមិនសូវត្រឹមត្រូវ។ របៀបគិតរបស់សន្តថូម៉ាសនៅតែមានតម្លៃដ៏លើសលប់ សម្រាប់មនុស្សលោកបច្ចុប្បន្នកាល។

សូមបងប្អូននឹកគិតអំពីទស្សនវិជ្ជារបស់សន្តថូម៉ាស។

• ១. សន្តថូម៉ាសគិតថា ជំនឿ និងប្រាជ្ញាមិនអាចប្រឆាំងនឹងគ្នាបានឡើយ។ ជំនឿមានហេតុផលត្រឹមត្រូវតាមប្រាជ្ញា។ សន្តថូម៉ាសបានរិះគិតអំពីអ្វី ដែលគាត់មើលឃើញក្នុងធម្មជាតិ អំពីពេលវេលា អំពីការប្រែប្រួលនៃអ្វីៗទាំងអស់... ចំណេះដឹងខាងទស្សនវិជ្ជាទាំងអស់នោះ មិនប្រឆាំងនឹងសេចក្ដីពិតទាំងប៉ុន្មាននៃជំនឿ។ ដោយសារថូម៉ាស យើងអាចយល់ថា ទស្សនវិជ្ជា វិទ្យាសាស្រ្តខាងធម្មជាតិ និងសេចក្ដីដែលព្រះជាម្ចាស់បានសម្ដែង រួមជាមួយគ្នាឆ្ពោះទៅសេចក្ដីពិតគ្រប់ប្រការ។ សន្តថូម៉ាសមិនបដិសេធវិទ្យាសាស្រ្តធម្មជាតិ ហើយគាត់មានចិត្តទូលាយទទួលសេចក្ដីនៃជំនឿ បានជាសម្រាប់គាត់ ជំនឿ និងប្រាជ្ញារួមជាមួយគ្នាក្នុងការស្វែងរកសេចក្ដីពិត។
• ២. និយមន័យអំពីមនុស្សតាមសន្តថូម៉ាសនៅតែមានតម្លៃសម្រាប់យើងដែរ។ គាត់បង្រៀនឱ្យយើងដឹងថា មនុស្សជាសត្វ ដែលមានប្រាជ្ញា។ ម្យ៉ាងទៀត យើងមិនមែនជាព្រលឹងវិញ្ញាណតែប៉ុណ្ណោះ។ យើងមិនមែនជារូបកាយតែប៉ុណ្ណោះ។ យើងជាព្រលឹងវិញ្ញាណផង យើងក៏ជារូបកាយផងដែរ។ សម្រាប់ថូម៉ាស ព្រលឹងជាទម្រង់នៃរូបកាយ ហើយមនុស្សជាការផ្សំរវាងលក្ខណៈខាងរូបធាតុ និងខាងវិញ្ញាណ។ នៅពេលដែលខ្ញុំគិត រូបកាយរបស់ខ្ញុំចូលរួមក្នុងការគិតនេះ ហើយនៅពេលដែលខ្ញុំប្រព្រឹត្តកិច្ចការ វិញ្ញាណ និងប្រាជ្ញារបស់ខ្ញុំចូលរួមក្នុងការធ្វើកិច្ចការនេះដែរ។ មនុស្សមិនគ្រាន់តែជាគ្រឿងតូចៗ ដែលប្រមូលផ្តុំគ្នាទេ។ មនុស្សមិនបែងចែកជាពីរ (រូបកាយ និងវិញ្ញាណ) ផងដែរ។
• ៣. សន្តថូម៉ាសបង្រៀនថា មនុស្សមានវិញ្ញាណទាំង៥ ដើម្បីស្គាល់អ្វីៗទាំងអស់។ ដូច្នេះ ចំពោះសន្តថូម៉ាស ព្រះជាម្ចាស់សម្ដែងព្រះអង្គតាមរយៈអ្វី ដែលយើងអាចដឹងតាមវិញ្ញាណទាំង៥។ ឧ. ពិភពលោកឆ្លុះបញ្ចាំងព្រះជាម្ចាស់៖ អ្វីៗទាំងអស់ជាទីសម្គាល់បង្ហាញព្រះជាម្ចាស់។ ក្នុងពិភពលោកយើងមានសត្វលោក និងវត្ថុផ្សេងៗពីគ្នាជាច្រើន។ តាមរយៈពិភពលោក សត្វលោក និងវត្ថុផ្សេងៗទាំងអស់នោះ ព្រះជាម្ចាស់សម្ដែងព្រះអង្គឱ្យយើងស្គាល់។ ម្យ៉ាងទៀត ព្រះជាម្ចាស់ប្រសូតជាមនុស្ស ដើម្បីឱ្យយើងអាចស្គាល់ព្រះអង្គបាន។ លើសពីនេះទៅទៀត ព្រះគ្រីស្តបានប្រោសប្រទានទីសម្គាល់ ដែលព្រះសហគមន៍ហៅថា អគ្គសញ្ញា ដើម្បីស្គាល់ព្រះអង្គកាន់តែច្បាស់ឡើងៗ។ ដូច្នេះ ​យើងអាចមានទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងព្រះជាម្ចាស់តាមរយៈធម្មជាតិរបស់ខ្លួន (វិញ្ញាណទាំង៥)។ ឱ្យតែយើងចេះមើលឃើញ និងមានចិត្តទូលាយ យើងអាចរកឃើញព្រះជាម្ចាស់បាន។

អ្វីៗទាំងអស់នោះបង្ហាញថា ការប្រៀនប្រដៅរបស់សន្តថូម៉ាសនៅតែមានតម្លៃសម្រាប់យើងសព្វថ្ងៃ ទោះជាយើងជាអ្នកជឿ ឬមិនជឿក៏ដោយ ឱ្យតែយើងប្រើប្រាជ្ញា ដោយមានចិត្តស្មោះត្រង់ និងទូលាយ។

What is the Summa?
៤. អ្វីទៅជាក្បួនទេវវិទ្យា?

សន្តថូម៉ាសបានសរសេរក្បួនទេវវិទ្យាអស់រយៈពេល១២ឆ្នាំ ជាស្នាដៃដ៏អស្ចារ្យជាងគេរបស់គាត់។ គាត់បានសរសេរសៀវភៅនេះ ដើម្បីជួយបង្រៀនទេវវិទ្យាឳ្យនិស្សិតថ្មីៗនៃក្រុមអ្នកបួសរបស់គាត់។

សន្តថូម៉ាសរៀបចំសៀវភៅរបស់គាត់ ដោយមានសណ្ដាប់ធ្នាប់ច្បាស់លាស់។ គាត់មានរបៀបរៀបរយត្រឹមត្រូវ ហើយមានគរុកោសល្យ ដើម្បីជួយណែនាំអ្នកអានឱ្យបានល្អ។ មានបីភាគ ដែលចែកជា៦៣១សំណួរ និង៣០០០ប្រការផ្សេងៗ៖

១. ភាគទី១ (Prima Pars) ចាប់ផ្តើមពន្យល់អំពីរបៀបបង្រៀន ហើយសួរសំណួរជាច្រើនអំពីព្រះជាម្ចាស់៖ លក្ខណៈរបស់ព្រះជាម្ចាស់ ជាព្រះត្រៃឯក។ ក្រោយមក គាត់រិះគិតអំពីអ្វីដែលចេញមកពីព្រះជាម្ចាស់ គឺពិភពលោក ទេវទូត មនុស្ស ហើយរបៀប ដែលព្រះជាម្ចាស់ណែនាំអ្វីៗទាំងអស់។

២. ភាគទីពីរបង្រៀនអំពីរបៀបរស់នៅត្រឹមត្រូវ ដើម្បីបានទៅជាបុត្រធីតារបស់ព្រះជាម្ចាស់៖ វគ្គទីមួយ​ (Prima Secundae) និយាយអំពីគ្រឹះនៃសីលធម៌៖ សុភមង្គល កិច្ចការរបស់មនុស្ស តណ្ហា ទម្លាប់ គុណធម៌ ព្រះអំណោយទាន និងផលផ្លៃនៃព្រះវិញ្ញាណ បាបធម៌ បាប វិន័យ ហើយព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោស។ វគ្គទីពីរ (Secunda Secundae) និយាយអំពីគុណធម៌នៃសីលធម៌៖ ជំនឿ សេចក្ដីសង្ឃឹម សេចក្ដីស្រលាញ់ ការប្រុងប្រយ័ត្ន សេចក្ដីសុចរិត កម្លាំងក្លាហាន និងការចេះប្រមាណ។ មានព្រះអំណោយទាន និងដំណាក់កាលនៃជីវិតផងដែរ។

៣. ភាគទីបី (Tertia Pars) និយាយអំពីព្រះគ្រីស្ត និងអគ្គសញ្ញានានា ដែលជាមធ្យោបាយ ដើម្បីត្រឡប់ទៅរកព្រះជាម្ចាស់វិញ។ សន្តថូម៉ាសគ្មានពេល ដើម្បីបង្ហើយភាគទីបី។ មានលេខាម្នាក់បានជួយប្រមូលឯកសាររបស់ថូម៉ាស ក្នុងសៀវភៅមួយទៀត ដែលគេហៅថា “សៀវភៅបន្ថែម”។

យើងអាចយល់ថា មានការ ចេញ - ចូលមកវិញ (exitus-reditus) ក្នុងរចនាសម្ពន្ធនៃក្បួនទេវវិទ្យា៖ ថូម៉ាសចាប់ផ្ដើមសិក្សាអំពីព្រះជាម្ចាស់ និងសត្វលោក ដែលចេញមកពីព្រះអង្គ។ ក្រោយមក សត្វលោកទាំងអស់ត្រលប់ទៅឯព្រះអង្គវិញ តាមរយៈរបៀបរស់នៅ ព្រះគ្រីស្ត និងអគ្គសញ្ញា។

Read the Summa
៥. ធ្វើយ៉ាងដូចម្ដេច ដើម្បីអានក្បួនទេវវិទ្យា?

ជាទូទៅ យើងពិបាកអានសន្តថូម៉ាស ដ្បិតមានឧបសគ្គជាច្រើន៖

១. ដំបូង មានពាក្យឯកទេសជាច្រើន ដ្បិតសន្តថូម៉ាសមានបំណងចង់ពន្យល់អ្វីៗទាំងអស់ឱ្យបានច្បាស់លាស់៖ វិចារណវិញ្ញាណ ភាវៈ ទម្រង់... តើអ្វីៗទាំងអស់នោះ មានអត្ថន័យយ៉ាងដូចម្ដេច?

២. ក្រោយមក យើងមិនដឹងថា ត្រូវអានយ៉ាងដូចម្ដេច? បើខ្ញុំមានសំណួរអំពីព្រះគ្រីស្ត (ចម្លើយក្នុងភាគទី៣) តើខ្ញុំត្រូវអានភាគទី១ និងភាគទី២ទុកជាមុន ឬទេ? ឧ. បើខ្ញុំចង់យល់អំពីព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោស គួររៀនអំពីព្រះត្រៃឯក មនុស្ស ព្រះគ្រីស្ត និងជីវិតនៅស្ថានបរមសុខ ដ្បិតអ្វីៗទាំងអស់ទាក់ទងនឹងគ្នា។ ហេតុនេះ គួររៀនខ្លះអំពីទេវវិទ្យា និងទស្សនវិជ្ជាទុកជាមុនសិន។ ក្រោយមក ត្រូវខឹតខំអាន និងព្យាយាមយល់។ ក៏ប៉ុន្តែ បើយើងចាប់អារម្មណ៍អំពីសំណួរមួយ យើងអាចអានចម្លើយរបស់ថូម៉ាសក្នុងសៀវភៅតែម្តងផងដែរ។

ធ្វើយ៉ាងដូចម្ដេច ដើម្បីយល់អំពីរចនាសម្ពន្ធនៃសំណួរនីមួយៗ? ដំបូង សន្តថូម៉ាសសួរសំណួរមួយ។ ក្រោយមក គាត់លើកអំណះអំណាងផ្សេងៗ ដែលជំទាស់នឹងចម្លើយរបស់គាត់ (Objections)។ សេចក្ដីជំទាស់ភាគច្រើននោះ មកពីទស្សនវិជ្ជាបុរាណ។ ក្រោយមក សន្តថូម៉ាសប្រឆាំងនឹងការជំទាស់ដោយយកព្រះគម្ពីរ ឬបិតាព្រះសហគមន៍ធ្វើជាទីពឹង (Sed Contra)។ ក្រោយមកទៀត សន្តថូម៉ាសពន្យល់ចម្លើយរបស់គាត់ (Corpus) ហើយទីបញ្ចប់ គាត់ឆ្លើយតបនឹងការជំទាស់ (Replies)។

The science of theology
៦. អ្វីទៅជាទេវវិទ្យា?

ទេវវិទ្យាជាការសិក្សាអំពីព្រះជាម្ចាស់ និងសេចក្ដីនៃជំនឿទាំងប៉ុន្មាន ដែលព្រះជាម្ចាស់បានសម្ដែងអោយយើងស្គាល់។ មានប្រយោជន៍អ្វី? តើទេវវិទ្យាជាវិទ្យាសាស្រ្ត ដែលយើងអាចជឿទុកចិត្តបាន?

សន្តថូម៉ាសសួរសំណួរនេះ ដោយពន្យល់អំពីអត្ថន័យនៃពាក្យ “វិទ្យាសាស្រ្ត”។ គាត់យកគំនិតរបស់លោកទស្សនវិទូ អរីស្តូត (Aristote)។ វិទ្យា​​​​​​​សាស្រ្តជាចំណេះដឹងជាក់ស្ដែង និងពិតប្រាកដ ដើម្បីយល់អំពីអ្វីមួយ។

ឧ. ជីវវិទូសិក្សាអំពីសត្វលោក ដែលមានជីវិត។ អ្នកវិទ្យាសាស្រ្តខាងសីលធម៌សិក្សាអំពីកិច្ចការ និងរបៀបរស់នៅរបស់មនុស្ស។ ទស្សនវិទូសិក្សាអំពីអ្វីដែលមានអត្តិភាព ជាវិទ្យសាស្រ្តនៃភាវៈ។

យើងអាចសិក្សាអំពីអ្វីៗទាំងអស់នោះ ដោយប្រើប្រាជ្ញា។ ដូច្នេះ សន្តថូម៉ាសសួរថា៖ “តើទេវវិទ្យាជាវិទ្យសាស្រ្តដែរ ឬទេ?”។

១. ទេវវិទូសិក្សាអំពីព្រះជាម្ចាស់ ដែលសម្ដែងព្រះអង្គឱ្យមនុស្សស្គាល់ នៅក្នុងអង្គព្រះគ្រីស្ត។ សន្តថូម៉ាសអះអាងថា ទេវវិទ្យាជាវិទ្យាសាស្រ្ត ដែលសិក្សាអំពីសេចក្ដីនៃជំនឿ ដែលព្រះជាម្ចាស់បានសម្ដែងឱ្យមនុស្សស្គាល់ នៅក្នុងអង្គព្រះគ្រីស្ត តាមរយៈព្រះសហគមន៍។ ប៉ុន្តែ ទេវវិទ្យាជាវិទ្យសាស្រ្តពិសេស ដ្បិតគោលលទ្ធិនៃទេវវិទ្យាមិនមែនមកពីបទពិសោធន៍ ឬចំណេះដឹងទូទៅ ដែលមានក្នុងពិភពលោក និងធម្មជាតិ។​ គោលលទ្ធិទេវវិទ្យាមកពីខាងលើ គឺមកពីព្រះជាម្ចាស់តែម្តង។

ឧ. តើយើងដឹងថា ព្រះគ្រីស្តមានឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់ផង និងជាមនុស្សផង យ៉ាងដូចម្ដេច? យើងដឹងសេចក្ដីនេះ ដោយសារជំនឿ ដែលមកពីព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោសរបស់ព្រះជាម្ចាស់។ យ៉ាងណាមិញ យើងដឹងថា ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះត្រៃឯក ដោយព្រះអង្គសព្វព្រះហឫទ័យសម្ដែងឱ្យយើងដឹង។ ដូច្នេះ យើងដឹងសេចក្ដីពិតនៃជំនឿ មិនមែនមកពីទស្សនវិជ្ជា ឬវិទ្យសាសស្រ្តខាងធម្មជាតិ ប៉ុន្តែ មកពីព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធប្រទានឱ្យយើងដឹង។

ហេតុនេះ ព្រះជាម្ចាស់ណែនាំយើង ហួសពីធម្មជាតិ និងហួសពីប្រាជ្ញារបស់យើង ដើម្បីឱ្យយើងស្គាល់ និងរួមរស់ជាមួយព្រះអង្គ។ បើយើងចង់ជាប់នឹងប្រាជ្ញារបស់ខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះ យើងដូចជាដកខ្លួនឯងចេញពីការស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់ និងសេចក្ដីពិតគ្រប់ប្រការ ដ្បិតប្រាជ្ញាមនុស្សមានកំណត់ព្រំដែន។ ម្យ៉ាងទៀត ព្រះជាម្ចាស់លើសពីធម្មជាតិរបស់មនុស្ស! ដូច្នេះ ទេវវិទ្យាជាវិទ្យសាស្រ្ត ប៉ុន្តែ ដែលមកពីព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោសរបស់ព្រះជាម្ចាស់។ ក្រោយមក ព្រះអង្គប្រោសប្រទានឱ្យយើងសិក្សាអំពីព្រះអង្គ ដោយប្រើប្រាជ្ញា។ យើងត្រូវតែជឿសិន រួចហើយ យើងនឹងរិះគិតអំពីជំនឿនេះ​ដោយប្រើប្រាជ្ញា និងទស្សនវិជ្ជា។

២. សេចក្ដីនៃជំនឿ ដែលព្រះជាម្ចាស់ប្រោសប្រទានឱ្យយើង ស្របតាមចំណេះដឹងទាំងប៉ុន្មាន ដែលយើងទទួលដោយសិក្សាធម្មជាតិតាមវិទ្យាសាស្រ្ត។ ដូច្នេះ សេចក្ដីពិតនៃជំនឿមិនដែលប្រឆាំងនឹងប្រាជ្ញារបស់យើង។ មិនដែលសោះ! សេចក្ដី ដែលព្រះជាម្ចាស់សម្ដែង ជាសេចក្ដីហួសពីធម្មជាតិ។ ប៉ុន្តែ សេចក្ដីនោះ មិនប្រឆាំងនឹងធម្មជាតិ។ ព្រះជាម្ចាស់ជួយយើងឱ្យទទួលចំណេះដឹងហួសពីធម្មជាតិនេះ ដើម្បីយល់ថា ជំនឿមានហេតុផលត្រឹមត្រូវស្របតាមប្រាជ្ញា។

ឧ. តាមប្រាជ្ញា យើងអាចបង្ហាញភស្តុតាងថា មានព្រះជាម្ចាស់។ ជំនឿបញ្ជាក់សេចក្ដីនេះ។ ទីបញ្ចប់ ព្រះជាម្ចាស់ប្រទានទីសម្គាល់ផ្សេងៗ ដើម្បីពង្រឹងជំនឿនេះ និងសម្ដែងសេចក្ដីពិតគ្រប់ប្រការ (យើងមិនគ្រាន់តែដឹងថា មានព្រះជាម្ចាស់ទេ ថែមទាំងយើងស្គាល់លក្ខណៈរបស់ព្រះអង្គជាព្រះត្រៃឯក)។

ដូច្នេះ យើងជឿមកពីព្រះជាម្ចាស់សម្ដែងព្រះអង្គ... ហើយយើងបង្កើតវិទ្យាសាស្រ្ត (ទេវវិទ្យា) ដើម្បីយល់អំពីហេតុផលនៃជំនឿ។ លើសពីនេះទៅទៀត ព្រះជាម្ចាស់ជួយបំភ្លឺយើង ដោយប្រោសប្រទានទីសម្គាល់ផ្សេងៗ។

៣. ទោះបីយើងមានជំនឿ យើងមិនអាចយល់អំពីព្រះជាម្ចាស់ឱ្យបានពេញលេញ ជាពិសេសនៅក្នុងលោកនេះ ដ្បិតព្រះអង្គលើសអ្វីៗទាំងអស់ ព្រះអង្គក៏ជាអាថ៌កំបាំងដ៏អស្ចារ្យ ហួសពីប្រាជ្ញារបស់មនុស្ស។ ប៉ុន្តែ ដោយ​​សារ​ជំនឿ យើងអាចស្គាល់លក្ខណៈខ្លះៗរបស់ព្រះអង្គ។ ការស្គាល់លក្ខណៈទាំងអស់នោះ ត្រូវជម្រុញយើងឱ្យអធិដ្ឋាន និងរីកចម្រើនខាងវិញ្ញាណ ដើម្បីរួមរស់ជាមួយព្រះជាម្ចាស់។

 Is reality consistent?
៧. តើយើងអាចស្គាល់សេចក្ដីពិត ឬទេ?

តើមនុស្សយើងអាចស្គាល់សេចក្ដីពិត ឬទេ? នេះជាសំណួរដ៏សំខាន់ ដែលមនុស្សគ្រប់សម័យ ធ្លាប់សួរ។

នៅសម័យបុរាណ ទស្សនវិទូក្រិកបានជួយបង្កើតមុខវិជ្ជាផ្សេងៗ ដូចជាគណិតវិទ្យា វេជ្ជសាស្រ្ត រូបវិទ្យា ជាដើម។ តាមសន្តថូម៉ាស មុខវិជ្ជានីមួយៗជាវិទ្យាសាស្រ្ត ហើយវិទ្យាសាស្រ្តនីមួយៗសិក្សាអំពីពិភពលោកតាមលក្ខណៈរៀងៗខ្លួននៃមុខវិជ្ជាទាំងអស់នោះ។ គណិតវិទ្យាសិក្សាអំពីចំនួន វេជ្ជសាស្រ្តអំពីសុខភាព រូបវិទ្យាអំពីចលនា។ បើមុខវិជ្ជានីមួយៗសិក្សាអំពីចំណេះដឹងមួយផ្នែកៗ តើមានមុខវិជ្ជាណាមួយ ដែលអាចសិក្សាអំពីភាវៈផ្ទាល់? ទស្សនវិទូ អារីស្តូត ហៅមុខវិជ្ជានេះថា អស្តិរូបវិទ្យា (Metaphysics)។ អស្តិរូបវិទ្យាមានគោលដៅសិក្សាអំពីដើមហេតុនៃអ្វីៗទាំងអស់។ អស្តិរូបវិទ្យាមានគោលការណ៍ ដូចគណិតវិទ្យាមានគោលការណ៍ដែរ។ ក្នុងចំណោមគោលការណ៍ទាំងប៉ុន្មាននៃអស្តិរូបវិទ្យា មានគោលការណ៍មួយដ៏សំខាន់ ដែលអះអាងថា សេចក្ដីពិតមិនអាចផ្ទុយនឹងសេចក្ដីពិត។

ឧ. គ្មាននរណាម្នាក់អាច មានជីវិត និងស្លាប់ ក្នុងពេលជាមួយគ្នា បានឡើយ។
ឧ. គ្មាននរណាម្នាក់អាចមានកម្ពស់ ១.៥០ម និងមានកម្ពស់ ០.៥០ម នៅពេលតែមួយ បានឡើយ។
ឧ. គ្មានបាល់ណាមួយអាចមានពណ៌ក្រហម និងមានពណ៌ខ្មៅ នៅពេលតែមួយ បានឡើយ។

លោកអារីស្តូតប្រាប់ថា គោលការណ៍នេះ ជាគោលការណ៍ដំបូង។ គោលការណ៍នេះ ច្បាស់ហើយ។ មិនបាច់បង្ហាញភស្តុតាងអំពីហេតុផលនៃគោលការណ៍នេះ។

ឧ. ប៉ូលីសសង្ស័យថា មានម្នាក់ជាចោរ ព្រោះម្នាក់នេះឯងនៅក្នុងហាង ម៉ោង៧ថ្ងៃសុក្រ ជាម៉ោង​ ដែលមានគេលួចអីវ៉ាន់។ ប៉ុន្តែ ក្រោយមក បើប៉ូលីសដឹងថា ជនសង្ស័យម្នាក់នេះមិនមែននៅក្នុងហាងម៉ោង៧ថ្ងៃសុក្រ ប៉ូលីសត្រូវស៊ើបអង្កេតសាជាថ្មី។

ប្រាជ្ញាមនុស្សយើងដឹងច្បាស់អំពីសេចក្ដីពិតនៃគោលការណ៍នេះ។ ប្រយ័ត្នកុំស្មានថា គោលការណ៍នេះ មានន័យថា យើងម្នាក់ៗមិនអាចនិយាយផ្ទុយពីគ្នាក្នុងពេលតែមួយ ឬមានអារម្មណ៍ផ្ទុយពីគ្នាក្នុងពេលតែមួយ។ គោលការណ៍នេះ​មិនទាក់ទងនឹងជំនឿ បទពិសោធន៍ ឬអារម្មណ៍របស់យើងផ្ទាល់ទេ។ គោលការណ៍នេះ​មានន័យថា ទោះបីយើងអាចមានអារម្មណ៍ផ្សេង ឬផ្ទុយពីគ្នា ក្នុងពេលតែមួយ ក៏ដោយ ក៏សេចក្ដីពិតមិនអាចផ្ទុយនឹងសេចក្ដីពិត។ ដូច្នេះ យើងអាចយល់ថា អ្វីៗទាំងអស់មានអត្ថន័យ។ ហេតុនេះហើយ បានជាមនុស្សយើងអាចស្គាល់សេចក្ដីពិតអំពីអាថ៌កំបាំងនៃជីវិត។

What is metaphysic?
៨. អ្វីទៅជាអស្តិរូបវិទ្យា?

នៅគ្រប់សម័យ មនុស្សយើងខិតខំឆ្លើយនឹងសំណួរដ៏សំខាន់មួយ គឺហេតុអ្វី បានជាមានពិភពលោក សត្វលោក និងមនុស្ស? នេះជាសំណួរទាក់ទងនឹងដើមហេតុនៃអ្វីៗទាំងអស់។ បើយើងធ្លាប់សួរសំណួរនោះ យើងធ្លាប់ធ្វើអស្តិរូបវិទ្យា។

អស្តិរូបវិទ្យាជាពាក្យពិបាកស្តាប់ ប៉ុន្តែ មិនសូវពិបាកយល់។ អស្តិរូបវិទ្យាមិនគ្រាន់តែសិក្សាអំពីភាវៈ ថែមទាំងអំពីលក្ខណៈនៃអត្តិភាពដែរ។ អស្តិរូបវិទ្យាជួយយើងឱ្យគិតអំពីគ្រឹះមូលដ្ឋាននៃអ្វីៗទាំងអស់ និងអំពីលក្ខណៈពិសេសនៃអ្វីៗដែលយើងជួបក្នុងពិភពលោកនេះ។

នៅពេលសន្តថូម៉ាសពន្យល់អំពីអស្តិរូបវិទ្យា គាត់ធ្លាប់ប្រាប់ថា អស្តិរូបវិទ្យាសិក្សាអត្តិភាពក្នុងអ្វីៗទាំងអស់៖ ហេតុអ្វី បានជាមានអត្តិភាព? យើងសិក្សាអំពីភាវៈផ្សេងៗ៖ ធម្មជាតិ សភាព រូបធាតុ ការប្រែប្រួល លក្ខណៈមិនចំាបាច់ និងទំនាក់ទំនង។

តើយើងមានជីវិត ដោយសាររូបកាយរបស់យើង? ឬយើងមានជីវិតដោយសារព្រលឹងវិញ្ញាណ? តើយើងមានជីវិតដោយសារឪពុកម្តាយ? តើយើងមានជីវិតដោយសារសកលលោកទាំងមូល? តើយើងមានជីវិតមកពីព្រះជាម្ចាស់ ជាអ្នកបង្កើតអ្វីៗទាំងអស់? ឬតើជីវិតយើងមកពីអ្វីៗទាំងអស់នោះ តាមរបៀបរៀបរយ? បើដូច្នេះ ធ្វើយ៉ាងដូចម្ដេច ដើម្បីយល់អំពីរបៀបរៀបរយនេះ? នេះជាគំនិតទូទៅនៃអស្តិរូបវិទ្យា។

ប៉ុន្តែ សូមចាប់ផ្តើមអំពីមូលដ្ឋាន។ នៅពេលដែលសន្តថូម៉ាសគិតអំពីអត្តិភាព គាត់យល់ថា៖

• ១. អ្វីៗទាំងអស់មានលក្ខណៈផ្សេងៗពីគ្នា៖ ឧ. មនុស្សប្លែកពីសត្វ Kangaroo។ ទាំងពីរមានលក្ខណៈផ្សេងៗពីគ្នា។ ទាំងពីរជាសត្វ ដែលមានគ្រឿងផ្សេងៗពីគ្នា​។ ទាំងពីរមានជីវិត ទាំងពីរមានបំលាសទីដូចៗគ្នា។ ប៉ុន្តែ មនុស្សជាសត្វ ដែលមានប្រាជ្ញា ចេះគិត ចេះសម្រេចចិត្ត ចេះនិយាយ និងប្រើឧបករណ៍ផ្សេងៗ។ Kangaroo មិនចេះធ្វើអ្វីៗទាំងអស់នោះបានឡើយ។ មានលក្ខណៈផ្សេងៗពីគ្នាទៅទៀត៖ Kangaroo ចិញ្ចឹមកូនក្នុងសំបក តែមនុស្សមិនធ្វើបែបនេះទេ។ ហេតុនេះ អ្វីៗទាំងអស់មានលក្ខណៈផ្សេងៗពីគ្នា ដែលជួយបង្រៀនយើងឱ្យដឹងថា តើសត្វនេះ ឬវត្ថុនេះ ជាអ្វី។ នេះជាផ្លូវទីមួយនៃអស្តិរូបវិទ្យា។ យើងសិក្សាអំពីលក្ខណៈផ្សេងៗពីគ្នានៃអ្វីៗទាំងអស់។
• ២. ប៉ុន្តែ យើងអាចសិក្សាអំពីលក្ខណៈរួមនៃអ្វីៗទាំងអស់ផងដែរ។ តើអ្វីៗទាំងអស់នោះ មានលក្ខណៈរួមអ្វីខ្លះ? ទោះបីអ្វីៗទាំងអស់ផ្សេងៗពីគ្នាក៏ដោយ តើអ្វីៗទាំងអស់មានលក្ខណៈដូចៗគ្នា ឬទេ? យើងអាចនិយាយអំពីលក្ខណៈរួមរវាងមនុស្ស សត្វ ដើមឈើ ផ្កាយ ថ្ម និងសម្ភារៈផ្សេងៗ (= លក្ខណៈអតិសេដ្ឋ)៖ អត្តិភាព ឯកភាព សេចក្ដីពិត សេចក្ដីល្អសប្បុរស និងសោភ័ណភាព។ អ្វីៗទាំងអស់នោះ មាន (អត្តិភាព) ពឹងលើខ្លួនឯងម្យ៉ាង (ឯកភាព) អាចយល់បាន (សេចក្ដីពិត) ល្អសប្បុរស និងស្អាត (ដែលទាក់ទាញ)។

ពេលនេះ យើងអាចសួរសំណួរកាន់តែជ្រៅៗ៖ តើអ្វីៗទាំងអស់នោះ ពឹងផ្អែកលើគ្នាទៅវិញទៅមក ឬទេ? តើអ្វីៗទាំងអស់ល្អ ឬទេ? តើមានសត្វលោកខ្លះល្អជាងសត្វលោកឯទៀត ឬទេ? អ្វីទៅជាអំពើអាក្រក់? ធ្វើយ៉ាងដូចម្ដេច ដើម្បីពន្យល់អំពីអំពើអាក្រក់? អ្វីទៅជាសោភ័ណភាព? តើសត្វលោកមួយស្អាតមកពីខ្ញុំចូលចិត្តវា ឬមកពីលក្ខណៈរបស់វាតែម្តង? តើអ្វីៗទាំងអស់មកពីព្រះជាម្ចាស់ជាប្រភព ដែលប្រោសប្រទានជីវិតឱ្យ ឬទេ? តើពិភពលោក និងសត្វលោកមានទំនាក់ទំនងជាមួយព្រះជាម្ចាស់យ៉ាងដូចម្ដេច?

សម្រាប់សន្តថូម៉ាស អស្តិរូបវិទូសិក្សា តាមរបៀបរៀបរយ អំពីអ្វីៗទាំងអស់ ដែលមានក្នុងពិភពលោក ហើយដែលណែនាំយើងឱ្យស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់ជាប្រភពនៃពិភពលោក និងសត្វលោក។ នៅពេលដែលបងប្អូនសួរសំណួរទាំងអស់នោះ ដែលមាននៅខាងលើ បងប្អូនធ្វើអស្តិរូបវិទ្យាដែរ។

Act and potency
៩. ហេតុអ្វី បានជាអ្វីៗទាំងអស់ប្រែប្រួលជានិច្ច?

ដើម្បីយល់អំពីអ្វីៗទាំងអស់ ដែលមានក្នុងពិភពលោក យើងត្រូវតែរៀនអំពីពាក្យពីរ៖ “សុក្រឹតភាព” និង “សក្តានុភាព”។ ធ្វើដូច្នេះ យើងអាចយល់មេរៀនរបស់សន្តថូម៉ាស ជាពិសេសមេរៀនអំពី “តើមានព្រះជាម្ចាស់ ឬទេ?”​។

ទស្សនវិទូបុរាណបានប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាដ៏សំខាន់មួយ៖ អ្វីៗទាំងអស់ប្រែប្រួល។ តើទឹកក្នុងស្ទឹងមួយអាចហូរផង នៅដដែលផង ក្នុងពេលតែមួយ យ៉ាងដូចម្ដេចកើត? អ្វីៗទាំងអស់ស្ថិតនៅ និងប្រែប្រួលជានិច្ច។ ធ្វើដូចម្ដេច ដើម្បីយល់ថា អ្វីៗទាំងអស់ប្រែប្រួល? ដោយរិះគិតអំពីសំណួរនេះ លោកអារីស្តូត យល់ថា អ្វីៗទាំងអស់ស្ថិតនៅផង និងមានសក្តានុភាពផងដែរ។ អ្វីៗទាំងអស់ ដែលនៅជុំវិញយើង ក្នុងធម្មជាតិ ផ្លាស់ប្តូរគ្រប់ពេលវេលា។ អ្វីៗទាំងអស់ស្ថិតនៅ និងអាចផ្លាស់ប្តូរ​ ដោយសក្តានុភាព។

សេចក្ដីនេះស្រួលយល់៖​ ឧ. កំសៀវទឹក ដែលនៅលើតុ ត្រជាក់ ប៉ុន្តែទឹកអាចទៅជាក្តៅ។ នៅលើភ្លើងមួយរយៈ ទឹកក្តៅហើយ ប៉ុន្តែ ទឹកនេះអាចត្រជាក់វិញ។ លោកអារីស្តូតយល់ថា អ្វីៗទាំងអស់ក្នុងធម្មជាតិស្ថិតនៅ និងក្លាយទៅជាអ្វីមួយផ្សេងទៀត៖ ឧ. គ្រាប់ពូជអាចទៅជាដើមឈើ ឬ​ កូនក្មេងអាចទៅជាមនុស្សពេញវ័យ ឬ ទឹកក្នុងសមុទ្រអាចទៅជាពពកភ្លៀង។ លោកអារីស្តូតយល់ថា ការប្រែប្រួលមកពីលក្ខណៈសក្តានុភាពនៃអ្វីៗទាំងអស់។ គ្រាប់ពូជទៅជាដើមឈើ កូនក្មេងទៅជាមនុស្សពេញវ័យ ទឹកក្នុងសមុទ្រទៅជាពពក ដែលផ្តល់ភ្លៀង។ អ្វីៗទាំងអស់ ដែលស្ថិតក្នុងពិភពលោកយើង មានលក្ខណៈអាចប្រែប្រួល ដោយសារសក្តានុភាព។

បើគិតដូច្នេះ​មានសំណួរមួយទៀត ដែលកើតឡើង៖ ហេតុអ្វី បានជាសក្តានុភាពផ្លាស់ប្តូរអ្វីៗទាំងអស់? តើការប្រែប្រួលមកពីអ្វី? តាមការពិត អ្វីៗទាំងអស់មិនអាចប្រែប្រួលដោយខ្លួនឯងបានទេ។ លោកអារីស្តូតយល់ថា ត្រូវតែមានអ្វីមួយ ដែលធ្វើឱ្យអ្វីៗទាំងអស់ប្រែប្រួល។ ប្រភពនៃការប្រែប្រួលនេះ មិនប្រែប្រួល (ស្ថិតនៅជានិច្ច)។ ប្រភពនៃការប្រែប្រួលនេះ ជាអ្នកបង្កើតការប្រែប្រួលនៃអ្វីៗទាំងអស់។ លោកអារីស្តូតហៅប្រភពនេះថា ព្រះជាម្ចាស់ (ជាអ្នកមិនប្រែប្រួល ដែលធ្វើឱ្យអ្វីៗទាំងអស់ប្រែប្រួល)។

Form and matter
១០. ហេតុអ្វី អ្វីៗទាំងអស់ប្លែកពីគ្នា?

អ្វីទៅជាសេចក្ដីពិត? អ្វីទៅជាសេចក្ដីស្រលាញ់? អ្វីទៅជាយុត្តិធម៌? នៅពេលដែលគេសួរសំណួរនោះ ទស្សនវិទូចង់យល់អំពីលក្ខណៈសំខាន់បំផុតនៃអ្វីៗទាំងអស់។ ពួកលោកចង់យល់ថា អ្វីទៅជាសេចក្ដីពិត សេចក្ដីស្រលាញ់ និងយុត្តិធម៌។

ដើម្បីឆ្លើយតបនឹងសំណួរទាំងអស់នោះ ទស្សនវិទូបុរាណ ផ្លាតុង (Platon) បានប្រើពាក្យ “ទម្រង់”។ លោកយល់ថា ទម្រង់ស្ថិតនៅ ដោយឡែក ពីអ្វីៗទាំងអស់ ដែលមានជុំវិញយើងក្នុងធម្មជាតិ។ ចំពោះលោកអារីស្តូត (Aristote) វិញ លោកយល់ថា ទម្រង់ស្ថិតនៅក្នុង អ្វីៗទាំងអស់ ដែលមានជុំវិញយើងក្នុងធម្មជាតិ។ លោកចង់និយាយថា អ្វីៗទាំងអស់មានទម្រង់ ដែលធ្វើឱ្យអ្វីៗទាំងអស់នោះ មានលក្ខណៈរៀងៗខ្លួន។

ឧ. ទម្រង់នៃសត្វឆ្កែធ្វើឱ្យវាទៅជាសត្វឆ្កែនេះឯង។

អ្វីៗទាំងអស់ក្នុងធម្មជាតិមានទម្រង់ ដែលធ្វើឱ្យអ្វីៗទាំងអស់មានលក្ខណៈផ្សេងៗពីគ្នា។ លោកអារីស្តូតបានយល់ថា វត្ថុ និងសត្វលោក មានរូបធាតុ (ដូចជារូបកាយសម្រាប់សត្វ និងមនុស្ស)។ សម្រាប់លោក រូបធាតុមិនគ្រាន់តែជាការប្រមូលផ្តុំនៃចុណ្ណភាគរួមជាមួយគ្នា (ដូចជាអាតូម) ដូចយើងធ្លាប់ស្មានសព្វថ្ងៃ។ សម្រាប់លោក បើគ្មានទម្រង់ មិនអាចមានរូបធាតុ។ ទម្រង់ធ្វើឱ្យរូបធាតុទៅជាភាវៈនេះ ឬភាវៈនោះ។ អ្វីៗទាំងអស់ក្នុងធម្មជាតិមានរូបធាតុ និងទម្រង់ (ដែលគេហៅថា ទម្រង់រូបធាតុនិយម Hylomorphism)។ នេះជារចនាសម្ពន្ធនៃធម្មជាតិ។

រូបធាតុ និងទម្រង់ ទាក់ទងនឹងការប្រែប្រួលដែរ។ ទម្រង់នៃវត្ថុ ឬសត្វលោកមួយធ្វើឱ្យវាស្ថិតនៅពេញលេញ (សុក្រឹតភាព) ឯរូបធាតុជាសក្តានុភាពរបស់វា។ អ្វីៗទាំងអស់ស្ថិតនៅ និងក្លាយទៅជាអ្វីមួយផ្សេងទៀតយ៉ាងណា អ្វីៗទាំងអស់ជាការផ្សំរវាងរូបធាតុ និងទម្រង់យ៉ាងនោះដែរ។ នេះជាលក្ខណៈនៃអ្វីៗទាំងអស់ សូម្បីតែវត្ថុធាតុដើម (ដូចជាទឹក ដី ភ្លើង ខ្យល់)។ ដោយសារទម្រង់នៃភាវៈមួយ យើងអាចយល់ដឹងថា វាជាអ្វី។

Essence and existence
១១. អ្វីទៅជាសភាព និងអត្តិភាព?

ក្នុងពិភពលោកយើង មានភាវៈផ្សេងៗពីគ្នាជាច្រើន៖ មានមនុស្ស សត្វ ដើមឈើ ផ្កាយ ល។ល។ សេចក្ដីនេះ ច្បាស់ និងជាក់ស្តែង។ ប៉ុន្តែ អ្វីៗទាំងអស់នោះ ប្លែកពីគ្នាយ៉ាងដូចម្ដេច? ម្យ៉ាងទៀត តើមានលក្ខណៈរួមរវាងភាវៈទាំងអស់នោះ ឬទេ?

ទស្សនវិទូបុរាណខ្លះបានពន្យល់ថា វត្ថុធាតុដើម ដូចជាទឹក ដី ភ្លើង ខ្យល់ ជាវត្ថុធាតុតែមួយ ដែលស្ថិតខាងក្នុងអ្វីៗទាំងអស់៖ មនុស្ស គឺជាការប្រមូលផ្តុំរវាងទឹក ដី ភ្លើង និងខ្យល់។ សព្វថ្ងៃ អ្នកវិទ្យាសាស្រ្តជាច្រើនពន្យល់ថា អ្វីៗទាំងអស់ជាការប្រមូលផ្តុំនៃចុណ្ណភាគដូចជា ម៉ូលេគុល និង អាតូម។ គំនិតនោះមិនត្រឹមត្រូវទេ។

អ្វីៗទាំងអស់ ដូចជាមនុស្ស ឬដើមឈើ មានលក្ខណៈរៀងៗខ្លួន (ដែលគេហៅថា សភាព៖ សភាពកំណត់អំពីលក្ខណៈរៀងៗខ្លួននៃភាវៈមួយ។ សភាពជាមនុស្ស (= សត្វ ដែលមានប្រាជ្ញា) ប្លែកពីសភាពជាដើមឈើ (= ភាវៈ ដែលមានជីវិត ប៉ុន្តែ គ្មានការបំលាស់ទី)។ តើយើងចង់និយាយអ្វីខ្លះ?

សូមយកសរីរាង្គរបស់មនុស្ស ដូចជាបេះដូង សួត ថ្លើម ឬខួរក្បាល។ សរីរាង្គទាំងអស់នោះដូចជាគ្រឿងម៉ាស៊ីនម្យ៉ាង ធ្វើឱ្យមនុស្សមានជីវិតរស់រវើក។ សរីរាង្គនោះមានដំណើរការណ៍តាមគោលដៅរបស់មនុស្ស៖ ឧ. យើងដកដង្ហើម យើងមានវិញ្ញាណទាំង៥ យើងរំលាយអាហារ ជាដើម។ អ្វីៗទាំងអស់នោះ មានដំណើរការ ដើម្បីជួយបម្រើគោលដៅរបស់យើង៖ សកម្មភាព មិត្តភក្តិ ក្រុមគ្រួសារ ជីវិត អធិដ្ឋាន។ សរីរាង្គទាំងអស់រួមជាមួយគ្នា ដើម្បីជួយបម្រើធម្មជាតិរបស់យើងជាមនុស្ស។ ធម្មជាតិរបស់សត្វ Kangaroo ប្លែកពីធម្មជាតិរបស់មនុស្ស ឬពីធម្មជាតិរបស់ផ្កាយ។ ធម្មជាតិរបស់ប្លោកនោមផ្សេងពីធម្មជាតិរបស់បេះដូង ឬថ្លើម។ ផ្នែកនៃអ្វីៗទាំងអស់មានដំណើរការផ្សេងៗពីគ្នា តាមគោលដៅរៀងៗខ្លួន។ បេះដូងរបស់មនុស្សប្លែកពីគ្រាប់ពូជដើមឈើ (ធម្មជាតិកំណត់ទម្រង់នៃភាវៈ)។

ឥឡូវនេះ យើងយល់ថា ក្នុងពិភពលោកយើង មានភាវៈប្លែកពីគ្នា តាមធម្មជាតិរៀងៗខ្លួន។ ប៉ុន្តែ យើងអាចសួរខ្លួនឯងអំពីលក្ខណៈរួមរបស់ភាវៈទាំងអស់នោះ។ អ្វីទៅជាលក្ខណៈរួមរបស់ផ្កាយ មនុស្ស និងសត្វ? គឺទាំងអស់មានអត្តិភាព។ ទាំងអស់ជាភាវៈ។

ដូច្នេះ យើងអាចនិយាយាថា សភាពកំណត់លក្ខណៈពិសេសរបស់ភាវៈមួយ ឯអត្តិភាពបង្ហាញថា ភាវៈនេះ មានពិតប្រាកដមែន។ សូមសម្គាល់ថា អ្វីៗទាំងអស់ ដែលមានលក្ខណៈប្លែកពីគ្នា មានអត្តិភាព។ អត្តិភាពជាលក្ខណៈរួមនៃអ្វីៗទាំងអស់ ទោះបីជាអ្វីៗទាំងអស់នោះប្លែកពីគ្នាក៏ដោយ។

The real distinction
១២. តើព្រះជាម្ចាស់ខុសប្លែកពីភាវៈយ៉ាងដូចម្ដេច?

រាល់ពេលយើងឃើញភាវៈមួយ ក្នុងពិភពលោកនេះ យើងតែងតែសួរអំពីលក្ខណៈរបស់វា។ ធ្វើដូច្នេះ យើងអាចយល់អំពីភាវៈនេះបាន។ យើងយល់អំពីធម្មជាតិនៃភាវៈ ដោយមើលឃើញ និងរិះគិតអំពីសកម្មភាព និងលក្ខណៈរបស់វា។ ក្រោយមក យើងផ្តល់អត្ថន័យដល់វា។ ដោយសារលក្ខណៈពិសេស (ធម្មជាតិ) របស់ភាវៈមួយ យើងអាចយល់អំពីវា៖ ឧ. មនុស្សជាសត្វ ដែលមានប្រាជ្ញា ឬ សត្វស្លាបអាចទៅពីកន្លែងមួយទៅកន្លែងមួយទៀត ដោយហោះហើរ។ ធម្មជាតិនៃអ្វីៗទាំងអស់ជួយឱ្យយើងយល់អំពីអ្វីៗទាំងអស់នោះ។ ប៉ុន្តែ ក្រោយពីបានរកឃើញអំពីធម្មជាតិ និងអត្ថន័យនៃភាវៈមួយ យើងមានសំណួរថែមទៀត៖ តើភាវៈមានជីវិតដោយខ្លួនឯង ឬទេ? ធម្មជាតិរបស់ភាវៈទាំងអស់នោះ មិនជួយយើងឱ្យយល់ថា ហេតុអ្វីបានជាមានអត្តិភាព? មនុស្ស សត្វ ដើមឈើ ផ្កាយ អ្វីៗទាំងអស់នោះ មានប្រវត្តិសាស្រ្តក្នុងការរស់នៅលើផែនដីនេះ​។ អ្វីៗទាំងអស់មានជីវិត និងស្លាប់។ ហេតុអ្វី?

តាមការពិត អ្វីៗទាំងអស់នោះមានប្រភពមួយផ្សេងពីខ្លួនវា ហើយពឹងផ្អែកលើគ្នាទៅវិញទៅមក។

សន្តថូម៉ាសចាប់ផ្តើមរិះគិតអំពីលក្ខណៈពិសេស និងលក្ខណៈរួមនៃអ្វីៗទាំងអស់ ដែលមានក្នុងពិភពលោក។ គ្មានអ្វីមានអត្តិភាពដោយឯកឯងទេ។ អ្វីៗទាំងអស់អាចមានអត្តិភាព ឬទេ... ម្យ៉ាងទៀត អ្វីៗទាំងអស់ទទួលអត្តិភាពពីគ្នាទៅវិញទៅមក។ ភាវៈនីមួយៗជាប្រភពនៃអត្តិភាពសម្រាប់សត្វលោក ឬវត្ថុឯទៀតៗ។ ប៉ុន្តែ តើអ្វីៗទាំងអស់ពឹងផ្អែកលើគ្នាទៅវិញទៅមក ឬ? តើមានអ្វីមួយ ដែលជាប្រភពនៃអ្វីៗទាំងអស់ ឬ? ត្រូវតែមានអ្វីមួយ ដែលជាប្រភពនៃអត្តិភាពសម្រាប់អ្វីៗទាំងអស់។ យើងហៅប្រភពនៃជីវិតនេះថា ព្រះជាម្ចាស់។

ព្រះជាម្ចាស់ខុសប្លែកពីសត្វលោក​និងវត្ថុឯទៀតៗ ដ្បិតព្រះអង្គមានអត្តិភាព ដោយព្រះអង្គផ្ទាល់។ ព្រះអង្គមិនពឹងផ្អែកលើអ្វីមួយផ្សេងទៀត ដើម្បីមានអត្តិភាពនោះទេ។ អត្តិភាពជាធម្មជាតិរបស់ព្រះជាម្ចាស់។ អត្តិភាពដោយឯកឯងជាលក្ខណៈពិសេស (ធម្មជាតិ) របស់ព្រះជាម្ចាស់។ អ្វីៗទាំងអស់មានធម្មជាតិផ្សេងពីអត្តិភាពរបស់វា ប៉ុន្តែ ធម្មជាតិរបស់ព្រះជាម្ចាស់ គឺអត្តិភាពរបស់ព្រះអង្គតែម្តង។ ព្រះអង្គជាដើមហេតុនៃអត្តិភាព។ អ្វីៗទាំងអស់ពឹងផ្អែកលើព្រះជាម្ចាស់។ ​​

Universals and particulars
១៣. ធ្វើដូចម្ដេច ដើម្បីបែងចែកអ្វីៗទាំងអស់ ដោយមានសណ្ដាប់ធ្នាប់?

មេរៀនរបស់យើងឥឡូវនេះ មានគោលបំណងកំណត់និយមន័យដល់ពាក្យ “សាកល” “ពិសេស” “ប្រភេទ” និង “ថ្នាក់” ដើម្បីយល់អំពីទស្សនវិជ្ជារបស់សន្តថូម៉ាសកាន់តែច្បាស់ឡើងៗ។

តាមប្រពៃណីទស្សនវិជ្ជា គេធ្លាប់ប្រើពាក្យ “ពិសេស” សំដៅទៅលើភាវៈនីមួយៗ៖ ដើមឈើនេះ សត្វឆ្កែនេះ ឬស្មៅនេះ “ពិសេស”។ ទម្រង់ជាលក្ខណៈពិសេសរបស់ភាវៈនោះ ដែលផ្តល់អត្ថន័យអំពីអ្វី ដែលជាដើមឈើ សត្វឆ្កែ ឬស្មៅ។ ភាវៈនីមួយៗ មានទម្រង់ដូចភាវៈឯទៀតៗដូចគ្នា។ ទម្រង់ (ឬធម្មជាតិ) ដើមឈើខាងមុខដូចជាទម្រង់ដើមឈើខាងក្រោយ។ ឆ្កែទាំងអស់មានទម្រង់ (ឬធម្មជាតិ) ដូចៗគ្នា។ ហេតុនេះ ធម្មជាតិ ឬទម្រង់ មានលក្ខណៈ “សាកល”។ ភាវៈទាំងអស់មានលក្ខណៈសាកល ហើយទស្សនវិទូធ្លាប់សួរសំណួរដ៏សំខាន់មួយ គឺ៖ តើលក្ខណៈសាកលនោះមានពិតប្រាកដ ឬទេ? យើងនឹងឆ្លើយនឹងសំណួរនេះពេលក្រោយ។

មានពាក្យផ្សេងទៀតសំខាន់៖ “ប្រភេទ” និង “ថ្នាក់”។ ពាក្យនោះ ជួយឱ្យយើងរៀបចំអ្វីៗទាំងអស់ ដោយមានរបៀបរៀបរយ និងដោយមានសណ្តាប់ធ្នាប់។ ប្រភេទប្រមូលភាវៈដូចៗគ្នា ហើយថ្នាក់ប្រមូលផ្តុំភាវៈនោះ ដោយលម្អិតពួកវាទៅទៀត៖ ឧ. សត្វជាប្រភេទមួយក្នុងចំណោមសត្វលោកទាំងអស់ ប៉ុន្តែ ក្នុងចំណោមសត្វទាំងអស់ មានសត្វផ្សេងៗពីគ្នា ដូចជាថនិកសត្វ ឬសត្វល្មូន។ ក្នុងចំណោមសត្វល្មូន មានធុនពីរ៖ សត្វពស់ និងសត្វបង្កួយ។ យើងអាចបែងចែកប្រភេទទាំងអស់នោះទៅទៀតដល់លក្ខណៈឯកនៃសត្វលោកណាមួយ។ សម្រាប់មនុស្សវិញ​ យើងមិនអាចបែងចែកជាប្រភេទជាច្រើន ប៉ុន្តែ យើងបែងចែកមនុស្សជាបុគ្គល ដូចជាសំណាង កាន់ ហុង និង​ ប៊ុន​ លី។ 

Nature and natures
១៤. អ្វីទៅជាធម្មជាតិនៃអ្វីៗទាំងអស់?

អ្វីទៅជាមនុស្ស? តើមនុស្សមានធម្មជាតិអ្វីខ្លះ? ទស្សនវិទូបុរាណក្រិកបានរិះគិតអំពីសំណួរនេះ ដោយយល់ថា​ អ្វីៗទាំងអស់ក្នុងពិភពលោកចេះតែប្រែប្រួលជានិច្ច។

• ១. ទស្សនវិទូម្នាក់ ឈ្មោះ Heraclitus អះអាងថា គ្មានអ្វី ដែលមិនប្រែប្រួល ក្នុងពិភពលោក។ អ្វីៗទាំងអស់ផ្លាស់ប្តូរជានិច្ច។​ យើងមិនអាចមុជទឹកក្នុងទន្លេដដែលនោះពីរដងបានទេ។ ដូច្នេះ យើងមិនអាចនិយាយអំពីធម្មជាតិ ឬលក្ខណៈស្ថិតស្ថេរនៃភាវៈបានឡើយ។ គ្មានភាពស្ថិតស្ថេរឡើយ។
• ២. ផ្ទុយទៅវិញ ទស្សនវិទូម្នាក់ផ្សេងទៀត ឈ្មោះ Parmenides បដិសេធមិនព្រមទទួលស្គាល់ថា មានការប្រែប្រួលពិតប្រាកដ ដែលកើតឡើងក្នុងពិភពលោកទេ។ យើងគ្រាន់តែស្មាន ឬយើងភ័ន្តច្រឡំថា អ្វីៗទាំងអស់ប្រែប្រួល ប៉ុន្តែ តាមការពិត តថភាពពិតប្រាកដមិនផ្លាស់ប្តូរឡើយ។
• ៣. ចំពោះលោកអារីស្តូតវិញ លោកអះអាងថា មានការប្រែប្រួលផង មានភាពស្ថិតស្ថេរផងដែរ។ នៅក្នុងភាវៈ ដែលធ្លាប់មានពីមុន នៅតែមានភាវៈដដែលឥឡូវនេះ។ ហេតុនេះហើយ​ បានជាយើងអាចចាប់ផ្តើមយល់ថា អ្វីៗទាំងអស់មានធម្មជាតិ ជាគ្រឹះមូលដ្ឋាន ដែលមិនចេះប្រែប្រួល ទោះបីអ្វីៗទាំងអស់ប្រែប្រួលជានិច្ច។ សូមនឹកគិតដល់អំពីយុវជនម្នាក់ ដែលធ្លាប់ជាកូនក្មេង។ កូនក្មេងនេះធ្លាប់ជាអំប្រ៊ីយ៉ុង។ យូរឆ្នាំក្រោយមក ម្នាក់នេះនឹងទៅជាមនុស្សពេញវ័យ និងមនុស្សចាស់ជរា។ មានអ្វីមួយនៅដដែលនៅក្នុងអ្នកទាំងអស់នោះ ហើយអ្វីមួយនេះ​ មិនគ្រាន់តែជាឈ្មោះ ប៉ុន្តែ គឺជាធម្មជាតិនៃមនុស្សម្នាក់នេះ។ មានភាពស្ថិតស្ថេរ និងភាពលូតលាស់។ លោកអារីស្តូតយល់ថា ធម្មជាតិជាអ្វីមួយ ដែលធ្វើឱ្យមានការប្រែប្រួល និងភាពស្ថិតស្ថេរ ក្នុងភាវៈទាំងអស់។ ធម្មជាតិផ្ទាល់មិនប្រែប្រួល។ ម្យ៉ាងទៀត ធម្មជាតិជួយរៀបចំការប្រែប្រួល ដែលមានកើតឡើងក្នុងភាវៈ។ ដោយសារធម្មជាតិ យើងអាចប្រមាណទុកជាមុនថា ភាវៈនេះនឹងប្រព្រឹត្តកិច្ចការនេះ ភាវៈនោះនឹងប្រែប្រួលតាមរបៀបនោះ។ នេះជាជាមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃវិទ្យាសាស្រ្ត និងការយល់ដឹងរបស់យើង។ ហេតុនេះហើយ បានជាយើងអាចយល់ដំណើរការនៃភាវៈ ដែលទាំងអស់គ្នាមានធម្មជាតិ៖ យើងហៅដំណើរការនេះ គឺជាច្បាប់នៃធម្មជាតិ។ ភាវៈមានដំណើការ ដែលយើងអាចយល់ និងអាចប្រមាណទុកជាមុន ដោយសារធម្មជាតិរបស់វា។ ទោះបីភាវៈខ្លះមិនសម្រេចតាមគោលដៅធម្មជាតិរបស់វាក៏ដោយ ក៏យើងអាចស្មានទុកជាមុនថា ភាវៈនេះនឹងវិវដ្តតាមរបៀបនេះ ភាវៈនោះនឹងវិវដ្តតាមរបៀបនោះ។ ធម្មជាតិនៃភាវៈនីមួយៗជួយឱ្យយើងយល់ថា មានច្បាប់ធម្មជាតិ ដែលអាចជឿទុកចិត្តបាន ហើយដែលណែនាំភាវៈតាមគោលដៅរៀងៗខ្លួន។ សូមនឹកគិតអំពីសត្វ៖ យើងអាចប្រមាណទុកជាមុនថា សត្វស្វែងរកចំណីនឹងលូតលាស់ ហើយនឹងបន្តពូជ។ នេះជាច្បាប់ធម្មជាតិរបស់វា។ សម្រាប់មនុស្ស ប្រាជ្ញា និងឆន្ទៈរបស់យើងនឹងប្រព្រឹត្តកិច្ចការ ដើម្បីបានសុភមង្គល រស់នៅជាមួយគ្នាក្នុងសង្គមដូចបងប្អូន និងដើម្បីស្វែងរកសេចក្ដីពិត។ ធម្មជាតិរបស់យើងផ្តល់ឱ្យយើងមានចិត្តលម្អៀងប្រព្រឹត្តកិច្ចការស្របតាមច្បាប់ធម្មជាតិ។ ហេតុនេះហើយ បានជាយើងអាចចាប់ផ្តើមយល់អំពីសីលធម៌៖ ឱ្យយើងធ្វើតាមច្បាប់ធម្មជាតិរបស់យើង។

Substance and accidents
១៥. អ្វីទៅជាសារជាតិ និងលក្ខណៈបន្ថែមរបស់អ្វីៗទាំងអស់?

លោកអារីស្តូតជួយយើងឱ្យយល់អំពីឯកភាពនៃតថភាព។ ដើម្បីយល់អំពីឯកភាពនៃតថភាពនេះ ឱ្យបានកាន់តែច្បាស់ យើងត្រូវរៀនអំពីពាក្យ “សារជាតិ” និង “ចៃដន្យ” (លក្ខណៈបន្ថែម)។

សូមរិះគិតអំពីអត្ថន័យនៃពាក្យទាំងពីរនោះ ដើម្បីយល់អំពីទស្សនវិជ្ជារបស់សន្តថូម៉ាស។ តាមភាសាធម្មតា សារជាតិ មានន័យថា ធាតុនៃវត្ថុផ្សេងៗ ដែលយើងអាចដឹងពេលធ្វើពិសោធន៍ខាងគីមី។ តាមភាសាធម្មតា ចៃដន្យមានន័យថា អ្វីដែលកើតឡើងដោយគ្មានចេតនា ដោយភ័ព្វសំណាង ដូចជាពេលយើងធ្លាក់ជណ្តើរ។ ប៉ុន្តេ ពាក្យទាំងពីរនោះ មានអត្ថន័យផ្សេងតាមទស្សនវិជ្ជាបុរាណ ជាពិសេសតាមទស្សនវិជ្ជារបស់សន្តថូម៉ាស អាគីណាស។

សម្រាប់សន្តថូម៉ាស សារជាតិសំដៅទៅលើលក្ខណៈពិសេសនៃភាវៈមួយ ឬលើទម្រង់នៃភាវៈពិសេសមួយ។

ឆ្កែនេះ ដែលឈ្មោះ គីគី ជាសារជាតិមួយ ប៉ុន្តែ ទម្រង់ ឬសភាពនៃ គីគី ជាសារជាតិរបស់វាដែរ។ យើងអាចយល់ពាក្យ “សារជាតិ” ពេលយើងសិក្សាអំពីពាក្យ “ចៃដន្យ”៖ ចៃដន្យជាលក្ខណៈបន្ថែម (ដូចជាទម្ងន់ ឬពណ៌) នៃសារជាតិរបស់ភាវៈមួយ។ ​ឧ. គីគីថ្លឹង១០គ. និងមានពណ៌ស។ នេះជាលក្ខណៈបន្ថែម (ចៃដន្យ) របស់គីគី។

សម្រាប់លោកអារីស្តូត និងសន្តថូម៉ាស គ្មានចៃដន្យ បើគ្មានសារជាតិ។ សារជាតិជួយរៀបចំចៃដន្យ។ សារជាតិស្ថិតនៅខាងក្រោមចៃដន្យ។

សារជាតិមានអត្តិភាពដោយឯកឯង។ ប៉ុន្តែ កុំស្មានថា សារជាតិមានអត្តិភាព ដោយឡែកពីព្រះជាម្ចាស់។ សន្តថូម៉ាសបង្រៀនយើងថា សារជាតិទាំងអស់ (ក្រៅពីព្រះជាម្ចាស់) ចូលរួមចំណែកក្នុងអត្តិភាពរបស់ព្រះជាម្ចាស់។ ពេលយើងអះអាងថា សារជាតិស្ថិតនៅដោយឡែក ឬដោយឯកឯង យើងចង់និយាយថា សារជាតិប្លែកពីចៃដន្យតែប៉ុណ្ណោះ។

លោកអារីស្តូត និងសន្តថូម៉ាសបង្រៀនបន្ថែមទៀតថា សារជាតិមានបំលាសទី និងសកម្ម។ អ្វីៗទាំងអស់ ដែលមានអត្តិភាព សកម្ម ហើយភាវៈ ដែលមានអត្តិភាពច្រើនជាងគេ​ សកម្មច្រើនជាងគេដែរ។

សន្តថូម៉ាសយល់ថា យើងអាចបែងចែកពិភពលោក ស្របតាមសារជាតិ និងចៃដន្យ៖ ភាវៈនីមួយៗជាសារជាតិ ឬជាចៃដន្យ។ លោកអារីស្តូតរកឃើញចៃដន្យ៩ប្រភេទក្នុងភាវៈ៖ គុណសម្បត្តិ បរិមាណ ទំនាក់ទំនង ពេលវេលា កន្លែង សកម្មភាព តណ្ហា ទិស និងទម្លាប់។ គេហៅចៃដន្យទាំង៩នោះ រួមជាមួយសារជាតិ ថា ប្រភេទទាំង១០។ ភាវៈទាំងអស់ចូលក្នុងប្រភេទមួយក្នុងចំណោមប្រភេទទាំង១០នោះ ប៉ុន្តែ ព្រះជាម្ចាស់ហួសពីប្រភេទទាំង១០នោះ ដ្បិតព្រះអង្គគ្មានកំណត់ព្រំដែនឡើយ។

The four causes
១៦. ហេតុអ្វី?

“ហេតុអ្វី?” ជាសំណួរសំខាន់ជាងគេ ក្នុងចំណោមសំណួរទាំងប៉ុន្មាន ដែលមនុស្សយើងធ្លាប់សួរ។  ស្របតាមលោកអារីស្តូត សន្តថូម៉ាសយល់ថា មានរបៀប៤យ៉ាង ដើម្បីឆ្លើយតបនឹងសំណួរនេះ ដែលគេធ្លាប់ហៅថា “ហេតុទាំង៤”។

សូមមើលតុញ៉ាំបាយមួយ៖ ហេតុអ្វី បានជាគេធ្វើតុបែបនេះឯង?

១. យើងអាចឆ្លើយថា មកពីជាងឈើធ្វើតុនេះ។ ជាងឈើជា “ហេតុស័ក្តិសិទ្ធិ”។ ធម្មតា ហេតុស័ក្តិសិទ្ធិជាអ្វី ដែលធ្វើឱ្យមានកើតឡើង។ នេះជាន័យធម្មតានៃពាក្យ “ហេតុ”។ តាមពិត ពាក្យ “ស័ក្តិសិទ្ធិ” មកពីភាសាឡាតាំងបកប្រែថា “ធ្វើ”។ ហេតុស័ក្តិសិទ្ធិជាអ្វី ដែលធ្វើឱ្យសត្វលោក ឬវត្ថុមួយកើតឡើង ឬជាអ្វីដែលបង្កើតផល។

២. យើងអាចឆ្លើយថា គេធ្វើតុបែបនេះឯងពីឈើ។ មានដើមឈើជាច្រើនប្រភេទ ដែលមានគុណសម្បត្តិផ្សេងៗពីគ្នា។ ក្នុងករណីនេះ ឈើជា “ហេតុខាងរូបធាតុ”។

៣. មូលហេតុទីបីធ្វើឱ្យតុបែបនេះឯងមកពីទម្រង់ ឬរចនាសម្ពន្ធ ឬគំនូររបស់វា។ នេះជា “ហេតុខាងទម្រង់”។ សម្រាប់សន្តថូម៉ាស ទម្រង់មិនគ្រាន់តែជារូបរាង ឬទ្រង់ទ្រាយប៉ុណ្ណោះទេ។ ទម្រង់សំដៅលើសភាព ឬធម្មជាតិនៃវត្ថុមួយ គឺអ្វីដែលធ្វើឱ្យវត្ថុនេះទៅជាវត្ថុបែបនេះឯង។

សន្តថូម៉ាសគិតថា អ្វីៗទាំងអស់ក្នុងពិភពលោកមានទម្រង់ (ឬសភាព)។ ទម្រង់ (ឬសភាព ឬធម្មជាតិ) របស់សត្វតោធ្វើឱ្យសត្វតោមានលក្ខណៈនេះ ឬលក្ខណៈនោះឯង។ ទម្រង់ស្ថិតនៅក្នុងសត្វតោ។ ម្យ៉ាងទៀត សម្រាប់សន្តថូម៉ាស មានទម្រង់ខ្លះ ដែលស្ថិតនៅខាងក្រៅវត្ថុមួយ ដែលគាត់ហៅថា “គំនិត”៖ ឧ. ជាងឈើចាប់ផ្តើមធ្វើតុនេះនៅក្នុងខួរក្បាលគេ ដ្បិតគេមានគំនិតអំពីតុនេះ មុននឹងធ្វើវាទៅទៀត។ គំនិតជាប្លង់ ដែលជួយណែនាំសកម្មភាពរបស់គេ។ គេមិនធ្វើការដោយចៃដន្យ ឬតាមសំណាង ប៉ុន្តែ គេធ្វើតាមគំនិតរបស់គេ ដែលស្ថិតក្នុងខួរក្បាល។ គំនិតជាច្បាប់នៃអស្តិរូបវិទ្យាម្យ៉ាង ដែលអះអាងថា ហេតុខាងទម្រង់ណែនាំហេតុស័ក្តិសិទ្ធិទាំងអស់។ គំនិតជួយឱ្យជាងឈើធ្វើតុឱ្យបានត្រឹមត្រូវ។ ប៉ុន្តែ ទោះបីគេមានគំនិតត្រឹមត្រូវក៏ដោយ ក៏ជាងឈើថ្មីអាចធ្វើតុមិនត្រូវ ព្រោះគេមិនចេះធ្វើ (ហេតុស័ក្តិសិទ្ធិ) ឬមកពីឈើមិនល្អ (ហេតុខាងរូបធាតុ)។

៤. មានមូលហេតុមួយទៀត ដែលពន្យល់ថា ហេតុអ្វីគេធ្វើតុបែបនេះឯង។ គេហៅហេតុនេះថា “ហេតុចុង” ជាហេតុដ៏សំខាន់បំផុត។ តើតុមានប្រយោជន៍អ្វីខ្លះ? ក្នុងករណីនេះ គេធ្វើតុ ដើម្បីញ៉ាំបាយ។ យើងមិនអាចយល់អំពីអ្វីមួយឱ្យបានពេញលេញ បើយើងមិនដឹងអំពីគោលដៅរបស់វា។ ជាងឈើអាចមានមូលហេតុផ្សេងទៀត ដើម្បីធ្វើតុ ដូចជាឱ្យបានលុយ។ មូលហេតុនេះ ជាមូលហេតុបន្ថែម ដែលមិនមែនជាគោលដៅពិតប្រាកដក្នុងការធ្វើតុមួយទេ។

សន្តថូម៉ាសយល់ថា យើងអាចពន្យល់អំពីអ្វីៗទាំងអស់ ដែលមានក្នុងពិភពលោក ដោយសារហេតុទាំង៤នោះ។

Teleology: to what end?
១៧. តើអ្វីៗទាំងអស់មានគោលដៅអ្វីខ្លះ?

បើយើងចង់យល់អំពីអ្វីមួយ មានសំណួរដ៏សំខាន់មួយ គឺ “តើមានប្រយោជន៍អ្វីខ្លះ?”។ ស្របតាមលោកអារីស្តូត សន្តថូម៉ាសធ្លាប់ប្រាប់ថា សំណួរនេះ ទាក់ទងនឹងគោលដៅចុងក្រោយនៃអ្វីមួយ។ ហេតុអ្វីបានជាសត្វលោក ឬវត្ថុនេះមានអត្តិភាព? សត្វលោក ឬវត្ថុនេះ មានគោលដៅអ្វីខ្លះ?

ដើម្បីយល់ សូមចាប់ផ្តើមរិះគិតអំពីវត្ថុផ្សេងៗ។ គេធ្វើឡាន ដើម្បីធ្វើដំណើរ ឬគេធ្វើនាឡិកា ដើម្បីមើលម៉ោង។ យើងអាចយល់អំពីវត្ថុទាំងអស់នោះឱ្យបានពេញលេញ លុះត្រាតែយើងស្គាល់គោលដៅរបស់ពួកវា។ សន្តថូម៉ាសយល់ថា អ្វីៗទាំងអស់មានគោលដៅ។ អ្វីៗទាំងអស់ប្រព្រឹត្តកិច្ចការ ដើម្បីសម្រេចគោលដៅរបស់ខ្លួន។ ប្រហែលជាមានអ្នកខ្លះសព្វថ្ងៃ ដែលមិនសូវជឿអំពីសេចក្ដីនេះ ប៉ុន្តែ យើងទាំងអស់គ្នាធ្វើតាម។ ឧ. ភ្នែកយើងមានប្រយោជន៍ ដើម្បីមើលឃើញ ឬធ្មេញយើងមានប្រយោជន៍ ដើម្បីទំពា។ ហេតុនេះហើយ បានជាធ្មេញរឹង (ជារូបជាតុរបស់វា) និងស្រួច (ជាទ​ម្រង់របស់វា)។ ដូច្នេះ កុំបើកដបកែវ ដោយប្រើធ្មេញ ដ្បិតគេមិនបានធ្វើធ្មេញ ដើម្បីបើកដបកែវ។ បើយើងឈឺធ្មេញ គ្រូពេទ្យធ្មេញនឹងស្ដីឱ្យជាមិនខាន!

សន្តថូម៉ាសយល់ថា ក្នុងអ្វីៗទាំងអស់ មានទិស ដែលផ្តល់គោលដៅ។ ឧ. ដើមឈើរកពន្លឺ ដើម្បីលូតលាស់។ ឈើគូសមានគោលដៅបង្កើតភ្លើង។ សន្តថូម៉ាសដឹងច្បាស់ថា ឈើគូសមិនដឹងខ្លួនអំពីគោលដៅរបស់ខ្លួនទេ។ សន្តថូម៉ាសអះអាងថា ក្នុងឈើគូស មានទិស ដើម្បីឱ្យឈើគូសនេះ សម្រេចគោលដៅបង្កើតភ្លើង។ សព្វថ្ងៃ អ្នកវិទ្យាសាស្រ្តស្វែងរកអត្ថន័យនៃអ្វីៗទាំងអស់។ ទោះបីយើងមានអារម្មណ៍ថា អ្វីៗទាំងអស់គ្មានសណ្ដាប់ធ្នាប់ តាមការពិត មានវិន័យច្បាប់ត្រឹមត្រូវ ដែលគ្រប់គ្រងអ្វីៗទាំងអស់។ បានសេចក្ដីថា អ្វីៗទាំងអស់មានគោលដៅច្បាស់លាស់ ដែលយើងអាចយល់ ដោយសង្កេតឃើញហេតុ និងផលផ្សេងៗ (ដូចជាលទ្ធិវិទ្យាសាស្រ្តអំពីកំណើតពិភពលោក និងការលូតលាស់នៃសត្វលោក)។ សន្តថូម៉ាសអះអាងថា សណ្តាប់ធ្នាប់នេះ មកពីប្រភពដ៏ឈ្លាសវៃមួយ ដែលគាត់ហៅថា ព្រះជាម្ចាស់។ ព្រះអង្គជាគោលដៅចុងក្រោយបំផុតនៃអ្វីៗទាំងអស់។

ម្យ៉ាងទៀត បើអ្វីៗទាំងអស់លម្អៀងប្រព្រឹត្តកិច្ចការស្របតាមគោលដៅនៃធម្មជាតិរបស់ខ្លួន អ្វីៗទាំងអស់នោះ នឹងទៅជាល្អឥតខ្ចោះ។ ព្រះជាម្ចាស់មិនបានបង្កើតភ្នែក ដើម្បីឱ្យយើងទៅជាមនុស្សខ្វាក់។ បានសេចក្ដីថា ធ្វើតាមគោលដៅនៃធម្មជាតិរបស់យើងជាការល្អសម្រាប់យើងផង។

Primary and secondary causality
១៨. តើព្រះជាម្ចាស់ណែនាំយើងយ៉ាងដូចម្ដេច?

មានសំណួរ ដែលសួរថា តើព្រះជាម្ចាស់មានសកម្មភាពក្នុងលោកនេះយ៉ាងដូចម្ដេច? សន្តថូម៉ាសយល់ថា ព្រះជាម្ចាស់ជាដើមហេតុ ឯសត្វលោកជាហេតុបន្ត។

ព្រះជាម្ចាស់មិនដូចសត្វលោក ដ្បិតព្រះអង្គមានអត្តិភាពដោយឯកឯង។ គ្មានដើមហេតុណាមួយ ដែលបាននាំព្រះអង្គឱ្យមានអត្តិភាព។ គ្មានអ្វី ដែលបានបង្កើតព្រះជាម្ចាស់ទេ។  ព្រះអង្គគង់នៅ អស់កល្បជានិច្ច។ ព្រះអង្គជាប្រភពនៃអ្វីៗទាំងអស់។ អ្វីៗទាំងអស់ពឹងផ្អែកទាំងស្រុងទៅលើព្រះជាម្ចាស់។ ក្នុងឋានៈជាភាវៈ អ្វីៗទាំងអស់ទទួលអត្តិភាពពីព្រះអង្គ។ បានសេចក្ដីថា ព្រះជាម្ចាស់ជាដើមហេតុនៃអ្វីៗទាំងអស់ ព្រះអង្គប្រោសប្រទានអត្តិភាពដល់ភាវៈទាំងអស់។

ម្យ៉ាងទៀត ព្រះអង្គប្រោសប្រទានលក្ខណៈផ្សេងៗដល់សត្វលោក ហើយធ្វើឱ្យអ្វីៗទាំងអស់ទៅជាហេតុបន្តចំពោះគ្នាទៅវិញទៅមក។ ព្រះជាម្ចាស់ជាដើមហេតុនៃអ្វីៗទាំងអស់ ឯសត្វលោកជាហេតុបន្តចំពោះគ្នាទៅវិញទៅមក។ សព្វថ្ងៃ អ្នកវិទ្យាសាស្រ្តស្វែងរកអំពីហេតុ និងផលទាំងឡាយ។ សត្វលោកទាំងអស់ជាហេតុចំពោះគ្នាទៅវិញទៅមក។ ព្រះជាម្ចាស់ប្រោសប្រទានឱ្យសត្វលោកមួយទៅជាហេតុចំពោះសត្វលោកមួយទៀត។ ព្រះជាម្ចាស់មានឬទ្ធានុភាព ដែលគ្មានកំណត់ព្រំដែន ហើយព្រះអង្គសព្វព្រះហឫទ័យឱ្យសត្វលោកមានអំណាចទៅជាហេតុចំពោះសត្វលោកឯទៀតៗ។ ម្យ៉ាងទៀត ព្រះអង្គមានព្រះហឫទ័យល្អសប្បុរស ដ្បិតព្រះអង្គសព្វព្រះហឫទ័យឱ្យសត្វលោកផ្ទាល់អាចបង្កើតផលក្នុងសត្វលោកឯទៀត។ សេចក្ដីនេះឃាត់យើងមិនឱ្យភ័ន្តច្រឡំ៖

១. គេធ្លាប់ស្មានថា ព្រះជាម្ចាស់តែងតែបង្កើតផលក្នុងលោកនេះ ធ្វើឱ្យហេតុបន្តជាការស្រមៃតែប៉ុណ្ណោះ ដែលគ្មានតម្លៃសោះ។ ការគិតខុសនេះធ្វើឱ្យព្រះជាម្ចាស់ជាផ្នែកមួយនៃពិភពលោក។ ប៉ុន្តែ ព្រះអង្គហួសពីពិភពលោកនេះ។ម្យ៉ាងទៀត អ្នកកាន់គំនិតនេះ មិនព្រមជឿអំពីការវិវត្តន៍តាមវិទ្យាស្រ្តទេ។

២. អ្នកខ្លះផ្សេងទៀតស្មានថា យើងមិនត្រូវការព្រះជាម្ចាស់សោះ ដ្បិតអ្វីៗទាំងអស់ជាហេតុបន្តគ្នា។ គេអះអាងថា មានការវិវត្តន៍ដោយឯកឯង តាមធម្មជាតិ មិនបាច់ឱ្យមានព្រះមួយអង្គទេ។

តាមការពិត គំនិតរបស់សន្តថូម៉ាសអំពីបុព្វហេតុ និងហេតុបន្តជួយពន្យល់ថា ព្រះជាម្ចាស់ជាដើមហេតុនៃអ្វីៗទាំងអស់ ហើយនៅពេលជាមួយគ្នានេះ ព្រះអង្គប្រោសប្រទានអំណាចឱ្យសត្វលោកទៅជាហេតុពិតប្រាកដចំពោះគ្នាទៅវិញទៅមកផងដែរ។

Analogy
១៩. តើយើងអាចប្រៀបធៀបព្រះជាម្ចាស់ នឹងពិភពលោក និងសត្វលោក យ៉ាងដូចម្ដេច?

សន្តថូម៉ាសធ្លាប់ប្រៀបធៀបព្រះជាម្ចាស់ និងសត្វលោក ដើម្បីយល់អំពីទំនាក់ទំនងរវាងព្រះជាម្ចាស់ និងសត្វលោក។ តើសន្តថូម៉ាសធ្វើយ៉ាងដូចម្ដេច?

• ១. ក្នុងករណីខ្លះ យើងប្រើពាក្យតែមួយ សំដៅលើអ្វីមួយ ដែលមានប្រធានពីរ៖ John ជាមនុស្ស Peter ជាមនុស្ស៖ ទាំងពីរនាក់ជាមនុស្ស។ មានអត្ថន័យដូចគ្នាតែមួយគត់។
• ២. ក្នុងករណីផ្សេងទៀត យើងប្រើពាក្យតែមួយ សំដៅទៅលើភាវៈផ្សេងពីគ្នា ដែលមានប្រធានពីរ៖ (ជាភាសាអង់គ្លេស Bank មានអត្ថន័យពីរ)។ ពាក្យតែមួយនេះ​ មានអត្ថន័យផ្សេងតាមកាលៈទេសៈ។
• ៣. ទីបញ្ចប់ យើងប្រើពាក្យតែមួយ សំដៅទៅលើភាវៈប្លែកពីគ្នាផង ដូចគ្នាផង៖ គាត់ជាមនុស្សល្អ ឬនេះគឺជាអាវល្អ។ ពាក្យតែមួយនេះ មានអត្ថន័យប្រៀបធៀប។ គុណភាពនៃអាវជាការល្អម្យ៉ាង ចំនួនគ្រឿងម្ហូប គឺជាការល្អដែរ។ មានពេលដ៏ល្អ មានកន្លែងដ៏ល្អមួយ។ មនុស្សដ៏ល្អ គំនូរដ៏ល្អ។

ភាវៈទាំងអស់មានអត្តិភាព និងមានលក្ខណៈល្អ។ ភាវៈទាំងអស់ឆ្លុះរស្មីនៃសេចក្ដីពិត។ ប៉ុន្តែ ត្រូវតែគិតយ៉ាងដូចម្ដេចអំពីប្រភពនៃភាវៈទាំងអស់នោះ? បើព្រះជាម្ចាស់ជាបុព្វហេតុនៃអ្វីៗទាំងអស់ ដែលមានអត្តិភាព ភាវៈត្រូវតែមានលក្ខណៈស្រដៀងនឹងព្រះអង្គដែរ។ បើភាវៈមានភាពល្អក្នុងខ្លួនវា បានសេចក្ដីថា ភាវៈឆ្លុះរស្មីនៃសប្បុរសធម៌របស់ព្រះជាម្ចាស់ម្យ៉ាងដែរ។ ដូច្នេះ យើងអាចប្រៀបធៀបសត្វលោក នឹងព្រះជាម្ចាស់បាន។ ព្រះជាម្ចាស់ផ្ទាល់ជាភាវៈ ដែលមានអត្តិភាព ដែលជាសេចក្ដីពិត ជាសេចក្ដីល្អសប្បុរស ដ្បិតព្រះអង្គជាបុព្វហេតុនៃភាពល្អឥតខ្ចោះទាំងអស់នោះ ក្នុងសត្វលោក។ យើងមិនដឹងអំពីលក្ខណៈរបស់ព្រះជាម្ចាស់ភ្លាមៗទេ ដ្បិតយើងមិនដកពីសោធន៍អំពីព្រះជាម្ចាស់តែម្តង។ ប៉ុន្តែ យើងអាចយល់ខ្លះអំពីព្រះជាម្ចាស់ ដោយមើលឃើញសត្វលោក ហើយយល់ថា ព្រះអង្គបំពេញលក្ខណៈល្អទាំងប៉ុន្មានរបស់សត្វលោកឱ្យបានល្អឥតខ្ចោះ។ បានសេចក្ដីថា ព្រះជាម្ចាស់ល្អសប្បុរស ប៉ុន្តែ តាមរបៀបខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត ដ៏ពេញលក្ខណៈ និងតាមរបៀបខុសប្លែកឆ្ងាយពីភាពល្អ ដែលស្ថិតក្នុងសត្វលោក។

The three acts of the mind
២០. ធ្វើយ៉ាងដូចម្ដេច ដើម្បីរិះគិតឱ្យបានត្រឹមត្រូវ?

មានចំណុចដ៏សំខាន់មួយ ក្នុងទស្សនវិជ្ជារបស់លោកអារីស្តូត និងសន្តថូម៉ាស៖ ព្រះជាម្ចាស់បង្កើតពិភពលោក និងប្រោសប្រទានឱ្យមនុស្សមានប្រាជ្ញា ដើម្បីឱ្យគេអាចយល់ពិភពលោកបាន។ ប្រាជ្ញាយើងអាចយល់បាន ដ្បិតយើងដកពិសោធន៍អំពីភាវៈនោះ នៅក្នុងវិញ្ញាណរបស់យើង។

នៅពេលដែលយើងជក់ក្នុងរឿងមួយ យើងដកពិសោធន៍ថា យើងបានទៅជាតួក្នុងរឿងនេះតែម្តង។ យ៉ាងណាមិញ លោកអារីស្តូតធ្លាប់ប្រាប់ថា វិញ្ញាណរបស់យើងបានទៅជាអ្វីៗទាំងអស់ក្នុងពិភពលោកម្យ៉ាង។ តើសេចក្ដីនេះ មានអត្ថន័យអ្វីខ្លះ?

មនុស្សទាំងអស់ដកពិសោធន៍អំពីពិភពលោក ដែលនៅជុំវិញគេ។ ដោយសារពិសោធន៍នេះ យើងមានចំណេះដឹងខ្លះអំពីពិភពលោក។ មនុស្សម្នាក់ចាប់ផ្តើមមានទំនាក់ទំនងជាមួយអ្វីៗទាំងអស់ ដោយសារវិញ្ញាណទាំង៥។ វិញ្ញាណទាំង៥នោះ ចូលក្នុងប្រាជ្ញា ដែលធ្វើឱ្យយើងមានពិសោធន៍នៃពិភពលោក។ បទពិសោធន៍ទាំងអស់នោះ អាចជួយយើងឱ្យយល់អំពីពិភពលោក។ ប្រាជ្ញាយើងអាចយកអ្វីៗទាំងអស់នោះចេញពីយើង ដើម្បីឱ្យយល់អំពីអ្វីៗទាំងអស់។ ប្រាជ្ញាយើងធ្វើបែបនេះ តាមរយៈកិច្ចការបី៖

• ១. ការទទួលយក៖ ​ប្រាជ្ញាយើងទទួល និងយល់អំពីអ្វី ដែលយើងឃើញ៖ ​ឧ. អ្វីទៅជាឆ្កែ? អ្វីទៅជាឆ្មា? អ្វីទៅជាមាស? បា្រក់? យើងមិនទាន់វាយតម្លៃអំពីវត្ថុផ្សេងៗនោះទេ គឺយើងគ្រាន់តែទទួលយកនៅក្នុងវិញ្ញាណប៉ុណ្ណោះ។ ពេលនោះ ​​​​យើងចាប់ផ្តើមយល់អំពីអ្វី ដែលយើងបានទទួល។​
• ២. យើងវាយតម្លៃអី្វ ដែលយើងបានទទួល៖ ឧ. យើងយល់ព្រម ឬទេ ជាមួយនឹងគេ ដែលអះអាងថា មនុស្សជាសត្វ ឬមាសជាលោហធាតុ ឬទឹកមិនមែនជាលោហធាតុ។ បន្តិចម្តងៗ យើងចាប់ផ្តើមវាយតម្លៃអ្វីៗទាំងអស់។
• ៣. ក្រោយមក យើងសន្និដ្ឋាន៖ មនុស្សទាំងអស់ស្លាប់។ សូក្រាត (Socrate) ជាមនុស្សម្នាក់។ ដូច្នេះ សូក្រាតនឹងស្លាប់។

ដំណាក់កាលទាំងបីនោះ ជួយយើងឱ្យយល់អំពីអ្វីៗទាំងអស់បន្តិចម្តងៗ ហើយការយល់ដឹងនេះទៅជាការល្អឥតខ្ចោះ។ ដូច្នេះ ពេលយើងនិយាយថា អ្នកអានទៅជាសៀវភៅ តើយើងចង់និយាយអ្វីខ្លះ? យើងចាប់ផ្តើមមានបទពិសោធន៍របស់យើងអំពីពិភពលោក។ ក្រោយមក ប្រាជ្ញារបស់យើងយល់អំពីអ្វី ដែលយើងបានទទួល ហើយយើងចូលក្នុងអត្ថន័យ និងសេចក្ដីពិតនៃតថភាពផ្ទាល់ឱ្យបានកាន់តែជ្រៅ ដូចអ្នកអាន ដែលបានទៅជាសៀវភៅតែម្តង។

Opinion, doubt, knowledge and belief
២១. អ្វីទៅជាជំនឿ?

តើត្រូវយល់យ៉ាងដូចម្ដេច ពេលគ្រីស្តបរិស័ទយើងប្រកាសថា “ខ្ញុំជឿ”? តើសេចក្ដីនេះ មកពីអារម្មណ៍របស់យើងម្នាក់ៗ ឬទេ? អ្នកខ្លះធ្លាប់អះអាងថា បើយើងមិនឃើញអ្វីមួយ យើងមិនអាចជឿអ្វីមួយនេះបានឡើយ។ គេធ្លាប់និយាយថា ជំនឿប្រឆាំងនឹងប្រាជ្ញា។ សូមស្តាប់សន្តថូម៉ាសអំពីរឿងនេះ។

អ្នកកាសែតម្នាក់បានសសេរថា៖ “សូមអស់បងប្អូនប្រយ័ត្ន ដ្បិតយប់មិញ សត្វតោមួយបានរត់ចេញពីសួនសត្វ”។ មិត្តភក្តខ្ញុំសួរថា៖ “នេះជារឿងពិត ឬទេ?”។

• ១. ខ្ញុំអាចឆ្លើយថា៖ “ប្រហែល។ ខ្ញុំគិតថា អ្នកកាសែតមិនបានស៊ើបអង្កេតឱ្យបានត្រឹមត្រូវ”។ ពេលនោះ ខ្ញុំបញ្ចេញយោបល់មួយ។ ខ្ញុំគិតថា ជារឿងពិត ប៉ុន្តែ រឿងនេះ អាចទៅជារឿងក្លែងក្លាយដែរ។
• ២. ខ្ញុំអាចនិយាយថា៖ “មិនមែនទេ។ អ្នកកាសែតនិយាយបំផ្លើស ដើម្បីលក់ដាច់”។ នៅពេលនោះ ខ្ញុំសង្ស័យ ខ្ញុំក៏មិនព្រមជឿ។
• ៣. ខ្ញុំអាចនិយាយថា៖ “នេះជារឿងពិតមែន ដ្បិតយប់មិញ ខ្ញុំបានឃើញតោផ្ទាល់នឹងភ្នែក”។ នៅពេលនោះ ខ្ញុំដឹងពិតប្រាកដមែន។
• ៤. ទីបញ្ចប់ ខ្ញុំអាចនិយាយថា៖ “ខ្ញុំស្គាល់អ្នកថែសួនសត្វ ហើយខ្ញុំជឿគាត់”។ ទោះបីខ្ញុំមិនដឹងពិតប្រាកដមែន ប៉ុន្តែខ្ញុំទុកចិត្តអ្នកថែសួនសត្វ។

ចំពោះសន្តថូម៉ាស យើងជឿ មិនមែនមកពីអារម្មណ៍របស់យើងតែប៉ុណ្ណោះ។​ យើងជឿមកពីយើងមានទំនាក់ទំនងជាមួយម្នាក់ផ្សេងទៀត ដែលយើងអាចទុកចិត្តបាន។ ជំនឿនេះស្របតាមប្រាជ្ញា។ ឧ. និស្សិតជឿលោកគ្រូបង្រៀន។ និស្សិតម្នាក់ៗមិនអាចពិនិត្យមើលនូវអ្វីៗទាំងអស់ ដែលលោកគ្រូបង្រៀន។ មានសេចក្ដីខ្លះផ្សេងទៀត ដែលយើងមិនអាចដឹងខ្លួនឱ្យច្បាស់ ដូចជា៖ តើម្នាក់ផ្សេងទៀតគិតអ្វីខ្លះអំពីខ្ញុំ? តើម្នាក់ផ្សេងទៀតស្រលាញ់ខ្ញុំ ឬទេ? ខ្ញុំមិនអាចដឹង បើគេមិនប្រាប់ខ្ញុំទេ។ ម្យ៉ាងទៀត ទោះបីគេប្រាប់ខ្ញុំ ប្រហែលជាគេកុហកខ្ញុំដែរ... ក្នុងដំណើរការជីវិត យើងត្រូវតែជឿគេ។ ទោះបីយើងពុំបានពិសោធន៍ ឬមិនអាចដឹងខ្លួនអំពីសេចក្ដីទាំងប៉ុន្មាន ដែលគេប្រាប់យើង។

Good and evil
២២. អ្វីទៅជាអំពើល្អ និងអំពើអាក្រក់?

តើពាក្យ “ល្អ” មានអត្ថន័យអ្វីខ្លះ? សម្រាប់សន្តថូម៉ាស សំណួរនេះសំខាន់ណាស់។ ចំពោះគាត់ ពាក្យ “ល្អ” មានអត្ថន័យផ្សេងៗពីគ្នា។

ចំពោះសន្តថូម៉ាស គេប្រើពាក្យ “ល្អ” តាមអត្ថន័យជាច្រើន៖ ឧ. ខ្ញុំអាចនិយាយថា៖ “នំនេះល្អ ឬលេងកីឡាគឺជាការល្អ ឬថ្ងៃនេះល្អ”។ ប៉ុន្តែ តើពាក្យ “ល្អ” មានអត្ថន័យដូចៗគ្នា ឬទេ? មិនមែនទេ! ភាពល្អរបស់នំ មិនដូចភាពល្អរបស់កីឡា ក៏មិនដូចភាពល្អរបស់ថ្ងៃមួយផងដែរ។ នៅពេលដែលខ្ញុំប្រើពាក្យ“ល្អ” ខ្ញុំចង់និយាយថា៖ អ្វីមួយដ៏ល្អ ជាអ្វីមួយ ដែលខ្ញុំចង់បាន។ ភាពល្អ គឺជាអ្វីដែលយើងចង់បាន ឬស្រលាញ់។

១. សន្តថូម៉ាសមិនបានកំណត់និយមន័យនៃពាក្យ “ល្អ” ទេ។ ប៉ុន្តែ គាត់បានពន្យល់ពាក្យ “ល្អ” ដោយរៀបរាប់អំពីផលផ្លែនៃភាពល្អ។ គាត់ធ្លាប់សរសេរថា ភាពល្អ គឺជាអ្វីដែលយើងចង់បាន ដោយអស់ពីចិត្ត។ បានសេចក្ដីថា គ្រប់កិច្ចការ ដែលយើងប្រព្រឹត្ត ដោយមានសេរីភាព មកពីយើងចង់បានភាពល្អ។ បើយើងមិនចង់បានភាពល្អ យើងក៏មិនដែលប្រព្រឹត្តកិច្ចការណាមួយឡើយ។ ដូច្នេះ គំនិតនេះសំខាន់ណាស់ ដ្បិតគំនិតនេះ សំដៅទៅលើប្រភពនៃសេរីភាពរបស់យើង៖ ព្រះជាម្ចាស់បង្កើតយើងឱ្យស្វែងរកអ្វីដែលល្អតែប៉ុណ្ណោះ។ យើងមិនដែលប្រព្រឹត្តកិច្ចការណាមួយ ដែលគ្មានផលល្អសម្រាប់យើង៖ យើងជៀសផុតអ្វីដែលអាក្រក់ជានិច្ច។​ យើងជាសត្វលោក ដែលចង់បានភាពល្អ។ ម្យ៉ាងទៀត យើងស្វែងរកភាពល្អ ច្រើនជាងសត្វលោកឯទៀតៗ ដ្បិតយើងយល់អំពីគោលដៅរបស់យើង ហើយយើងជ្រើសរើសប្រព្រឹត្តកិច្ចការនេះ ឬកិច្ចការនោះ តាមគោលដៅរបស់យើង។

២. សន្តថូម៉ាសនិយាយអំពីផ្លូវមួយទៀត ដើម្បីពន្យល់ពាក្យ “ល្អ”៖ ភាពល្អ គឺជាអ្វី ដែលធ្វើឱ្យអ្វីមួយបានទៅជាពេញលេញ (ឧ. គ្រាប់ពូជស្វែងរកព្រះអាទិត្យ ដើម្បីទៅជាដើមឈើ)។ សត្វលោកស្វែករកភាពឥតខ្ចោះរបស់វា បានជាវាស្វែងរកភាពល្អដែរ។ សត្វលោកនីមួយៗមានភាពឥតខ្ចោះរៀងៗខ្លួន៖ គ្រាប់ពូជទៅជាដើមឈើ កូនក្មេងទៅជាមនុស្សពេញវ័យ... ប៉ុន្តែ មនុស្សជាសត្វលោកពិសេស ដ្បិតគេមានសកម្មភាពខាងវិញ្ញាណ គឺគេអាចស្គាល់ និងស្រលាញ់។ ដូច្នេះ យើងអាចនិយាយថា មនុស្ស គឺជាសត្វលោក ដែលចង់បានភាពឥតខ្ចោះ មិនគ្រាន់តែខាងរូបកាយ ប៉ុន្តែ ខាងវិញ្ញាណផងដែរ។ មនុស្សស្វែងរកសេចក្ដីស្រលាញ់ យុត្តិធម៌ និងសេចក្ដីពិត។ សរុបសេចក្ដី យើងស្វែងរកភាពល្អឥតខ្ចោះ។ ហេតុនេះ យើងអាចយល់ថា ភាពល្អជាគោលដៅរបស់យើង ឬជាហេតុចុងក្រោយ ដែលយើងស្វែងរក ដោយប្រព្រឹត្តកិច្ចការណាមួយ។ មនុស្សមានលក្ខណៈពិសេស គឺប្រាជ្ញាយើងអាចស្គាល់អ្វីដែលល្អ ហើយឆន្ទៈយើងអាចប្រព្រឹត្តកិច្ចការស្របតាមគោលដៅនេះ។

ប៉ុន្តែ មានបញ្ហាមួយ ដ្បិតយើងអាចភ័ន្តច្រឡំអ្វីដែលល្អ និងស្វែងរកអ្វីដែលមិនល្អ។ នេះជាអំពើបាប។ នៅពេលដែលយើងប្រព្រឹត្តអំពើបាប ប្រាជ្ញា និងឆន្ទៈដូចជាវង្វេង ធ្វើឱ្យយើងពិបាកស្វែងរកភាពល្អ។ ពេលយើងចាប់ផ្តើមដើរតាមផ្លូវនេះ យើងវង្វេងកាន់តែជ្រៅៗ ហើយយើងកាន់តែពិបាកក្នុងការកែខ្លួនឯង។ ហេតុនេះ ត្រូវតែស្វែងរកអ្វីដ៏ល្អពិតប្រាកដអស់ពីកម្លាំងកាយចិត្ត។

Powers of the soul
២៣. តើព្រលឹងវិញ្ញាណមានសមត្ថភាពអ្វីខ្លះ?

ចំពោះសន្តថូម៉ាស មនុស្សស្ថិតនៅកណ្តាលដី និងមេឃ។ យើងជារូបកាយ និងជាព្រលឹងវិញ្ញាណ។ ព្រលឹងធ្វើឱ្យសត្វលោកមានជីវិត។ ​ព្រលឹងណែនាំរូបកាយ។ ម្យ៉ាងទៀត ដោយសារព្រលឹង យើងអាចមានទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងអ្វីៗទាំងអស់ ដែលស្ថិតនៅជុំវិញយើង។ ទីបញ្ចប់ ព្រលឹងមាន “អំណាច” គឺព្រលឹងមានសកម្មភាព និងមានសមត្ថភាពផ្សេងៗ។

លោកអារីស្តូត និងសន្តថូម៉ាសយល់ថា ព្រលឹងមានសកម្មភាពជាមួយនឹងអ្វីៗទាំងអស់ក្នុងពិភពលោក។ តើពាក្យ “សកម្មភាព” មានអត្ថន័យអ្វីខ្លះ?

១. ភាវៈទាំងអស់មានអំណាចមូលដ្ឋានបី គឺពួកវាចម្រើនឡើង ចិញ្ចឹមខ្លួន និងបន្តពូជ៖ ដោយសារអំណាចទាំងបីនោះ សត្វលោកអាចដើរឆ្ពោះទៅគោលដៅ ឬភាពឥតខ្ចោះរបស់ខ្លួន។

២. មនុស្ស និងសត្វមានអំណាចដូចៗគ្នាដែរ៖ មានបំលាសទី (Locomotion) ដឹងខ្លួន (Conscience) និងមានតណ្ហា (Passions)។ មនុស្ស និងសត្វមានវិញ្ញាណខាងក្រៅ៥យ៉ាង៖ ការមើលឃើញ ការស្តាប់លឺ ការហិត រសជាតិ និងកាយវិញ្ញាណ។ វិញ្ញាណខាងក្នុងមាន៤យ៉ាង៖ ការដឹងខ្លួន ដែលធ្វើឱ្យវិញ្ញាណទាំងអស់មានដំណើរការរួម (Coordination) ការស្រមៃ (Imagination) ការវាយតម្លៃ (Judgment) និងការចងចាំ (Memory)។ អ្វីៗទាំងអស់នោះ គឺជាចំណេះដឹងខាងវិញ្ញាណ (Spiritual knowledge)។

នៅពេលដែលយើងយល់ថា មានអ្វីដ៏ល្អសម្រាប់យើង យើងក៏ចង់បានអ្វីមួយនេះ។ ផ្ទុយទៅវិញ ពេលយើងយល់ថា អ្វីមួយអាក្រក់ យើងជៀសផុតពីវា។ គេហៅសមត្ថភាពចង់បានអ្វីដ៏ល្អ និងគេចផុតពីអ្វីដ៏អាក្រក់នោះថា តណ្ហាខាងវិញ្ញាណ ដែលបែងចែកជាពីរ តាមអារម្មណ៍ (Concupiscible and Irascible)៖ ១. សេចក្ដីស្រលាញ់ បំណងប្រាថ្នា ការសប្បាយ ការស្អប់ ការខ្ពើម ការសោកស្តាយ។ ២. សេចក្ដីសង្ឃឹម ការតប់ប្រមល់ សេចក្ដីក្លាហ្លាន ការភ័យខ្លាច និងកំហឹង។

៣. ក៏ប៉ុន្តែ មនុស្សប្លែកពីសត្វ ដោយសារយើងមានប្រាជ្ញា និងឆន្ទៈ។ ដោយសារប្រាជ្ញា យើងអាចទទួលយក វាយតម្លែ និងរិះគិតអំពីសេចក្ដីពិត។ ដោយសារឆន្ទៈ យើងចង់បានអ្វីដ៏ល្អសម្រាប់យើង។ ដោយសារឆន្ទៈ យើងអាចមានគោលដៅ និងអាចមានសេរីភាពក្នុងការជ្រើសរើស។ មនុស្សមានឋានៈដ៏ថ្លៃថ្នូរដោយសារប្រាជ្ញា និងឆន្ទៈ។

Virtue forming habits
២៤. អ្វីទៅជាគុណធម៌?

យើងនៅតែដើរតាមផ្លូវនៃជីវិត មិនទាន់ដល់គោលដៅនៅឡើយ។ ក្នុងដំណើរជីវិតរបស់យើង យើងអាចជ្រើសរើស៖ទៅជាមនុស្សពិតប្រាកដម្នាក់ ឬទៅជាមនុស្សកាន់តែអាក្រក់ៗម្នាក់។ ព្រះជាម្ចាស់បង្កើតយើងឱ្យមានជីវិតដ៏ល្អ ឱ្យយើងស្គាល់សេចក្ដីពិត ឱ្យយើងមានមិត្តភក្តិ និងឱ្យយើងជួយបម្រើសង្គម។ អ្វីៗទាំងអស់នោះ អាចទាក់ទាញយើង។ ប៉ុន្តែ យើងអាចមានការលំបាកជាច្រើន ដើម្បីបានអ្វីៗទាំងអស់នោះ។ អំពើអាក្រក់អាចរារាំងយើងមិនបានសម្រេចតាមគោលដៅរបស់យើង។ ទីបញ្ចប់ យើងត្រូវមានសេរីភាពពេញលេញ គឺឳ្យយើងរួចផុតពីអំពើអាក្រក់។

ដើម្បីបានសម្រេចគោលដៅរបស់យើង យើងត្រូវការជំនួយម្យ៉ាង។ យើងមិនអាចទៅដល់គោលដៅដោយខ្លួនឯងបានឡើយ៖ ឧ. យើងមានឆន្ទៈចង់បានអ្វីដ៏ល្អ។ ប៉ុន្តែ គ្មាននរណាអាចបំពេញបំណងប្រាថ្នារបស់ខ្លួនបានឡើយ។ យើងចង់មានសុភមង្គល អ្វីដ៏ល្អតែម្តង។ ក្នុងចំណោមអ្វីៗទាំងអស់ យើងត្រូវចេះជ្រើសរើសអ្វីដ៏ល្អ និងគេចផុតពីអ្វីដ៏អាក្រក់។ ពេលខ្លះខ្ញុំយល់ថា សត្វលោក ឬវត្ថុមួយ ជាការល្អសម្រាប់ខ្ញុំ ប៉ុន្តែ តាមការពិត សត្វលោក ឬវត្ថុនោះមិនល្អទេ។ ដើម្បីជ្រើសរើសអ្វីដ៏ល្អពិតប្រាកដសម្រាប់ខ្ញុំឱ្យបានស្រួល ខ្ញុំត្រូវការគុណធម៌។

គុណធម៌ ជាទម្លាប់មោះមុត និងនឹងនរ ដែលជួយប្រាជ្ញា និងឆន្ទៈ ឱ្យប្រព្រឹត្តអ្វីដ៏ល្អ ឱ្យបានលឿន ស្រួល និងដោយមានអំណរ។ សម្រាប់លោកអារីស្តូត គុណធម៌ធ្វើឱ្យមនុស្សទៅជាមនុស្សដ៏ល្អម្នាក់ ដែលចេះប្រព្រឹត្តកិច្ចការល្អ។ គុណធម៌ជួយសមត្ថភាពយើងឱ្យវាយតម្លៃអ្វីដ៏ល្អ ដោយផ្តល់កម្លាំងដល់សមត្ថភាព ឬកែសម្រួលសមត្ថភាពនេះ។ គុណធម៌ គឺជាទម្លាប់ម្យ៉ាង ដែលជួយសេរីភាពរបស់យើងឱ្យសម្រេចតាមគោលដៅដ៏ល្អពិតប្រាកដរបស់យើង។ គុណធម៌ជួយធម្មជាតិមនុស្សឱ្យបានឥតខ្ចោះ។

ផ្ទុយទៅវិញ បាបធម៌ជាទម្លាប់មោះមុត និងនឹងនរ ឱ្យប្រព្រឹត្តអ្វីដែលហាក់ដូចជាល្អ ប៉ុន្តែជាការអាក្រក់ពិតប្រាកដ។ បាបធម៌ធ្វើឱ្យមនុស្សបានទៅជាអាក្រក់បន្តិចម្តងៗ។

ដូច្នេះ ដោយសារទម្លាប់របស់យើង ទោះជាគុណធម៌ ឬបាបធម៌ យើងសាបព្រោះគ្រាប់ពូជនៃអនាគតរបស់យើង ឱ្យទៅជាមនុស្សល្អ ឬមិនល្អ។

The five ways
២៥. តើមានព្រះជាម្ចាស់ ឬទេ?

ក្បួនទេវវិទ្យារបស់សន្តថូម៉ាមាន៣ភាគ។ ភាគទី១និយាយអំពីព្រះជាម្ចាស់ និងវត្តមានរបស់ព្រះអង្គក្នុងពិភពលោក និងសត្វលោក។ ភាគទី២និយាយអំពីវត្តមានរបស់ព្រះជាម្ចាស់នៅក្នុងព្រលឹងវិញ្ញាណរបស់មនុស្សសុចរិត។ ភាគទី៣និយាយអំពីវត្តមានរបស់ព្រះជាម្ចាស់ ក្នុងព្រះគ្រីស្ត និងក្នុងព្រះកាយព្រះគ្រីស្ត គឺព្រះសហគមន៍។ សន្តថូម៉ាសរិះគិតអំពីវត្តមានរបស់ព្រះជាម្ចាស់ក្នុងអ្វីៗទាំងអស់។ ប៉ុន្តែ យើងអាចសួរខ្លួនឯងថា តើមានព្រះជាម្ចាស់ ឬទេ? សន្តថូម៉ាសពន្យល់ថា មាន៥ផ្លូវ ដែលបង្ហាញថា មានព្រះជាម្ចាស់មែន។

​ក្នុងមេរៀននេះ យើងនឹងនិយាយអំពីផ្លូវទាំង៥របស់សន្តថូម៉ាស ប៉ុន្តែ សូមសួរសិន៖ តើមនុស្សលោកអាចយល់អំពីព្រះជាម្ចាស់យ៉ាងដូចម្ដេច?

១. ដោយជឿព្រះគម្ពីរតែម្តង។ ប៉ុន្តែ សន្តថូម៉ាសប្រាប់យើងថា ព្រះគម្ពីរផ្ទាល់ប្រាប់យើងថា មានផ្លូវមួយផ្សេងទៀត ដើម្បីស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់។

២. ក្នុង រ៉ូម ១,២០ សន្តប៉ូលប្រាប់យើងថា មនុស្សទាំងអស់អាចដឹងថា មានព្រះជាម្ចាស់ តាមរយៈសោភ័ណភាព និងភាពល្អសប្បុរសនៃពិភពលោក។ សន្តប៉ូលគ្រាន់តែរំឭកកណ្ឌព្រះគម្ពីរព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណ (១៣,១-៩) ដែលអះអាងថា ទោះបីយើងមិនស្គាល់ព្រះគម្ពីរ មនុស្សអាចដឹងថា មានព្រះជាម្ចាស់ ព្រោះតែបទពិសោធន៍ និងការរិះគិត អំពីពិភពលោក ជាស្នាព្រះហស្តរបស់ព្រះជាម្ចាស់។ ក្រោយមក សន្តថូម៉ាសយល់ថា មានទស្សនវិទូបុរាណជាច្រើន ដែលអះអាងថា មានព្រះជាម្ចាស់ពិតប្រាកដមែន។ ទោះបីគេមិនដែលអានព្រះគម្ពីរក៏ដោយ ក៏មនុស្សអាចដឹងថា មានព្រះជាម្ចាស់។ សន្តថូម៉ាសបង្រៀនថា ដោយសារប្រាជ្ញា មនុស្សអាចដឹងថា មានព្រះជាម្ចាស់។​ ធម្មជាតិមនុស្សធ្វើឱ្យយើងអាចដឹងថា មានព្រះមួយអង្គជាប្រភពនៃអ្វីៗទាំងអស់។

ក៏ប៉ុន្តែ សន្តថូម៉ាសប្រាប់យើងថា យើងមិនអាចស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់ឱ្យបានច្បាស់ និងឱ្យបានពេញលក្ខណៈ​ បានឡើយ។ មនុស្សទាំងអស់យល់បន្តិចបន្តួចថា មានព្រះជាម្ចាស់។ យើងអាចមានការសង្ស័យអំពីវត្តមានរបស់ព្រះជាម្ចាស់ផងដែរ។ ម្យ៉ាងទៀត មានតែមនុស្ស ដែលមានពេលវេលា និងដែលមានចិត្តចង់ដឹង ដែលអាចរីកចម្រើនក្នុងការស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់។ សន្តថូម៉ាសយល់ថា ការស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់ដោយខ្លួនឯងពិតជាពិបាក ហើយមិនអាចនាំយើងឱ្យស្គាល់ព្រះអង្គឱ្យបានពេញលេញ។ ក៏ប៉ុន្តែ គាត់អះអាងថា ក្រោយពីបានចំណាយពេលវេលាច្រើន អ្នកខ្លះ អាចយល់ថា មានព្រះជាម្ចាស់ ដ្បិតមានផ្លូវផ្សេងៗតាមទស្សនវិជ្ជា និងតាមប្រាជ្ញា ដែលបង្ហាញថា ពិតជាមានព្រះជាម្ចាស់មែន។

ដូច្នេះ តើយើងដឹងថា មានព្រះជាម្ចាស់ យ៉ាងដូចម្ដេច? សន្តថូម៉ាសយល់ថា យើងអាចស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់ដោយសារបទពិសោធន៍របស់យើងក្នុងពិភពលោកនេះ។ ពិភពលោកជាទីសម្គាល់ជួយយើងឱ្យស្វែងរកព្រះជាម្ចាស់។

យើងដឹងអំពីហេតុមួយ ដោយសារផលនៃហេតុនោះ៖

ឧ. បើខ្ញុំបើកឡាន ហើយខ្ញុំឃើញផ្សែងខាងមុខខ្ញុំ ខ្ញុំអាចយល់ថា មានភ្លើងនៅខាងមុខនោះ ទោះជាខ្ញុំមើលភ្លើងនោះមិនឃើញ។ ខ្ញុំមិនអាចឃើញភ្លើង ប៉ុន្តែ ដោយសារផ្សែង ខ្ញុំអាចយល់ថា មានភ្លើងមែន។

ឧ. បើខ្ញុំក្រោកឈរឡើងពេលព្រឹក ដោយក្អក ខ្ញុំអាចសន្និដ្ឋានថា ខ្ញុំមានមេរោគ (ទោះបីខ្ញុំមើលមេរោគនេះមិនឃើញក៏ដោយ)។

ខ្ញុំមើលហេតុមិនឃើញ តែខ្ញុំឃើញផលរបស់ហេតុនេះ។

យើងអាចធ្វើតាមរបៀបនេះជាមួយព្រះជាម្ចាស់ដែរ។ យើងមើលព្រះជាម្ចាស់មិនឃើញ ប៉ុន្តែ យើងអាចឃើញពិភពលោកនៅជុំវិញយើង។ ដោយសារពិសោធន៍អំពីពិភពលោក យើងអាចយល់ថា មានព្រះជាម្ចាស់ ដែលគង់នៅ ហាក់ដូចជាព្រះអង្គលាក់លៀមខាងក្រោយ។ ត្រូវតែមានព្រះមួយអង្គ ដែលជាប្រភពនៃភាពល្អប្រសើរ សោភ័ណភាព ភាពល្អសប្បុរស សណ្ដាប់ធ្នាប់នៃពិភពលោក។ សន្តថូម៉ាសយល់ថា មនុស្សទាំងអស់អាចមានបទពិសោធន៍នេះ។ ប៉ុន្តែ គាត់យល់ថា ពិសោធន៍នេះ ដូចជាគ្រាប់ពូជដែរ។ បើយើងខិតខំស្វែងរកឱ្យអស់ពីកម្លាំងកាយចិត្ត គ្រាប់ពូជនេះអាចរីកចម្រើនបាន។ ប៉ុន្តែ បើយើងជាប់នឹងបាប មិនព្រមបើកចិត្តឱ្យទូលាយ ឬមិនរវីរវល់ យើងអាចបំផ្លាញគ្រាប់ពូជនេះដែរ។ អ្នកខ្លះអាចសង្ស័យ ឬមិនព្រមជឿថា មានព្រះជាម្ចាស់។ ប៉ុន្តែ យើងនៅតែអាចដឹងថា មានព្រះជាម្ចាស់ ដោយរិះគិតអំពីបទពិសោធន៍របស់យើងអំពីពិភពលោក។ សន្តថូម៉ាសជាគំរូសម្រាប់យើង ព្រោះគាត់បានធ្វើឱ្យបទពិសោធន៍ខាងធម្មជាតិនេះជួយឱ្យគាត់ស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់ឱ្យបានច្បាស់។ គាត់មើលឃើញធម្មជាតិ ដើម្បីឡើងទៅដល់ព្រះជាម្ចាស់។ ពិភពលោកឆ្លុះបញ្ចាំងព្រះជាម្ចាស់ម្យ៉ាង។

ឥឡូវនេះ សូមរិះគិតអំពីផ្លូវទាំង៥របស់សន្តថូម៉ាស៖

• ១. ក្នុងពិភពលោក អ្វីៗទាំងអស់ប្រែប្រួលជានិច្ច។ សម្រាប់ថូម៉ាស ចលនាទាំងអស់នោះមកពីដើមហេតុដំបូង ដែលគ្មានចលនា និងធ្វើឱ្យអ្វីៗទាំងអស់មានចលនា។ យើងហៅព្រះជាម្ចាស់ដើមហេតុទីមួយនេះ ហើយដែលប្រៀបធៀបដូចជាគ្រឿងម៉ាស៊ីន ដែលធ្វើឱ្យអ្វីៗទាំងអស់មានចលនា និងអាចប្រែប្រួលបាន។
• ២. អ្វីៗទាំងអស់នៅក្នុងពិភពលោកមិនមែនមកពីខ្លួនឯង មិនមែនជាដើមហេតុរបស់ខ្លួនឯង។ យើងមិនបានបង្កើតខ្លួនឯងទេ។ យើងហៅព្រះជាម្ចាស់ អ្នកដែលមានជីវិតដោយខ្លួនឯង ដោយមិនពឹងផ្អែកលើសត្វលោកផ្សេងទៀត ដែលគ្មានដើមហេតុ ហើយដែលចែករំលែកព្រះជន្មរបស់ព្រះអង្គដល់សត្វលោកឯទៀតៗ។
• ៣. ក្នុងពិភពលោក យើងអាចយល់ឃើញថា មានសត្វលោក “មិនចំាបាច់” គឺអាចមានជីវិត ឬទេ។ សត្វលោកទាំងអស់នោះ បានចាប់ផ្តើមមានជីវិត ហើយនឹងបាត់បង់ជីវិតនេះនៅពេលខាងមុខ។ យើងហៅព្រះជាម្ចាស់ អ្នកដែលមានជីវិតអស់កល្បជានិច្ច ហើយដែលបានបង្កើតសត្វលោក ដែលអាចកើត និងស្លាប់។
• ៤. សន្តថូម៉ាសយល់ថា សត្វលោកនីមួយៗមានភាពល្អឥតខ្ចោះផ្ទាល់ខ្លួន៖ សត្វលោកនីមួយៗមានជីវិត ល្អសប្បុរស មានសោភ័ណភាព...។ យើងហៅព្រះជាម្ចាស់ប្រភពនៃជីវិត ភាពល្អសប្បុរស សោភ័ណភាព... នៃសត្វលោកទាំងអស់ ដែលចូលរួមចំណែកក្នុងភាពល្អឥតខ្ចោះរបស់ព្រះអង្គ តាមលក្ខណៈរៀងៗខ្លួន។
• ៥. ក្នុងធម្មជាតិ អ្វីៗទាំងអស់មានគោលដៅរៀងៗខ្លួន។ ឧ. សត្វឃ្មុំមានគោលដៅផលិតទឹកឃ្មុំ ទោះបីសត្វឃ្មុំគ្មានប្រាជ្ញាដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់។ យើងហៅព្រះជាម្ចាស់ ដើមហេតុដែលផ្តល់គោលដៅ និងអត្ថន័យឱ្យសត្វលោកទាំងអស់។

ដូច្នេះ ចំពោះសន្តថូម៉ាស យើងអាចបង្ហាញភស្តុតាងអំពីព្រះជាម្ចាស់ ដោយចាប់ផ្តើមពីពិភពលោក និងសត្វលោក ដែលយើងអាចមើលឃើញ ហើយដែលជាទីសម្គាល់អំពីវត្តមានរបស់ព្រះជាម្ចាស់។ ព្រះអង្គណែនាំសត្វលោក ជាដើមហេតុនៃសត្វលោក ផ្តល់ជីវិតឱ្យសត្វលោក ជាគោលដៅរបស់សត្វលោក និងផ្តល់អត្ថន័យដល់សត្វលោកទាំងអស់។

The image of God
២៦. តើ “មនុស្សជារូបតំណាងរបស់ព្រះជាម្ចាស់” មានអត្ថន័យអ្វីខ្លះ?

ពេលយើងនឹកគិតដល់ថា មនុស្សជារូបតំណាងរបស់ព្រះជាម្ចាស់ យើងអាចយល់ថា មនុស្សដូចជាស្ពានរវាងពិភពខាងរូបធាតុ និងពិភពខាងវិញ្ញាណ។ ម្ខាង មនុស្សជាសត្វ ដែលមានរូបកាយ ចេះដឹងខ្លួន ចេះស្រមៃ មានអារម្មណ៍ ចេះចងចាំ... ម្ខាងទៀត មនុស្សមានព្រលឹងវិញ្ញាណ ដែលមានប្រាជ្ញា និងឆន្ទៈ។ យើងអាចរិះគិត ធ្វើការសម្រេចចិត្តដោយមានសេរីភាព ចេះទទួលខុសត្រូវ មានសីលធម៌ មានសមត្ថភាពអាចស្គាល់ និងស្រលាញ់ព្រះជាម្ចាស់ អាចអធិដ្ឋាន... អ្វីៗទាំងអស់នោះបញ្ជាក់ថា យើងជាសត្វលោកខាងវិញ្ញាណ។

ស្របតាមការប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះសហគមន៍កាតូលិក យើងត្រូវដឹងឱ្យច្បាស់ថា៖ មនុស្សជាបុគ្គលតែមួយគត់ ទាំងព្រលឹងវិញ្ញាណ​ផង ទាំងរូបកាយផង។ មនុស្សមិនមែនជារូបកាយ ដែលមានវិញ្ញាណ។ រូបកាយ និងវិញ្ញាណមិនមែនដូចជា “គ្រឿង” ពីរផ្សេងពីគ្នា។ មនុស្សមានសារជាតិតែមួយ។ ខ្ញុំជារូបកាយរបស់ខ្ញុំ ហើយខ្ញុំជាព្រលឹងវិញ្ញាណរបស់ខ្ញុំផង ក្នុងបុគ្គលតែមួយ។

មនុស្សជារូបតំណាងរបស់ព្រះជាម្ចាស់ ព្រោះយើងជាសត្វលោកខាងវិញ្ញាណ។ យើងមានប្រាជ្ញា និងឆន្ទៈ។ ដោយសារប្រាជ្ញា និងឆន្ទៈ យើងមានលក្ខណៈដូចព្រះជាម្ចាស់។ តាមការពិត នៅពេលដែលយើងចាប់ផ្តើមស្គាល់ និងស្រលាញ់ព្រះជាម្ចាស់ យើងក៏ដូចព្រះអង្គមែន។ នៅពេលនោះ យើងឆ្លុះបញ្ចាំងលក្ខណៈរបស់ព្រះជាម្ចាស់។ ប៉ុន្តែ យើងជារូបតំណាងរបស់ព្រះជាម្ចាស់ ដោយសាររូបកាយរបស់យើងដែរ។ រូបកាយឆ្លុះបញ្ចាំងភាពថ្លៃថ្នូរខាងវិញ្ញាណផ្ទាល់ខ្លួន៖ ឧ. ពេលមនុស្សម្នាក់កាន់ដៃរបស់យើង ដើម្បីលើកទឹកចិត្តយើង កាយវិការនេះ មិនគ្រាន់តែប៉ះពាល់រូបកាយរបស់យើងទេ ប៉ុន្តែ ជួយយើងខាងផ្លូវវិញ្ញាណផង។ កាយវិការនេះឆ្លុះបញ្ចាំងមេត្តាករុណារបស់មិត្តភក្ដិ (និងរបស់ព្រះជាម្ចាស់ផង!)។

សន្តថូម៉ាសធ្លាប់និយាយថា មនុស្សជារូបតំណាងរបស់ព្រះជាម្ចាស់ច្រើនជាងទេវទូតជារូបតំណាងរបស់ព្រះអង្គម្យ៉ាង ដ្បិតយើងអាចផ្តល់ជីវិតដល់មនុស្សម្នាក់ផ្សេងទៀត  ដោយបន្តពូជ។ នៅក្នុងអង្គព្រះត្រៃឯក ព្រះបុត្រាហូរចេញពីព្រះបិតា តាំងពីដើមរៀងមក និងជាដរាបតរៀងទៅ យ៉ាងណា ឪពុកម្តាយក៏ផ្តល់ជីវិតដល់កូនយ៉ាងនោះដែរម្យ៉ាង។ ព្រះជាម្ចាស់បង្កើតព្រលឹងវិញ្ញាណនៅក្នុងរូបកាយរបស់កូនតែម្តង និងភ្លាមៗ។ សេចក្ដីនេះ ធ្វើឱ្យយើងលើកសំណួរមួយអំពីប្តីប្រពន្ធមុនគេបង្អស់ ដែលលោកអាដាំ និងនាងអេវ៉ាជានិមិត្តរូបនៅក្នុងព្រះគម្ពីរ៖

ព្រះសហគមន៍កាតូលិកអះអាងថា មនុស្សលោកមានជីវិត ដោយសារព្រះជាម្ចាស់ជាអ្នកផ្តើមគំនិត។ យើងកាតូលិកអាចជឿថា អ្វីៗទាំងអស់បានវិវត្ត អស់ជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ ស្របតាមវិទ្យាសាស្រ្ត។ ប៉ុន្តែ នៅពេលដែលព្រះជាម្ចាស់បង្កើតមនុស្ស ព្រះអង្គបានធ្វើអ្វីមួយថ្មី។ មនុស្សមិនមែនមកពីសត្វមួយ ទោះជាសត្វនេះបានវិវត្តយ៉ាងអស្ចារ្យក៏ដោយ។ មនុស្សដើមដំបូងមានលក្ខណៈជាមនុស្ស ដោយសារតែព្រះជាម្ចាស់ប្រោសប្រទានឱ្យគេមានព្រលឹងវិញ្ញាណតែម្តង។ ព្រលឹងវិញ្ញាណមិនមែនមកពីការវិវត្តនៃសត្វ។ យើងម្នាក់ៗបានទទួលព្រលឹងវិញ្ញាណពីព្រះជាម្ចាស់តែម្តង។ រឿងនេះជារឿងថ្មីតែម្តង ក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់មនុស្សលោក។ នៅពេលដែលមនុស្សទៅជារូបតំណាងរបស់ព្រះជាម្ចាស់ ព្រះអង្គបានធ្វើអ្វីមួយថ្មីតែម្តង។

ម្យ៉ាងទៀត យោងតាមព្រះគម្ពីរកំណើតពិភពលោក និងលិខិតផ្សេងៗរបស់សន្តប៉ូល ព្រះសហគមន៍កាតូលិកបង្រៀនថា ព្រះជាម្ចាស់បានបង្កើតមនុស្ស (អាដាំ និងអេវ៉ា) ដោយមានជំនឿ សេចក្ដីសង្ឃឹម សេចក្ដីស្រលាញ់ និងព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោស។ ពួកគេស្គាល់ និងស្រលាញ់ព្រះជាម្ចាស់ ដោយលក្ខណៈហួសពីធម្មជាតិ។ ព្រះជាម្ចាស់បានប្រោសប្រទានព្រះអំណោយទានទាំងអស់នោះ ដើម្បីឱ្យពួកគេរួមជាមួយព្រះអង្គ និងមានសុភមង្គលឃើញសិរីរុងរឿងរបស់ព្រះអង្គផង។ សន្តថូម៉ាសអះអាងថា មនុស្សដើមធ្វើតាមព្រះជាម្ចាស់ ដោយសារលក្ខណៈហួសពីធម្មជាតិរបស់ពួកគេ។ ម្យ៉ាងទៀត ពួកគេគ្រប់គ្រងអារម្មណ៍ និងតណ្ហារបស់ខ្លួនឱ្យបានពេញលេញ។ បានសេចក្ដីថា ដើមដំបូង មនុស្សមិនគ្រាន់តែរួមជាមួយព្រះជាម្ចាស់ឱ្យបានពេញលក្ខណៈ ថែមទាំងព្រលឹងវិញ្ញាណរបស់ពួកគេជាម្ចាស់នៃរូបកាយរបស់ពួកគេផងដែរ។ ម្យ៉ាងទៀត រូបកាយមនុស្សមានកំណត់ព្រំដែនតាមធម្មជាតិ។ ប៉ុន្តែ ព្រះជាម្ចាស់បានបង្កើតមនុស្សដើម ដោយមិនឱ្យរូបកាយស្លាប់ និងរលួយ។ ដូច្នេះ ដោយប្រព្រឹត្តអំពើបាបដើមដំបូង លោកអាដាំ និងនាងអេវ៉ា បានបាត់បង់ព្រះអំណោយទានជាច្រើន៖ មនុស្សយើងស្លាប់ មិនចេះគ្រប់គ្រងតណ្ហា មិនស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់។

ក៏ប៉ុន្តែ នៅក្នុងទីជម្រៅនៃដួងចិត្តយើង យើងនៅតែមានបំណងប្រាថ្នា ឬយើងសោកស្តាយអំពីលក្ខណៈនៃជីវិតដើមនេះ។ ព្រះគ្រីស្តប្រោសប្រទានព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោសសាជាថ្មី ដើម្បីឱ្យយើងអាចទៅរកព្រះជាម្ចាស់ ដោយស្មោះអស់ពីចិត្តរបស់យើង ហើយដើម្បីឱ្យយើងអាចគ្រប់គ្រងតណ្ហា ដោយរង់ចាំព្រះអំណោយទាននៃជីវិតអស់កល្បជានិច្ច និងរង់ចាំការរស់ឡើងវិញផង។

The divine attributes
២៧. តើព្រះជាម្ចាស់មានលក្ខណៈអ្វីខ្លះ?

តើលក្ខណៈរបស់ព្រះជាម្ចាស់មានអ្វីខ្លះ ហើយលក្ខណៈនោះមានអត្ថន័យអ្វីខ្លះ?

ពួកទស្សនវិទូបុរាណក៏ធ្លាប់រិះគិតអំពីសភាពរបស់ព្រះជាម្ចាស់។ តាមព្រះគម្ពីរ យើងយល់ថា ព្រះជាម្ចាស់ល្អសប្បុរស មានព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណ និងចេះស្រលាញ់។ បិតាព្រះសហគមន៍បានសសេរជាច្រើនអំពីលក្ខណៈរបស់ព្រះជាម្ចាស់ដែរ។ នៅមជ្ឈិមសម័យ អ្នកនិពន្ធជាច្រើនបានសសេរអំពីព្រះជាម្ចាស់ផងដែរ។ គេធ្លាប់បង្រៀនថា ព្រះជាម្ចាស់សាមញ្ញ ឥតខ្ចោះ ល្អសប្បុរស គ្មានកំណត់ព្រំដែន គង់គ្រប់ទីកន្លែង មិនប្រែប្រួល គង់នៅអស់កល្បជានិច្ច ហើយមានឯកភាព។ ក្នុងមេរៀននេះ យើងចង់និយាយអំពីលក្ខណៈដើមដំបូងរបស់ព្រះជាម្ចាស់ ដែលសន្តថូម៉ាសធ្លាប់បង្រៀនក្នុងក្បួនទេវវិទ្យា៖ ភាពសាមញ្ញ និងភាពឥតខ្ចោះ។

១. ពេលយើងអះអាងថា ព្រះជាម្ចាស់សាមញ្ញ តើយើងចង់និយាយអ្វីខ្លះ? មនុស្សយើងស្មុគស្មាញ គឺយើងមានប្រាជ្ញា និងឆន្ទៈ យើងមានអារម្មណ៍ និងតណ្ហា យើងក៏មានរូបកាយ និងព្រលឹងវិញ្ញាណ។ ហេតុនេះ យើងស្មានថា ព្រះជាម្ចាស់ស្មុគស្មាញលើសពីនេះទៅទៀត ដើម្បីឱ្យព្រះអង្គអាចយល់អំពីមនុស្សយើង និងអំពីអ្វីៗទាំងអស់។ ប៉ុន្តែ ចំពោះសន្តថូម៉ាស ព្រះជាម្ចាស់សាមញ្ញ គឺគ្មានការផ្សំក្នុងអង្គព្រះអង្គទេ។ ព្រះជាម្ចាស់សាមញ្ញ មានន័យថា នៅក្នុងអង្គព្រះអង្គ គ្មាន “គ្រឿង” ផ្សេងៗពីគ្នា។ សូមជួយពន្យល់៖

• យើងម្នាក់ៗមានរូបកាយ និងព្រលឹងវិញ្ញាណ។ រូបកាយ និងព្រលឹងវិញ្ញាណប្រមូលផ្តុំគ្នា ដើម្បីឱ្យយើងទៅជាសត្វ ដែលមានប្រាជ្ញា។ ព្រះជាម្ចាស់គ្មានរូបកាយ ព្រះអង្គមិនមែនជាការផ្សំរវាងរូបកាយ និងព្រលឹងវិញ្ញាណទេ។ ព្រះអង្គមិនមែនជាសត្វ ឬវត្ថុមួយ។ ព្រះអង្គសាមញ្ញជាងយើង ដ្បិតព្រះអង្គជាវិញ្ញាណសុទ្ធ។
• យើងម្នាក់ៗចែកសារជាតិរបស់យើងជាមួយអ្នកផ្សេង។ យើងម្នាក់ៗជាមនុស្ស យើងស្មើគ្នា យើងមានសារជាតិតែមួយដូចគ្នា។ គ្មាននរណាម្នាក់អាចនិយាយថា “ខ្ញុំជាមនុស្សជាតិ” បានទេ។ យើងម្នាក់ៗជាបុគ្គល ដែលមានសារជាតិតែមួយ។ សត្វលោកទាំងអស់ក៏ដូចគ្នាដែរ៖ ដើមឈើ ផ្កាយ វត្ថុផ្សេងៗ... ទាំងអស់គ្នាចែកសារជាតិតែមួយនៅក្នុងប្រភេទនីមួយៗ។ ចំពោះព្រះជាម្ចាស់វិញ ព្រះអង្គជាព្រះតែមួយ។ គ្មាននរណាបានបង្កើតព្រះជាម្ចាស់។​ ផ្ទុយទៅវិញ ព្រះអង្គជាអ្នកបង្កើតអ្វីៗទាំងអស់។ មានតែព្រះជាម្ចាស់ទេ ដែលមានសភាពជាព្រះជាម្ចាស់។ មានតែព្រះអង្គទេ ដែលមានសារជាតិជាព្រះ គឺព្រះអង្គដែលប្រោសប្រទានឱ្យអ្វីៗទាំងអស់មានជីវិត។ គ្មាននរណា ឬអ្វីមួយដូចព្រះជាម្ចាស់ទេ។
• ព្រះជាម្ចាស់មិនទទួលអត្តិភាពពីនរណាម្នាក់ទេ។ បានសេចក្ដីថា អត្តិភាព និងសភាពរបស់ព្រះជាម្ចាស់ដូចគ្នា។ យើងពឹងផ្អែកលើព្រះជាម្ចាស់ ដើម្បីបានជីវិត។ ប៉ុន្តែ ព្រះអង្គជាប្រភពនៃជីវិតរបស់សត្វលោកទាំងអស់។ ព្រះអង្គមិនពឹងផ្អែកលើអ្នកផ្សេង។ គ្មាននរណាបានបង្កើតព្រះអង្គ។ ព្រះជាម្ចាស់មានសារជាតិថា ព្រះអង្គគង់នៅ មានអត្តិភាព ព្រះអង្គជាអត្តិភាពសុទ្ធតែម្តង។ ព្រះជាម្ចាស់មានព្រះបន្ទូលទៅកាន់លោកម៉ូសេ (សរ ៣, ១៤-១៥) “យើងមានព្រះជន្មគង់នៅ”។ មានតែព្រះអង្គទេ ដែលអាចមានព្រះបន្ទូលថា ព្រះអង្គគង់នៅ។ ដ្បិតការមានព្រះជន្មគង់នៅ (អត្តិភាព) ជាសារជាតិរបស់ព្រះជាម្ចាស់តែម្តង។

២. ព្រះជាម្ចាស់ពុំមានចំណេះដឹង ដែលជួយឱ្យព្រះអង្គចម្រើនឡើង និងទៅដល់គោលដៅរបស់ព្រះអង្គទេ។ យើងម្នាក់ៗអាចរៀន ដើម្បីបានពូកែខាងគណិតវិទ្យា ឬដើម្បីឱ្យទៅជាមនុស្សត្រឹមត្រូវ។ យើងអាចចម្រើនឡើង ឬយើងអាចធ្លាក់ខ្លួនទៅជាមនុស្សអាក្រក់ ឬល្ងង់។ ព្រះជាម្ចាស់ជាចំណេះដឹង និងជាសេចក្ដីស្រលាញ់តែម្តង។ គ្មាននរណាអាចនិយាយថា “ខ្ញុំជាសេចក្ដីស្រលាញ់” ឬ “ខ្ញុំជាប្រាជ្ញាញ្ញាណ”។ ប៉ុន្តែ សន្តយ៉ូហានធ្លាប់សសេរថា “ព្រះជាម្ចាស់ជាសេចក្ដីស្រលាញ់”។ ព្រះគម្ពីរអះអាងថា ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណដែរ។ ព្រះជាម្ចាស់ឥតខ្ចោះតែម្តង។ ព្រះជាម្ចាស់មិនអាចទៅជាឥតខ្ចោះ ដ្បិតព្រះអង្គឥតខ្ចោះរួចស្រេចទៅហើយ។ ព្រះជាម្ចាស់មិនអាចចម្រើនឡើង ឬទៅជាអាក្រក់ជាងមុន បានឡើយ។ ព្រះអង្គក៏មិនបានបង្កើតពិភពលោក និងសត្វលោក ដើម្បីរៀនពីគេ។ ព្រះអង្គមិនជួយសង្រ្គោះយើង ដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់ព្រះអង្គទេ។ ព្រះអង្គមិនអាចបរាជ័យ។ ព្រះអង្គហួសពីអ្វីៗទាំងអស់។

លក្ខណៈរបស់ព្រះជាម្ចាស់បញ្ជាក់ថា ព្រះអង្គមានជីវិត អត្តិភាព ចំណេះដឹង ព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណ ភាពល្អសប្បុរស ដោយគ្មានកំណត់ព្រំដែន។ ដោយសារព្រះជាម្ចាស់សាមញ្ញ និងឥតខ្ចោះ យើងអាចទៅមុខ និងរិះគិតអំពីលក្ខណៈផ្សេងៗរបស់ព្រះអង្គ ដែលហូរចេញពីលក្ខណៈទាំងពីរដំបូងនោះ។ ឧ. ដោយសារព្រះអង្គសាមញ្ញ យើងអាចយល់ថា ព្រះជាម្ចាស់មិនប្រែប្រួល ហើយគង់នៅអស់កល្បជានិច្ច។ ដោយសារព្រះជាម្ចាស់ឥតខ្ចោះ យើងអាចយល់ថា ព្រះអង្គល្អសប្បុរស និងគ្មានកំណត់ព្រំដែន។ ក្រោយមក យើងអាចសន្និដ្ឋានថា ព្រះអង្គគង់គ្រប់ទីកន្លែង និងមានឯកភាព។

Naming God
២៨. តើយើងអាចស្គាល់លក្ខណៈរបស់ព្រះជាម្ចាស់យ៉ាងដូចម្ដេចបាន?

តើយើងអាចស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់យ៉ាងដូចម្ដេច ហើយធ្វើយ៉ាងដូចម្ដេច ដើម្បីស្គាល់លក្ខណៈរបស់ព្រះអង្គ? សន្តថូម៉ាសស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់ និងលក្ខណៈរបស់ព្រះអង្គ ដោយចាប់ផ្តើមរិះគិតអំពីពិភពលោក និងសត្វលោក។ តើគាត់ធ្វើយ៉ាងដូចម្ដេច?

សន្តថូម៉ាសចាប់ផ្តើមគិតពីផលផ្លែទាំងប៉ុន្មាន ដែលគាត់អាចមើលឃើញក្នុងពិភពលោក។ ក្រោយមក គាត់ស្វែងរកដើមហេតុនៃផលផ្លែទាំងអស់នោះ។ យើងចេញពីផលទៅរកហេតុនៃផលនោះ។ អ្វីៗទាំងអស់ ដែលមានក្នុងពិភពលោក មកពីព្រះជាម្ចាស់ ហើយយើងអាចរិះគិតអំពីព្រះអង្គ ដែលជាប្រភពនៃអ្វីៗទាំងអស់នោះ។ ចាប់ពីពេលនេះ យើងអាចយល់អំពីលក្ខណៈផ្សេងៗរបស់ព្រះជាម្ចាស់ ដ្បិតព្រះអង្គបង្កើតអ្វីៗទាំងអស់ ដែលមានលក្ខណៈដូចព្រះអង្គ ទោះជាមិនដូចគ្នាទាំងស្រុងក៏ដោយ។ ធ្វើបែបនេះ យើងអាចស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់ម្យ៉ាង ទោះជាមិនច្បាស់១០០%ក៏ដោយ។

សន្តថូម៉ាសយកគំនិតនេះពីបិតាព្រះសហគមន៍ម្នាក់ ដែលធ្លាប់ប្រាប់ថា មានផ្លូវបី ដើម្បីអាចស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់បាន។ ជាភាសាឡាតាំង គេហៅផ្លូវនោះថា៖ ១. Via causalitatis (ផ្លូវនៃដើមហេតុ), ២. via negationis (ផ្លូវនៃការមិនដូចគ្នា), ៣. via eminentiae (ផ្លូវនៃការហួសពី) ។ សូមជួយពន្យល់ ដោយរិះគិតអំពីភាពល្អសប្បុរសរបស់ព្រះជាម្ចាស់។

១. យើងអាចយល់ថា ព្រះជាម្ចាស់បានបង្កើតពិភពលោកដ៏ល្អ។ ហេតុនេះ ព្រះជាម្ចាស់ ដែលជាដើមហេតុ (ប្រភព) នៃអ្វីៗទាំងអស់ដ៏ល្អនោះ  ទ្រង់ល្អសប្បុរសដែរ។

២. នៅពេលជាមួយគ្នានេះ ព្រះជាម្ចាស់ល្អសប្បុរសតាមរបៀបប្លែកពីយើង។ ព្រះជាម្ចាស់ល្អសប្បុរស ដោយគ្មានកំណត់ព្រំដែន អស់កល្បជានិច្ច ដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ ។ល។

៣. ដូច្នេះ ព្រះជាម្ចាស់ល្អសប្បុរសហួសពីអ្វីៗទាំងអស់។ ទោះបីយើងអាចយល់ខ្លះអំពីភាពល្អសប្បុរសរបស់ព្រះជាម្ចាស់ក៏ដោយ ក៏ព្រះអង្គល្អសប្បុរសហួសពីប្រាជ្ញារបស់យើងដែរ។

សន្តថូម៉ាសបន្តពន្យល់ថា យើងអាចស្គាល់លក្ខណៈរបស់ព្រះជាម្ចាស់ ដោយប្រៀបធៀបពិភពលោក និងសត្វលោក ជាមួយនឹងព្រះជាម្ចាស់។ ពិភពលោក សត្វលោក និងព្រះជាម្ចាស់មានលក្ខណៈដូចគ្នាផង ប្លែកពីគ្នាផងដែរ។ សន្តថូម៉ាសដើរតាមផ្លូវកណ្តាល៖ ក្រុមទីមួយ គេថា យើងអាចស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់ ដែលមានលក្ខណៈដូចសត្វលោកទាំងស្រុង។ ក្រុមទីពីរ គេអះអាងថា យើងមិនអាចស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់សោះ ដ្បិតព្រះអង្គប្លែកពីសត្វលោកឆ្ងាយណាស់។ សន្តថូម៉ាសប្រាប់យើងថា យើងអាចស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់ ដោយសារពិភពលោក និងសត្វលោកដូចព្រះអង្គផង ប្លែកពីព្រះអង្គផងដែរ។ ព្រះជាម្ចាស់ហួសពី និងល្អជាង លក្ខណៈនៃពិភពលោក និងសត្វលោក ហើយនៅពេលជាមួយគ្នានេះ លក្ខណៈនៃពិភពលោក និងសត្វលោកអាចជួយយើងឱ្យស្គាល់ព្រះអង្គម្យ៉ាងដែរ។

សន្តថូម៉ាសបង្រៀនថែមទៀតថា បើយើងអះអាងថា ព្រះជាម្ចាស់មានព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណ ល្អសប្បុរស ឬជាសេចក្ដីពិត យើងរៀបរាប់ព្រះអង្គតាមលក្ខណៈពិតប្រាកដរបស់ព្រះអង្គ។ ក៏ប៉ុន្តែ ប្រាជ្ញារបស់យើងមិនអាចស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់ឱ្យបានពេញលេញ។ តាមការពិត ព្រះជាម្ចាស់ហួសពីប្រាជ្ញារបស់មនុស្ស។ ដើម្បីស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់ឱ្យបានពេញលេញ យើងត្រូវការឱ្យព្រះអង្គផ្ទាល់យាងមករកយើង និងសម្ដែងព្រះអង្គឱ្យយើងស្គាល់។ ព្រះជាម្ចាស់បានធ្វើដូច្នេះ ដោយប្រសូតជាមនុស្ស និងប្រោសប្រទានព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ដើម្បីឱ្យយើងរួមជាមួយព្រះអង្គ ដោយសារជំនឿ និងសេចក្ដីស្រលាញ់។

God’s knowledge
២៩. តើព្រះជាម្ចាស់ស្គាល់អ្វីខ្លះ?

ក្នុងភាគទីមួយនៃក្បួនទេវវិទ្យា សន្តថូម៉ាសរិះគិតអំពីលក្ខណៈផ្សេងៗរបស់ព្រះជាម្ចាស់។ គាត់រិះគិតអំពីចំណេះដឹងរបស់ព្រះអង្គផង។ ព្រះជាម្ចាស់ស្គាល់អ្វីៗទាំងអស់។ ប៉ុន្តែ ចំណេះដឹងរបស់ព្រះជាម្ចាស់ខុសប្លែកពីចំណេះដឹងរបស់យើង។ ព្រះជាម្ចាស់មិនស្គាល់អ្វីមួយដូចយើងស្គាល់អ្វីមួយនេះ។ ព្រះជាម្ចាស់ស្គាល់តាមរបៀបដ៏ប្រសើរបំផុត។ ដូច្នេះ តើព្រះជាម្ចាស់ស្គាល់អ្វីៗទាំងអស់យ៉ាងដូចម្ដេច? តាមការពិត យើងមិនអាចស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់ទាំងស្រុងទេ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏យើងអាចយល់ខ្លះៗអំពីព្រះអង្គដែរ។

សូមរិះគិតអំពីលក្ខណៈនៃចំណេះដឹងរបស់ព្រះជាម្ចាស់។

• ​​១. ដោយសារព្រះជាម្ចាស់គ្មានរូបកាយ ព្រះអង្គមិនដឹងអ្វីៗទាំងអស់តាមវិញ្ញាណទាំង៥។ បានសេចក្ដីថា ព្រះអង្គមិនស្រមៃ ឬចងចាំអ្វីមួយដូចយើង ដ្បិតការស្រមៃ និងការចងចាំមកពីរូបកាយរបស់យើង។
• ២. ព្រះជាម្ចាស់មិនរៀនអំពីអ្វីមួយ ដ្បិតព្រះជាម្ចាស់មិនប្រែប្រួល ព្រះអង្គនៅដដែលរហូត។
• ៣. ព្រះជាម្ចាស់មិនវាយតម្លៃ ឬវិនិច្ឆ័យដូចយើង ដ្បិតព្រះអង្គមិនផ្លាស់ប្ដូរដែរ។

សម្រាប់សន្តថូម៉ាស ព្រះជាម្ចាស់ដឹងអ្វីៗទាំងអស់តែម្តង និងភ្លាមៗ។ ព្រះជាម្ចាស់ស្គាល់ព្រះអង្គផ្ទាល់។ មុនព្រះជាម្ចាស់បង្កើតពិភពលោក ព្រះអង្គស្គាល់ព្រះអង្គផ្ទាល់។ ក្នុងព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណអស់កល្បជានិច្ចនេះ ព្រះអង្គដឹងថា ព្រះអង្គនឹងបង្កើតពិភពលោក ហើយនឹងបង្កើតសត្វលោកនីមួយៗដោយស្គាល់លក្ខណៈនីមួយៗរបស់សត្វលោកទាំងអស់នោះតែម្តង។ ព្រះអង្គដឹងជាមុនអំពីលក្ខណៈរបស់សត្វលោកទាំងអស់គ្នា ទាំងប្រោសប្រទានឱ្យសត្វលោកនោះ មានអំណាចផ្លាស់ប្តូរពិភពលោកឱ្យបានល្អ ឬអាក្រក់ជាង។ ព្រះអង្គដឹងជាមុនថា ព្រះអង្គនឹងបង្កើតព្រះអាទិត្យ ដែលកម្ដៅផែនដី ទឹក ដែលនឹងផ្តល់ជីវិត ។ល។ ព្រះអង្គដឹងទុកជាមុនថា ព្រះអង្គនឹងបង្កើតមនុស្សម្នាក់ៗ ដោយប្រោសប្រទានឱ្យគេមានសេរីភាព។ ព្រះអង្គដឹងទុកជាមុនថា ព្រះអង្គនឹងប្រោសប្រទានឱ្យយើងមានសមត្ថភាពអាចផ្លាស់ប្តូរពិភពលោក។ ព្រះអង្គដឹងទុកជាមុនអំពីជម្រើសទាំងប៉ុន្មានរបស់យើង។ ព្រះអង្គដឹងអ្វីៗទាំងអស់នោះ តាំងពីដើមរៀងមក។ ព្រះអង្គស្គាល់យើងម្នាក់ៗឱ្យបានច្បាស់ៗ។

សូមរិះគិតអំពីអ្នកគូរគំនូរម្នាក់។ មុននឹងគេបង្កើតអ្វីមួយ អ្នកគូរគំនូរគិតស្រមៃទុកជាមុន រូបនៃគំនូរ ដែលគេចង់គូរ ក្នុងប្រាជ្ញារបស់គេ។ ព្រះជាម្ចាស់ក៏ដូចគ្នាដែរ។ មុននឹងបង្កើតអ្វីៗទាំងអស់ ព្រះជាម្ចាស់ដឹងទុកជាមុនក្នុងព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណរបស់ព្រះអង្គអំពីអ្វីៗទាំងអស់ ដែលព្រះអង្គមានព្រះហឫទ័យបង្កើត។ ព្រះអង្គដឹងអ្វីៗទាំងអស់ទុកជាមុន សូម្បីតែអំពីអ្វីៗ ដែលមិនបានកើតឡើង! ព្រះអង្គដឹងអំពីជម្រើស ដែលយើងនឹងធ្វើ ដោយមានសេរីភាព។

ប៉ុន្តែ ព្រះជាម្ចាស់ពុំមានគំនិតជាច្រើនក្នុងព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណរបស់ព្រះអង្គដូចយើង។ ដើម្បីយល់សេចក្ដីនេះ យើងអាចរិះគិតអំពីមនុស្សម្នាក់ ដែលសូនរូបចម្លាក់ ចាប់ពីផ្ទាំងគំនូរជាច្រើន ដែលនៅជុំវិញគំនូមួយរូប។ អ្នកគូរគំនូរទាំងប៉ុន្មាន គូរគំនូរទាំងអស់នោះ តាមកន្លែង ដែលពួកគេនៅ។ បើគំនូរមួយរូបនោះ ដឹងអំពីខ្លួនឯងឱ្យបានគ្រប់ គេដឹងអំពីគំនូរផ្សេងៗទាំងអស់នោះ។ បើគំនូរនោះ ដឹងអំពីខ្លួនឯងក្នុងពេលតែមួយ គេនឹងដឹងអំពីគំនូរទាំងអស់តែម្តង និងភ្លាមៗ។

សន្តថូម៉ាសប្រើរបៀបនេះ ដើម្បីពន្យល់អំពីលក្ខណៈរបស់ព្រះជាម្ចាស់។ គាត់សសេរថា “សត្វលោក និងវត្ថុនីមួយៗ ឆ្លុះបញ្ចាំងលក្ខណៈ និងភាពឥតខ្ចោះខ្លះ របស់ព្រះជាម្ចាស់”។ សត្វលោក និងវត្ថុនីមួយៗរួមចំណែកក្នុងលក្ខណៈ និងភាពឥតខ្ចោះរបស់ព្រះជាម្ចាស់។ សត្វលោក និងវត្ថុទាំងអស់ បង្ហាញអំពីលក្ខណៈឥតខ្ចោះរបស់ព្រះអង្គ តាមលក្ខណៈរៀងៗខ្លួន។

ដូច្នេះ យើងអាចរិះគិតអំពីសេចក្ដីពិត៖ អ្វីទៅជាសេចក្ដីពិត? សន្តថូម៉ាសមានប្រាសាសន៍ថា អ្វីៗទាំងអស់ស្ថិតនៅក្នុងព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណរបស់ព្រះជាម្ចាស់ និងប្រាជ្ញារបស់យើង។ ឧ. ព្រះជាម្ចាស់យល់អំពីសត្វសេះតាមរបៀបផ្សេងពីយើង។ យើងអាចយល់ថា សត្វនេះ ជាសត្វសេះ នៅពេលដែលអ្វីដែលយើងយល់អំពីសត្វនេះស្របតាមប្រាជ្ញារបស់យើង។ ប៉ុន្តែ សត្វនេះ ជាសត្វសេះពិតប្រាកដមែន បើត្រូវនឹងព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណរបស់ព្រះជាម្ចាស់។ អ្វីដែលយើងយល់អំពីអ្វីមួយ ត្រឹមត្រូវ នៅពេលដែលអ្វីដែលយើងយល់ស្របតាមលក្ខណៈនៃអ្វីមួយនេះ។ ប៉ុន្តែ អ្វីមួយនេះត្រឹមត្រូវ លុះត្រាតែអ្វីមួយនេះស្របតាមព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណរបស់ព្រះជាម្ចាស់។

The will of God
៣០. តើព្រះជាម្ចាស់មានព្រះហឫទ័យអ្វីខ្លះ?

តាមព្រះគម្ពីរ ព្រះជាម្ចាស់ជាសេចក្ដីស្រលាញ់។ តើមានអត្ថន័យអ្វីខ្លះ? យើងបានរៀនថា ព្រះជាម្ចាស់ល្អសប្បុរស។ ហេតុអ្វី បានជាត្រូវបន្ថែមថា ព្រះជាម្ចាស់ជាសេចក្ដីស្រលាញ់ទៅទៀត? តាមការពិត សេចក្ដីស្រលាញ់ជាលក្ខណៈពិសេសរបស់ព្រះជាម្ចាស់។ ក្នុងមេរៀនមុន យើងបានរៀនថា ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណតែម្តង។ ឥឡូវនេះ យើងនឹងរៀនអំពីឆន្ទៈ (ព្រះហឬទ័យ) របស់ព្រះអង្គ គឺសេចក្ដីស្រលាញ់របស់ព្រះអង្គចំពោះព្រះអង្គផ្ទាល់ និងចំពោះអ្វីៗទាំងអស់ ដែលព្រះអង្គបានបង្កើត។

ព្រះជាម្ចាស់មានព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណ ព្រះអង្គក៏មានឆន្ទៈ (ព្រះហឬទ័យ) ផងដែរ។ ឆន្ទៈជម្រុញយើងឱ្យធ្វើកិច្ចការនេះ ឬកិច្ចការនោះ។ ពេលយើងយល់ថា មានអ្វីដ៏ល្អ យើងមានចិត្តលម្អៀងចង់បានវា។ ដោយសារយើងជាសត្វ ដែលមានប្រាជ្ញា អ្វីៗទាំងអស់ដ៏ល្អ ដែលជួយឱ្យយើងចម្រើនឡើង ក៏ទាក់ទាញចិត្តយើង។ ឆន្ទៈ គឺជាអ្វី ដែលជម្រុញយើងឱ្យចេញទៅរកអ្វីដ៏ល្អ។

ព្រះជាម្ចាស់ល្អឥតខ្ចោះរួចស្រេចទៅហើយ បានជាព្រះអង្គមិនត្រូវការចម្រើនឡើងទេ។ ដូច្នេះ គ្មានអ្វីជម្រុញព្រះអង្គឱ្យទៅរកអ្វីដ៏ល្អ។ ក៏ប៉ុន្តែ ព្រះជាម្ចាស់នៅតែមានឆន្ទៈ (ព្រះហឬទ័យ) ដែលជម្រុញព្រះអង្គឱ្យស្រលាញ់ព្រះអង្គផ្ទាល់ ដ្បិតព្រះអង្គជាភាពល្អឥតខ្ចោះតែម្តង។ ដូចព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណរបស់ព្រះអង្គ ឆន្ទៈ (ព្រះហឬទ័យ) របស់ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះអង្គតែម្តង។ ព្រះជាម្ចាស់ជាឆន្ទៈ (ព្រះហឬទ័យ) របស់ព្រះអង្គ។ ព្រះអង្គជាកិច្ចការ និងជាគោលដៅនៃឆន្ទៈ (ព្រះហឬទ័យ) របស់ព្រះអង្គ។ ប៉ុន្តែ ព្រះជាម្ចាស់មិនគ្រាន់តែស្រលាញ់ព្រះអង្គផ្ទាល់ ហាក់ដូចជាព្រះអង្គមិនរវល់នឹងអ្វី ដែលព្រះអង្គបង្កើត។ យ៉ាងណាមិញ ព្រះអង្គក៏មិនសព្វព្រះហឫទ័យឱ្យអ្វី ដែលព្រះអង្គបង្កើតឃ្លាតចេញពីព្រះអង្គដែរ។ ព្រះជាម្ចាស់ស្រលាញ់អ្វីៗទាំងអស់ ដោយស្រលាញ់ព្រះអង្គផ្ទាល់តែម្តង។ ពិភពលោក និងសត្វលោក រួមចំណែកក្នុងព្រះជន្មរបស់ព្រះអង្គ តាមលក្ខណៈរៀងៗខ្លួន ហើយព្រះអង្គក៏សព្វព្រះហឫទ័យស្រលាញ់អ្វីៗទាំងអស់នោះ។ ម្យ៉ាងទៀត ព្រះអង្គប្រោសប្រទានឆន្ទៈ (ព្រះហឬទ័យ) របស់ព្រះអង្គផ្ទាល់ឱ្យអ្វីៗទាំងអស់។

តើសេចក្ដីនេះ មានន័យថា ព្រះជាម្ចាស់រៀបចំអ្វីៗទាំងអស់ទុកជាមុន តាមព្រះហឫទ័យរបស់ព្រះអង្គ? តើយើងដូចជាតុក្កតា ដែលគ្មានសេរីភាព ក្នុងព្រះហស្តរបស់ព្រះអង្គ? ទេ! ព្រះជាម្ចាស់មានព្រះហឫទ័យឱ្យអ្វីៗទាំងអស់កើតឡើង តាមគម្រោងការណ៍របស់ព្រះអង្គ ទាំងមានលក្ខណៈរៀងៗខ្លួនផង។ ព្រះជាម្ចាស់សព្វព្រះហឫទ័យឱ្យមានហេតុការចំាបាច់កើតឡើង និងហេតុការមិនចំាបាច់កើតឡើង។ ចំពោះយើង ព្រះជាម្ចាស់ទុកឱ្យយើងមានសេរីភាពពេញលេញ។ ព្រះអង្គក៏មិនបង្ខំយើង។ សន្តថូម៉ាសបង្រៀនថា ព្រះជាម្ចាស់មិនអាចបរាជ័យធ្វើតាមព្រះហឫទ័យរបស់ព្រះអង្គ។ ព្រះជាម្ចាស់មិនមែនជាហេតុមួយក្នុងចំណោមហេតុផ្សេងៗ។ ព្រះអង្គក៏ជាហេតុហួសពីអ្វីៗទាំងអស់។ ព្រះជាម្ចាស់ប្រោសប្រទានជីវិតឱ្យអ្វីៗទាំងអស់ ទាំងប្រោសប្រទានឱ្យអ្វីៗទាំងអស់ទៅជាហេតុចំពោះគ្នាទៅវិញទៅមកផងដែរ។ ប៉ុន្តែ ព្រះអង្គដឹងអំពីអ្វីៗទាំងអស់ ដែលកើតឡើងទុកជាមុន។ ដូច្នេះ ទោះបីជាសត្វលោកមួយមិនធ្វើតាមគម្រោងការណ៍របស់ព្រះអង្គ ក៏ព្រះជាម្ចាស់មិនអាចបរាជ័យធ្វើតាមគម្រោងការណ៍ទូទៅរបស់ព្រះអង្គ។

សន្តថូម៉ាសនិយាយអំពីព្រះហឫទ័យរបស់ព្រះជាម្ចាស់តាមរបៀបពីរ៖ ព្រះហឫទ័យដើម (ឬទូទៅ) និងព្រះហឫទ័យក្រោយ (ស្របតាមកាលៈទេសៈ) ។ ឧ. ចៅក្រមម្នាក់ចង់ឱ្យសង្គមទាំងមូល និងមនុស្សម្នាក់ៗ មានសុភមង្គល។ ថ្ងៃមួយ មនុស្សម្នាក់បានប្រព្រឹត្តបទល្មើស ហើយចៅក្រមដាក់ទោសប្រហារជីវិតដល់គេ។ ក្នុងករណីនេះ ចៅក្រមមានបំណងដើមឱ្យមនុស្សម្នាក់នេះ មានសុភមង្គល។ ប៉ុន្តែ ដោយសារគេបានធ្វើបាបគេ ពេលក្រោយ ចៅក្រមមានបំណងដាក់ទោសលើគេ។ ដូច្នេះ តើត្រូវតែនិយាយថា ចៅក្រមមានបំណងសម្លាប់ឧក្រិដ្ឋជនម្នាក់នេះ? តាមការពិត ចៅក្រមមិនចង់សម្លាប់ឧក្រិដ្ឋជន ប៉ុន្តែ គាត់ចង់ឱ្យសង្គមទាំងមូលមានសុភមង្គល។ ដូច្នេះ គាត់បង្ហាញសេចក្ដីស្រលាញ់របស់គាត់ចំពោះមនុស្សទាំងអស់ ដោយដាក់ទោសប្រហារជីវិតឧក្រិដ្ឋជន។ ព្រះជាម្ចាស់ស្រលាញ់ព្រះអង្គផ្ទាល់ និងសត្វលោកទាំងអស់។ ដូច្នេះ ពេលព្រះអង្គដាក់ទោសមនុស្សម្នាក់ ព្រះអង្គក៏បង្ហាញសេចក្ដីស្រលាញ់របស់ព្រះអង្គ។ តាមការពិត ព្រះជាម្ចាស់មិនដាក់ទោសឱ្យនរណាម្នាក់ទេ ដ្បិតព្រះជាម្ចាស់ជាសេចក្ដីស្រលាញ់។ ប៉ុន្តែ ពេលយើងប្រព្រឹត្តអំពើបាប យើងដាក់ទោសលើខ្លួនឯង ដោយទទួលផលដ៏អាក្រក់នៃអំពើបាបតែម្តង។

ព្រះជាម្ចាស់ស្រលាញ់មនុស្សទាំងអស់ស្មើគ្នា។​ ប៉ុន្តែ អ្នកខ្លះដូចជាបានទទួលព្រះអំណោយទានច្រើនជាងអ្នកផ្សេង ហាក់ដូចជាព្រះជាម្ចាស់ស្រលាញ់អ្នកខ្លះច្រើនជាងអ្នកផ្សេង។ តាមការពិត ព្រះជាម្ចាស់ប្រោសប្រទានឱ្យអ្នកខ្លះទទួលច្រើនជាងអ្នកផ្សេងមែន។ អ្នកខ្លះទទួល៥ អ្នកខ្លះទទួលតែ១។ ប៉ុន្តែ យើងម្នាក់ៗទទួលខុសត្រូវចំពោះអ្វី ដែលយើងបានទទួល។ ទីបញ្ចប់ ព្រះជាម្ចាស់នឹងប្រោសយើងឱ្យបានវិសុទ្ធ តាមបំណងប្រាថ្នារបស់យើងម្នាក់ៗ។ យើងម្នាក់ៗបានសុភមង្គលដ៏ពេញលេញរៀងៗខ្លួន។

នៅពេលជាមួយគ្នានេះ យើងអះអាងថា ព្រះជាម្ចាស់សុចរិត ដ្បិតព្រះអង្គប្រោសប្រទានឱ្យយើងម្នាក់ៗអ្វី ដែលយើងត្រូវការរៀងៗខ្លួន។ ក៏ប៉ុន្តែ មេត្តាករុណារបស់ព្រះជាម្ចាស់លើសពីសេចក្ដីសុចរិតរបស់ព្រះអង្គទៅទៀត។ មេត្តាករុណាពុំមានអត្ថន័យថា ព្រះជាម្ចាស់អាណិតអាសូរយើងឥតប្រយោជន៍។ ព្រះជាម្ចាស់ជាធម៌មេត្តា បានសេចក្ដីថា ព្រះអង្គធ្វើការ ដើម្បីរំដោះយើងពីអ្វី ដែលធ្វើឱ្យយើងរងទុក្ខលំបាក។ តាមការពិត យើងមិនអាចទាមទារអ្វីពីព្រះជាម្ចាស់ ដ្បិតអ្វីៗទាំងអស់ ដែលយើងមាន មកពីសេចក្ដីស្រលាញ់របស់ព្រះអង្គតែម្តង។

ទីបញ្ចប់ យើងសម្លឹងមើលព្រះជាម្ចាស់ ដោយដឹងថា ព្រះអង្គល្អសប្បុរស ព្រះអង្គស្រលាញ់មនុស្ស ព្រះអង្គសុចរិត និងមានធម៌មេត្តា។ ព្រះជាម្ចាស់ជាសេចក្ដីស្រលាញ់ សេចក្ដីនេះ លើកទឹកចិត្តយើងឱ្យបានខ្ពស់។

Providence and chance
៣១. តើព្រះជាម្ចាស់ណែនាំយើង ឬអ្វីៗទាំងអស់កើតឡើងដោយសារការចៃដន្យឬ?​

ស្របតាមការប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះសហគមន៍ សន្តថូម៉ាសបង្រៀនថា ព្រះជាម្ចាស់ជាប្រភពនៃអ្វីៗទាំងអស់យ៉ាងណា ព្រះអង្គក៏ថែរក្សារអ្វីៗទាំងអស់នោះដែរ។ នេះជាឧបការគុណរបស់ព្រះជាម្ចាស់។

នៅពេលគាត់និយាយអំពីឧបការគុណរបស់ព្រះជាម្ចាស់ សន្តថូម៉ាសចង់និយាយថា អ្វីៗទាំងអស់ស្ថិតនៅក្នុងព្រះហស្តរបស់ព្រះអង្គ។ ដោយសារព្រះអង្គមានព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណ ដែលគ្មានកំណត់ព្រំដែន ព្រះអង្គមិនបានបង្កើតអ្វីៗទាំងអស់ ដោយចៃដន្យ។ ព្រះជាម្ចាស់បានបង្កើតអ្វីៗទាំងអស់ ដោយមានសណ្ដាប់ធ្នាប់។ តាមគម្រោងការណ៍របស់ព្រះជាម្ចាស់ អ្វីៗទាំងអស់មកពីព្រះអង្គ និងត្រលប់ទៅរកឯព្រះអង្គវិញ ដែលទ្រង់ជាគោលដៅចុងក្រោយ។ ដោយ​សារ​ឧបការគុណ ព្រះជាម្ចាស់ណែនាំពិពភលោក និងសត្វលោក ស្របតាមគម្រោងការណ៍របស់ព្រះអង្គ។

ក៏ប៉ុន្តែ ហាក់ដូចជាចៃដន្យណែនាំពិភពលោក និងសត្វលោក។ បើយើងគិតដូច្នេះ យើងច្រឡំថា៖

• ១. សន្តថូម៉ាសអះអាងថា ព្រះជាម្ចាស់មិនគ្រាន់តែបានបង្កើតអ្វីៗទាំងអស់ ប៉ុន្តែ ព្រះអង្គនៅតែទ្រទ្រង់អ្វីៗទាំងអស់។ ពិភពលោក និងសត្វលោកពឹងផ្អែកទាំងស្រុងទៅលើព្រះជាម្ចាស់គ្រប់ពេលវេលា គ្រប់ទីកន្លែង។ យើងចូលរួមចំណែកក្នុងព្រះជន្មរបស់ព្រះអង្គ តាំងពីដើមរៀងមក រហូតដល់ឥឡូវនេះហ្នឹងហើយ។ យើងមានជីវិតមកពីព្រះអង្គជួយទ្រទ្រង់។
• ២. ព្រះជាម្ចាស់គ្មានឥទ្ធិពលលើសត្វលោក ដូចសត្វលោកមានឥទ្ធិពលលើគ្នាទៅវិញទៅមក។ ព្រះជាម្ចាស់ជាដើមហេតុនៃអ្វីៗទាំងអស់។ ប៉ុន្តែ ព្រះអង្គប្រោសប្រទានឱ្យសត្វលោកមានឥទ្ធិពលពិតប្រាកដលើគ្នាទៅវិញទៅមក។ បានសេចក្ដីថា ព្រះជាម្ចាស់អាចណែនាំអ្វីៗទាំងអស់ តាមរយៈសត្វលោក។ ព្រះជាម្ចាស់ជាដើមហេតុ សត្វលោកជាហេតុបន្ត។

ប៉ុន្តែ ពេលនោះ យើងអាចសួរខ្លួនឯងអំពីសេរីភាពរបស់យើង។ តើយើងដូចជាតុក្កតាក្នុងព្រះហស្តរបស់ព្រះអង្គ ឬ ទេ? តើព្រះជាម្ចាស់ណែនាំយើងដោយមិនគោរពសេរីភាពរបស់យើង? សន្តថូម៉ាសឆ្លើយថា៖ ដោយសារព្រះជាម្ចាស់ជាដើមហេតុនៃអ្វីៗទាំងអស់ គ្មានអ្វី ឬនរណាអាចមានឥទ្ធិពលលើគម្រោងការណ៍របស់ព្រះជាម្ចាស់។ ក្រៅពីព្រះជាម្ចាស់គ្មានអ្វីសោះ។ ដូច្នេះ អ្វីទៅជាចៃដន្យ? សន្តថូម៉ាសប្រាប់យើងថា មានហេតុបន្តផ្សេងៗពីគ្នា ដែលមានឥទ្ធិពលលើគ្នាទៅវិញទៅមក យ៉ាងស្មុគស្មាញ។ ប៉ុន្តែ គ្មានចៃដន្យទេ។

• ១. មានហេតុបន្តជាចំាបាច់ ដែលបង្កើតផលនេះ ឬផលនោះជាមិនខាន៖ ឧ. ព្រះអាទិត្យជាហេតុបន្តជាចាំបាច់កម្តៅជាមិនខាន។
• ២. មានហេតុបន្តមិនចំា​​​​​​បាច់ ដែលអាចកើតឡើង ឬទេ៖ ឧ. សូមស្មានថា រ៉ាវីជំពាក់រស្មី១០$។ ថ្ងៃមួយ រ៉ាវីទៅទិញម្ហូបនៅហាងលក់បាយ។ រស្មីទៅដែរ ដោយមិនគិតថា រ៉ាវីនៅទីនោះ។ ពេលដល់ហើយ ពីរនាក់ជួបគ្នា ហើយរ៉ាវីសង១០$ទៅរស្មីវិញ។ នៅពេលដែលរ៉ាវីចេញពីផ្ទះ តើគាត់មានបំណងឱ្យលុយទៅរស្មី? ទេ! នៅពេលនោះ តើរស្មីមានបំណងទទួលលុយពីរ៉ាវី ឬ? ទេ!
• ៣. មានហេតុបន្តមកពីសេរីភាពរបស់មនុស្ស ដែលយើងមិនអាចប្រមាណទុកជាមុនបានឡើយ។ សូមមើលមេរៀនក្រោយ ដើម្បីយល់ឱ្យបានច្បាស់ជាងនេះទៅទៀត...

តាមការពិត ព្រះជាម្ចាស់មិនដូចមនុស្សយើង។ ព្រះអង្គមើលឃើញអ្វីៗទាំងអស់ពីខាងលើ ឬពីខាងក្រៅ ដ្បិតព្រះអង្គហួសពីអ្វីៗទាំងអស់។ ឧ. បើខ្ញុំកំពុងស្តាប់តារាចម្រៀងដោយមានមនុស្សជាច្រើនជុំវិញខ្ញុំ ខ្ញុំឃើញតែអ្នកខាងមុខខ្ញុំប៉ុណ្ណោះ។ ប៉ុន្តែ ព្រះជាម្ចាស់ ដែលគង់នៅខាងលើ ទ្រង់មើលឃើញអ្វីៗទាំងអស់។ ហេតុនេះ ព្រះអង្គអាចប្រមាណទុកជាមុនអំពីអ្វី ដែលនឹងកើតឡើង ក្នុងពេលអនាគត។

Freedom
៣២. អ្វីទៅជាសេរីភាព?

តើព្រះជាម្ចាស់អាចណែនាំយើង ទាំងគោរពសេរីភាពពិតប្រាកដរបស់យើង? តើឧបការគុណរបស់ព្រះជាម្ចាស់ប្រឆាំងនឹងសេរីភាពរបស់មនុស្ស ឬទេ?

សព្វថ្ងៃ យើងស្មានថា ព្រះជាម្ចាស់ប្រឆាំងនឹងសេរីភាពរបស់យើង។ ប៉ុន្តែ សន្តថូម៉ាសយល់អំពីសេរីភាពតាមរបៀបផ្សេងពីធម្មតា និងតាមអត្ថន័យស៊ីជម្រៅ។

១.  យើងគិតថា យើងមានសេរីភាព នៅពេលដែលយើងអាចជ្រើសរើសអ្វីមួយ ដោយគ្មានអ្វី ឬគ្មាននរណាបង្ខំ។ ឬយើងមានសេរីភាព នៅពេលដែលយើងអាចជ្រើសរើសរវាងអ្វីនេះ ឬអ្វីនោះ៖ ឧ. ខ្ញុំទៅញ៉ាំបាយ ហើយខ្ញុំអាចជ្រើសរើសញ៉ាំសាច់មាន់ ឬសាច់គោ ឬត្រីក៏ដោយ។ បើសិនជាម្នាក់ជម្រុញខ្ញុំឱ្យញ៉ាំត្រី ហាក់ដូចជាខ្ញុំគ្មានសេរីភាព។

២. សន្តថូម៉ាសធ្លាប់ប្រាប់ថា៖ “រាល់ពេលយើងជ្រើសរើសអ្វីមួយ យើងតែងតែជ្រើសរើសអ្វីដ៏ល្អ សម្រាប់យើង។ បើមានអ្វីមួយ ដែលយើងគិតថា មិនល្អ យើងមិនដែលជ្រើសរើសវាទេ”។ ដូច្នេះ យើងមានសេរីភាព មិនមែនមកពីយើងជ្រើសរើសយកអ្វីនេះ ឬអ្វីនោះ។ យើងមានសេរីភាពមកពីយើងចង់បានអ្វីដ៏ល្អ។ យើងមានឆន្ទៈ ឬយើងមានបំណងប្រាថ្នាចំពោះអ្វីដ៏ល្អតែប៉ុណ្ណោះ។ ខ្ញុំមានសេរីភាពក្នុងការជ្រើសរើសអ្វីដ៏ល្អ សម្រាប់ខ្ញុំ។ ហេតុនេះហើយ បានជាក្នុងជីវិតរបស់យើង យើងធ្លាប់ធ្វើការសម្រេចចិត្តផ្សេងៗ ដើម្បីបានគោលដៅដ៏ល្អ។ យើងទាំងអស់គ្នាមានគម្រោងការណ៍ ហើយយើងជ្រើសរើសអ្វីដ៏ល្អ ដើម្បីបានទៅដល់គោលដៅនេះ។

ឧ. និស្សិតម្នាក់ ដែលចូលមហាវិទ្យាល័យមានគោលដៅចង់បានសញ្ញាបត្រ។ ដូច្នេះ គាត់ជ្រើសរើសទិញសៀវភៅ ហើយគាត់មិនសូវដើរលេងជាមួយមិត្តភក្តិ ។ ឧ. កីឡាករម្នាក់ ដែលចង់ឈ្នះការប្រគួត ជ្រើសរើសក្រោកឈរពីព្រលឹម កុំឱ្យញ៉ាំច្រើនពេក។ ទោះបីគេមិនដឹងខ្លួន គេនៅតែជ្រើសរើសអ្វីដ៏ល្អ ដើម្បីបានសម្រេចគោលដៅរបស់ខ្លួនគេដែរ។

ដូច្នេះ យើងមានសេរីភាពមកពីយើងចង់បានអ្វីដ៏ល្អសម្រាប់យើង។ យើងប្រព្រឹត្តកិច្ចការ ដើម្បីបានសម្រេចតាមគោលដៅរបស់យើង។

សន្តថូម៉ាសរិះគិតអំពីគោលដៅផ្សេងៗ ដែលយើងអាចមានក្នុងដំណើរជីវិតរបស់យើង។ មានគោលដៅខ្លះ ជួយបំពេញជីវិតរបស់យើង ឬធ្វើឱ្យយើងចម្រើនឡើង។ ប៉ុន្តែ មានគោលដៅខ្លះផ្សេងទៀត ដែលធ្វើឱ្យយើងវេទនា។ យើងចង់បានគោលដៅបែបចុងក្រោយនោះ ព្រោះយើងវង្វេង៖ ឧ. បើយើងស្វែងរកទ្រព្យសម្បត្តិ កិត្តិយស ឬការសប្បាយ យើងមិនអាចមានសុភមង្គលពិតប្រាកដទេ។ បើយើងជ្រើសរើសអ្វីមួយ ដែលហាក់ដូចជាល្អ (ប៉ុន្តែ ជាអ្វីដ៏មិនល្អ) យើងមានសេរីភាព ប៉ុន្តែ គោលដៅដ៏មិនល្អនេះ ធ្វើឱ្យយើងបាត់បង់សេរីភាព៖ ឧ. ខ្ញុំអាចជ្រើសរើសសេពគ្រឿងញៀន ដោយសេរី ប៉ុន្តែ បន្តិចម្តងៗ ខ្ញុំនឹងជាប់នឹងគ្រឿងញៀន។ គ្រឿងញៀនមិនមែនជាគោលដៅត្រឹមត្រូវ ចំពោះមនុស្ស ដែលជារូបតំណាងរបស់ព្រះជាម្ចាស់។

តើមានអ្វី ដែលនាំឱ្យយើងមានសុភមង្គលពិតប្រាកដ? មានតែព្រះជាម្ចាស់ ដែលអាចបំពេញបំណងប្រាថ្នារបស់យើង។ ដូច្នេះ​ ព្រះជាម្ចាស់ជាផ្លូវតែមួយ ដើម្បីបានសេរីភាពពិតប្រាកដ។ ដោយសារប្រាជ្ញា យើងដឹងថា ព្រះជាម្ចាស់ជាសុភមង្គល ហើយបំណងប្រាថ្នារបស់យើងជំរុញយើងឱ្យជ្រើសរើសព្រះអង្គ ដោយមានសេរីភាព កាន់តែប្រសើរៗ។ បើយើងប្រើប្រាជ្ញា បំណងប្រាថ្នា និងសេរីភាព ដើម្បីបានគោលដៅ​មិនត្រឹមត្រូវ យើងនឹងវេទនាជាមិនខាន។ យើងនឹងទៅជាខ្ញុំបម្រើនៃអ្វីដ៏មិនល្អនេះ។ ចំពោះសន្តថូម៉ាស រាល់ពេលយើងប្រព្រឹត្តអំពើបាប យើងដូចជាសេពគ្រឿងញៀន។ អំពើបាបធ្វើឱ្យយើងឃ្លាតឆ្ងាយពីព្រះជាម្ចាស់ ដែលជាសុភមង្គលដ៏ពិតប្រាកដ។ ម្យ៉ាងទៀត យើងវង្វេងចង់បានអ្វីមួយកាន់តែមិនល្អ ហើយដែលធ្វើឱ្យយើងទៅជាខ្ញុំនៃអំពើបាប។ ព្រះជាម្ចាស់បានបង្កើតយើង ដើម្បីឱ្យយើងមានក្រុមគ្រួសារ មានមិត្តភក្តិ ស្គាល់សេចក្ដីពិត រកយុត្តិធម៌ អ្វីៗទាំងអស់ស្របតាមធម្មជាតិរបស់យើង។ ប៉ុន្តែ អ្វីដ៏ល្អបំផុត គឺឱ្យយើងរួមជាមួយព្រះជាម្ចាស់។ យើងមិនអាចទៅដល់គោលដៅនេះ ដោយខ្លួនឯងបានទេ។ ប៉ុន្តែ ព្រះជាម្ចាស់ប្រោសប្រទានព្រះគ្រីស្ត ព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោស ព្រះសហគមន៍ និងអគ្គសញ្ញា ដើម្បីឱ្យយើងបានសម្រេចគោលដៅដ៏ហួសពីធម្មជាតិនេះ។

Predestination
៣៣. តើព្រះជាម្ចាស់បានរៀបចំយើងទុកជាមុន ឱ្យចូលស្ថានបរមសុខ ឬទេ?

​ព្រះជាម្ចាស់ថែរក្សា និងណែនាំសត្វលោកទាំងអស់ ជាពិសេសមនុស្ស ក្នុងឋានៈជាសត្វ ដែលមានប្រាជ្ញា ឆន្ទៈ និងសេរីភាព។ ព្រះជាម្ចាស់ប្រោសប្រទានព្រះហឫទ័យសន្តោសរបស់ព្រះអង្គ ដែលធ្វើការនៅក្នុងដួងចិត្តយើង ដើម្បីជួយឱ្យយើងបែរទៅរកព្រះអង្គ ដោយផ្ញើជីវិតទៅលើព្រះអង្គ ដោយចេះស្រលាញ់ និងដោយមានសេចក្ដីសង្ឃឹម។ បានសេចក្ដីថា ព្រះជាម្ចាស់មានគម្រោងការណ៍ទុកជាមុន ឱ្យយើងម្នាក់ៗ ស្គាល់ និងស្រលាញ់ព្រះអង្គ។

ប៉ុន្តែ អ្នកខ្លះអាចស្មានថា ព្រះជាម្ចាស់ណែនាំមនុស្ស ដូចជាតុក្កតា ទាំងបំផ្លាញសេរីភាពរបស់យើងផង។ សូមស្តាប់សន្តថូម៉ាសអំពីបញ្ហានេះ។

តាមព្រះគម្ពីរ ព្រះជាម្ចាស់ណែនាំមនុស្សលោក ដោយមានគម្រោងការណ៍ទុកជាមុន។ ក្នុងលិខិតជូនចំពោះគ្រីស្តបរិស័ទ នៅទីក្រុងអេភេសូ (ជំពូកទី១) សន្តប៉ូលសសេរថា៖ “ព្រះជាម្ចាស់បាន​ជ្រើស​រើស​យើង តាំង​ពី​មុន​កំណើត​ពិភព​លោក​មក​ម៉្លេះ‌​ ដើម្បី​ឲ្យ​យើង​បាន​វិសុទ្ធ ​និង​ឥត​សៅហ្មង​ នៅ​ចំពោះ​ព្រះ​ភក្ត្រ​ព្រះអង្គ។ ព្រះ​អង្គ​បាន​តម្រូវ​យើង​ទុកជា​មុនឲ្យ​ធ្វើ​ជា​បុត្រធីតា​របស់​ព្រះអង្គ‌ ​ដោយសារ​ព្រះយេស៊ូ​គ្រីស្ត​ ស្របតាម​ព្រះ​បំណង​ដ៏​សប្បុរស​របស់​ព្រះអង្គ​ ​ ដើម្បីឲ្យ​យើង​លើក​តម្កើង​សិរី​រុងរឿង​ នៃ​ព្រះ​ហឫទ័យ​ប្រោស​ប្រណី ​ដែល​ទ្រង់​បាន​ប្រោស​ប្រទាន​មក​យើង​ ក្នុង​អង្គ​ព្រះ​បុត្រា​ដ៏​ជាទី​ស្រឡាញ់​របស់​ព្រះអង្គ”។ សន្តថូម៉ាសពន្យល់ថា ព្រះជាម្ចាស់មានគម្រោងការណ៍សង្រ្គោះយើង។ តាមគម្រោងការណ៍នេះ ព្រះអង្គជម្រុញយើងឱ្យដើរតាមព្រះអង្គ ទាំងគោរពសេរីភាពរបស់យើង។

ដើម្បីយល់សន្តថូម៉ាសឱ្យបានច្បាស់ យើងត្រូវតែដឹងថា៖

១. ដោយសារយើងជាមនុស្សខ្សោយ យើងក៏ជាប់បាបរបស់ខ្លួន។ ទោះបីយើងស្គាល់អ្វីដ៏ល្អ យើងក៏នៅតែពិបាកធ្វើតាមដែរ។ ដោយសារអំពើបាបដើម មនុស្សបាត់បង់មេត្រីភាពជាមួយនឹងព្រះជាម្ចាស់ មិនចង់ទៅរកព្រះអង្គទេ។ ហេតុនេះ យើងជាមនុស្សមានបាប មានចិត្តលម្អៀងប្រព្រឹត្តបាប ហើយយើងក៏ពិបាកប្រព្រឹត្តអំពើល្អ។ សរុបសេចក្ដី យើងមិនអាចសង្រ្គោះខ្លួនឯងបានទេ។ យើងត្រូវការព្រះសង្រ្គោះមួយអង្គ គឺព្រះយេស៊ូគ្រីស្ត ដែលបានសោយទិវង្គត ដើម្បីជួយរំដោះមនុស្សទាំងអស់ឱ្យរួចពីបាប។

២. ដោយសារព្រះគ្រីស្ត ព្រះជាម្ចាស់ចាក់បង្ហូរព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោសក្នុងពិភពលោក។ ដោយសារព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោសរបស់ព្រះយេស៊ូ យើងអាចទទួលការសង្រ្គោះ។ ទោះបីយើងរួមសហការជាមួយព្រះគ្រីស្តក៏ដោយ ក៏យើងមិនអាចសង្រ្គោះខ្លួនឯងទេ។ ព្រះជាម្ចាស់ធ្វើការក្នុងដួងចិត្តយើង៖ ព្រះអង្គព្យាបាលយើង និងលើកយើងឱ្យឡើងទៅលើ។

កាលពីមុន មានមនុស្សម្នាក់ឈ្មោះ ពេឡាស៍ (Pelagius) ដែលបដិសេធមិនព្រមទទួលស្គាល់ថា ព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោសរបស់ព្រះជាម្ចាស់ព្យាបាល និងជួយយើងឱ្យឡើងទៅលើ។ គាត់អះអាងថា យើងអាចសង្រ្គោះខ្លួនឯង ដោយខិតខំប្រព្រឹត្តអំពើល្អ។ សព្វថ្ងៃ មានមនុស្សជាច្រើនស្មានថា គេនឹងទៅស្ថានបរមសុខ ដោយសារតែគេខិតខំធ្វើអំពើល្អ។ សន្តអូហ្គូស្ទីន ដែលប្រឆាំងនឹងលោកពេឡាស៍ ធ្លាប់និយាយថា យើងត្រូវទទួលស្គាល់ថា យើងទទួលការសង្រ្គោះពីព្រះសង្រ្គោះ។ ព្រះសង្រ្គោះនេះ នឹងជួយយើងឱ្យធ្វើអំពើល្អ ដ្បិតយើងមិនអាចធ្វើអំពើល្អដោយខ្លួនឯងបានទេ។ បើព្រះជាម្ចាស់មិនប្រោសប្រណី យើងមិនអាចសង្រ្គោះខ្លួនឯងបានទេ។ ព្រះសហគមន៍រំឭកឱ្យយើងដឹងថា យើងអាចទទួលការសង្រ្គោះ ដោយសារតែព្រះជាម្ចាស់ប្រោសប្រណី ដ្បិត៖

១. ទោះបីមនុស្សយើងមិនបានប្រព្រឹត្តបាបក៏ដោយ ក៏យើងមិនអាចស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់ និងទទួលព្រះជន្មរបស់ព្រះអង្គដោយខ្លួនឯងបានទេ។ ម្យ៉ាងទៀត យើងមិនអាចរួចផុតពីសេចក្ដីស្លាប់ និងមានជីវិតអស់កល្បជានិច្ចបានទេ។ មានតែព្រះជាម្ចាស់ ដែលអាចប្រោសប្រទានអ្វីៗទាំងអស់នោះ។

២. ក្រោយពីបានប្រព្រឹត្តបាប យើងជាមនុស្សខ្សោយ វង្វេងក្នុងភាពងងឹត។ ទោះបីយើងចង់ធ្វើអំពើល្អ ក៏យើងមិនអាចធ្វើបាន។ ម្យ៉ាងទៀត យើងបានបាត់បង់សេរីភាពពិតប្រាកដ យើងជាប់នឹងអំពើបាប និងកិលេសតណ្ហា។

សន្តថូម៉ាសយល់ព្រមនឹងសន្តអូហ្គូស្ទីនដែរ។ គាត់បន្ថែមទៀតថា៖ ទោះបីយើងរួមសហការជាមួយព្រះអង្គក៏ដោយ ក៏ការសង្រ្គោះមកពីព្រះជាម្ចាស់ទាំងស្រុង។ ប៉ុន្តែ បើយើងប្រព្រឹត្តបាប និងមិនព្រមទទួលការសង្រ្គោះ ការនេះមកពីយើងទាំងស្រុង។ ទោះបីព្រះអង្គឱ្យមនុស្សធ្វើបាបក៏ដោយ ក៏ព្រះជាម្ចាស់មិនមែនជាប្រភពនៃអំពើបាបរបស់យើងទេ។ ទោះបីព្រះជាម្ចាស់ទុកឱ្យយើងមានសេរីភាពបដិសេធមិនព្រមទទួលការសង្រ្គោះក៏ដោយ ក៏ព្រះអង្គមិនមែនជាដើមហេតុនៃការបដិសេធនេះដែរ។ ព្រះជាម្ចាស់ពុំមានគម្រោងការណ៍ឱ្យយើងធ្លាក់ខ្លួនជាអ្នកបាប។ សន្តថូម៉ាសនិយាយថា ព្រះជាម្ចាស់មានគម្រោងការណ៍ណែនាំយើងឱ្យទទួលការសង្រោះ។ ដោយសារព្រះជាម្ចាស់បានបង្កើតយើង ព្រះអង្គអាចធ្វើការនៅក្នុងដួងចិត្តយើង ទាំងគោរពសេរីភាពរបស់យើងផង។ ប៉ុន្តែ តើមនុស្សអាចបដិសេធព្រះជាម្ចាស់ និងព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោសរបស់ព្រះអង្គយ៉ាងដូចម្ដេចបាន?

What is the Trinity?
៣៤. អ្វីទៅជាព្រះត្រៃឯក?

តើធ្វើដូចម្ដេច ដើម្បីយល់អំពីព្រះត្រៃឯក?​ ព្រះជាម្ចាស់សម្ដែងឱ្យមនុស្សលោកដឹងថា ព្រះជន្មរបស់ព្រះអង្គផ្ទាល់ជាព្រះត្រៃឯក។ យើងស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះត្រៃឯក ដ្បិតព្រះអង្គមានព្រះបន្ទូលមកយើង ដោយប្រសូតជាមនុស្ស។

ដោយសារជំនឿ យើងដឹងថា ព្រះយេស៊ូគ្រីស្តជាព្រះបុត្រារបស់ព្រះជាម្ចាស់ ព្រះអង្គចេញអស់កល្បជានិច្ចពីព្រះបិតា ព្រះអង្គជាព្រះជាម្ចាស់ពីព្រះជាម្ចាស់ ជាពន្លឺពីពន្លឺ ពិតជាព្រះជាម្ចាស់ពីព្រះជាម្ចាស់ពិតប្រាកដ។ ដោយសារជំនឿ យើងដឹងថា ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ជាព្រះជាម្ចាស់។ យើងអាចមានទំនាក់ទំនងជាមួយព្រះបិតា ឬព្រះបុត្រា ឬព្រះវិញ្ញាណ។ យើងអាចមានទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងព្រះត្រៃឯក។ ក៏ប៉ុន្តែ តើធ្វើដូចម្ដេច ដើម្បីយល់អំពីព្រះត្រៃឯក?

សន្តថូម៉ាសចាប់ផ្តើមសួរថា តើមានការហូរចេញនៅក្នុងអង្គព្រះជាម្ចាស់ ឬទេ? សន្តថូម៉ាសនិយាយអំពីទំនាក់ទំនងអស់កល្បជានិច្ចរវាងព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ។ ព្រះបុត្រាហូរចេញពីព្រះបិតា ហើយព្រះវិញ្ញាណហូរចេញពីព្រះបិតា និងពីព្រះបុត្រា។ តាមសន្តយូហាន៖ “កាល​ពីដើម​ដំបូង​បង្អស់​ ព្រះ​បន្ទូល​មាន​ព្រះជន្ម​គង់​នៅ។​ ព្រះ​បន្ទូល​បែរ​ទៅ​រក​ព្រះជា​ម្ចាស់​ ហើយ​ព្រះ​បន្ទូល​ជា​ព្រះជា​ម្ចាស់”។ គេបកប្រែពាក្យ “ព្រះបន្ទូល” ពីភាសាក្រិក “Logos” ដែលមានន័យថា “ប្រាជ្ញា ឬគំនិតខាងវិញ្ញាណ”។

ដូច្នេះ តាំងពីដើមរៀងមក មុនអ្វីៗទាំងអស់មានដើមកំណើត មានព្រះបិតា និងព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះអង្គ គឺព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណរបស់ព្រះអង្គ ដែលហូរចេញពីព្រះអង្គ។ ព្រះយេស៊ូមានព្រះបន្ទូលថា “ខ្ញុំយាងមកពីព្រះបិតា”។ ក្រោយមក យើងអាចយល់ថា ព្រះវិញ្ញាណដូចជាសេចក្ដីស្រលាញ់ ដ្បិតពេលយើងស្គាល់ម្នាក់ យើងអាចចាប់ផ្ដើមស្រលាញ់គេ។ យើងមិនអាចស្រលាញ់ម្នាក់ ដែលយើងមិនស្គាល់។ បើខ្ញុំស្គាល់ម្នាក់ ខ្ញុំអាចចាប់ផ្តើមចង់ស្រលាញ់គេ។ ដូច្នេះ បើព្រះបុត្រារបស់ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះបន្ទូល និងជាព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណអស់កល្បជានិច្ច របស់ព្រះបិតា ដែលហូរចេញពីព្រះបិតាអស់កល្បជានិច្ច បានជាយើងអាចយល់ថា ព្រះវិញ្ញាណជាសេចក្ដីស្រលាញ់របស់ព្រះជាម្ចាស់ ដែលហូរចេញពីព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា។ ដំបូង ព្រះជាម្ចាស់ស្គាល់ព្រះអង្គផ្ទាល់ ព្រះអង្គក៏ផ្តល់ព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណអស់កល្បជានិច្ច និងព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះអង្គ ព្រះជាម្ចាស់ស្រលាញ់ព្រះអង្គផ្ទាល់ និងព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះអង្គ ហើយព្រះវិញ្ញាណជាសេចក្ដីស្រលាញ់ ដែលហូរចេញពីព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា។

ពេលយើងចាប់ផ្តើមរិះគិតអំពីព្រះបុត្រា ដែលហូរចេញពីព្រះបិតា និងអំពីព្រះវិញ្ញាណ ដែលហូរចេញពីព្រះបិតា និងពីព្រះបុត្រា យើងក៏អាចចាប់ផ្តើមយល់អំពីទំនាក់ទំនង នៅក្នុងអង្គព្រះជាម្ចាស់ដែរ។ មានទំនាក់ទំនងរវាងព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា ហើយរវាងព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ៖ ព្រះបិតាមានទំនាក់ទំនងជាមួយព្រះបុត្រា ដោយផ្តល់ព្រះជន្មអស់កល្បជានិច្ច ព្រះបុត្រាមានទំនាក់ទំនងជាមួយព្រះបិតា ដោយហូរចេញអស់កល្បជានិច្ចពីព្រះអង្គ។ ព្រះវិញ្ញាណមានទំនាក់ទំនងជាមួយព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា ដ្បិតព្រះអង្គហូរចេញពីព្រះបិតា និងពីព្រះបុត្រា ជាសេចក្ដីស្រលាញ់រវាងព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា។

ព្រះបិតាជាព្រះអង្គ ដែលជាដើមហេតុនៃព្រះត្រៃឯក ព្រះអង្គក៏ផ្តល់ព្រះជន្មអស់កល្បជានិច្ចឱ្យព្រះបុត្រា និងផ្លុំព្រះវិញ្ញាណ។ ព្រះបិតាប្រោសប្រទានអ្វីៗទាំងអស់ គឺសភាពជាព្រះជាម្ចាស់ ឱ្យព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ។ ព្រះបុត្រាជាព្រះបន្ទូល ដែលហូរចេញអស់កល្បជានិច្ចពីព្រះបិតា ហើយផ្លុំព្រះវិញ្ញាណរួមជាមួយព្រះបិតា។ ព្រះវិញ្ញាណជាសេចក្ដីស្រលាញ់អស់កល្បជានិច្ច ដែលហូរចេញពីព្រះបិតា និងពីព្រះបុត្រា។

សូមប្រយ័ត្ន៖ កុំនឹកស្មានថា ព្រះបិតាបង្កើតព្រះបុត្រា ឬព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាបង្កើតព្រះវិញ្ញាណ។ ទេ!

ឪពុកម្នាក់ផ្តល់សភាពជាមនុស្សឱ្យកូនរបស់ខ្លួនយ៉ាងណា ព្រះបិតាក៏ផ្តល់សភាពជាព្រះជាម្ចាស់ឱ្យព្រះបុត្រាយ៉ាងនោះដែរ។ យើងអាចយល់សេចក្ដីនេះ បើប្រៀបធៀបនឹងគំនិតមួយ ដែលហូរចេញពីវិញ្ញាណរបស់យើង៖ យើងបញ្ចេញគំនិតមួយ ដែលស្ថិតក្នុងវិញ្ញាណផង ដោយពោលពាក្យមួយផង​ ក្នុងពេលតែមួយ។ ចំពោះព្រះបិតាវិញ នៅពេលដែលព្រះអង្គផ្តល់ព្រះជន្មឱ្យព្រះបន្ទូល ព្រះអង្គក៏ប្រោសប្រទានអ្វីៗទាំងអស់ ដែលព្រះអង្គមានឱ្យព្រះបុត្រា គឺសភាពជាព្រះជាម្ចាស់តែម្តង។ ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណមានសភាពជាព្រះជាម្ចាស់តែមួយ។ តាមសន្តយ៉ូហាន ព្រះយេស៊ូមានព្រះបន្ទូលថា “មុននឹងលោកអាប្រាហាំកើតមក ខ្ញុំមានជីវិត” បានសេចក្ដីថា ព្រះយេស៊ូជាព្រះជាម្ចាស់ ដែលមានព្រះជន្មគង់នៅអស់កល្បជានិច្ច។ ព្រះសហគមន៍ប្រើពាក្យ Homoousios ជាភាសាក្រិក ដែលបកប្រែថា “រួមសភាព” ដើម្បីបង្ហាញថា ព្រះបិតាជាព្រះជាម្ចាស់យ៉ាងណា ព្រះបុត្រាក៏ជាព្រះជាម្ចាស់យ៉ាងនោះដែរ។ សូមកុំភ្លេចថា នៅពេលព្រះបិតាផ្តល់ព្រះជន្មឱ្យព្រះបុត្រា ព្រះបិតានៅតែជាព្រះជាម្ចាស់​។ ព្រះយេស៊ូមានព្រះបន្ទូលថា៖ “ខ្ញុំស្ថិតនៅក្នុងអង្គព្រះបិតា ហើយព្រះបិតាគង់នៅក្នុងខ្ញុំដែរ”។ យើងអាចនិយាយបែបនេះចំពោះព្រះវិញ្ញាណដែរ។ ព្រះវិញ្ញាណជាព្រះជាម្ចាស់ ដែលទទួលអ្វីៗទាំងអស់ពីព្រះបិតា និងពីព្រះបុត្រាផង។

យើងស្គាល់ព្រះត្រៃឯក ពីព្រោះព្រះយេស៊ូយាងមកលើផែនដីនេះ ដើម្បីសម្ដែងព្រះជាម្ចាស់ឱ្យយើងស្គាល់។ ពីសតវត្សមួយទៅសតវត្សមួយទៀត ព្រះសហគមន៍បានរិះគិតអំពីព្រះត្រៃឯកកាន់តែស៊ីជម្រៅទៅៗ។ ព្រះគ្រីស្តជាព្រះបន្ទូល និងជាព្រះបុត្រាអស់កល្បជានិច្ចនៃព្រះបិតា។ ព្រះអង្គជាព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណនៃព្រះបិតា ដែលប្រសូតជាមនុស្ស ដើម្បីសង្រ្គោះយើង។ ព្រះវិញ្ញាណហូរចេញអស់កល្បជានិច្ចពីព្រះបិតា និងពីព្រះបុត្រា។ ព្រះអង្គក៏យាងមកក្នុងពិភពលោក ដើម្បីប្រោសព្រះសហគមន៍ឱ្យបានវិសុទ្ធ និងប្រោសយើងឱ្យរួមជាមួយព្រះជាម្ចាស់។ ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណរួមគ្នា ដើម្បីណែនាំយើងឱ្យរួមជាមួយព្រះបិតា។

The divine Persons
៣៥. តើព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណមានទំនាក់ទំនងជាមួយគ្នាយ៉ាងដូចម្ដេច?

ព្រះត្រៃឯកជាអាថ៌កំបាំងរបស់ព្រះជាម្ចាស់ផ្ទាល់។ បើព្រះជាម្ចាស់មិនសម្ដែងឱ្យយើងស្គាល់ យើងមិនអាចស្គាល់ព្រះត្រៃឯក ដោយខ្លួនឯងបានទេ។ ព្រះបុត្រាយាងមកប្រសូតជាមនុស្ស និងចាត់ព្រះវិញ្ញាណ ដើម្បីឱ្យយើងស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់ឱ្យបានពេញលេញ។ តើព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធជានរណា? ជារៀងរាល់ថ្ងៃអាទិត្យ យើងប្រកាសជំនឿថា ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះត្រៃឯក។ គ្រីស្តបរិស័ទម្នាក់ៗទទួលអគ្គសញ្ញាជ្រមុជទឹកក្នុងព្រះនាមព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ យើងចាប់ផ្តើមអភិបូជាក្នុងព្រះនាមព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ។ ព្រះត្រៃឯកជាស្នូលនៃជំនឿរបស់យើង។

នៅលើផែនដីនេះ ព្រះគ្រីស្តបានសម្តែងព្រះជាម្ចាស់ឱ្យយើងស្គាល់ថា ព្រះអង្គជាព្រះត្រៃឯក។ ប្រាជ្ញារបស់មនុស្សមានកំណត់ព្រំដែន យើងមិនអាចយល់អំពីព្រះជាម្ចាស់ឱ្យបានពេញលេញ ក៏ប៉ុន្តែ យើងនៅតែអាចស្វែងរកព្រះជាម្ចាស់ ដើម្បីស្គាល់ព្រះអង្គកាន់តែច្បាស់ៗ និងកាន់តែស៊ីជម្រៅ ដើម្បីបានស្គាល់ខ្លួនឯងផងដែរ។

ធម្មតា យើងស្គាល់សត្វលោក ឬវត្ថុមួយ ដោយប្រៀបធៀបសត្វលោក ឬវត្ថុនេះ ជាមួយនឹងសត្វលោក ឬវត្ថុមួយផ្សេងទៀត។ ប៉ុន្តែ យើងមិនអាចប្រៀបធៀបសត្វលោក ឬវត្ថុណាមួយជាមួយនឹងព្រះជាម្ចាស់ ជាព្រះត្រៃឯកបានឡើយ។ សន្តថូម៉ាសយល់ថា មានតែព្រះគម្ពីរទេ ដែលអាចជួយយើងឱ្យស្គាល់ព្រះត្រៃឯក។ តាមព្រះគម្ពីរ មានព្រះនាមខ្លះ ដែលអ្នកនិពន្ធផ្តល់ឱ្យព្រះអង្គនេះ ឬព្រះអង្គនោះ​ នៃព្រះត្រៃឯក។ មានព្រះនាមខ្លះផ្សេងទៀត ដែលអ្នកនិពន្ធផ្តល់ឱ្យព្រះអង្គទាំងអស់នៃព្រះត្រៃឯក។

ក្នុងដំណឹងល្អ ព្រះយេស៊ូធ្លាប់សម្ដែងថា ព្រះអង្គជាព្រះបុត្រានៃព្រះបិតា ហើយព្រះអង្គនឹងចាត់ព្រះវិញ្ញាណឱ្យយាងមក។ ព្រះនាមទាំងអស់នោះ (ព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ) ជាព្រះនាមផ្ទាល់របស់ព្រះអង្គនីមួយៗ។

១. តាមអត្ថបទផ្សេងទៀត យើងអាចយល់ថា ព្រះបិតាមានឬទ្ធានុភាព។ តាមការពិត ទាំងព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណមានឬទ្ធានុភាព។ ប៉ុន្តែ គេផ្តល់ព្រះនាមនេះ ឱ្យព្រះបិតា។ ព្រះបិតាជាប្រភពនៃអ្វីៗទាំងអស់  និងជួយណែនាំអ្វីៗទាំងអស់ ដោយព្រះហឫទ័យស្រលាញ់ ដូចឪពុកម្នាក់ជាប្រភពនៃជីវិតរបស់កូនគាត់ និងណែនាំក្រុមគ្រួសារដោយចិត្តស្រលាញ់ដែរ។ ប៉ុន្តែ កុំនឹងស្មានថា ព្រះជាម្ចាស់មានភេទដូចមនុស្សប្រុស។ យើងប្រៀបធៀបព្រះជាម្ចាស់នឹងឪពុកម្នាក់ ដើម្បីយល់ថា ព្រះអង្គជាប្រភពនៃអ្វីៗទាំងអស់។ ព្រះបិតាជាអង្គទីមួយនៃព្រះត្រៃឯក ជាគោលដែលគ្មានគោល ជាព្រះអង្គ ដែលមានព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណហូរចេញ។ ម្យ៉ាងទៀត យើងអាចយល់ថា ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះបិតា ដ្បិតព្រះអង្គមានព្រះបុត្រា គឺព្រះយេស៊ូគ្រីស្ត។

២. តាមព្រះគម្ពីរ ព្រះអង្គទីពីរនៃព្រះត្រៃឯកមានព្រះនាមបី ៖ ព្រះបុត្រា ព្រះបន្ទូល និងរូបតំណាង។ តាមសន្តយ៉ូហាន “ព្រះ​បន្ទូល​បាន​កើត​មក​ជា​មនុស្ស​ ហើយ​គង់​នៅ​ក្នុង​ចំណោម​យើង​រាល់គ្នា​ យើង​បាន​ឃើញ​សិរីរុង​រឿង​របស់​ព្រះអង្គ​ ជា​សិរី​រុងរឿង​នៃ​ព្រះ​បុត្រា​តែមួយ​គត់​ ដែល​មកពី​ព្រះបិតា​ ព្រះអង្គ​ពោរ​ពេញ​ទៅ​ដោយ​ព្រះ​ហប្ញទ័យ​ប្រណី​សន្តោស​​ និង  ​សេចក្តី​ពិត” (១,១៤)។ តាមសន្តប៉ូល (គូឡ ១,១៥)៖ “ព្រះបុត្រាជារូបតំណាងរបស់ព្រះជាម្ចាស់ ដែលមើលមិនឃើញ”។

ដើម្បីយល់ សូមគិតអំពីខ្លួនឯង៖ សូមព្យាយាមស្រមៃថា អ្នកអាចគិតក្នុងវិញ្ញាណរបស់អ្នក រូប ឬគំនិតដ៏ឥតខ្ចោះពីខ្លួនអ្នកផ្ទាល់។ សម្រាប់យើង ធ្វើបែបនេះ ពិបាកណាស់។ ប្រាជ្ញាយើងមានកំណត់ ហើយយើងក៏មិនស្គាល់ខ្លួនឯងឱ្យបានច្បាស់។ ម្យ៉ាងទៀត យើងក៏វិវត្តក្នុងពេលវេលាដែរ។ យើងមានរូបកាយ ដែលប្រែប្រួល យើងមានអតីតកាល អនាគត... ទោះជាយ៉ាងណា ក៏យើងអាចយល់ខ្លះៗពីយើង ហើយយើងអាចមានគំនិតខ្លះៗអំពីយើង។ គំនិត ឬរូបនេះ ស្ថិតខាងក្នុង និងខាងក្រៅយើងនៅពេលជាមួយគ្នា។ រូប ឬគំនិតនេះ ជាផលផ្លែនៃការរិះគិតអំពីខ្លួនឯង។

ចំពោះព្រះជាម្ចាស់វិញ ព្រះអង្គក៏មានប្រាជ្ញាដ៏គ្មានកំណត់ព្រំដែន គង់នៅអស់កល្បជានិច្ច ដោយមិនដែលប្រែប្រួល។ ព្រះអង្គក៏ស្គាល់ព្រះអង្គផ្ទាល់ឱ្យបានល្អឥតខ្ចោះ។ ព្រះអង្គបញ្ចេញគំនិត ឬរូបអំពីព្រះអង្គផ្ទាល់ ដែលជាព្រះបន្ទូលតែមួយ។ ព្រះបន្ទូលនេះ សម្ដែងអំពីព្រះជាម្ចាស់ឱ្យបានពេញលក្ខណៈ។ ព្រះបន្ទូលនេះ ជាព្រះបុត្រា ជារូបតំណាងរបស់ព្រះជាម្ចាស់ ដែលមើលមិនឃើញ។ ព្រះបុត្រាដូចព្រះបិតាបេះបិទ ប៉ុន្តែ ព្រះបុត្រាជាព្រះជាម្ចាស់ហូរចេញពីព្រះជាម្ចាស់។ ព្រះបុត្រាហូរចេញពីព្រះបិតាអស់កល្បជានិច្ច។

៣. ព្រះជាម្ចាស់បញ្ចេញព្រះបន្ទូលដោយយល់ខ្លួនព្រះអង្គផ្ទាល់យ៉ាងណា ព្រះអង្គក៏ស្រលាញ់ព្រះបុត្រាដ៏ល្អឥតខ្ចោះយ៉ាងនោះដែរ។ ព្រះវិញ្ញាណជាសេចក្ដីស្រលាញ់នេះ ដែលហូរចេញពីព្រះបិតា និងពីព្រះបុត្រា។ ព្រះវិញ្ញាណដូចជាដង្ហើមរបស់ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា។ ព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាផ្លុំព្រះវិញ្ញាណ។

អ្នកនិពន្ធព្រះគម្ពីរផ្តល់ព្រះនាមបី ឱ្យព្រះអង្គទីបីនៃព្រះត្រៃឯក៖ ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ សេចក្ដីស្រលាញ់ និងព្រះអំណោយទាន។ តាមការពិត ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះវិញ្ញាណ ព្រះអង្គក៏វិសុទ្ធដែរ។ ប៉ុន្តែ ពាក្យ “ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ” បង្ហាញថា មានតែព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធទេ​ ដែលហូរចេញពីព្រះបិតា និងពីព្រះបុត្រា ដូចជាដង្ហើម និងសេចក្ដីស្រលាញ់រវាងព្រះអង្គទាំងពីរអង្គនោះ។ ព្រះវិញ្ញាណជាព្រះអំណោយទាន ដ្បិតព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា ប្រោសប្រទានសេចក្ដីស្រលាញ់ចំពោះគ្នាទៅវិញទៅមកឱ្យមនុស្សទទួលបាន! ដោយសារព្រះវិញ្ញាណ យើងអាចស្រលាញ់ព្រះជាម្ចាស់ ដូចព្រះអង្គស្រលាញ់ព្រះអង្គផ្ទាល់! អស្ចារ្យណាស់!

The divine Missions
៣៦. ហេតុអ្វី បានជាព្រះបិតាចាត់ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណឱ្យយាងមកក្នុងលោកនេះ?

តាមព្រះគម្ពីរ ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណហូរចេញពីព្រះបិតា។ ព្រះបិតាចាត់ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណឱ្យយាងមកក្នុងលោកនេះ។ ក្រោយពីបាននិយាយអំពីការហូរចេញ សន្តថូម៉ាសនិយាយអំពីបេសកកម្មរបស់ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ ដែលព្រះបិតាចាត់ឱ្យទៅ។

ព្រះជាម្ចាស់ចាត់ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ ក្នុងលោកនេះ ដើម្បីជួយសង្រ្គោះមនុស្សលោក។ ដោយសារព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ ព្រះជាម្ចាស់ក៏ណែនាំមនុស្សឱ្យទៅរកព្រះអង្គវិញ។ តាមរយៈបេសកកម្មរបស់ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ ព្រះជាម្ចាស់មិនគ្រាន់តែសម្ដែងថា ព្រះអង្គជាព្រះត្រៃឯកប៉ុណ្ណោះ តែព្រះអង្គធ្វើការយ៉ាងសកម្ម ដើម្បីណែនាំមនុស្សលោកឱ្យទៅរកព្រះអង្គវិញ។ ដូច្នេះ អ្វីទៅជាបេសកកម្មរបស់ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ?

១. ព្រះបិតាចាត់ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ។ ធម្មតា នៅពេលដែលមនុស្សចាត់ម្នាក់ឱ្យទៅ ម្នាក់នេះចេញពីកន្លែងមួយទៅកន្លែងមួយផ្សេងទៀត។ ប៉ុន្តែ សន្តថូម៉ាសយល់ថា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណមិនដូរកន្លែង ដ្បិតព្រះជាម្ចាស់មិនប្រែប្រួល។ សម្រាប់ថូម៉ាស ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណហូរចេញពីព្រះបិតាយ៉ាងណា ព្រះជាម្ចាស់ក៏ចាត់ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណយ៉ាងនោះដែរ។

តើមានអ្វីកើតឡើងនៅពេលព្រះបិតាចាត់ព្រះបុត្រាឱ្យយាងមកក្នុងលោកនេះ? ព្រះបន្ទូលប្រសូតជាមនុស្ស ធ្វើឱ្យព្រះបុត្រាមានសភាពជាព្រះជាម្ចាស់ផង ជាមនុស្សផង។

ចំពោះព្រះវិញ្ញាណ៖ ១. ព្រះវិញ្ញាណយាងមកដូចជាសត្វលលកនៅពេលដែលព្រះយេស៊ូជ្រមុជទឹក។ ២. នៅពេលព្រះគ្រីស្តប្រែទ្រង់ទ្រាយនៅលើភ្នំ ព្រះវិញ្ញាណដូចជាពពក។​ ៣. ពេលព្រះគ្រីស្តមានព្រះជន្មរស់ឡើងវិញ ព្រះអង្គផ្លុំព្រះវិញ្ញាណលើក្រុមគ្រីស្តទូត។ ៤. ព្រះវិញ្ញាណយាងមកដូចជាអណ្តាត់ភ្លើងលើគ្រីស្តទូតម្នាក់ៗ។

នេះជាបេសកកម្មរបស់ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ ដែលយើងអាចមើលឃើញ។

២. រីឯបេសកកម្មរបស់ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ ដែលយើងមើលមិនឃើញ មានដូចតទៅ៖ ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ យាងមកក្នុងលោកនេះ ដើម្បីគង់នៅក្នុងដួងចិត្តរបស់យើង និងសង្រ្គោះយើង។ ព្រះគ្រីស្តយាងមក ដើម្បីឱ្យយើងអាចទទួលព្រះអំណោយទាននៃការសង្រ្គោះ គឺព្រះវិញ្ញាណគង់នៅក្នុងដួងចិត្តយើង។ ពេលនោះ ជាបេសកកម្មរបស់ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ ដែលយើងមើលមិនឃើញ៖ ព្រះអង្គប្រោសប្រទានជំនឿ និងសេចក្ដីស្រលាញ់ ក្នុងដួងចិត្តយើង។ ដោយសារជំនឿ យើងចាប់ផ្តើមស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់។​ យើងរួមចំណែកជាមួយនឹងព្រះបន្ទូល ដែលជារូបតំណាងដ៏ឥតខ្ចោះនៃព្រះបិតា ហើយដែលហូរចេញពីព្រះអង្គ។ ដោយសារសេចក្ដីស្រលាញ់ យើងរួមចំណែកជាមួយនឹងព្រះវិញ្ញាណ ដែលជាសេចក្ដីស្រលាញ់រវាងព្រះបិតា​ និងព្រះបុត្រា។

ព្រះបិតាចាត់ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណក្នុងដួងចិត្តយើងយ៉ាងណា យើងរួមជាមួយនឹងព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ ដែលហូរចេញពីព្រះបិតាយ៉ាងនោះដែរ។ ហេតុនេះ យើងទៅរកព្រះបិតា ដែលជាប្រភពនៃអ្វីៗទាំងអស់។

The doctrine of Creation
៣៧. តើព្រះជាម្ចាស់ជាអ្នកបង្កើតអ្វីៗទាំងអស់យ៉ាងដូចម្ដេច?

តើយើងចង់និយាយអ្វីខ្លះ ពេលយើងប្រកាសជំនឿថា ព្រះជាម្ចាស់បានបង្កើតអ្វីៗទាំងអស់ និងណែនាំអ្វីៗទាំងអស់? សន្តថូម៉ាសធ្លាប់និយាយថា “នៅពេលព្រះជាម្ចាស់បង្កើតអ្វីៗទាំងអស់ ព្រះអង្គមិនធ្វើអ្វីមួយទៅជាអ្វីមួយផ្សេងទៀត។ ព្រះជាម្ចាស់បង្កើតពីសូន្យ មានន័យថា ព្រះអង្គប្រោសប្រទានឱ្យមានអត្តិភាព”។

ព្រះជាម្ចាស់មិនបង្កើតអ្វីៗទាំងអស់ ហាក់ដូចជាព្រះអង្គបង្កាត់ភ្លើង ឬធ្វើឱ្យសត្វលោក ឬវត្ថុប្រែប្រួលទេ។ នៅពេលព្រះជាម្ចាស់បង្កើត ព្រះអង្គប្រោសប្រទានអត្តិភាព (ព្រះជន្មរបស់ព្រះអង្គផ្ទាល់) ឱ្យអ្វីៗទាំងអស់តែម្តង នៅក្នុងពេលតែមួយ និងជារៀងរហូត។ អ្វីៗទាំងអស់ទទួលអត្តិភាពពីព្រះជាម្ចាស់ និងពឹងផ្អែកទាំងស្រុងទៅលើព្រះអង្គ ដែលជា​ដើមហេតុនៃអ្វីៗទាំងអស់នោះ។ ដូច្នេះ ព្រះជាម្ចាស់កំពុងបង្កើតអ្វីៗទាំងអស់។ អ្វីៗទាំងអស់កំពុងតែទទួលអត្តិភាពពីព្រះជាម្ចាស់។ សម្រាប់សន្តថូម៉ាស ព្រះជាម្ចាស់បង្កើតពិភពលោក សត្វលោក ឬវត្ថុមួយ បានសេចក្ដីថា ពិភពលោក សត្វលោក ឬវត្ថុនោះ មានទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងព្រះអង្គ។

យើងមិនអាចនិយាយថា ព្រះជាម្ចាស់ពឹងផ្អែកលើអ្វីៗទាំងអស់ ដែលព្រះអង្គបង្កើត។ អ្វី ដែលព្រះជាម្ចាស់បង្កើត មិនធ្វើឱ្យព្រះអង្គផ្លាស់ប្តូរ ឬធ្វើឱ្យព្រះអង្គបានទៅជាពេញលក្ខណៈទេ។ អ្វីៗទាំងអស់ពឹងផ្អែកទាំងស្រុងទៅលើព្រះជាម្ចាស់វិញ។ ព្រះជាម្ចាស់ប្រោសប្រទានជីវិតឱ្យយើង ជាព្រះអំណោយទានពិតប្រាកដ ដែលកើតឡើងឥឡូវនេះ។ បានសេចក្ដីថា ព្រះជាម្ចាស់គង់នៅគ្រប់ទីកន្លែង និងគ្រប់ពេលវេលា។ ដោយសារព្រះជាម្ចាស់បង្កើតអ្វីៗទាំងអស់ ព្រះអង្គក៏មានវត្តមាននៅក្នុងអ្វីៗទាំងអស់ដែរ។

ទោះបីជាអ្នកវិទ្យាសាស្រ្តអាចយល់អំពីរបៀប ដែលផែនដី និងមនុស្សបានកើតមកយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏អ្វីៗទាំងអស់កើតមកដោយសារព្រះជាម្ចាស់សព្វព្រះហឫទ័យប្រោសប្រទានឱ្យមានជីវិត។ កំណើតពិភពលោកកំពុងតែមានសព្វថ្ងៃនេះ។ សន្តថូម៉ាសបន្ថែមទៀតថា យើងអាចស្គាល់សារជាតិនៃសត្វលោក ឬវត្ថុមួយ ដោយសិក្សាវា។ ប៉ុន្តែ ដើម្បីយល់អំពីអត្តិភាពនៃសត្វលោក ឬវត្ថុនេះ យើងត្រូវការយល់ថា ព្រះជាម្ចាស់ជាប្រភព។ ដូច្នេះ អ្វីៗទាំងអស់ក៏មានទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងព្រះជាម្ចាស់ ក្នុងឋានៈជាប្រភពនៃអ្វីៗទាំងអស់។

ម្យ៉ាងទៀត សម្រាប់សន្តថូម៉ាស អ្វីៗទាំងអស់ ដែលមានព្រះជាម្ចាស់ជាប្រភព ក៏ជាហេតុដ៏ពិតប្រាកដចំពោះគ្នាទៅវិញទៅមក។ សន្តថូម៉ាសហៅ “ហេតុបន្ត” សត្វលោក ឬវត្ថុ ដែលមានឥទ្ធិពលលើគ្នាទៅវិញទៅមក។ ព្រះជាម្ចាស់ជាដើមហេតុ ឬហេតុទីមួយ នៃអ្វីៗទាំងអស់។ ប៉ុន្តែ ព្រះជាម្ចាស់ទទួលសិរីរុងរឿងកាន់តែប្រសើរ នៅពេលព្រះអង្គប្រោសប្រទានឱ្យសត្វលោក ​ឬវត្ថុ ដែលព្រះអង្គបានបង្កើត ឱ្យទៅជាហេតុបន្តចំពោះគ្នាទៅវិញទៅមក។ ព្រះជាម្ចាស់ប្រោសប្រទានឱ្យសត្វលោ​ក ឬវត្ថុផ្សេងៗ ឱ្យមានឥទ្ធិពលពិតប្រាកដលើគ្នាទៅវិញទៅមក។ យើងជាមនុស្សជាហេតុបន្តចំពោះគ្នាទៅវិញទៅមក គឺយើងអាចមានឥទ្ធិពលពិតប្រាកដលើពិភពលោក សត្វលោកឯទៀត និងអ្នកដ៏ទៃ ដោយមានសេរីភាពពិតប្រាកដ។ ព្រះជាម្ចាស់បង្កើតសត្វលោក និងទុកឱ្យសត្វលោកនោះ មានសេរីភាពពិតប្រាកដ។

ព្រះជាម្ចាស់ជាហេតុដ៏ស័ក្តសិទ្ធិ (Efficient cause) ដ្បិតព្រះអង្គជាប្រភពនៃអ្វីៗទាំងអស់ និងធ្វើឱ្យអ្វីៗទាំងអស់មានអត្តិភាព។
ព្រះជាម្ចាស់ជាគំរូដើម (Exemplary cause) ដ្បិតអ្វីៗទាំងអស់ ធ្វើតាមការណែនាំរបស់ព្រះអង្គ។
ព្រះជាម្ចាស់ជាគោលដៅចុងក្រោយ (Final cause) ដ្បិតអ្វីៗទាំងអស់មានអត្តិភាព ដើម្បីព្រះអង្គ។

ព្រះជាម្ចាស់មិនត្រូវការសត្វលោក ឬពិភពលោក ដើម្បីឱ្យបានទៅជាពេញលក្ខណៈ។ ព្រះជាម្ចាស់បង្កើត ដោយព្រះហឫទ័យស្រលាញ់ និងពោរពេញដោយសេរីភាព។ ព្រះអង្គសព្វព្រះហឫទ័យឱ្យអ្វីៗទាំងអស់ទទួលសប្បុរសធម៌ សោភ័ណភាព និងព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណរបស់ព្រះអង្គ។ ម្យ៉ាងទៀត សម្រាប់សន្តថូម៉ាស ព្រះជាម្ចាស់គង់នៅក្នុងដួងចិត្តមនុស្ស ហើយស្គាល់យើងច្បាស់ជាងយើងស្គាល់ខ្លួនឯងទៅទៀត។

The problem of evil
៣៨. អ្វីទៅជាអំពើអាក្រក់?

អ្វីទៅជាអំពើអាក្រក់? ហេតុអ្វី បានជាព្រះជាម្ចាស់ឱ្យមានអំពើអាក្រក់? សម្រាប់សន្តថូម៉ាស អំពើអាក្រក់ គឺជាការសាបសូន្យ ឬការខ្វះខាត ឬជាការអវត្តមាននៃអ្វីមួយដ៏ល្អ៖ ឧ. ខ្ញុំគូររង្វង់មូលត្រឹមតែពាក់កណ្តាល។ បងប្អូនអាចប្រាប់ខ្ញុំថា៖ “នេះជារង្វង់មូលមិនល្អ ខ្វះមួយចំណែក”។ មួយចំណែកនេះ ដែលខ្វះខាត ដូចជាអំពើអាក្រក់។ ហេតុអ្វី បានជាខ្ញុំមិនបានគូរង្វង់មូលឱ្យបានពេញលេញ? ប្រហែលជាខ្ញុំមានហេតុផលរបស់ខ្ញុំ... ដូចជាខ្ញុំចង់ជួយបងប្អូនឱ្យយល់អំពីអំពើអាក្រក់។

ព្រះជាម្ចាស់បង្កើតពិភពលោក និងសត្វលោក ដែលកើតមក ចម្រើនឡើង ថយក្រោយ និងស្លាប់។ សត្វគោស៊ីស្មៅ ហើយសត្វតោស៊ីសត្វគោ។ សន្តថូម៉ាសហៅស្ថានភាពនេះ “អំពើអាក្រក់ ដែលមកពីធម្មជាតិ” ដែលជាការចំបាច់ឱ្យពិភពលោកមានដំណើរការ។ ឯសម្រាប់អំពើអាក្រក់ ដែលមនុស្សទទួលរងវិញ សន្តថូម៉ាសបែងចែកអំពើអាក្រក់នេះ ជាពីរយ៉ាង៖ ការទទួលទោស (Poena) និងការប្រព្រឹត្តបាប (Culpa)។

ឧ. មានមនុស្សម្នាក់លួចសត្វសេះគេ។ នេះជាការអាក្រក់... សម្រាប់ម្ចាស់សេះ និងសម្រាប់អ្នកលួច ដែលមិនបានស្តាប់សម្លេងក្នុងដួងចិត្តគាត់ ដែលហាមគាត់មិនឱ្យប្រព្រឹត្តបាប។ អ្នកលួច ដែលបានធ្វើអំពើបាប ដូចជាបានធ្វើអំពើអាក្រក់ប្រឆាំងនឹងខ្លួនឯងដែរ។ ក្រោយមក ប៉ូលីសចាប់គាត់ និងបញ្ចូលគាត់នៅក្នុងគុក។ នេះជាការអាក្រក់ សម្រាប់អ្នកលួច ប៉ុន្តែ អំពើអាក្រក់នេះ មិនដូចអំពើបាប ដែលគាត់បានប្រព្រឹត្ត។ គេហៅអំពើអាក្រក់នេះ ការទទួលទោស។ បើប្រៀបធៀបអំពើអាក្រក់ទាំងពីរ យើងអាចយល់ថា អំពើបាប (ការលួច) អាក្រក់ជាង។ ដោយលួចគេ អ្នកលួចលែងទៅជាបុត្រធីតារបស់ព្រះជាម្ចាស់។ ប៉ុន្តែ អំពើអាក្រក់ទីពីរ (ការជាប់គុក) ដូចជាការល្អត្រឹមត្រូវម្យ៉ាង៖ បើអ្នកលួចសុខចិត្តទទួលយក គាត់អាចទូទាត់អំពើបាប ដែលគាត់បានប្រព្រឹត្ត និងកែខ្លួនឯងបានដែរ។

ព្រះជាម្ចាស់មិនដែលសព្វព្រះហឫទ័យឱ្យយើងប្រព្រឹត្តអំពើបាបទេ។ អំពើបាបមកពីយើង។ ទោះបីព្រះជាម្ចាស់ឱ្យយើងប្រព្រឹត្តបាប ក៏ប៉ុន្តែ ព្រះអង្គមិនមែនជាប្រភពនៃអំពើបាបរបស់យើងទេ។ ក្រោយមក ព្រះជាម្ចាស់ឱ្យយើងទទួលទោស ដើម្បីឱ្យយើងអាចកែខ្លួន និងទៅជាបុត្រធីតារបស់ព្រះអង្គសាជាថ្មី។ ដូច្នេះ យើងអាចថ្វាយទុក្ខលំបាកទាំងប៉ុន្មានរបស់យើងឆ្ពោះទៅព្រះជាម្ចាស់ ដើម្បីទូទាត់អំពើបាបរបស់យើង។

សូមសួរសំណួរផ្សេងមួយទៀត៖ ហេតុអ្វី បានជាមានអ្នកខ្លះ ដែលគ្មានទោស រងទុក្ខលំបាក? ហេតុអ្វី បានជាមានក្មេងតូចៗរងទុក្ខលំបាក? ហេតុអ្វី បានជាមានអំពើអយុត្តិធម៌? តាមគម្រោងការណ៍ដំបូង ព្រះជាម្ចាស់បង្កើតមនុស្ស ព្រះអង្គមិនសព្វព្រះហឫទ័យឱ្យយើងរងទុក្ខលំបាក និងស្លាប់ទេ។ ទុក្ខលំបាកចូលក្នុងពិភពលោក ដោយសារតែអំពើបាបរបស់បុព្វបុរសរបស់យើង។ សព្វថ្ងៃ យើងទទួលមរតកដ៏សែនវេទនានេះ។ មនុស្សយើងជាអ្នកបាបទាំងអស់គ្នា។ ដូច្នេះ ត្រូវតែសួរខ្លួនឯងថា៖ “ហេតុអ្វី បានជាមនុស្សប្រព្រឹត្តអំពើបាប?”។ តាមការពិត យើងមិនអាចពន្យល់អំពើបាបទេ។ អំពើបាប គឺជាការខ្វះខាត ដែលគ្មានហេតុផល។ យើងមិនអាចពន្យល់អំពើបាប ដ្បិតយើងមិនអាចដោះស្រាយអ្វី ដែលគ្មានហេតុផល។

ដូច្នេះ ប្រហែលជាបងប្អូនសួរថា៖ ហេតុអ្វី បានជាព្រះជាម្ចាស់ទុកឱ្យយើងប្រព្រឹត្តបាប? អ្នកខ្លះធ្លាប់និយាយថា អំពើបាបមកពីយើងមានសេរីភាព បានជាព្រះជាម្ចាស់ឱ្យយើងអាចជ្រើសរើសរវាងអំពើល្អ និងអំពើអាក្រក់។ សម្រាប់សន្តថូម៉ាស ចម្លើយនេះមិនត្រឹមត្រូវ ដ្បិតយើងមានសេរីភាពក្នុងការធ្វើអំពើល្អតែប៉ុណ្ណោះ។ សន្តថូម៉ាសធ្លាប់និយាយថា ដោយសារប្រាជ្ញារបស់យើងមានកំណត់ព្រំដែន យើងមិនអាចយល់អំពីមូលហេតុ ដែលធ្វើឱ្យព្រះជាម្ចាស់ទុកឱ្យយើងប្រព្រឹត្តអំពើបាបបានឡើយ។

សន្តថូម៉ាសគ្រាន់តែជួយពន្យល់ថា៖

• ១. ព្រះជាម្ចាស់ឱ្យយើងប្រព្រឹត្តអំពើអាក្រក់ ដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់យើង។ នេះជាដំណឹងល្អម្យ៉ាង ដ្បិតព្រះជាម្ចាស់មានឬទ្ធានុភាពអាចបង្កើតអំពើល្អឱ្យចេញពីអំពើអា្រកក់។
• ២. យើងប្រៀបធៀបដូចជាកូនតូចម្នាក់ ដែលស្រែកយំ នៅពេលឪពុកវាមុជទឹកឱ្យ។ ទោះបីឪពុកធ្វើល្អ កូនក៏មិនទាន់យល់ដែរ។
• ៣. ព្រះជាម្ចាស់ឱ្យមានអំពើអាក្រក់ ដើម្បីឱ្យយើងស្គាល់ និងយល់ថា ព្រះអង្គជាអ្នកសង្រ្គោះ ជាអ្នកស្រលាញ់យើងពិតប្រាកដមែន។ ព្រះជាម្ចាស់ផ្ទាល់ទទួលយកអំពើអាក្រក់លើខ្លួនព្រះអង្គ រហូតដល់សោយទិវង្គត និងសោយទិវង្គតនៅលើឈើឆ្កាងថែមទៀតផង។

Angels and demons
៣៩. អ្វីទៅជាទេវទូត និងអារក្ស?

ព្រះសហគមន៍ជឿថា មានទេវទូត និងអារក្ស។ ជំនឿនេះ មកពីព្រះគម្ពីរដ៏វិសុទ្ធ។ ព្រះជាម្ចាស់បានសម្ដែងឱ្យយើងដឹងថា មានទេវទូត និងអារក្ស ដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់យើង។ ធ្វើដូច្នេះ ព្រះអង្គក៏ជួយបំភ្លឺយើងអំពីគម្រោងការណ៍ដ៏អស្ចារ្យរបស់ព្រះអង្គ និងអំពីតម្លៃនៃជីវិតខាងផ្លូវវិញ្ញាណរបស់យើង។ គេធ្លាប់ហៅសន្តថូម៉ាសថា “គ្រូបណ្ឌិតនៃពួកទេវទូត” ដ្បិតគាត់ធ្លាប់បង្រៀនជាច្រើន និងយ៉ាងស៊ីជម្រៅអំពីទេវទូត។

អ្វីទៅជាទេវទូត? ទេវទូត គឺជាសត្វលោកខាងវិញ្ញាណសុទ្ធ មានប្រាជ្ញា និងឆន្ទៈ គឺមានចំណេះដឹង និងចេះស្រលាញ់ ប៉ុន្តែ ពុំមានរូបកាយទេ។ ដោយសារការគ្មានរូបកាយ ទេវទូតមិនចេះមើលឃើញ ហើយមិនចេះស្តាប់ឮ... ពុំមានវិញ្ញាណទាំង៥តែម្តង។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ពុំមានតណ្ហាដែរ។ ទេវទូតមិនចេះញ៉ាំ មិនចេះដេក មិនចេះញញឹម... មិនចេះរៀបការ មិនអាចមានកូន...។ល។ ទេវទូតនីមួយៗប្លែកពីគ្នាទៅវិញទៅមក។ ព្រះជាម្ចាស់បង្កើតទេវទូត ដើម្បីស្គាល់ និងស្រលាញ់ព្រះអង្គ ហើយដើម្បីប្រព្រឹត្តសកម្មភាពក្នុងព្រះនាមព្រះអង្គ។

មនុស្សយើងរស់នៅ ដោយពឹងផ្អែកលើពិភពលោក និងសត្វលោកឯទៀតៗ។ ឯទេវទូត រស់នៅដោយគ្មានកំណត់ព្រំដែន (ទេវទូតប្លែកពីព្រះជាម្ចាស់ ដ្បិតទទួលជីវិតពីព្រះអង្គ)។ តាមព្រះគម្ពីរ យើងយល់ថា ទេវទូតមានសកម្មភាពជាច្រើន ដើម្បីជួយមនុស្សយើងក្នុងព្រះនាមព្រះជាម្ចាស់ (ទេវទូតជួយថែរក្សាសួនអេដែន ទៅជួបលោកតាអាប្រាហាំ ជួយរំដោះប្រជាជនអ៊ីស្រាអែល និងជួយណែនាំព្រះយេស៊ូផងដែរ)។

ប៉ុន្តែ បើទេវទូតគ្មានរូបកាយ ធ្វើយ៉ាងដូចម្ដេច ឱ្យទេវទូតមានសកម្មភាព នៅកន្លែងមួយ នៅក្នុងពេលមួយ? សន្តថូម៉ាសប្រាប់យើងថា យើងអាចនៅក្នុងកន្លែងមួយ ដោយមានឥទ្ធិពលលើកន្លែងនេះ។ ឧ. ទោះជាឪពុកម្តាយមិននៅក្នុងផ្ទះក៏ដោយ ក៏ពួកគាត់នៅតែមានឥទ្ធិពលលើកូនៗ ដែលនៅក្នុងផ្ទះនេះដែរ។ ទោះបីឪពុកម្តាយមិននៅក្នុងផ្ទះខាងរូបកាយ កូនៗដឹងថា ត្រូវតែធ្វើតាមការណែនាំឪពុកម្តាយដែរ។ ដូច្នេះ ពេលអ្នកនិពន្ធព្រះគម្ពីរសសេរថា ទេវទូតទៅនេះ ឬទៅនោះ គេចង់និយាយថា ទេវទូតមានឥទ្ធិពលលើស្ថានភាពនេះ ឬនោះ។

សព្វថ្ងៃ ទេវទូតអាចជួយបំភ្លឺប្រាជ្ញារបស់យើង ឬនៅជាមួយយើងពេលថ្វាយអភិបូជា... ពួកទេវទូតទាក់ទងជាមួយគ្នាតាមរបៀបប្លែកពីមនុស្ស (ដ្បិតពុំមានរូបកាយ)... ពួកទេវទូតរៀបជាលំដាប់លំដោយ...៖ Seraphim, Cherubim, Thrones, Dominions, Virtues, Powers, Principalities, Archangels, Angels ដោយដឹងថា ទេវទូតខ្ពស់ជាងគេជាអ្នកបម្រើគេ។ អ្នកខ្ពស់ជាងគេស្ថិតនៅខាងមុខព្រះជាម្ចាស់ ហើយជួយឱ្យទេវទូតផ្សេងទៀត ស្គាល់ព្រះអង្គកាន់តែច្បាស់ៗ។ នៅក្នុងព្រះសហគមន៍ ក៏ដូច្នេះដែរ៖ ក្រុមលោកអភិបាលមានមុខងារបម្រើគ្រីស្តបរិស័ទធម្មតាឱ្យស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់កាន់តែច្បាស់ (ក្រុម​លោកអភិបាលព្រះសហគមន៍ពុំមានអំណាចដូចអ្នកគ្រប់​គ្រង​ខាងលោកីយ៍ទេ)។

តាមជំនឿព្រះសហគមន៍ កាលពីដើម មានទេវទូតខ្លះបានជ្រើសរើសបែងចែកចេញពីព្រះជាម្ចាស់ ដោយមានសេរីភាពពេញលេញ ដោយចេតនា និងដោយដឹងខ្លួនឱ្យបានច្បាស់។ គេហៅពួកទេវទូតនោះថា អារក្ស។ ពួកវាប្រើអំណាចរបស់ខ្លួនប្រឆាំងនឹងព្រះជាម្ចាស់ ដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់ពួកវា។ ពួកវាមានឥទ្ធិពលលើមនុស្សលោក តាមយើងឱ្យ។ ព្រះយេស៊ូយាងមកក្នុងលោកនេះ ដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងពួកអារក្ស ហើយដើម្បីឱ្យយើងមានកម្លាំងរួចពីអំណាចរបស់ពួកវា។

The fall of the angels
៤០. ហេតុអ្វី បានជាមានអារក្ស?

តាមព្រះគម្ពីរ ព្រះសហគមន៍ជឿថា តាំងពីដើមដំបូង ទេវទូតខ្លះបានប្រព្រឹត្តបាប មិនព្រមធ្វើតាមព្រះហឫទ័យព្រះជាម្ចាស់។ ហេតុអ្វី? តើទេវទូត ដែលស្ថិតនៅខាងមុខព្រះជាម្ចាស់ ដែលជាសប្បុរសធម៌ និងជាសេចក្ដីស្រលាញ់ អាចបដិសេធមិនព្រមទទួលព្រះអង្គយ៉ាងដូចម្ដេចកើត?

ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណ និងស្គាល់ព្រះអង្គផ្ទាល់ឱ្យបានពេញលក្ខណៈ។ ទេវទូតមានប្រាជ្ញាមកពីជាសត្វលោកខាងវិញ្ញាណសុទ្ធ។ បើប្រៀបធៀបនឹងមនុស្ស យើងស្គាល់អ្វីមួយមកពីយើងរៀនអំពីអ្វីមួយនេះបន្តិចម្តងៗអស់មួយជីវិត។ ទេវទូតស្គាល់អ្វីមួយតែម្តង។ ព្រះជាម្ចាស់បានបង្កើតទេវទូតឱ្យមានចំណេះដឹងតាំងពីកំណើតមក។

ពួកទេវទូតរៀបចំគ្នាជាលំដាប់លំដោយ៖ ទេវទូតណា ដែលជាប់នឹងព្រះជាម្ចាស់ ស្គាល់ព្រះអង្គ និងចែកចំណេះដឹងនេះឱ្យទេវទូតឯទៀតៗ។ ព្រះជាម្ចាស់បង្កើតទេវទូតឱ្យស្គាល់ព្រះអង្គតែម្តង ដោយស្ថិតនៅខាងមុខព្រះអង្គ។ ប៉ុន្តែ មានទេវទូតខ្លះ ដែលយើងហៅថា អារក្ស មិនព្រមលើកតម្កើងព្រះជាម្ចាស់។

សន្តថូម៉ាសធ្លាប់និយាយថា ពួកទេវទូតស្គា​ល់អ្វីមួយតែម្តង ទៅដល់គោលដៅរបស់ខ្លួន ដោយប្រព្រឹត្តកិច្ចការតែមួយ តែម្តង និងជារៀងរហូត។ ព្រះជាម្ចាស់មិនបាច់ប្រព្រឹត្តកិច្ចការ ដ្បិតព្រះអង្គជាគោលដៅរបស់ព្រះអង្គតែម្តង។ ឯយើងវិញ យើងទៅដល់គោលដៅរបស់ខ្លួន ដោយប្រព្រឹត្តកិច្ចការជាច្រើន។ ដូច្នេះ ទេវទូតណា ដែលជ្រើសរើសព្រះជាម្ចាស់ ជ្រើសរើសព្រះអង្គ ដោយប្រព្រឹត្តកិច្ចការល្អតែមួយ និងជារៀងរហូត។ អារក្ស ដែលមិនព្រមទទួលព្រះជាម្ចាស់ ធ្វើកិច្ចការអាក្រក់តែមួយ និងជារៀងរហូត។ ឯមនុស្សយើង យើងបែរមុខបែរក្រោយ និងប្រព្រឹត្តកិច្ចការជាច្រើន ដោយសារយើងជាសត្វលោកដ៏ស្មុគស្មាញ (មានរូបកាយ មានព្រលឹងវិញ្ញាណ មានអារម្មណ៍ មានតណ្ហា...)។

ប៉ុន្តែ តើទេវទូត ដែលឃើញព្រះជាម្ចាស់ ប្រព្រឹត្តបាបយ៉ាងដូចម្ដេចបាន? សន្តថូម៉ាសបង្រៀនយើងថា សត្វលោកអាចប្រព្រឹត្តបាបបាន ដ្បិតពួកគេមិនមែនជាគោលដៅរបស់ខ្លួន។ មានតែព្រះជាម្ចាស់ទេ ដែលជាគោលដៅរបស់ខ្លួន។ អារក្សជ្រើសរើសខ្លួនឯង និងតែងខ្លួនជាគោលដៅចុងក្រោយ។ ពួកវាមិនព្រមពឹងផ្អែកទាំងស្រុងទៅលើព្រះជាម្ចាស់។ ប៉ុន្តែ យើងមិនដឹងថា ហេតុអ្វី បានជាទេវទូតខ្លះបានសម្រេចចិត្តប្រព្រឹត្តបាប ឃ្លាតឆ្ងាយពីព្រះជាម្ចាស់ ដោយ​ខ្លួនឯង ដោយចេតនា ដោយមានសេរីភាព ​និងជារៀងរហូត។

Is the soul immortal?
៤១. តើព្រលឹងវិញ្ញាណមិនអាចស្លាប់បាន ឬទេ?

កាលពីមុន មនុស្សយើងធ្លាប់និយយាជាមួយគ្នាអំពីតម្លៃនៃព្រលឹងវិញ្ញាណរបស់មនុស្ស។ សព្វថ្ងៃ ហាក់ដូចជាមនុស្សភាគច្រើនមិនសូវចាប់អារម្មណ៍អំពីតម្លៃនៃជីវិត។

ព្រលឹង គឺជាគោល ឬប្រភពនៃជីវិតនៃសត្វលោក។ កាលពីមុន គេធ្លាប់និយាយថា ព្រលឹងដូចជាការដកដង្ហើម។ ឥឡូវនេះ យើងធ្លាប់និយាយថា អ្នកណាមានព្រលឹង អ្នកនោះចេះគិត ឬដឹងខ្លួនអំពីខ្លួនឯង។ បើយើងអះអាងថា ព្រលឹងជាគោលនៃជីវិត សត្វលោកទាំងអស់មានព្រលឹង៖ ដើមឈើ សត្វ និងមនុស្ស។ ដោយសារព្រលឹង សត្វលោកមានជីវិត។

ប៉ុន្តែ សម្រាប់លោកអារីស្តូត និងសន្តថូម៉ាស សត្វលោកមានព្រលឹងផ្សេងៗពីគ្នាផងដែរ៖ ១. រុក្ខជាតិមានព្រលឹង ដើម្បីកើតមក និងរីកចម្រើនតែប៉ុណ្ណោះ។ ២. សត្វមានព្រលឹង ដើម្បីកើតមក រីកចម្រើន និងមានវិញ្ញាណទាំង៥។ ៣. ព្រលឹងមនុស្សពិសេស ព្រោះព្រលឹងធ្វើឱ្យយើងចេះគិត និងចេះស្រលាញ់ គឺមនុស្សមានព្រលឹងវិញ្ញាណ។ ព្រលឹងវិញ្ញាណរបស់យើងមិនមែនជាវិញ្ញាណសុទ្ធដូចព្រលឹងវិញ្ញាណរបស់ទេវទូត ប៉ុន្តែព្រលឹងវិញ្ញាណរបស់យើងជាទម្រង់នៃរូបកាយរបស់យើង។ ទម្រង់ធ្វើឱ្យអ្វីមួយមានលក្ខណៈនេះ ឬលក្ខណៈនោះ។ ព្រលឹងវិញ្ញាណរបស់មនុស្សធ្វើឱ្យមនុស្សទៅជាមនុស្ស ដែលមានជីវិត អាចស្គាល់ និងស្រលាញ់។ ប៉ុន្តែ មនុស្សមិនគ្រាន់តែជាព្រលឹងវិញ្ញាណ យើងក៏ជារូបកាយផងដែរ។ ព្រលឹងវិញ្ញាណទម្រង់រូបធាតុឱ្យទៅជារូបកាយរបស់យើង។ ព្រលឹងវិញ្ញាណជារចនាសម្ពន្ធនៃរូបកាយទាំងស្រុងរបស់យើង។ ព្រលឹងវិញ្ញាណរៀបចំឱ្យយើងមានភ្នែក បេះដូង សួត...ល។ ប៉ុន្តែ ព្រលឹងវិញ្ញាណជួយឱ្យយើងមានចលនា ជាថាមពលនៃរូបកាយ។ ព្រលឹងវិញ្ញាណមិនគ្រាន់តែរៀបចំបេះដូង ថែមទាំងធ្វើឱ្យបេះដូងមានចលនាផងដែរ។​ ព្រលឹងវិញ្ញាណជួយណែនាំយើងឱ្យធ្វើតាមគម្រោងការណ៍នៃធម្មជាតិ ពីកុមារភាពដល់ស្លាប់ ពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ។ នៅពេលដែលព្រលឹងវិញ្ញាណឈប់ទៅជាទម្រង់នៃរូបកាយ (ឈប់រៀបចំរូបកាយ) យើងក៏ស្លាប់។ នៅពេលមនុស្សម្នាក់ស្លាប់ ព្រលឹងវិញ្ញាណរបស់គាត់បែងចែកពីរូបកាយ។

សម្រាប់សន្តថូម៉ាស មនុស្សមិនមែនជាព្រលឹងវិញ្ញាណមួយ ដែលជាប់ក្នុងរូបកាយមួយ ដូចជាជាប់គុក។ ទេ! មនុស្សជាសត្វ ដែលមានព្រលឹងវិញ្ញាណជួយរៀបចំ និងណែនាំ។ ដោយសារព្រលឹងវិញ្ញាណ និងរូបកាយរួមជាមួយគ្នា តើព្រលឹងវិញ្ញាណនៅតែមានជីវិតនៅឡើយ នៅពេលស្លាប់ ឬទេ? តើព្រលឹងវិញ្ញាណអាចនៅតែមានជីវិតយ៉ាងដូចម្ដេច?

សម្រាប់សន្តថូម៉ាស ព្រលឹងវិញ្ញាណរបស់មនុស្សពិសេស ព្រោះព្រលឹងវិញ្ញាណរបស់មនុស្សមិនគ្រាន់តែជាទម្រង់នៃរូបកាយ។ ព្រលឹងវិញ្ញាណហួសពីរូបកាយ សូម្បីតែក្នុងជីវិតយើងនៅលើផែនដីនេះ ដ្បិតយើងអាចស្គាល់ និងស្រលាញ់។ ព្រលឹងវិញ្ញាណមិនគ្រាន់តែធ្វើឱ្យរូបកាយមានដំណើរការប៉ុណ្ណោះទេ។ ប្រាជ្ញា និងឆន្ទៈជាអំណាចខាងវិញ្ញាណ ដែលហួសពីដំណើរការនៃរូបកាយ។ ឧ. ប្រាជ្ញារបស់យើងជួយយើងឱ្យស្គាល់ត្រីកោណទូទៅ ទោះបីយើងមិនបាន និងមិនអាចស្គាល់ត្រីកោណទាំងអស់។ ប្រាជ្ញាមនុស្សជួយយើងឱ្យមានការស្គាល់ទូទៅ។ ការស្គាល់បែបនេះ មិនអាចមកពីដំណើរការនៃរូបកាយរបស់យើង ដែលមានកំណត់ព្រំដែន (ភ្នែករបស់យើងស្គាល់តែអ្វីដែលពួកវាមើលឃើញប៉ុណ្ណោះ ដូចជាឆ្កែនេះ ឬឆ្កែនោះ)។ ប៉ុន្តែ ប្រាជ្ញាមានអំណាចអាចស្គាល់ឆ្កែទូទៅ។ ការស្គាល់ (និងការស្រលាញ់) ជាសកម្មភាពខាងវិញ្ញាណ ដែលមិនអាចមកពីរូបកាយរបស់យើងបានឡើយ។ ប៉ុន្តែ ការស្គាល់ និងការស្រលាញ់មកពីព្រលឹងវិញ្ញាណ។ ដូច្នេះ ព្រលឹងវិញ្ញាណមិនគ្រាន់តែជាទម្រង់ ដែលរៀបចំ និងណែនាំរូបកាយរបស់យើង។ ហេតុនេះហើយ បានជាព្រលឹងវិញ្ញាណមានជីវិត ដោយខ្លួនឯង។

សន្តថូម៉ាសរំឭកយើងថា ព្រលឹងវិញ្ញាណត្រូវការរូបកាយជាមិនខាន។ ព្រះសហគមន៍ជឿថា រូបកាយមនុស្សនឹងរស់ឡើងវិញ។ នេះជាដំណឹងល្អពិតប្រាកដមែន!

Body and soul
៤២. តើរូបកាយ និងព្រលឹងវិញ្ញាណរួមជាមួយគ្នាយ៉ាងដូចម្ដេច?

នៅសម័យទំនើបសព្វថ្ងៃ អ្នកខ្លះស្មានថា ព្រលឹងវិញ្ញាណជារឿងប្រឌិត។ មនុស្សជាការផ្សំនៃរូបធាតុផ្សេងៗ។ សម្រាប់ពួកគេ មនុស្សជារូបកាយតែប៉ុណ្ណោះ មិនអាចទៅជាសត្វខាងវិញ្ញាណ។ តាមការពិត អ្នកទាំងអស់នោះ គិតខុសទាំងស្រុងតែម្តង។

សម្រាប់សន្តថូម៉ាស ព្រលឹងវិញ្ញាណជាទម្រង់នៃរូបកាយ។ ដោយសារព្រលឹងវិញ្ញាណ មនុស្សមានលក្ខណៈជាមនុស្ស។ តាមលោកអារីស្តូត មនុស្សជាសត្វ ដែលមានប្រាជ្ញា។ លោកមិនចង់និយាយថា មនុស្សជាសត្វពាក់កណ្ដាល ប្រាជ្ញាពាក់កណ្ដាល ឬរូបកាយពាក់កណ្ដាល និងវិញ្ញាណពាក់កណ្ដាលទេ។ មនុស្សជារូបកាយទាំងស្រុងផង ជាវិញ្ញាណទាំងស្រុងផងដែរ។ មនុស្សជាបុគ្គលតែមួយ ទាំងរូបកាយ ទាំងវិញ្ញាណ។ ព្រលឹងវិញ្ញាណទម្រង់មនុស្ស និងឱ្យមនុស្សទៅជាមនុស្សម្នាក់។ យើងមិនត្រូវសួរថា តើរូបកាយ និងវិញ្ញាណជាតថភាពតែមួយ ដូចជាយើងមិនដែលសួរថា​ តើក្រមួន និងរាងរបស់ក្រមួនជាតថភាពតែមួយដែរ។ ប៉ុន្តែយើងត្រូវដឹងថា ព្រលឹងវិញ្ញាណមានអាទិភាពលើរូបកាយ ព្រោះព្រលឹងវិញ្ញាណមានជីវិតដោយខ្លួនឯង ឯរូបកាយមានជីវិតដោយសារព្រលឹងវិញ្ញាណ។ ហេតុនេះហើយ បានជាយើងធ្លាប់និយាយថា ព្រលឹង (ទម្រង់) ជាគោលនៃរូបកាយ (រូបធាតុ)។ ដោយសារព្រលឹង មនុស្សមានលក្ខណៈជាមនុស្ស ហើយរូបកាយមានលក្ខណៈជារូបកាយ។

អ្នកស្លាប់លែងទៅជាមនុស្ស ដ្បិតវាបាត់បង់ព្រលឹងវិញ្ញាណរបស់ខ្លួន។ ព្រលឹងវិញ្ញាណជាទម្រង់នៃរូបកាយទាំងមូល ហើយស្ថិតទាំងមូល និងតែម្តងនៅក្នុងផ្នែកនីមួយៗនៃរូបកាយរបស់យើងផងដែរ។ ព្រលឹងវិញ្ញាណមិនបែងចែកជាពីរ ឬបី ឬតាមផ្នែកនីមួយៗនៃរូបកាយ។ ជាភាសាឡាតាំង ព្រលឹងវិញ្ញាណ (Anima) មានន័យថា ណែនាំ ឬធ្វើឱ្យមាន មានជីវិត។ ព្រលឹងវិញ្ញាណណែនាំរូបកាយ។ ព្រលឹងវិញ្ញាណមិនមែនដូចជាគ្រឿងម៉ាស៊ីន ប៉ុន្តែជាជីវិតនៃរូបកាយតែម្តង។ ព្រលឹងវិញ្ញាណជាកិច្ចការដើមនៃរូបកាយ ដែលមានជីវិតនៅក្នុងខ្លួន។ លោកអារីស្តូតយល់ថា មានសត្វលោកខ្លះ ដែលប្រព្រឹត្តកិច្ចការផ្សេងៗ ធ្វើឱ្យសត្វលោកនោះ មានលក្ខណៈប្លែកពីវត្ថុផ្សេងៗ ដែលគ្មានជីវិត។ មានការដឹងខ្លួន បំណងប្រាថ្នា ការមានបំលាសទី ការយល់ និងឆន្ទៈ។ អ្វីៗទាំងអស់នោះ មានព្រលឹងវិញ្ញាណជាអ្នកណែនាំ។ បើមានសត្វលោកណាមួយប្រព្រឹត្តកិច្ចការទាំងអស់នោះ ពេលនោះសត្វលោកនេះ មានព្រលឹងវិញ្ញាណ។

សន្តថូម៉ាសអះអាងទៀតថា សត្វលោកមួយមានព្រលឹងតែមួយ។ សម្រាប់សន្តថូម៉ាស រុក្ខជាតិ និងសត្វមានព្រលឹង ដ្បិតព្រលឹងជាគោលនៃជីវិតក្នុងសត្វលោកផ្សេងៗ។ នៅសម័យសន្តថូម៉ាស អ្នកខ្លះស្មានថា មានព្រលឹងតូច និងព្រលឹងធំ ដែលអាចរួមជាមួយគ្នាក្នុងរូបកាយ ឬក្នុងសត្វលោកតែមួយ។ សម្រាប់គេ មនុស្សមានព្រលឹងនៃរុក្ខជាតិ ព្រលឹងនៃសត្វ និងព្រលឹងរបស់មនុស្សផង។ សន្តថូម៉ាសបង្រៀនយើងថា មនុស្សមានព្រលឹងតែមួយ ដែលមានប្រាជ្ញា និងដែលចេះស្រលាញ់។ ព្រលឹងជាទម្រង់ ដែលផ្តល់លក្ខណៈរបស់សត្វលោកនេះ ឬនោះ បានជាមានព្រលឹងតែមួយក្នុងសត្វលោកនីមួយៗ។​ សន្តថូម៉ាសរំឭកថា សន្តអូហ្គូស្ទីនធ្លាប់និយាយថា ពេលព្រលឹងវិញ្ញាណរបស់មនុស្សប្រព្រឹត្តកិច្ចការមួយ ដែលធ្វើឱ្យមនុស្សជាប់នឹងកិច្ចការនេះ យើងមិនអាចធ្វើកិច្ចការផ្សេងទៀតក្នុងពេលជាមួយគ្នា៖ ឧ. បើខ្ញុំជក់មើលសៀវភៅ ខ្ញុំបំភ្លេចខ្លួនឯងតែម្តង ឬបើខ្ញុំឃ្លានណាស់ ខ្ញុំមិនអាចគិតអំពីរឿងផ្សេង ។ល។ បើយើងមានព្រលឹងផ្សេងៗពីគ្នា យើងនឹងអាចប្រព្រឹត្តកិច្ចការផ្សេងៗក្នុងពេលតែមួយ។

True for me? True for all?
៤៣. អ្វីទៅជាសេចក្ដីពិត?

នៅក្នុងលោកនេះ អ្នកខ្លះស្មានថា ទោះបីជាមនុស្សអាចមានចំណេះដឹងជាច្រើនក៏ដោយ ក៏គេមិនអាចស្គាល់សេចក្ដីពិតបានឡើយ។ អ្នកខ្លះផ្សេងទៀតអះអាងថា សេចក្ដីពិតអាស្រ័យទៅលើយោបល់ ឬគំនិតរបស់មនុស្សម្នាក់ៗ។

នៅសម័យមុន នៅប្រទេសក្រិក មានក្រុមអ្នកប្រាជ្ញ ដែលគេហៅថា “Sophists” ជាអ្នកចេះតែសង្ស័យថា មនុស្សមិនអាចស្គាល់សេចក្ដីពិតបានឡើយ។ លោកសូក្រាត ផ្លាតុង និងអារីស្តូត បានបង្កើតទស្សនវិជ្ជាប្រឆាំងនឹងក្រុម Sophists។ ពួកលោកអះអាងថា មានសេចក្ដីពិត។ សេចក្ដីពិតនេះ មិនមែនមកពីមនុស្សជាអ្នកបង្កើត ប៉ុន្តែជាសេចក្ដីពិតអស់កល្បជានិច្ច ដែលមនុស្សត្រូវតែស្វែងរក និងអាចស្គាល់បាន។ តាមការពិត ព្រះជាម្ចាស់បានបង្កើតមនុស្ស ដើម្បីឱ្យយើងស្វែងរក និងស្គាល់សេចក្ដីពិត ហើយយើងមិនចេះអស់ចិត្ត ទាល់តែបានរកឃើញសេចក្ដីពិត។ រីឯអស់អ្នក ដែលចេះតែសង្ស័យ ក៏ដូចជាអស់សង្ឃឹម ឬមិនរវីរវល់អំពីអត្ថន័យនៃជីវិត ឬពុំមានចិត្តក្លាហានស្វែងរកការពិត។

សម្រាប់សន្តថូម៉ាស យើងចាប់ផ្តើមស្គាល់ពិភពលោក និងសត្វលោក ដោយសារវិញ្ញាណទាំង៥របស់យើង។ អ្នកវិទ្យាសាស្រ្តអាចទុកចិត្តវិញ្ញាណទាំង៥នោះ ដើម្បីស្គាល់ពិភពលោក និងសត្វលោក។ ក្រោយមក យើងអាចយល់អំពីអ្វីដែលយើងបានទទួលតាមរយៈវិញ្ញាណទាំង៥នោះ។ ក្រោយមកទៀត យើងអាចផ្តល់អត្ថន័យអំពីអ្វីៗទាំងអស់នោះ៖ ឧ. ដោយសារការមើលឃើញរបស់យើង យើងក៏អាចដឹងថា រូបនេះ ជាត្រីកោណ។ ក្រោយមក ដោយសារប្រាជ្ញា យើងអាចយល់អំពីអ្វីដែលជាត្រីកោណ។ លើសពីនេះទៅទៀត យើងអាចយល់អំពីសេចក្ដីផ្សេងៗសំខាន់ជាងត្រីកោណ។

សម្រាប់សន្តថូម៉ាស ប្រាជ្ញាជាព្រះអំណោយទាន ដែលមកពីព្រះជាម្ចាស់។ ប្រាជ្ញារបស់យើងមានកំណត់ព្រំដែន ដ្បិតយើងមិនអាចស្គាល់អ្វីៗទាំងអស់បានឡើយ។ ប៉ុន្តែ ដោយសារប្រាជ្ញាមកពីព្រះជាម្ចាស់ យើងចូលរួមចំណែកក្នុងព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណរបស់ព្រះជាម្ចាស់ បានជាមនុស្សមានសមត្ថភាពអាចស្គាល់ និងទទួលសេចក្ដីពិត (capax Veritatis)។

What is happiness?
៤៤. អ្វីទៅជាសុភមង្គល?

មនុស្សជាច្រើនស្មានថា សីលធម៌ទាក់ទងនឹងច្បាប់ ធម៌វិន័យ និងបទបញ្ជាតែប៉ុណ្ណោះ។ ប៉ុន្តែ នៅពេលដែលសន្តថូម៉ាសចាប់ផ្តើមសរសេរភាគទី២នៃក្បួនទេវវិទ្យា ដែលទាក់ទងនឹងសីលធម៌ គាត់សសេរថា៖ “យើងត្រូវរិះគិតអំពី៖ ទី១៖ គោលដៅចុងក្រោយនៃជីវិតមនុស្ស ហើយទី២៖ មធ្យោបាយផ្សេងៗ ដើម្បីបានសម្រេចធ្វើតាមគោលដៅនេះ”។ សម្រាប់ថូម៉ាស ជីវិតមនុស្សមានគោលដៅឆ្ពោះទៅកាន់សុភមង្គល។ អ្វីទៅជាសុភមង្គល? ធ្វើយ៉ាងដូចម្ដេច ដើម្បីបានសុភមង្គល? នេះជាសីលធម៌តាមសន្តថូម៉ាស៖ ការស្វែងរកសុភមង្គល និងមធ្យោបាយផ្សេងៗ ដើម្បីបានសុភមង្គលនេះ។

សន្តថូម៉ាសយល់ថា មនុស្សជារូបកាយ និងព្រលឹងវិញ្ញាណ ពោរពេញទៅដោយសមត្ថភាព៖ នៅពេលដែលយើងសកម្ម (យើងលេងកីឡា យើងអានសៀវភៅ យើងមានគ្រួសារ យើងរិះគិត យើងស្រលាញ់...) យើងសប្បាយ។ ពេលនោះ យើងអាចយល់ថា សកម្មភាពផ្សេងៗទាំងអស់នោះ នាំឱ្យយើងមានសុភមង្គល។ សុភមង្គលជាគោលដៅ ដែលយើងទាំងអស់គ្នាចង់បាន។ យើងធ្វើសកម្មភាពទាំងអស់នោះ ដើម្បីបានសុភមង្គល។  យើងមិនស្វែងរកទ្រព្យសម្បត្តិ កិត្តិយស កេរ្តិ៍ឈ្មោះ អំណាច ដើម្បីបានទ្រព្យសម្បត្តិ កិត្តិយស ឬកេរ្តិ៍ឈ្មោះនោះទេ។ យើងស្វែងរកអ្វីៗទាំងអស់នោះ ដើម្បីបានសុភមង្គល។

ឧ. យើងរកលុយ ដើម្បីទិញវត្ថុផ្សេងៗ ដូចជាបាយ ម្ហូប ខោអាវ ដើម្បីរស់នៅក្នុងក្រុមគ្រួសារយ៉ាងសុខសាន្ត... ដើម្បីបានជីវិតពេញលេញ។ បើយើងចង់បានអំណាច និងការសប្បាយ ដើម្បីបានអំណាច និងការសប្បាយតែប៉ុណ្ណោះ យើងពុំមានសុភមង្គលពិតប្រាកដ ដ្បិតយើងចង់បានអំណាច និងការសប្បាយថែមទៀតឥតឈប់ឈរ ដោយមិនដែលឆ្អែត។ ប៉ុន្តែ ពេលយើងមានសុភមង្គលពិតប្រាកដ យើងក៏ឆ្អែតរួចស្រេចទៅហើយ។​

សូម្បីតែប្តីប្រពន្ធពីរនាក់ ដែលទើបរៀបការ មិនទាន់មានសុភមង្គលពិតប្រាកដ ដ្បិតពួកគេត្រូវតែខិតខំប្រព្រឹត្តកិច្ចការផ្សេងៗ ដើម្បីបានសុភមង្គល។ កិច្ចការទាំងអស់នោះ មិនចេះអស់៖ បង្កើត និងអប់រំកូន ធ្វើការឱ្យបានល្អ កសាងផ្ទះ... យើងដើរពីកម្រិតសុភមង្គលមួយទៅដល់កម្រិតសុភមង្គលមួយទៀត។ សម្រាប់ថូម៉ាស សត្វលោកទាំងអស់មិនអាចមានសុភមង្គលបានឡើយ ទាល់តែបានទៅដល់គោលដៅចុងក្រោយរបស់ខ្លួន។ ចំពោះមនុស្ស សន្តថូម៉ាសរិះគិតអំពីលក្ខណៈពិសេសរបស់យើង ដែលធ្វើឱ្យមនុស្សប្លែកពីសត្វលោកឯទៀតៗ គឺយើងអាចស្គាល់ និងស្រលាញ់។ ប៉ុន្តែ មនុស្សម្នាក់ៗមានគំនិតផ្សេងៗពីគ្នាអំពីអ្វីដែលគេត្រូវស្គាល់ និងអំពីអ្វីដែលគេត្រូវស្រលាញ់។ មនុស្សម្នាក់ៗស្គាល់ និងស្រលាញ់តាមរបៀបប្លែកពីគ្នា។

សន្តថូម៉ាសអះអាងថា យើងទាំងអស់គ្នាមានសុភមង្គលដ៏ពេញលេញ នៅពេលដែលយើងស្គាល់ និងស្រលាញ់ព្រះជាម្ចាស់។ ព្រះជាម្ចាស់ជាអត្តិភាព (ជីវិត) ហើយអ្វីៗទាំងអស់មានអត្តិភាព (ជីវិត) ដោយរួមចំណែកជាមួយព្រះអង្គ។ យើងជាមនុស្សចង់ស្គាល់ និងចង់ដឹងអំពីអ្វីៗទាំងអស់។ ពេលយើងឃើញផ្សែង យើងក៏ចង់ឃើញភ្លើងដែរ។ ដូចសន្តប៉ូលធ្លាប់និយាយ យើងអាចមើលឃើញស្នាព្រះហស្តរបស់ព្រះជាម្ចាស់នៅជុំវិញយើង។ ម្យ៉ាងទៀត បើយើងជាអ្នកជឿ យើងក៏អាចមើលឃើញស្នាព្រះហស្តរបស់ព្រះជាម្ចាស់នៅក្នុងព្រះគម្ពីរ និងនៅក្នុងអង្គព្រះយេស៊ូ។ យើងក៏ចង់ស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់ ដែលដូចជាលាក់លៀមខាងក្រោយស្នាព្រះហស្តរបស់ព្រះអង្គ។ យើងនឹងឆ្អែតនៅពេលនោះ។

What is a human act?
៤៥. អ្វីទៅជាទង្វើរត្រឹមត្រូវ?

សម្រាប់សន្តថូម៉ាស មនុស្សទាំងអស់ស្វែងរកសុភមង្គល។ អ្នកមានសុភមង្គលពិតប្រាកដ មិនគ្រាន់តែមានអារម្មណ៍ល្អប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែ គាត់ស្គាល់ និងស្រលាញ់ព្រះជាម្ចាស់។

ព្រះជាម្ចាស់មិនបានបង្កើតយើង ដើម្បីបានសប្បាយៗប៉ុណ្ណោះទេ។ ព្រះជាម្ចាស់ក៏បង្កើតយើង ដើម្បីព្រះអង្គផ្ទាល់តែម្តង។ តើត្រូវធ្វើដូចម្ដេច ដើម្បីបានសុភមង្គលនេះ? ក្នុងពិភពលោក រុក្ខជាតិ និងសត្វស្គាល់ផ្លូវឆ្ពោះទៅសុភមង្គលរបស់ពួកវាតែម្តង៖ ឃ្មុំផលិតទឹកឃ្មុំ ជន្លេនស៊ីដី... ដ្បិតពួកវាដឹងខ្លួនរួចស្រេចទៅហើយ ត្រូវធ្វើដូចម្ដេច ដើម្បីបានសុភមង្គល។ ពួកវាមិនត្រូវការរិះគិតពិចារណាទេ។ ពួកវាមិនសួរថា តើខ្ញុំត្រូវធ្វើការអ្វី? តើខ្ញុំត្រូវទៅសាលារៀនមួយណា? ខ្ញុំត្រូវទិញ ឬជួលផ្ទះ...?​ មានតែមនុស្ស ដែលត្រូវតែគិតជាមុន និងជ្រើសរើសធ្វើកិច្ចការនេះ ឬនោះ ដើម្បីបានសុភមង្គល ដ្បិតមនុស្សមានប្រាជ្ញា និងសេរីភាព។

ប៉ុន្តែ ក្នុងសង្គមបច្ចុប្បន្នកាល មនុស្សជាច្រើនមិនសូវយល់អំពីសេរីភាព។ សម្រាប់គេ មនុស្សមានសេរីភាព មានន័យថា គេអាចធ្វើតាមអំពើចិត្ត ឬតាមតណ្ហារបស់ខ្លួន។ ប៉ុន្តែ តើសេរីភាពនេះពិតប្រាកដ ឬទេ? តើព្រះជាម្ចាស់ប្រោសប្រទានឱ្យយើងមានសេរីភាពធ្វើតាមចិត្ត ដោយមិនខ្វល់នឹងបំណងប្រាថ្នា ដែលស្ថិតក្នុងជម្រៅចិត្តរបស់ខ្លួន? សម្រាប់សន្តថូម៉ាស មនុស្សមានសេរីភាព ដើម្បីបានសម្រេចគោលដៅចុងក្រោយរបស់ខ្លួន។ តើកិច្ចការណានឹងណែនាំយើងឱ្យបានសុភមង្គលពិតប្រាកដ? មានកិច្ចការជាច្រើន ដែលហាក់ដូចជាណែនាំយើងឆ្ពោះទៅសុភមង្គល ប៉ុន្តែ តាមការពិត កិច្ចការនោះណែនាំយើងឱ្យមានសុភមង្គលក្លែងក្លាយ (ដើរលេងស្រី ផឹកស្រា...)។

ឧ. មានមិត្តភក្តិម្នាក់មកបបួលយើងទៅមើលគេលេងកីឡា ថ្ងៃសុក្រ។ ១. យើងសួរខ្លួនឯងថា តើយើងចង់ទៅ ឬទេ? បើយើងចូលចិត្តមើលគេ យើងក៏ចង់ដែរ។ បើគ្មានការអ្វីផ្សេងទៀត (ដូចជាទៅរកលុយ ទៅញ៉ាំបាយខាងក្រៅ...) យើងចង់ទៅដែរ។ ធ្វើយ៉ាងដូចម្ដេច ដើម្បីបានទៅ? មានមធ្យោបាយផ្សេងៗ៖ ឡាន ម៉ូតូ ដើរ... បើជិះឡាន តើមានចំណត់ឡាននៅឯណា? បើជិះម៉ូតូ តើយើងមានលុយចាក់សាំង?... ក្រោយពីបានស៊ើបសួរខ្លួនឯង យើងក៏ត្រូវសម្រេចចិត្ត។ ក្រោយពីបានទៅមើលគេ យើងអាចសួរខ្លួនឯងថា តើខ្ញុំសប្បាយ ឬទេ? យើងអាចវិនិច្ឆ័យការសម្រេចចិត្តរបស់យើង។ ដូច្នេះ យើងអាចយល់ថា មានកិច្ចការតូចៗជាច្រើន ដើម្បីប្រព្រឹត្តកិច្ចការធំ។ ជារៀងរាល់ថ្ងៃ យើងតែងតែរិះគិតពិចារណា ដើម្បីបានសម្រេចចិត្តធ្វើកិច្ចការតូចស្របតាមបំណងប្រាថ្នាធំរបស់ខ្លួន។

Object, end, circumstances
៤៦. អ្វីទៅជាសីលធម៌?

យើងជាមនុស្ស បានសេចក្ដីថា យើងអាចធ្វើជាម្ចាស់នៃជីវិតរបស់ខ្លួន យើងក៏អាចគ្រប់គ្រងកិច្ចការរបស់យើងបាន។ យើងមិនគ្រាន់តែអាចយល់ហេតុផលផ្សេងៗនៃកិច្ចការរបស់យើង (ហេតុអ្វីបានជាយើងធ្វើកិច្ចការនេះ ឬនោះ) ប៉ុន្តែ យើងអាចដឹងថា ការជម្រើសធ្វើកិច្ចការនេះ ឬនោះ នឹងជួយយើងឱ្យបានសុភមង្គល ឬទេ។

បើខ្ញុំចង់ទៅធ្វើការ ខ្ញុំត្រូវតែក្រោកឈរឡើង ងូតទឹក ស្លៀកសម្លៀកបំពាក់។ ខ្ញុំត្រូវជ្រើសរើសញ៉ាំអាហារពេលព្រឹក និងជិះឡានទៅកន្លែងធ្វើការ។ ខ្ញុំដឹងថា សកម្មភាពទាំងអស់នោះមានគោលដៅតែមួយ៖ ជួយខ្ញុំឱ្យធ្វើការ។ ខ្ញុំត្រូវធ្វើការជ្រើសរើស ឬការសម្រេចចិត្តផ្សេងៗតូចៗ ស្របតាមគោលដៅចុងក្រោយរបស់ខ្ញុំ។ ពេលខ្លះ ខ្ញុំមិនបាច់គិតយូរ ដើម្បីបានជ្រើសរើសធ្វើកិច្ចការនេះ ឬនោះ (ដូចជាជិះម៉ូតូ ឬជិះឡានទៅធ្វើការ) ពេលខ្លះ ខ្ញុំត្រូវរិះគិតឱ្យបានយូរ ដើម្បីបានជ្រើសរើសធ្វើកិច្ចការត្រឹមត្រូវ (ដូចជារៀបការ ឬទេ)។

សម្រាប់សន្តថូម៉ាស យើងត្រូវធ្វើកិច្ចការជាច្រើន ដើម្បីបានជីវិតត្រឹមត្រូវខាងសីលធម៌។ កិច្ចការទាំងអស់នោះ ជាប់នឹងគ្នា និងណែនាំយើងឱ្យសម្រេចតាមគោលដៅចុងក្រោយរបស់ខ្លួន។ ដូច្នេះ យើងត្រូវសួរខ្លួនឯងថា៖ តើកិច្ចការនេះ ឬនោះ ត្រឹមត្រូវ ឬទេ? ល្អ ឬទេ? តាមព្រះសហគមន៍កាតូលិក កិច្ចការត្រឹមត្រូវតាមសីលធម៌មានលក្ខណៈ ៣ សំខាន់ៗ៖ ១. គោលបំណង ២. កម្មវត្ថុ ៣. កាលៈទេសៈ (លទ្ធិលេខ ១៧៥០)។

១. គោលបំណង៖ ហេតុអ្វីបានជាយើងប្រព្រឹត្តកិច្ចការនេះ? ឧ. ខ្ញុំចង់បានលុយច្រើន ខ្ញុំក៏ជ្រើសរើសលួចគេ។ ខ្ញុំចង់បង្ហាញសេចក្ដីស្រលាញ់របស់ខ្ញុំ ខ្ញុំក៏ជ្រើសរើសទិញផ្កាជូនម្តាយខ្ញុំ។ ខ្ញុំចង់ស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់ ខ្ញុំក៏ជ្រើសរើសអធិដ្ឋាន។

២. កម្មវត្ថុជាសកម្មភាព ដែលយើងប្រព្រឹត្ត។ អ្វីដែលយើងប្រព្រឹត្ត៖ ដើរ រត់ និយាយ សម្លាប់... ឧ. ខ្ញុំដើរពី A ទៅ B ដ្បិតខ្ញុំមានគោលដៅទៅ B។

តាមគំនិតទូទៅ គោលបំណងរបស់យើងជួយយើងឱ្យដឹងថា តើកិច្ចការរបស់យើងត្រូវ ឬទេ? ប៉ុន្តែ មានសកម្មភាព ឬកិច្ចការខ្លះ ដែលតែងតែអាក្រក់ជានិច្ច ទោះបីជាខ្ញុំមានគោលបំណងល្អ៖ ឧ. ដើម្បីសង្រ្គោះជីវិតមនុស្សជាច្រើន យើងក៏ជ្រើសរើសសម្លាប់មនុស្សម្នាក់ ដែលគ្មានទោសទាល់តែសោះ។ ទោះបីគោលបំណងរបស់យើងល្អ កិច្ចការនេះ អាក្រក់ជានិច្ច។

៣. កាលៈទេសៈ៖ តើនរណាប្រព្រឹត្តកិច្ចការ? នៅឯណា? យ៉ាងដូចម្ដេច? នៅពេលណា? ពេលខ្លះ កិច្ចការរបស់ខ្ញុំត្រឹមត្រូវ ឬទេ អាស្រ័យទៅលើកាលៈទេសៈ៖ ឧ. បើសិនជាមនុស្សប្រុសម្នាក់ និងមនុស្សស្រីម្នាក់រួមជាមួយគ្នាមុននឹងរៀបការ កិច្ចការរបស់គេមិនត្រឹមត្រូវ។ ឧ. បើប្តីប្រពន្ធរួមជាមួយគ្នាជាសាធារណៈ កិច្ចការរបស់គេមិនត្រឹមត្រូវដែរ!

សម្រាប់សន្តថូម៉ាស កិច្ចការ ឬសកម្មភាព ត្រឹមត្រូវតាមសីលធម៌ លុះត្រាតែគោលបំណង កម្មវត្ថុ និងកាលៈទេសៈល្អត្រឹមត្រូវទាំងអស់តែម្តង៖ ឧ. បើខ្ញុំធ្វើទាន ដ្បិតខ្ញុំចង់បានកិត្តិយស កិច្ចការរបស់ខ្ញុំមិនត្រឹមត្រូវតាមសីលធម៌។ ឧ. បើខ្ញុំចង់ស្រលាញ់គេ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំវាយគេតែម្តង កិច្ចការនេះ មិនត្រឹមត្រូវដែរ! ទោះបីខ្ញុំមានគោលបំណងល្អ (ស្រលាញ់គេ) កម្មវត្ថុ (វាយគេ) មិនត្រឹមត្រូវទេ!

ម្យ៉ាងទៀត ទោះបីខ្ញុំមានគោលដៅចុងក្រោយល្អ ក៏ខ្ញុំមិនអាចប្រើមធ្យោបាយអាក្រក់ ដើម្បីបានសម្រេចតាមគោលដៅល្អរបស់ខ្ញុំ។ យើងមិនអាចធ្វើកិច្ចការអាក្រក់បានឡើយ ទោះបីជាយើងមានមូលហេតុត្រឹមត្រូវដែរ។ បើខ្ញុំប្រព្រឹត្តកិច្ចការអាក្រក់ កិច្ចការនេះនឹងប៉ះពាល់ដល់ខ្ញុំ (នឹងបង្កើតផលអាក្រក់ដល់ខ្ញុំ)។ ទោះបីមានគេចង់បង្ខំយើងឱ្យប្រព្រឹត្តអំពើអាក្រក់ ក៏យើងមិនត្រូវតែធ្វើតាមជានិច្ច។ ឱ្យយើងស្លាប់ ប្រសើរជាងប្រព្រឹត្តអំពើអាក្រក់។

កិច្ចការទាំងប៉ុន្មាន ដែលយើងប្រព្រឹត្តដោយមានសេរីភាពជួយឱ្យយើងទៅជាបុត្រធីតារបស់ព្រះជាម្ចាស់។ លុះត្រាតែយើងមានប្រាជ្ញា និងយល់អំពីកិច្ចការរបស់យើង កិច្ចការទាំងប៉ុន្មាននោះ នឹងណែនាំយើងឱ្យស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់ និងរួមជាមួយព្រះអង្គ។

Passions of the Soul
៤៧. អ្វីទៅជាតណ្ហា? (១)

តើតណ្ហា ល្អ ឬអាក្រក់? មនុស្សជាច្រើនស្មានថា តណ្ហាអាក្រក់តែម្តង។ យើងធ្លាប់ឮគេនិយាយថា កំហឹង ឬសេចក្ដីស្រលាញ់ ជាតណ្ហា ដែលនាំឱ្យយើងវង្វេង ឬជាប់ជាឈ្លើយ... ប៉ុន្តែ សូមស្រមៃឃើញម្នាក់ ដែលគ្មានតណ្ហាទាល់តែសោះ។ តើមនុស្សម្នាក់នេះ នៅតែជាមនុស្សពិតប្រាកដ ឬទេ?

តាមទស្សនវិជ្ជាក្រិក ក្រុម Stoicists ល្បីល្បាញ។ ពួកគេធ្លាប់អះអាងថា តណ្ហាអាក្រក់ជានិច្ច។ មនុស្សយើងត្រូវជៀសវាងគេចផុតពីតណ្ហា និងព្យាយាមឱ្យរំងាប់អារម្មណ៍ទាំងប៉ុន្មាន។ ផ្ទុយទៅវិញ លោកអារីស្តូត និង សន្តថូម៉ាស បង្រៀនយើងថា តណ្ហាអាចជួយយើងឱ្យទៅជាមនុស្សដ៏ពេញលក្ខណៈ។

សូមមើលរូបទន្លេមួយ ដែលមានទឹកហូរខ្លាំងណាស់។ បើយើងមិនអាចគ្រប់គ្រងទន្លេនេះបានឡើយ វាអាចបំផ្លាញរបស់របរជាច្រើន។ ប៉ុន្តែ ដោយសារទន្លេនេះ យើងអាចដឹករបស់របរជាច្រើនដែរ វាមានប្រយោជន៍ ដើម្បីជួយអភិវឌ្ឍខេត្ត។ តណ្ហាដូចជាទន្លេនេះ។ តណ្ហាអាចជួយ ឬបំផ្លាញយើង។ យើងត្រូវរៀនគ្រប់គ្រងតណ្ហា។

ឧ. បើយើងកសាងទំនប់មួយនៅកន្លែងត្រឹមត្រូវតាមទន្លេ យើងអាចគ្រប់គ្រងទន្លេ និងរៀបចំផែនការ ដើម្បីជួយអភិវឌ្ឍខេត្ត។ គុណធម៌ដូចជាទំនប់នេះ។ ដោយសារគុណធម៌ យើងអាចទៅជាម្ចាស់លើតណ្ហារបស់ខ្លួនបាន។

សន្តថូម៉ាសយល់ថា មានតណ្ហាខ្លះ ដែលធ្វើឱ្យយើងវង្វេង មិនអាចរិះគិតឱ្យបានល្អ និងធ្វើឱ្យកិច្ចការទាំងប៉ុន្មានរបស់យើងមិនសូវល្អ។ ផ្ទុយទៅវិញ មានតណ្ហាផ្សេងទៀត ដែលមកពីគុណធម៌ និងជាកម្លាំងជួយយើងឱ្យបំពេញកិច្ចការល្អរបស់យើង។ តាមសន្តថូម៉ាស តណ្ហាជាចម្លើយនៃរូបកាយរបស់យើង ចំពោះការប៉ះពាល់វិញ្ញាណទាំង៥របស់យើង៖ នៅពេលដែលខ្ញុំឃើញនំមួយ នៅលើតុ ខ្ញុំមានតណ្ហា ដែលមកពីការចង់បានអ្វីដ៏ល្អសម្រាប់ខ្ញុំ ដ្បិតនៅពេលនោះ ខ្ញុំនឹងមានអារម្មណ៍សប្បាយ។ ម្យ៉ាងទៀត ខ្ញុំមានតណ្ហាមួយទៀត ដែលជួយខ្ញុំឱ្យពុះពារឧបសគ្គក្នុងការសម្រេចគោលដៅរបស់ខ្ញុំ៖ បើនំដដែលនេះនៅឆ្ងាយពីខ្ញុំ នៅក្នុងប្រសាទដ៏ធំមួយ ដោយមានអ្នកយាម ខ្ញុំមានតណ្ហា ដែលអាចជួយខ្ញុំឈ្នះឧបសគ្គទាំងអស់នោះ ដើម្បីបាននំ!

សេចក្ដីស្រលាញ់ បំណងប្រាថ្នា ការស្អប់ ការខ្ពើម និងការសោកស្តាយ ជាតណ្ហា ដែលទាក់ទងនឹងអំណាចទីមួយ៖ ការចង់បានអ្វីដ៏ល្អ (Desirative)។ សេចក្ដីសង្ឃឹម ការធ្លាក់ទឹកចិត្ត ភាពអង់អាច ការភ័យខ្លាច និងកំហឹង ជាតណ្ហា ដែលទាក់ទងនឹងអំណាចទីពីរ៖ ការឈ្នះឧបសគ្គ (Combative)។

សន្តថូម៉ាសអះអាងថា សេចក្ដីស្រលាញ់ជាឫសនៃតណ្ហាទាំងអស់។ ខ្ញុំស្រលាញ់អ្វីមួយ ព្រោះវាអាចបំពេញចិត្តគំនិត និងបំណងប្រាថ្នារបស់ខ្ញុំ ធ្វើឱ្យខ្ញុំសប្បាយ ឬមានសុភមង្គល។ ខ្ញុំយល់ថា វាអាចបំពេញធម្មជាតិរបស់ខ្ញុំ និងជួយឱ្យខ្ញុំទៅជាមនុស្សពេញលក្ខណៈ។ បើខ្ញុំពុំទាន់មានរបស់នេះ ខ្ញុំនៅតែមានបំណងប្រាថ្នា។ នៅពេលដែលខ្ញុំមានរបស់នេះ ខ្ញុំមានការសប្បាយ។ ដូច្នេះ សេចក្ដីស្រលាញ់ជួយឱ្យយើងស្វែងរកអ្វីដ៏ល្អសម្រាប់ខ្ញុំ និងសម្រាប់អស់អ្នក ដែលខ្ញុំស្រលាញ់ដែរ។ តណ្ហាទាំងប៉ុន្មានជួយខ្ញុំឱ្យបានសម្រេចគោលដៅនៃសេចក្ដីស្រលាញ់ ដែលជម្រុញឱ្យខ្ញុំទៅមុខ និងស្វែងរកប្រភពនៃសេចក្ដីស្រលាញ់។

The specific passions
៤៨. អ្វីទៅជាតណ្ហា? (២)

សន្តថូម៉ាស ធ្លាប់និយាយថា​ មនុស្សជាសត្វលោកដ៏ពិសេស ដ្បិតយើងមានលក្ខណៈខាងរូបធាតុផង ខាងវិញ្ញាណផងដែរ។ ប៉ុន្តែ វិញ្ញាណសំខាន់ជាងរូបកាយ។ សូមបងប្អូនសិក្សាអំពីតណ្ហា ដែលជាចំណែកមួយដ៏សំខាន់ នៃផ្នែកខាងវិញ្ញាណរបស់យើង។

​១. យើងជាមនុស្សមានបំណងប្រាថ្នា (Desirative) ដែលអាចបែងចែកជាពីរផ្នែក៖ បំណងចង់បានអ្វីដ៏ល្អ និងអំណាចក្នុងការឈ្នះឧបសគ្គទាំងប៉ុន្មាន ដើម្បីបានសម្រេចតាមបំណងនេះ។ យើងចង់បានអ្វីដ៏ល្អ និងផុតពីអ្វីដ៏អាក្រក់ តាមការសប្បាយ ឬការឈឺចាប់ ដែលយើងនឹងទទួល។

១.១. អំពីអ្វីដ៏ល្អ៖

សេចក្ដីស្រលាញ់ជាតណ្ហា ដែលបង្ហាញអំពីអ្វីមួយដ៏ល្អ ដែលអាចបំពេញចិត្តយើង។ តាមសន្តថូម៉ាស យើងមានចិត្តស្រលាញ់អ្វីដ៏ល្អ អ្វីមួយដែលយើងស្គាល់ (យើងមិនអាចស្រលាញ់អ្វីមួយ ដែលយើងមិនស្គាល់) និងអ្វីមួយ ដែលចង់ឱ្យមានលក្ខណៈដូចគ្នា (យើងចង់ឱ្យមានលក្ខណៈដូចជាអ្វី ដែលយើងស្រលាញ់)។ តាមសន្តថូម៉ាស សេចក្ដីស្រលាញ់​មានផលផ្លែខ្លះៗដូចជា៖ ១. ជួយឱ្យយើងរួបរួមគ្នា (ដ្បិតយើងចង់ឱ្យអ្វី ដែលយើងស្រលាញ់ នៅជាមួយយើង) ២. ជួយឱ្យយើងរួមជាមួយគ្នា នៅក្នុងគ្នាទៅវិញទៅមក (អ្វីដែលយើងស្រលាញ់ស្ថិតក្នុងដួងចិត្តយើង) ៣. ជួយឱ្យយើងចេញពីខ្លួនឯង (ដ្បិតយើងស្វែងរកចង់បានអ្វី ដែលយើងស្រលាញ់) ៤. ជួយឱ្យយើងមានចិត្តខ្នះខ្នែង (ដ្បិតយើងធ្វើគ្រប់យ៉ាង ដើម្បីអ្វីដែលយើងស្រលាញ់)។

មានតណ្ហាពីរទៀត ដែលហូរចេញពីសេចក្ដីស្រលាញ់៖ ១. បើយើងពុំទាន់មានអ្វីដ៏ល្អ យើងមានបំណងប្រាថ្នាចង់បានអ្វីមួយនេះ។ បំណងប្រាថ្នា គឺជាចលនានៃសេចក្ដីស្រលាញ់ ធ្វើឱ្យយើងស្វែងរក និងខិតខំយកអ្វីដ៏ល្អ។ ២. នៅពេលដែលយើងមានអ្វីដ៏ល្អ យើងមានការសប្បាយ ឬអំណរ។ ពេលនោះ សេចក្ដីស្រលាញ់ដូចជាសម្រាក។

១.២. អំពីអ្វីដ៏អាក្រក់៖

១. មានការស្អប់។ ការស្អប់ជួយឱ្យយើងយល់ថា អ្វីមួយមិនអាចបំពេញចិត្តយើងបានឡើយ។ អ្វីមួយនេះ អាក្រក់ មិនអាចជួយឱ្យខ្ញុំរីកចម្រើន ឬទៅជាមនុស្សពេញលេញ។ ផ្ទុយពីធម្មជាតិ។ ២. ក្រោយមក បើខ្ញុំពុំមានអ្វីដ៏អាក្រក់នេះ ខ្ញុំមានការខ្ពើម។ ការខ្ពើមជាចលនានៃការស្អប់។ ខ្ញុំឃ្លាតឆ្ងាយពីអ្វីដ៏អាក្រក់។ ៣. បើខ្ញុំមានអ្វីដ៏អាក្រក់ ខ្ញុំក៏មានការឈឺចាប់ ឬការសោកស្តាយ។

ទីបញ្ចប់ សន្តថូម៉ាសសួរខ្លួនឯងថា៖ ធ្វើដូចម្ដេច ដើម្បីគេចផុតពីអារម្មណ៍សោកសៅ? ឱ្យយើងទៅដើរលេងសប្បាយ យំស្រក់ទឹកភ្នែក ឱ្យយើងទៅជួបមិត្តភក្តិ ស្វែងរក និងសិក្សាអំពីសេចក្ដីពិត ទៅលេងកីឡា ឬដេកនិងសម្រាក។

២. យើងមានតណ្ហាផ្សេងទៀត ដែលជួយយើងឱ្យឈ្នះឧបសគ្គ (Combative)៖​ ១. សេចក្ដីសង្ឃឹម៖ យើងមានសង្ឃឹមថា បានអ្វីដ៏ល្អ។ យើងសង្ឃឹម ដ្បិតអ្វីដ៏ល្អនេះពិបាកទទួល (ទោះបីយើងអាចទទួលបាន)។ ទោះបីមានឧបសគ្គក៏ដោយ ក៏យើងសង្ឃឹមថា បានសម្រេចតាមបំណងប្រាថ្នារបស់យើង។ យើងសង្ឃឹម ដ្បិតយើងយល់ថា យើងអាចធ្វើបាន។ ២. ផ្ទុយទៅវិញ យើងអាចធ្លាក់ទឹកចិត្ត មិនសង្ឃឹមថា យើងអាចសម្រេចតាមគោលបំណង ដ្បិតមានឧបសគ្គច្រើន ឬធំពេក។ ពេលនោះ យើងដកខ្លួនឯងចេញ។​ ឧ. ខ្ញុំមានសង្ឃឹមបានម្ហូបនេះ ទោះបីខ្ញុំត្រូវចាំយូរដែរ ឬខ្ញុំមិនសង្ឃឹមថាខ្ញុំនឹងទៅជាកីឡាករបាល់ទាត់លេខមួយ។ ៣. សេចក្ដីអង់អាច៖ ខ្ញុំមានចិត្តអង់អាច នៅពេលដែលខ្ញុំជួបឧបសគ្គ ធ្វើឱ្យខ្ញុំដូចជាត្រូវប្រើហិង្សា។ ៤. ផ្ទុយទៅវិញ ខ្ញុំអាចមានអារម្មណ៍ភ័យខ្លាច។ ៥. កំហឹង៖ ខ្ញុំខឹងគេ នៅពេលដែលខ្ញុំចង់សងសឹកគេ។

តាមសន្តថូម៉ាស យើងអាចគ្រប់គ្រងតណ្ហាទាំងអស់នោះ ដោយមានគុណធម៌។

How habits work?
៤៩. អ្វីទៅជាទម្លាប់?

សម្រាប់សន្តថូម៉ាស អាគីណាស យើងជាម្ចាស់នៃកិច្ចការរបស់ខ្លួន ធ្វើឱ្យយើងទៅជាមនុស្សពិតប្រាកដ។ យើងប្រព្រឹត្តកិច្ចការល្អ មិនគ្រាន់តែមកពីយើងមានបំណងល្អប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងយើងត្រូវប្រព្រឹត្តកិច្ចការនេះ ឬនោះ ដោយមានសេរីភាព ដោយដឹងខ្លួន និងដោយចេតនា។ កិច្ចការទាំងប៉ុន្មាន ដែលយើងប្រព្រឹត្តបង្កើតផលលើខ្លួនយើង និងផ្លាស់ប្តូរយើងដែរ។ សកម្មភាព ជម្រើស គោលបំណង... របស់យើងប៉ះពាល់ដល់ជីវិតរបស់យើង។

សន្តថូម៉ាសហៅទម្លាប់ (Habitus) អ្វីដែលយើងប្រព្រឹត្តយ៉ាងមោះមុត ដើម្បីឱ្យបានសម្រេចតាមគោលបំណងរបស់ខ្លួនឯង៖ ឧ. និស្សិតម្នាក់ ដែលជ្រើសរើសដើរលេងសប្បាយៗជារៀងរាល់ថ្ងៃសុក្រ និងដេកពេញថ្ងៃសៅរ៍ បង្កើតទម្លាប់មួយ ដែលផ្លាស់ប្តូរចិត្តគំនិតគេបន្តិចម្តងៗ។ បន្តិចម្តងៗ គេរង់ចាំតែពេលវេលាដ៏សប្បាយនេះ ទោះបីមានប្រលងថ្ងៃច័ន្ទក៏ដោយ ក៏គេមិនអាចឃាត់ខ្លួនឯងដើរលេងថ្ងៃសុក្រដែរ។ គេពិបាកផ្លាស់ប្តូរចិត្តគំនិតដោយខ្លួនឯង ទោះបីគេដឹងថា គួរផ្លាស់ប្តូរទម្លាប់អាក្រក់នេះ។ ផ្ទុយទៅវិញ ទាហានម្នាក់ ដែលមានចិត្តក្លាហានទៅប្រយុទ្ធប្រឆាំងខ្មាំងសត្រូវបង្កើតទម្លាប់ល្អ ដើម្បីបន្តធ្វើកិច្ចការដ៏គ្រោះថ្នាក់ក្នុងអនាគត។ បន្តិចម្តងៗ គេលែងភ័យខ្លាចអ្វីៗទាំងអស់។ បន្តិចម្តងៗ គេទៅជាម្ចាស់លើអារម្មណ៍ភ័យខ្លាចរបស់ខ្លួន។

ព្រះជាម្ចាស់បានប្រោសប្រទានឱ្យយើងមានឆន្ទៈសេរី៖ យើងនឹងទៅជាមនុស្សបែបនេះ ឬបែបនោះ តាមជម្រើសរបស់ខ្លួន។ យើងកើតមកក្នុងប្រទេសនេះ ឬនោះ យើងបានទទួលការអប់រំពីឪពុកម្តាយ យើងមានទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងបងប្អូន និងមិត្តភក្តិ យើងប្រព្រឹត្តសកម្មភាពជាច្រើន ហើយយើងបង្កើតទម្លាប់ ដែលជួយយើងឱ្យទៅជាមនុស្សនេះ ឬមនុស្សនោះ។ ទម្លាប់អាចទៅជាល្អ ឬអាក្រក់។ ទម្លាប់ល្អធ្វើឱ្យយើងទៅជាមនុស្សល្អ។ ទម្លាប់អាក្រក់ធ្វើឱ្យយើងទៅជាមនុស្សអាក្រក់។ ដូច្នេះ ត្រូវសួរខ្លួនឯងថា តើទម្លាប់របស់ខ្ញុំជួយឱ្យខ្ញុំរីកចម្រើន ឱ្យបានទៅជាមនុស្សល្អ ឬទេ? ទម្លាប់របស់ខ្ញុំធ្វើឱ្យខ្ញុំទៅជាបុត្រធីតារបស់ព្រះជាម្ចាស់ ឬទៅជាសត្វ?

What is virtue?
៥០. អ្វីទៅជាគុណធម៌?

ក្នុងពិភពលោកនេះ មានរឿងជាច្រើន ដែលនាំឱ្យយើងមានអំណរសប្បាយ និងសេចក្ដីស្រលាញ់ ប៉ុន្តែ មានរឿងជាច្រើនផ្សេងៗ ដែលធ្វើឱ្យយើងខឹង ឬភ័យខ្លាច។ អារម្មណ៍របស់យើងផ្លាស់ប្តូរតាមកាលៈទេសៈ។ តាមសន្តថូម៉ាស យើងអាចរីកចម្រើនឱ្យបានទៅជាមនុស្សដ៏ពេញលក្ខណៈម្នាក់ ដោយគ្រប់គ្រងអារម្មណ៍ ដោយសារគុណធម៌។

ដូចសន្តអូហ្គូស្ទីន សន្តថូម៉ាសបង្រៀនយើងថា គុណធម៌ គឺជាលក្ខណៈត្រឹមត្រូវនៃវិញ្ញាណ ដែលធ្វើឱ្យយើងមានរបៀបរស់នៅត្រឹមត្រូវ ហើយដែលព្រះជាម្ចាស់ប្រើ ដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់យើង។ គុណធម៌ស្ថិតនៅក្នុងចិត្តគំនិត ព្រលឹងវិញ្ញាណ ឆន្ទៈ និងប្រាជ្ញារបស់យើង។ ប៉ុន្តែ មានគុណធម៌នៅក្នុងអារម្មណ៍ និងតណ្ហារបស់យើងផងដែរ។ គុណធម៌ជួយឱ្យយើងយល់អំពីអ្វី ដែលយើងគួរធ្វើ ថែមទាំងជួយឱ្យយើងធ្វើអ្វី ដែលយើងគួរធ្វើតែម្តង។ យើងអាចយល់អំពីអ្វី ដែលយើងត្រូវតែធ្វើ ហើយយើងអាចធ្វើអ្វី ដែលយើងត្រូវតែធ្វើ។

តាមសន្តថូម៉ាស មានគុណធម៌ខាងប្រាជ្ញា និងគុណធម៌ខាងសីលធម៌។ នៅក្នុងលោកនេះ យើងត្រូវការជាចំបាច់គុណធម៌ខាងសីលធម៌។ គុណធម៌ខាងសីលធម៌មិនគ្រាន់តែជួយយើងឱ្យយល់អ្វី ដែលយើងត្រូវតែធ្វើ ថែមទាំងជួយយើងឱ្យប្រព្រឹត្តកិច្ចការត្រឹមត្រូវ។ មានពេលខ្លះ យើងដឹងអំពីអ្វី ដែលត្រូវតែធ្វើ ប៉ុន្តែ ដោយសារយើងភ័យខ្លាច ឬយើងខឹងពេក យើងមិនធ្វើ។ តណ្ហាអាចទៅជាឧបសគ្គក្នុងការសម្រេចធ្វើកិច្ចការត្រឹមត្រូវ។ គុណធម៌ខាងសីលធម៌ជួយគ្រប់គ្រងតណ្ហា ធ្វើឱ្យយើងប្រព្រឹត្តកិច្ចការស្របតាមប្រាជ្ញា។ គុណធម៌ខាងសីលធម៌មិនពន្លត់ រម្ងាប់ ឬបំផ្លាញតណ្ហាទេ។ តណ្ហាសំខាន់ណាស់។ បើយើងពុំមានតណ្ហា យើងដូចជាស្លាប់ហើយ។ ប៉ុន្តែ គុណធម៌ជួយយើងឱ្យទៅជាម្ចាស់នៃតណ្ហារបស់ខ្លួន ដើម្បីធ្វើកិច្ចការ ដែលយើងត្រូវតែធ្វើ។ អ្នកណាមានគុណធម៌មិនខ្លាចតណ្ហា ឬអារម្មណ៍របស់ខ្លួន ផ្ទុយទៅវិញ គាត់ដឹងថា តណ្ហាមានប្រយោជន៍ខ្លាំងណាស់។

តាមសន្តថូម៉ាស មាន៤គុណធម៌ ដែលជាគ្រឹះមូលដ្ឋាននៃជីវិតខាងសីលធម៌៖ ការចេះប្រុងប្រយ័ត្ន សេចក្ដីសុចរិត ការចេះប្រមាណ និងកម្លាំងក្លាហាន។ គាត់បង្រៀនថា ១. មនុស្សសុចរិត ជាអ្នក ដែលចេះដឹងគុណចំពោះព្រះជាម្ចាស់ និងអ្នកដទៃ៖ ឧ. កូនត្រូវតែគោរពមាតាបិតាជាអ្នកផ្ដល់ជីវិត។ ២. អ្នកមានកម្លាំងក្លាហានចេះពុះពារឧបសគ្គ និងឆ្លងកាត់ទុក្ខលំបាក ដើម្បីធ្វើអំពើល្អ និងគេចផុតពីអំពើអាក្រក់៖ មនុស្សប្រុសមានចិត្តក្លាហានដណ្តឹងមនុស្សស្រី ដែលខ្លួនស្រលាញ់ ទាហានមានកម្លាំងក្លាហានបូជាជីវិត ដើម្បីប្រទេសជាតិ ឪពុកម្តាយមានកម្លាំងក្លាហានអប់រំកូន... ដោយសារគុណធម៌នេះ យើងឈ្នះការភ័យខ្លាចផង យើងប្រុងប្រយ័ត្នផងដែរ។ ៣. មនុស្សម្នាក់ចេះប្រមាណ នៅពេលដែលគាត់ចេះគ្រប់គ្រងអារម្មណ៍សប្បាយរបស់ខ្លួន៖ គាត់ញ៉ាំបាយមិនតិចពេក មិនច្រើនពេក គាត់ផឹកស្រាល្មមៗ... ស្របតាមប្រាជ្ញា។ គាត់មិនស្វែងរកការសប្បាយ ដើម្បីការសប្បាយ ប៉ុន្តែគាត់ចេះសប្បាយផងដែរ។ ៤. ការចេះប្រុងប្រយ័ត្នជាគុណធម៌ដ៏សំខាន់ជាងគេ ដែលណែនាំគុណធម៌ឯទៀតៗ។ តាមសន្តថូម៉ាស មនុស្សចេះប្រុងប្រយ័ត្ន នៅពេលដែលគាត់ដឹងច្បាស់អំពីអ្វី ដែលត្រូវតែធ្វើ។ មនុស្សចេះប្រុងប្រយ័ត្ន ដឹងថា ត្រូវតែមានកម្លាំងក្លាហាន ដើម្បីធ្វើកិច្ចការត្រឹមត្រូវ គាត់ដឹងថា គាត់ត្រូវតែធ្វើកិច្ចការនេះ​ដោយចេះប្រមាណ... ធ្វើយ៉ាងដូចម្ដេច ដើម្បីចេះប្រមាណ? តាមសន្តថូម៉ាស យើងចេះប្រមាណមកពីយើងស្តាប់មនុស្សចាស់ជរា ដែលមានបទពិសោធន៍នៃជីវិត ដោយរិះគិតពិចារណាអំពីហេតុការណ៍ទាំងប៉ុន្មាន ដែលកើតឡើងក្នុងជីវិតយើង ដោយវាយតម្លៃកិច្ចការទាំងប៉ុន្មានរបស់យើង ដោយស្តាប់អស់អ្នក ដែលយើងជឿទុកចិត្ត ដោយអធិដ្ឋាន...

Vice and sin
៥១. អ្វីទៅជាបាបធម៌ និងបាប?

គុណធម៌ជាទម្លាប់ល្អ  ដែលជួយយើងឱ្យប្រព្រឹត្តកិច្ចការស្របតាមធម្មជាតិរបស់ខ្លួន គឺស្របតាមសេចក្ដីពិត និងសប្បុរសធម៌ និងសម្រាប់ព្រះជាម្ចាស់។ ប៉ុន្តែ បើយើងមិនធ្វើតាម យើងមានបាបធម៌វិញ។

សន្តថូម៉ាសបង្រៀនថា យើងមានបាបធម៌ នៅពេលដែលយើងមិនព្រមធ្វើតាមប្រាជ្ញារបស់ខ្លួន។ ព្រះជាម្ចាស់បានបង្កើតយើងឱ្យមានប្រាជ្ញា។ បើយើងធ្វើតាមប្រាជ្ញារបស់ខ្លួន យើងនឹងទៅជាបុត្រធីតារបស់ព្រះអង្គ គឺយើងនឹងទៅជាមនុស្សដ៏ពេញលក្ខណៈម្នាក់។ បើយើងមិនធ្វើតាមប្រាជ្ញា យើងមានបាប យើងក៏ទៅជាឈ្លើយនៃបាប និងប្រព្រឹត្តបាបកាន់តែច្រើនៗ។ យើងទាំងអស់គ្នាមានការល្បួងផ្សេងៗពីគ្នា (អ្នកខ្លះមានការល្បួងញ៉ាំបាយច្រើនពេក អ្នកខ្លះផ្សេងមានការល្បួងផឹកស្រាហួសហេតុ...) បើយើងចាញ់ការល្បួង យើងក៏មានបាប ដែលប្រឆាំងនឹងធម្មជាតិរបស់យើង។

យើងអាចប្រព្រឹត្តបាបប្រឆាំងនឹងព្រះជាម្ចាស់ ប្រឆាំងនឹងបងប្អូន ឬប្រឆាំងនឹងខ្លួនឯង។ យើងអាចប្រព្រឹត្តបាប ដោយកាយ វាចា ចិត្ត ឬដោយខានប្រព្រឹត្តកិច្ចការរបស់យើង៖ ខ្ញុំមានបាប បើខ្ញុំមិនថែរក្សារកូនរបស់ខ្ញុំឱ្យបានត្រឹមត្រូវ... បន្តិចម្តងៗ យើងលែងគិតអំពីអ្វី ដែលត្រូវតែធ្វើ។ បន្តិចម្តងៗ យើងមានបាបកាន់​តែច្រើន និងកាន់តែខ្លាំងឡើងៗ។ បាបរីកចម្រើនក្នុងចិត្តយើង ដោយយើងមិនដឹងខ្លួន។ មានអំពើបាប ដែលនាំឱ្យស្លាប់ខាងវិញ្ញាណ ហើយមានអំពើបាបស្រាលជាង។

១. យើងប្រព្រឹត្តបាប ដែលនាំឱ្យយើងស្លាប់ខាងវិញ្ញាណ នៅពេលដែលយើងប្រព្រឹត្តកិច្ចការធ្ងន់ប្រឆាំងនឹងព្រះហឫទ័យរបស់ព្រះជាម្ចាស់ ដោយដឹងខ្លួន និងដោយចេតនា។ យើងជ្រើសរើសខ្លួនឯងមុននឹងព្រះជាម្ចាស់។

២. យើងប្រព្រឹត្តបាបស្រាល នៅពេលដែលយើងប្រព្រឹត្តកិច្ចការតូចប្រឆាំងនឹងព្រះជាម្ចាស់ ឬកិច្ចការធំដោយមិនដឹងខ្លួន។ ពេលនោះ យើងមិនដាច់ពីព្រះជាម្ចាស់ យើងគ្រាន់តែឃ្លាតឆ្ងាយពីព្រះអង្គ៖ ឧ. ពេលយើងនិយាយលេងសើចចំអក​​អ្នកផ្សេង ពេលយើងនិយាយកុហក...

ត្រូវតែប្រព្រឹត្តបាបច្រើន ដើម្បីបំផ្លាញគុណធម៌ ប៉ុន្តែ ត្រូវធ្វើអំពើល្អជាច្រើន ដើម្បីបំផ្លាញបាបធម៌។ សន្តប៉ូលធ្លាប់សសេរថា៖ “ខ្ញុំមិនធ្វើអំពើល្អ ដែលខ្ញុំចង់ធ្វើ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំធ្វើអំពើអាក្រក់ ដែលខ្ញុំស្អប់” (រម ៧, ១៩)។ អ្នកមានបាបធម៌ត្រូវទទួលអគ្គសញ្ញាលើកលែងទោស ដើម្បីសម្រុះសម្រួលជាមួយនឹងព្រះជាម្ចាស់ និងមានកម្លាំងកែប្រែចិត្តគំនិត។

Original sin
៥២. អ្វីទៅជាបាបដើមដំបូង?

តាមព្រះគម្ពីរដ៏វិសុទ្ធ ព្រះជាម្ចាស់បង្កើតមនុស្ស ជាអ្នកសុចរិត ដែលគ្មានបាបសោះ។ ព្រះជាម្ចាស់បង្កើតយើងឱ្យរួមជាមួយព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោសរបស់ព្រះអង្គ។ ដោយសារព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោស មនុស្សដើមរួមជាមួយព្រះជាម្ចាស់ និងចេះគ្រប់គ្រងខ្លួនឯង ទាំងអារម្មណ៍ និងរូបកាយ។ នៅស្ថានភាពដើម មនុស្សដើមដំបូងមានគុណធម៌ទាំងអស់ ដោយពេញលក្ខណៈ។ ប៉ុន្តែ មនុស្សដើមបានប្រព្រឹត្តបាប ហើយយើងទាំងអស់គ្នាក៏បានប្រព្រឹត្តបាបដែរ។ យើងកើតមក ដោយមានអំពើបាបដើមដំបូងជាប់ជាមួយ យើងក៏បានបាត់បង់ព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោស។

ដោយសារអំពើបាបដើម យើងក៏បានបាត់បង់ទំនាក់ទំនងត្រឹមត្រូវជាមួយនឹងព្រះជាម្ចាស់។​ យើងនៅតែមានសមត្ថភាពខ្លះ ដូចជាយើងអាចរិះគិតពិចារណា ជ្រើសរើសធ្វើនេះ ឬធ្វើនោះ យើងក៏អាចនៅតែស្វែងរកសេចក្ដីពិត និងសេចក្ដីល្អ ប៉ុន្តែ ឥឡូវនេះ យើងវង្វេងយករបស់របរ ឬសត្វលោកធ្វើជាព្រះក្លែងក្លាយ ដោយមិនដែលស្កប់ចិត្ត។ ដោយសារបាបដើម យើងពឹងផ្អែកលើខ្លួនឯង ដោយគ្មានរបៀបរៀបរយ។ យើងមិនដឹងថា ត្រូវធ្វើអ្វី ដើម្បីទៅជាមនុស្សសុចរិត និងបានសុភមង្គល។ ដូច្នេះ សមត្ថភាពនៃព្រលឹងវិញ្ញាណរបស់យើងមិនគ្រប់លក្ខណៈទៀតទេ វិញ្ញាណនៅក្នុងភាពងងឹតមិនដឹងថា សេចក្ដីល្អនៅឯណា។ យើងខ្សោយក្នុងការធ្វើអំពើល្អ ហើយតណ្ហាជាម្ចាស់នៃប្រាជ្ញា និងឆន្ទៈរបស់យើង។ ដោយសារមានរបស់របរ និងសត្វលោកដ៏ល្អជាច្រើន នៅក្នុងលោកនេះ យើងជាអ្នកបាបវង្វេង។ ហេតុនេះហើយ បានជាយើងត្រូវការព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោស ដើម្បីរួមជាមួយព្រះជាម្ចាស់សាជាថ្មី (ទោះជាមនុស្សយើងមិនបានប្រព្រឹត្តបាប យើងក៏នៅតែត្រូវការព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោស ដើម្បីរួមជាមួយព្រះអង្គ) ថែមទាំងដើម្បីធ្វើកិច្ចការល្អជាប្រចាំថ្ងៃដែរ។ បាបបានធ្វើឱ្យធម្មជាតិមនុស្សរបួស ដូច្នេះ យើងត្រូវការព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោស ដើម្បីធ្វើអ្វីៗទាំងអស់នៅលើផែនដីនេះ ដើម្បីបានព្រះជាម្ចាស់៖ រៀបការ រៀនសូត្រ បំពេញការងារ... ដូច្នេះ យើងត្រូវការព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោស ដើម្បីទៅជាមនុស្សពិតប្រាកដ។

សន្តប៉ូលបង្រៀនថា ព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោសធ្វើការក្នុងដួងចិត្តយើង។ សន្តថូម៉ាសសរសេរថា បាបប៉ះពាល់នឹងរូបកាយរបស់យើង (បានជាយើងឡើងចាស់ យើងមានជំងឺ យើងស្លាប់)។ ហេតុនេះ យើងមិនអាចគេចផុតពីអំពើបាបស្រាលក្នុងលោកនេះទេ។ ទោះបីជាយើងមិនចង់ យើងក៏នៅឆ្ងាយពីព្រះអង្គដែរ។ ដំណឹងល្អ៖ ដោយសារព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោស យើងអាចគេចផុតពីបាប ដែលនាំឱ្យស្លាប់ខាងវិញ្ញាណ។ ដោយសារព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោស យើងអាចស្គាល់ និងស្រលាញ់ព្រះជាម្ចាស់កាន់តែជ្រៅៗ។

The Law in general
៥៣. អ្វីទៅជាវិន័យ?

សន្តថូម៉ាសបានសរសេរជាច្រើនអំពីវិន័យ។ មនុស្សជាច្រើន ទោះជាអ្នកជឿ ឬមិនជឿបានអាន ឬនៅតែអានឯកសាររបស់សន្តថូម៉ាស ដែលមានប្រយោជន៍ជាច្រើនក្នុងជីវិតប្រចាំថ្ងៃរបស់យើងទាំងអស់គ្នា។

ធម្មតា យើងស្មានថា មានតែចៅក្រម ឬមេធាវី ដែលស្គាល់វិន័យ។ យើងស្មានថា ធម៌វិន័យ គឺជាច្បាប់ បទបញ្ជា បម្រាម ការហាមឃាត់ និងពិន័យផ្សេងៗ ដែលឃាត់មិនឱ្យយើងរស់តាមអំពើចិត្ត។ ប៉ុន្តែ ចំពោះសន្តថូម៉ាស ធម៌វិន័យ គឺជាគោលការណ៍ស្របតាមប្រាជ្ញា ដែលណែនាំអ្វីៗទាំងអស់តាមគោលដៅចុងក្រោយរបស់ខ្លួន។ ធម៌វិន័យប្រៀបធៀបដូចជាគ្រូបង្រៀនដ៏ល្អម្នាក់ ដែលជួយណែនាំកូនសិស្សឱ្យមានជីវិតដ៏ពេញលេញ។

ធម៌វិន័យដូចជាបន្ទាត់មួយ ដែលបង្ហាញផ្លូវដ៏ល្អ​ និងត្រឹមត្រូវ និងជួយយើងឱ្យវិនិច្ឆ័យកិច្ចការទាំងប៉ុន្មានរបស់យើង ស្របតាមផ្លូវនេះ។ តាមសន្តថូម៉ាស ធម៌វិន័យ គឺជាការណែនាំស្របតាមប្រាជ្ញា ដើម្បីជាប្រយោជន៍រួម៖

• ១. ធម៌វិន័យស្របតាមប្រាជ្ញា៖ ធម៌វិន័យមានសណ្ដាប់ធ្នាប់ ស្របតាមប្រាជ្ញា។ ធម៌វិន័យមិនមែនមកពីម្នាក់ ដែលមានអំណាច និងបង្ខំឱ្យធ្វើតាមបំណងចិត្តគេ។ ផ្ទុយទៅវិញ ធម៌វិន័យជួយឱ្យមានសណ្ដាប់ធ្នាប់ត្រឹមត្រូវ។
• ២. ធម៌វិន័យណែនាំឱ្យមានប្រយោជន៍រួម៖ ធម៌វិន័យជាអ្នកបម្រើនៃប្រយោជន៍រួម។ អ្វីទៅជាប្រយោជន៍រួម? យើងមិនអាចចែកប្រយោជន៍រួមដូចជាយើងចែកនំទេ ដ្បិតបើខ្ញុំញ៉ាំនំមួយចំណែក គ្មាននរណាផ្សេងទៀតអាចញ៉ាំនំនេះបានឡើយ។ ហេតុនេះ ប្រយោជន៍រួមដូចជាសេចក្ដីពិត យុត្តិធម៌ ឬជោគជ័យក្នុងការប្រកួត គឺជាអ្វីមួយ ដែលយើងទាំងអស់គ្នាអាចចែករវាងគ្នានិងគ្នា តាមតម្រូវការរៀងៗខ្លួន។ ប្រយោជន៍រួមជាគោលដៅចំពោះសកម្មភាពទាំងប៉ុន្មានរបស់យើង។ ដូច្នេះ គ្រូបង្រៀននៅសាលាមានគោលដៅឱ្យបង្រៀនសេចក្ដីពិត ចៅក្រមចង់បានយុត្តិធម៌ ក្រុមកីឡាករចង់ឈ្នះគេ.... នៅពេលដែលក្រុមយើងឈ្នះ យើងទាំងអស់គ្នាជោគជ័យស្មើគ្នា។ កីឡាករបាល់ទាត់ដ៏ល្អម្នាក់មិនគិតតែពីខ្លួនឯងប៉ុណ្ណោះទេ គាត់នឹងឱ្យបាល់ឱ្យគេ ដើម្បីឱ្យក្រុមគាត់ ខ្លួនឯង និងអ្នកគាំទ្រឈ្នះទាំងអស់គ្នា។ ជោគជ័យមិនមែនជារឿងឯកជន...

ក្រុមគ្រួសារ សាលារៀន ក្រុមកីឡាករ... មានគោលដៅតែមួយ ដើម្បីជាប្រយោជន៍រួម។ ទីបញ្ចប់ ព្រះជាម្ចាស់ផ្ទាល់ជាគោលដៅ និងប្រយោជន៍រួមរបស់មនុស្សទាំងអស់។

តាមសន្តថូម៉ាស មានធម៌វិន័យ៤ប្រភេទ៖ ១. ធម៌វិន័យអស់កល្បជានិច្ច ២. ធម៌វិន័យធម្មជាតិ ៣. ធម្មវិន័យនៃព្រះជាម្ចាស់ និង ៤. ធម៌វិន័យរបស់មនុស្ស។

១. ធម៌វិន័យអស់កល្បជានិច្ចមកពីព្រះជាម្ចាស់ ដែលជាប្រភព គោលដៅ និងណែនាំអ្វីៗទាំងអស់ តាមគម្រោការណ៍ដ៏អស្ចារ្យរបស់ព្រះអង្គ។ គម្រោងការណ៍នេះ អស់កល្បជានិច្ច តាំងពីដើមរៀងមក និងជាដរាបតរៀងទៅ។ បានជាសន្តថូម៉ាសហៅធម៌វិន័យនេះ ធម៌វិន័យអស់កល្បជានិច្ច។ ធម៌វិន័យនេះ មិនមែនជាបទបញ្ជារបស់ព្រះជាម្ចាស់ ប៉ុន្តែជាគម្រោងការណ៍របស់ព្រះអង្គ។ អ្វីៗទាំងអស់ ដែលព្រះជាម្ចាស់បានបង្កើតមក មានសណ្ដាប់ធ្នាប់ និងមានមុខងាររៀងៗខ្លួន ស្របតាមគម្រោងការណ៍របស់ព្រះអង្គ។ ទីបញ្ចប់ អ្វីៗទាំងអស់នឹងឆ្លុះបញ្ចាំងសោភ័ណភាព និងសិរីរុងរឿងរបស់ព្រះអង្គ។​

ធម៌វិន័យអស់កល្បជានិច្ចមិនគ្រាន់តែស្ថិតនៅក្នុងព្រះហឫទ័យរបស់ព្រះជាម្ចាស់ ប៉ុន្តែស្ថិតនៅក្នុងអ្វីៗទាំងអស់តែម្តង។ អ្វីៗទាំងអស់ ដែលព្រះជាម្ចាស់បានបង្កើតមក ធ្វើតាមវិន័យធម្មជាតិរបស់ខ្លួន ដើម្បីបានគោលដៅចុងក្រោយ និងភាពល្អឥតខ្ចោះរបស់រៀងៗខ្លួន។

២. ដោយសារវិន័យធម្មជាតិ អ្វីៗទាំងអស់ ដែលព្រះជាម្ចាស់បង្កើត ចូលរួមចំណែកក្នុងគម្រោងការណ៍ដ៏អស្ចារ្យរបស់ព្រះអង្គ។ មនុស្សយើងប្លែកពីសត្វលោកឯទៀតៗ គឺយើងប្រើប្រាជ្ញា និងសេរីភាព ដើម្បីចូលរួមចំណែកក្នុងគម្រោងការណ៍របស់ព្រះអង្គ។ យើងប្រព្រឹត្តកិច្ចការស្របតាមអ្វីដែលយើងគិតថា ជាការល្អត្រឹមត្រូវសម្រាប់យើង។

៣. ធម៌វិន័យរបស់ព្រះជាម្ចាស់ គឺជាបទបញ្ជាទាំងប៉ុន្មាន ដែលព្រះអង្គបានសម្ដែងឱ្យមនុស្សលោកស្គាល់ តាមរយៈសម្ពន្ធមេត្រីចាស់ និងថ្មី ដើម្បីឱ្យយើងធ្វើតាម។ ព្រះជាម្ចាស់បានសម្ដែងវិន័យនេះ ឱ្យយើងស្គាល់ ដ្បិតយើងមិនអាចរកឃើញវិន័យនេះ ដោយខ្លួនឯងបានឡើយ។ វិន័យនេះហួសពីធម្មជាតិរបស់ខ្លួន និងណែនាំឱ្យឡើងទៅស្ថានបរមសុខ។

៤. យើងស្គាល់វិន័យរបស់មនុស្សច្បាស់ជាង៖ វិន័យទាំងប៉ុន្មាន ដើម្បីជាប្រយោជន៍រួមក្នុងសង្គម... តាមកន្លែងនីមួយៗ និងតាមតម្រូវការនៃក្រុមមនុស្សនីមួយៗដែរ។

The natural law
៥៤. អ្វីទៅជាវិន័យធម្មជាតិ?

សន្តថូម៉ាសបានបង្រៀនជាច្រើនអំពីវិន័យ ប៉ុន្តែ យើងអាចយល់សេចក្ដីប្រៀនប្រដៅរបស់គាត់ លុះត្រាតែយើងយល់ថា តាមសន្តថូម៉ាស វិន័យចាក់ឬសនៅក្នុងអង្គព្រះជាម្ចាស់។ យើងបានរៀនថា វិន័យអស់កល្បជានិច្ចជាវិន័យដ៏ខ្ពស់ជាងគេ គឺជាគម្រោងការណ៍របស់ព្រះជាម្ចាស់សម្រាប់ពិភពលោកទាំងមូល និងចំពោះសត្វលោក ដែលព្រះអង្គបានបង្កើតដោយមានចិត្តលម្អៀងប្រព្រឹត្តតាមគោលដៅចុងក្រោយរបស់ខ្លួន។

ចំពោះសត្វលោក ដែលមានប្រាជ្ញា គម្រោងការណ៍ដ៏អស្ចារ្យរបស់ព្រះជាម្ចាស់ស្ថិតក្នុងធម្មជាតិរបស់គេតែម្តង ដែលសន្តថូម៉ាសហៅថា វិន័យធម្មជាតិ។ ដោយសារវិន័យធម្មជាតិ សត្វលោកចូលរួមចំណែកក្នុងគម្រោងការណ៍អស់កល្បជានិច្ចរបស់ព្រះជាម្ចាស់។ តើសេចក្ដីនេះមានអត្ថន័យអ្វីខ្លះ? យើងអាចយល់អំពីពិភពលោក ដែលនៅជុំវិញខ្លួន និងប្រព្រឹត្តកិច្ចការដ៏ល្អសម្រាប់យើងស្របតាមបំណង និងប្រាជ្ញា។ ដោយសារយើងអាចយល់អំពីអ្វីៗទាំងអស់ យើងអាចមានឆន្ទៈជួយឱ្យអ្វីៗទាំងអស់មានភាពល្អឥតខ្ចោះ។

ដូចសត្វលោកឯទៀតៗ ដូចជាថ្ម រុក្ខជាតិ ឬសត្វ យើងមានចិត្តលម្អៀងប្រព្រឹត្តកិច្ចការស្របតាមធម្មជាតិរបស់ខ្លួន៖ ថ្មធ្លាក់ពីលើ ផ្ការីកពេលភ្លៀង សត្វគោស៊ីស្មៅ... មនុស្សយើងដូចគ្នាម្យ៉ាង៖ យើងចង់ចិញ្ចឹមជីវិត បន្តពូជ... ប៉ុន្តែ យើងមានប្រាជ្ញា បានជាយើងមានលក្ខណៈខាងវិញ្ញាណ៖ យើងមិនទៅមុខដោយសារតែកម្លាំងនៃធម្មជាតិយើងប៉ុណ្ណោះទេ។ លក្ខណៈខាងវិញ្ញាណជួយឱ្យយើងយល់ និងប្រព្រឹត្តកិច្ចការ ដោយមានសេរីភាព។ យើងមិនពឹងផ្អែកលើតណ្ហា ឬអារម្មណ៍របស់ខ្លួនប៉ុណ្ណោះទេ៖ ឧ. ទោះបីខ្ញុំឃ្លានឥឡូវនេះ ខ្ញុំក៏អាចសម្រេចចិត្តថា នឹងញ៉ាំបាយពេលក្រោយ។ ប៉ុន្តែ កុំនឹកស្មានថា លក្ខណៈខាងវិញ្ញាណប្រឆាំងនឹងធម្មជាតិរបស់យើងទេ! គឺជាកម្លាំងជម្រុញឱ្យយើងប្រព្រឹត្តកិច្ចការស្របតាមធម្មជាតិរបស់ខ្លួន ដោយមានសេរីភាព៖ ឧ. វិញ្ញាណរបស់ខ្ញុំជម្រុញឱ្យខ្ញុំស្វែងរកសេចក្ដីពិត។

តាមសន្តថូម៉ាស វិន័យធម្មជាតិរបស់មនុស្សជម្រុញឱ្យគេប្រព្រឹត្តកិច្ចការស្របតាមគម្រោងការណ៍របស់ព្រះជាម្ចាស់ ទាំងមានសេរីភាព។ ដូច្នេះ ធម្មជាតិរបស់យើងជួយឱ្យយើងយល់អំពីព្រះហឫទ័យរបស់ព្រះជាម្ចាស់ចំពោះយើង។ តាម​សន្តថូម៉ាស យើងមានចិត្តលម្អៀងឱ្យប្រព្រឹត្តកិច្ចការ៥ប្រភេទ៖

• ១. ស្វែងរកសេចក្ដីល្អ អ្វីដែលធ្វើឱ្យយើងបានពេញលក្ខណៈ។
• ២. ស្វែងរកសេចក្ដីសុខសាន្ត (ចំណីអាហារ ផ្ទះ សម្លៀកបំពាក់)។
• ៣. បន្តពូជ និងបន្តជីវិត។
• ៤. ស្វែងរកសេចក្ដីពិត។​
• ៥. ចង់រស់នៅក្នុងសង្គមជាមួយអ្នកដទៃ ដោយសេចក្ដីសុចរិត និងយុត្តិធម៌។

ពេលខ្លះ អ្នកខ្លះ ប្រព្រឹត្តកិច្ចការផ្ទុយពីលក្ខណៈធម្មជាតិរបស់ខ្លួន ឬដោយសារអំពើបាប យើងអាចវង្វេង មិនសូវយល់អំពីការទាមទារនៃលក្ខណៈធម្មជាតិរបស់ខ្លួន។ ប៉ុន្តែ សន្តថូម៉ាសអះអាងថា លក្ខណៈទាំង៥នោះ ជួយឱ្យយើងបានទៅជាមនុស្សពិតប្រាកដ។

សម្រាប់សន្តថូម៉ាស គ្មាននរណាម្នាក់បង្ខំឱ្យយើងធ្វើតាមវិន័យពីខាងក្រៅ ប៉ុន្តែជាធម្មជាតិខាងក្នុងរបស់មនុស្សតែម្តង។ ដើម្បីបានសុភមង្គល យើងគ្រាន់តែត្រូវធ្វើតាមធម្មជាតិរបស់ខ្លួន ដែលព្រះជាម្ចាស់បានបង្កើត។ ហេតុនេះហើយ បានជាសន្តថូម៉ាសអះអាងថា ច្បាប់របស់មនុស្សត្រឹមត្រូវលុះត្រាតែច្បាប់នេះ ស្របតាមវិន័យធម្មជាតិរបស់មនុស្សដែរ។ វិន័យ១០ប្រការជួយឱ្យយើងយល់អំពីវិន័យធម្មជាតិរបស់យើងកាន់តែច្បាស់៖ កុំសម្លាប់មនុស្ស កុំនិយាយកុហក កុំប្រព្រឹត្តអំពើផឹតក្បត់... អ្វីៗទាំងអស់ ដែលប្រឆាំងនឹងលក្ខណៈទាំង៥នៃធម្មជាតិរបស់មនុស្សយើង។ ឯវិន័យវិជ្ជមាន ដូចជា “ចូរមានចិត្តក្លាហាន ចូរស្រលាញ់អ្នកដទៃ...” ពិបាកជាង ដ្បិតយើងមិនដែលបង្ហើយកិច្ចការទាំងនោះ។ ច្បាប់មនុស្សត្រូវតែជួយលម្អិតវិន័យធម្មជាតិតាមកាលៈទេសៈ។

Grace: necessity and essence
៥៥. តើយើងអាចសង្រ្គោះខ្លួនឯងបាន ឬទេ?

យើងជឿថា ព្រះជាម្ចាស់ជាសេចក្ដីស្រលាញ់ បានជាអ្វីៗទាំងអស់ ដែលព្រះអង្គបានបង្កើត មានលក្ខណៈល្អប្រសើរ។ មនុស្សយើងស្រលាញ់អ្វីមួយ (វត្ថុ សត្វលោក ឬមនុស្សម្នាក់ផ្សេងទៀត) ព្រោះលក្ខណៈល្អប្រសើររបស់វា។ ប៉ុន្តែ ព្រះជាម្ចាស់មិនស្រលាញ់អ្វីមួយ ព្រោះវាល្អប្រសើរ ដ្បិតព្រះអង្គជាប្រភពនៃអត្តិភាព និងលក្ខណៈល្អប្រសើររបស់វា។

ព្រះជាម្ចាស់មិនស្រលាញ់យើង ឬប្រោសប្រទានព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោសរបស់ព្រះអង្គមកយើង ព្រោះយើងជាមនុស្សល្អទេ។ ព្រះអង្គស្រលាញ់យើង ព្រោះព្រះអង្គជាសេចក្ដីស្រលាញ់ ហើយយើងក៏ទៅជាមនុស្សល្អ ព្រោះតែសេចក្ដីស្រលាញ់របស់ព្រះអង្គ នៅក្នុងខ្លួនយើង។

តាមការពិត ព្រះជាម្ចាស់ស្រលាញ់មនុស្សខ្លាំងណាស់ បានជាព្រះអង្គសព្វព្រះហឫទ័យឱ្យយើងរួមជាមួយព្រះអង្គតែម្តង។ ពេលនោះ យើងត្រូវការជាចំាបាច់ព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោសរបស់ព្រះអង្គ ដើម្បីរួមជាមួយព្រះអង្គ ដ្បិតយើងមិនអាចរួមជាមួយព្រះអង្គ ដោយពឹងផ្អែកលើខ្លួនឯងប៉ុណ្ណោះទេ។ ព្រះអង្គមិនប្រព្រឹត្តដូច្នេះ ដោយសារយើងមានគុណទេ ព្រះអង្គសព្វព្រះហឫទ័យចែកព្រះជន្មរបស់ព្រះអង្គផ្ទាល់ឱ្យយើង ព្រោះតែព្រះអង្គស្រលាញ់យើង។

អ្វីទៅជាព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោស?

១. គឺជាសេចក្ដីស្រលាញ់របស់ព្រះជាម្ចាស់ចំពោះយើង ទោះបីយើងមិនសមនឹងព្រះអង្គឡើយ។

២. គឺជាព្រះអំណោយទាន ដែលព្រះជាម្ចាស់ប្រោសប្រទានឱ្យយើង ជាផលផ្លែនៃព្រះហឫទ័យស្រលាញ់របស់ព្រះអង្គចំពោះយើង។

• វត្ថុផ្សេងៗ សត្វលោក ឬមនុស្សមានលក្ខណៈធម្មជាតិរៀងៗខ្លួន។ លក្ខណៈធម្មជាតិជាគោល ដែលជួយឱ្យអ្វីៗទាំងអស់ (វត្ថុផ្សេងៗ សត្វលោក ឬមនុស្ស) មានដំណើរការស្របតាមគោលដៅចុងក្រោយរបស់រៀងៗខ្លួន។ ដោយសារធម្មជាតិ យើងអាចយល់អំពីអ្វីៗទាំងអស់នៅក្នុងពិភពលោក។ យើងអាចស្គាល់អ្វីដ៏ល្អ និងអ្វីដ៏អាក្រក់។ យើងអាចមានមិត្តភក្តិ បង្កើតក្រុមគ្រួសារ មានទីលំនៅ ធ្វើការ និងជួយធ្វើឱ្យសង្គមបានត្រឹមត្រូវ... ដោយមានព្រះជាម្ចាស់ជាប្រភពនៃសកម្មភាពទាំងអស់នោះ។
• នៅពេលព្រះជាម្ចាស់បង្កើតមនុស្ស ព្រះអង្គបង្កើតគេ ដោយមិនចេះឈឺ មិនចេះស្លាប់ ដោយចេះគ្រប់គ្រងអារម្មណ៍ និងតណ្ហារបស់ខ្លួនឯង ដោយមានទំនាក់ទំនងដ៏ល្អជាមួយព្រះអង្គ។ ប៉ុន្តែ អំពើបាប ដែលឪពុកម្តាយដើមបានប្រព្រឹត្ត បានធ្វើឱ្យយើងបាត់បង់ព្រះអំណោយទានពិសេសទាំងអស់នោះ។
• ព្រះជាម្ចាស់មិនបានបោះបង់ចោលមនុស្សយើងទេ។ ដោយសារព្រះគ្រីស្ត ព្រះអង្គប្រោសប្រទានព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោសរបស់ព្រះអង្គ ដើម្បី៖ ១. ជួយព្យាបាលយើងពីអំពើបាប។ ២. ជួយឱ្យយើងមានទំនាក់ទំនងជាមួយព្រះអង្គឡើងវិញ។ ៣. ជួយឱ្យយើងចេះគ្រប់គ្រងតណ្ហារបស់ខ្លួន។ យើងមិនអាចសម្រេចគោលដៅទាំងបីនោះ (ដែលជាគោលដៅហួសពីធម្មជាតិរបស់មនុស្ស) ដោយខ្លួនឯងបានឡើយ ហេតុនេះហើយ បានជាយើងត្រូវការជាចំបាច់ព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោសរបស់ព្រះអង្គ។

យើងត្រូវការព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោសជាចំបាច់ សូម្បីតែដើម្បីមានបំណងប្រាថ្នាចង់ទៅរកព្រះជាម្ចាស់ដែរ។ យើងមិនអាចឡើងទៅស្ថានបរមសុខ ឬទៅជាមនុស្សល្អ ដោយពឹងផ្អែកលើកម្លាំងកាយចិត្តរបស់ខ្លួនឯងបានទេ។ បើយើងស្មានថា យើងអាចទៅជាមនុស្សល្អ ដោយពឹងលើខ្លួនឯង យើងដូចជាលោក Pelagius ដែលធ្លាប់អះអាងថា យើងអាចគេចផុតពីបាប និងសង្រ្គោះខ្លួនឯង ដោយខ្លួនឯង យើងក៏មិនត្រូវការព្រះជាម្ចាស់ មិនបាច់ឱ្យព្រះគ្រីស្តសោយទិវង្គតនៅលើឈើឆ្កាង...​ សន្តអូហ្គូស្ទីនរំឭកយើងថា យើងទទួលការសង្រ្គោះមកពីព្រះហឫទ័យស្រលាញ់របស់ព្រះជាម្ចាស់តែប៉ុណ្ណោះ។

Grace: kinds and refusal
៥៦. តើយើងអាចបដិសេធសេចក្ដីស្រលាញ់របស់ព្រះជាម្ចាស់យ៉ាងដូចម្ដេចកើត?

• ១. ព្រះជាម្ចាស់ធ្វើការក្នុងព្រលឹងវិញ្ញាណរបស់មនុស្សតាមរបៀបផ្សេងៗពីគ្នា។
• ២. តើមនុស្សយើងអាចបដិសេធមិនព្រមទទួលព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោសរបស់ព្រះជាម្ចាស់យ៉ាងដូចម្ដេច?

ព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោសមានអត្ថន័យជាច្រើនផ្សេងៗពីគ្នា៖

• ១. សេចក្ដីស្រលាញ់របស់ព្រះជាម្ចាស់ ដែលបានបង្កើតយើង។
• ២. ផលផ្លែនៃសេចក្ដីស្រលាញ់នេះ នៅក្នុងដួងចិត្តយើង៖ ពេលនោះ ព្រះជាម្ចាស់ជួយយើងតាមរបៀបបីយ៉ាងផ្សេងៗពីគ្នាទៅទៀត៖

២.១. Actual Grace៖​ សូមនឹកគិតដល់ម្នាក់ ដែលពុំមានជំនឿទៅលើព្រះជាម្ចាស់។ ថ្ងៃមួយ គេមានអារម្មណ៍ថា​ ចង់ចូលក្នុងព្រះវិហារ។ នៅក្នុងព្រះវិហារនោះ គេចាប់ផ្តើមអធិដ្ឋាន។ មនុស្សជាច្រើនបានកែប្រែចិត្តគំនិត ដោយសារព្រះជាម្ចាស់បានជួយ ដូចជាព្រះអង្គបង្កាត់ភ្លើងក្នុងដួងចិត្តគេ។ ព្រះជាម្ចាស់ជាដើមហេតុ ដែលជួយឱ្យយើងជ្រើសរើស ដើរតាមព្រះអង្គ ឬចាប់ផ្តើមធ្វើល្អ។

២.២. Habitual Grace៖ ព្រះជាម្ចាស់ជួយឱ្យយើងអាចធ្វើតាមព្រះហឫទ័យព្រះអង្គនឹងនរ និងយ៉ាងស្រួល។​ យើងមានរបៀបរស់នៅ ដែលគាប់ព្រះហឫទ័យព្រះជាម្ចាស់។ យើងរស់នៅដូចបុត្រធីតារបស់ព្រះជាម្ចាស់ តាមរបៀបហួសពីធម្មជាតិ។ យើងអាចស្រលាញ់ខ្មាំងសត្រូវ លើកលែងទោសឱ្យគេ...។

២.៣.  Charismatic graces៖ ព្រះជាម្ចាស់ប្រោសប្រទានព្រះអំណោយទានពិសេស៖ ឱ្យយើងចេះបង្រៀន ឬប្រកាសដំណឹងល្អ ឬប្រោសអ្នកជំងឺឱ្យបានជា...។ល។

ប៉ុន្តែ តើយើងអាចបដិសេធព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោសរបស់ព្រះជាម្ចាស់យ៉ាងដូចម្ដេចកើត? សត្វលោកណា ដែលបដិសេធមិនព្រមទទួលព្រះជាម្ចាស់ដូចជាបរាជ័យទាំងស្រុង ដ្បិតមានតែព្រះអង្គទេ ដែលជាសុភមង្គលពិតប្រាកដ។ តាមសន្តប៉ូល ព្រះជាម្ចាស់សព្វព្រះហឫទ័យសង្រ្គោះមនុស្សទាំងអស់។ បើមនុស្សម្នាក់មិនព្រមទទួលព្រះជាម្ចាស់ នោះមិនមែនមកពីព្រះអង្គមិនស្រលាញ់គេ តែមកពីខ្លួនគេទាំងស្រុង។ សន្តថូម៉ាសធ្លាប់ប្រៀបធៀបថា សេចក្ដីស្រលាញ់របស់ព្រះជាម្ចាស់ដូចជាពន្លឺព្រះអាទិត្យ ដែលបំភ្លឺមនុស្សលោក។ ប៉ុន្តែ យើងអាចបិទភ្នែក កុំឱ្យទទួលពន្លឺព្រះអាទិត្យ។ ពេលនោះ បើយើងជំពប់ដួល នោះមិនមែនមកពីព្រះអាទិត្យ តែមកពីយើង!

ប៉ុន្តែ តើយើងអាចបដិសេធព្រះជាម្ចាស់ (ដែលជាសេចក្ដីស្រលាញ់) យ៉ាងដូចម្ដេចកើត? តាមការពិត យើងបែរពីព្រះជាម្ចាស់ ព្រោះយើងស្រលាញ់សត្វលោកណាមួយផ្សេង។ យើងចូលចិត្តពន្លឺដែកកេះច្រើនជាងពន្លឺព្រះអាទិត្យ។ ពេលនោះ ព្រះជាម្ចាស់មិនបោះបង់យើងចោលទេ យើងជាអ្នកបោះបង់ចោលព្រះអង្គវិញ។

Grace: Causes, Justification, and Merit
៥៧. តើព្រះជាម្ចាស់សង្រ្គោះយើង ព្រោះតែបុណ្យកុសលរបស់យើង?

ដោយសារព្រះជាម្ចាស់សព្វព្រះហឫទ័យ ព្រះអង្គក៏ប្រោសប្រទានឱ្យយើងទទួលព្រះជន្មរបស់ព្រះអង្គផ្ទាល់។

ហេតុអ្វី បានជាព្រះជាម្ចាស់សង្រ្គោះយើង? ព្រះអង្គប្រោសប្រទានឱ្យយើងចូលរួមចំណែកក្នុងអង្គព្រះជន្មរបស់ព្រះអង្គផ្ទាល់ គឺឱ្យយើងស្គាល់ព្រះអង្គ និងស្រលាញ់ព្រះអង្គ។ មានតែព្រះជាម្ចាស់ទេ ដែលអាចប្រោសប្រទានឱ្យយើងទទួលព្រះជន្មរបស់ព្រះអង្គផ្ទាល់។

ព្រះជាម្ចាស់ប្រើមធ្យោបាយផ្សេងៗ ដើម្បីជួយយើងឱ្យទទួលព្រះជន្មពីព្រះអង្គ៖

• ១. ព្រះយេស៊ូគ្រីស្តក្នុងឋានៈជាមនុស្ស។ ដោយសារព្រះយេស៊ូរស់នៅលើផែនដីនេះ សោយទិវង្គត និងមានព្រះជន្មរស់ឡើងវិញ ព្រះអង្គអាចសង្រ្គោះយើងបាន។ ព្រះយេស៊ូគ្រីស្តប្រោសប្រទាន (ក្នុងឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់) និងទទួល (ក្នុងនាមយើងទាំងអស់គ្នា) ការសង្រ្គោះ។
• ២. អគ្គសញ្ញាជាមធ្យោបាយទីពីរ ដែលព្រះជាម្ចាស់ប្រើ ដើម្បីប្រោសប្រទានព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោសឱ្យមនុស្សយើង។ តាមរយៈអគ្គសញ្ញានានា ព្រះគ្រីស្តធ្វើការក្នុងដួងចិត្តយើង។

មានផលផ្លែបីនៃព្រះអំណោយទានរបស់ព្រះជាម្ចាស់៖

• ១. ព្រះអង្គរំដោះយើងឱ្យរួចពីបាប។ យើងមិនអាចមានគុណចំពោះព្រះភក្ដ្ររបស់ព្រះជាម្ចាស់។ យើងគ្រាន់តែជាសត្វលោក ដែលមានបាបថែមទៀតផង។ ព្រះជាម្ចាស់ប្រោសឱ្យយើងបែរមុខទៅរកព្រះអង្គ ដោយសារតែព្រះអង្គស្រលាញ់យើង។
• ២. ព្រះអង្គប្រោសយើងឱ្យបានវិសុទ្ធ។ ព្រះជាម្ចាស់ប្រោសប្រទានជំនឿ សេចក្ដីស្រលាញ់ និងសេចក្ដីសង្ឃឹម ដែលជួយយើងឱ្យបង្កើតទម្លាប់ល្អ និងអាចធ្វើតាមព្រះហឫទ័យព្រះជាម្ចាស់។
• ៣. ព្រះអង្គប្រោសយើងឱ្យរួមរស់ជាមួយព្រះអង្គនៅស្ថានបរមសុខ។

សូមកុំភ្លេចថា មនុស្សគ្រាន់តែរួមសហាការជាមួយព្រះអង្គ យើងមិនមែនជាអ្នកចាប់ផ្ដើមកែប្រែចិត្តគំនិត និងស្រលាញ់ព្រះអង្គទេ។ បុណ្យកុសលរបស់មនុស្សឥតបានការទាល់តែសោះចំពោះព្រះជាម្ចាស់។

Faith
៥៨. អ្វីទៅជាជំនឿ?

ជំនឿជាគុណធម៌ ដែលមកពីព្រះជាម្ចាស់ រួមជាមួយសេចក្ដីស្រលាញ់ និងសេចក្ដីសង្ឃឹម។ ដោយសារគុណធម៌ទាំងបីនោះ គ្រីស្តបរិស័ទរស់នៅតាមរបៀប ដែលគាប់ព្រះហឫទ័យព្រះជាម្ចាស់។

គុណធម៌ទាំងបី (ជំនឿ សេចក្ដីស្រលាញ់ និងសេចក្ដីសង្ឃឹម) ជួយលើកឡើងប្រាជ្ញា និងឆន្ទៈរបស់យើង ដើម្បីឱ្យយើងអាចរស់នៅតាមរបៀបហួសពីធម្មជាតិ។

អ្នកជឿ ជឿមកពីព្រះជាម្ចាស់ប្រោសប្រទាន ហើយផ្ញើជីវិតទៅលើព្រះអង្គ។ ព្រះជាម្ចាស់ជាប្រភព និងគោលដៅនៃជំនឿ។ យើងជឿមកពីព្រះជាម្ចាស់ជាសេចក្ដីពិត និងសម្ដែងសេចក្ដីពិត ដែលព្រះសហគមន៍សង្ខេបក្នុងធម៌ប្រកាសជំនឿ។ សេចក្ដីពិតផ្សេងៗដែលព្រះជាម្ចាស់សម្ដែងណែនាំអ្នកជឿឱ្យស្គាល់ព្រះអង្គ ដែលជាសេចក្ដីពិតតែម្តង។

• ១. យើងជឿថា មានព្រះជាម្ចាស់
• ២. យើងជឿព្រះអង្គ
• ៣. យើងជឿលើព្រះអង្គ។

ជំនឿជួយឱ្យប្រាជ្ញារបស់យើងបានទៅជាពេញលក្ខណៈ។ ជំនឿជាព្រះអំណោយទានហួសពីធម្មជាតិ ដែលលើកប្រាជ្ញារបស់យើងឡើង ឱ្យយល់ពីជីវិតហួសពីធម្មជាតិ។ ជំនឿជួយលុបបំបាត់ការសង្ស័យ និងជំនឿក្លែងក្លាយ។ ដោយសារជំនឿ យើងចាប់ផ្តើមមានជីវិតអស់កល្បជានិច្ចហើយ។

Hope
៥៩. អ្វីទៅជាសេចក្ដីសង្ឃឹម?

ដើម្បីយល់កាន់តែច្បាស់អំពីអត្តសញ្ញាណរបស់មនុស្ស សន្តថូម៉ាសប្រៀបធៀបមនុស្សជាមួយនឹងព្រះជាម្ចាស់ និងទេវទូត។ អំពីសុភមង្គល៖ ព្រះជាម្ចាស់មិនស្វែងរកសុភមង្គល ដ្បិតព្រះអង្គផ្ទាល់ជាសុភមង្គល។ ទេវទូតគ្រាន់តែធ្វើការសម្រេចចិត្តតែម្តង និងជាស្ថាពរ ទើបពួកគេមានសុភមង្គលអស់កល្បជានិច្ច ដោយមិនអាចផ្លាស់ប្តូរចិត្តគំនិតបានឡើយ។ មនុស្សស្វែងរកសុភមង្គលតាមដំណាក់កាលផ្សេងៗ អស់មួយជីវិត និងបន្តិចម្តងៗ។

ដើម្បីឡើងទៅលើភ្នំឆ្ពោះទៅសុភមង្គល (ដែលជាព្រះជាម្ចាស់) យើងត្រូវការគុណធម៌ ដែលព្រះជាម្ចាស់ប្រោសប្រទានឱ្យយើង។

ដោយសារគុណធម៌នៃសេចក្ដីសង្ឃឹម យើងអាចព្យាយាមដើរឆ្ពោះទៅគោលដៅ ដែលយើងសង្ឃឹមថា អាចទៅដល់។ យើងសង្ឃឹមថា អាចជម្នះឧបសគ្គទាំងប៉ុន្មាន ដែលរារាំងផ្លូវយើង។ សេចក្ដីសង្ឃឹមជាព្រះអំណោយទាន ដែលស្ថិតនៅក្នុងឆន្ទៈយើង។

យើងមានគោលដៅផ្សេងៗដែរ៖

• ១. គោលដៅតាមធម្មជាតិ ដូចជាយើងចង់បានការងារដ៏ល្អ ឬយើងចង់បានក្រុមគ្រួសារដ៏ល្អដែរ។ ដើម្បីសម្រេចគោលដៅបែបនោះ យើងមិនបាច់មានគុណធម៌ ដែលមកពីព្រះជាម្ចាស់ (ហួសពីធម្មជាតិ) ដ្បិតធម្មជាតិយើងគ្រប់គ្រាន់ហើយ។
• ២. គោលដៅចុងក្រោយ គឺជីវិតអស់កល្បជានិច្ច ដែលធ្វើឱ្យយើងត្រូវការជាចំបាច់គុណធម៌ហួសពីធម្មជាតិ ដូចជាសេចក្ដីសង្ឃឹម។ យើងមិនអាចសម្រេចគោលដៅចុងក្រោយ បើព្រះជាម្ចាស់មិនប្រោសប្រទានគុណធម៌នៃសេចក្ដីសង្ឃឹម ក្នុងដួងចិត្តរបស់យើង។

ដោយសារសេចក្ដីសង្ឃឹម យើងសង្ឃឹមថា ព្រះជាម្ចាស់នឹងប្រោសប្រទានជីវិតអស់កល្បជានិច្ច ដល់ខ្ញុំ និងអស់អ្នក ដែលខ្ញុំស្រលាញ់ ដ្បិតព្រះអង្គមានព្រះហឫទ័យសព្វប្រការ ពោរពេញដោយធម៌មេត្តាករុណា។ ព្រះគ្រីស្តបង្ហាញថា មនុស្សអាចសម្រេចគោលដៅចុងក្រោយ ដោយលុបបំបាត់អំពើបាប និងបើកទ្វារនៃស្ថានបរមសុខ។ តាមការពិត យើងបានសម្រេចគោលដៅនេះរួចស្រេចទៅហើយ គឺនៅពេលយើងរួមរស់ជាមួយព្រះគ្រីស្ត។ ប៉ុន្តែ យើងនៅតែដើរតាមផ្លូវឆ្ពោះទៅស្ថានបរមសុខ។ នៅទីនោះ យើងនឹងមិនត្រូវការសេចក្ដីសង្ឃឹមទៀតទេ។

សេចក្ដីសង្ឃឹមស្ថិតរវាង ការជឿជាក់ជាដាច់ខាត និងការអស់សង្ឃឹម៖

• ១. យើងមិនត្រូវជឿជាក់ថា ព្រះជាម្ចាស់នឹងសង្រ្គោះយើង ទោះបីយើងមិនខិតខំ ឬមិនរវល់អំពីព្រះអង្គទេ។
• ២. យើងមិនត្រូវអស់សង្ឃឹម ដោយគិត ឬខ្លាចថា យើងមិនអាចទៅដល់ស្ថានបរមសុខបានឡើយ។

ដោយសារសេចក្ដីសង្ឃឹម យើងគោរពកោតខ្លាចព្រះជាម្ចាស់ គឺយើងនៅតែមិនដឹងច្បាស់ថា យើងនឹងទៅដល់ស្ថានបរមសុខ ឬទេ។

Charity
៦០. អ្វីទៅជាសេចក្ដីស្រលាញ់?

សន្តថូម៉ាសមានគំនិតថ្មីៗដ៏ល្អអំពីសេចក្ដីស្រលាញ់ ដែលគ្មាននរណាម្នាក់បានគិតមុនគាត់។

សេចក្ដីស្រលាញ់ស្ថិតក្នុងឆន្ទៈមនុស្ស៖

• ១. Love of concupiscence៖ សេចក្ដីស្រលាញ់ជាតណ្ហា ដែលធ្វើឱ្យយើងស្រលាញ់អ្វីដ៏ល្អសម្រាប់យើងផ្ទាល់៖ ម្ហូប ខោអាវ សុខភាព ការអប់រំ... ដ្បិតយើងស្រលាញ់ខ្លួនឯង។
• ២. Love of friendship៖ ពេលខ្លះ យើងស្រលាញ់គេ ដើម្បីគេ។ យើងចង់បានអ្វីដ៏ល្អសម្រាប់គេ ដ្បិតយើងស្រលាញ់គេពិតប្រាកដមែន។

សន្តថូម៉ាសបង្រៀនថា ព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោសរបស់ព្រះជាម្ចាស់លើកឡើងសេចក្ដីស្រលាញ់ទាំងពីរប្រភេទខាងលើនោះ ដើម្បីស្រលាញ់ព្រះជាម្ចាស់៖

• ១. យើងស្រលាញ់ព្រះជាម្ចាស់ ដ្បិតព្រះអង្គជាការល្អអស្ចារ្យសម្រាប់យើង។
• ២. យើងស្រលាញ់ព្រះជាម្ចាស់ ដូចជាយើងស្រលាញ់មិត្តភក្តិ គឺយើងស្រលាញ់ព្រះអង្គ ដើម្បីព្រះអង្គ។

១. គំនិតថ្មីទីមួយរបស់សន្តថូម៉ាសអំពីសេចក្ដីស្រលាញ់៖

តាម យហ ១៥, ១៥ (“ខ្ញុំមិនហៅអ្នករាល់គ្នាជាអ្នកបម្រើទៀតទេ ខ្ញុំហៅអ្នករាល់គ្នាជាមិត្តសម្លាញ់”) សន្តថូម៉ាសយល់ថា ព្រះជាម្ចាស់មិនគ្រាន់តែជាសេចក្ដីពិត (ជំនឿ) និងគោលដៅចុងក្រោយ (សេចក្ដីសង្ឃឹម) ព្រះអង្គជាមិត្តសម្លាញ់ដ៏ពិតប្រាកដ ដែលយើងត្រូវស្រលាញ់អស់ពីកម្លាំងកាយចិត្ត។ ប៉ុន្តែ យើងត្រូវរង់ចាំឱ្យព្រះជាម្ចាស់ស្រលាញ់យើងសិន។ យើងមិនអាចយកព្រះអង្គធ្វើជាមិត្តសម្លាញ់របស់យើងបានឡើយ។ ហេតុនេះហើយ បានជាព្រះជាម្ចាស់យាងមករកមនុស្ស ដើម្បីឱ្យយើងអាចទៅជាមិត្តសម្លាញ់របស់ព្រះអង្គ។ យើងអាចស្រលាញ់ព្រះជាម្ចាស់ ដ្បិតព្រះអង្គបានស្រលាញ់យើងទុកជាមុន។ យើងទទួលសេចក្ដីស្រលាញ់ ដែលមកពីព្រះជាម្ចាស់ ដើម្បីស្រលាញ់ព្រះអង្គវិញ ដោយស្រលាញ់អ្នកដទៃ ដូចព្រះអង្គស្រលាញ់យើងដែរ។

២. គំនិតថ្មីទីពីររបស់សន្តថូម៉ាសអំពីសេចក្ដីស្រលាញ់៖

សន្តថូម៉ាសយល់ថា ព្រះជាម្ចាស់បានបង្កើតមនុស្សឱ្យស្រលាញ់ព្រះអង្គលើសពីអ្វីៗទាំងអស់។ ដូច្នេះ គុណធម៌នៃសេចក្ដីស្រលាញ់គ្រាន់តែលើកឡើងសេចក្ដីស្រលាញ់តាមធម្មជាតិរបស់មនុស្ស។ ធម្មជាតិមនុស្សធ្វើឱ្យគេស្រលាញ់ព្រះជាម្ចាស់ច្រើនជាងស្រលាញ់ខ្លួនឯង។ គុណធម៌នៃសេចក្ដីស្រលាញ់ជួយសង្រ្គោះសេចក្ដីស្រលាញ់តាមធម្មជាតិនេះពីអំពើបាប និងធ្វើឱ្យសេចក្តីស្រលាញ់នេះ បានទៅជាពេញលក្ខណៈ។ ក៏ប៉ុន្តែ ដោយសារសេចក្ដីស្រលាញ់ហួសពីធម្មជាតិ យើងមិនគ្រាន់តែយល់ថា ព្រះជាម្ចាស់ជាគោលដៅដ៏ល្អសម្រាប់យើង ថែមទាំងព្រះអង្គជាមិត្តសម្លាញ់របស់យើងដែរ! នៅស្ថានបរមសុខ ទោះបីយើងនឹងមិនត្រូវការជំនឿ និងសេចក្ដីសង្ឃឹម ក៏យើងនឹងស្រលាញ់ព្រះជាម្ចាស់កាន់តែជ្រៅ កាន់តែល្អប្រសើរ...

សេចក្ដីស្រលាញ់បង្កើតអំណរ សេចក្ដីសុខសាន្ត និងធម៌មេត្តា ក្នុងដួងចិត្តយើង ហើយធ្វើឱ្យយើងមានចិត្តអត់ធ្មត់ចំពោះអ្នកដទៃ ដែលជាបងប្អូនយើង។

មានអំពើបាបជាច្រើនប្រឆាំងនឹងសេចក្ដីស្រលាញ់ ដូចជាពេលយើងស្អប់គេ ច្រណែនគេ បាក់បែកគ្នា... ទីបញ្ចប់ សន្តថូម៉ាស បង្រៀនថា ព្រះជាម្ចាស់ប្រោសប្រទានព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណ ដើម្បីឱ្យយើងយល់ច្បាស់អំពីអ្វីដែលសំខាន់ជាងគេ៖ ស្រលាញ់ព្រះជាម្ចាស់ និងបងប្អូនឯទៀត ដូចស្រលាញ់ខ្លួនងដែរ។

Prudence
៦១. អ្វីទៅជាការការប្រុងប្រយ័ត្ន?

​​ជាធម្មតា មនុស្សម្នាក់ ដែលចង់ឆ្លងស្ពានបាក់ ដោយមិនចេះប្រុងប្រយ័ត្ន អាចធ្លាក់ទៅក្រោម។ តាមគ្រីស្តសាសនា មនុស្សម្នាក់ ដែលចេះប្រុងប្រយ័ត្ន រិះគិតពិចារណាថា ធ្វើយ៉ាងដូចម្ដេចឱ្យបានទៅជាមនុស្សល្អម្នាក់ និងប្រព្រឹត្តកិច្ចការស្របតាមព្រះហឫទ័យព្រះជាម្ចាស់។

តាមសន្តថូម៉ាស ការប្រុងប្រយ័ត្នជាគុណធម៌នៃប្រាជ្ញា ដែលជួយឱ្យយើងចេះប្រព្រឹត្តអ្វី ដែលត្រូវតែធ្វើ។ ការប្រុងប្រយ័ត្នជាគុណធម៌ធម្មជាតិ រួមជាមួយសេចក្ដីសុចរិត ភាពក្លាហាន និងការចេះប្រមាណ។ គុណធម៌នីមួយៗកែឆន្ទៈរបស់មនុស្សស្របតាមគោលដៅរបស់គុណធម៌ទាំងនោះ។

អ្នកចេះប្រុងប្រយ័ត្នរស់នៅតាមរបៀបត្រឹមត្រូវ។ តាមវិន័យធម្មជាតិ មនុស្សចង់រស់ ចង់បន្តពូជ និងអប់រំកូន ចង់រស់នៅជាមួយគ្នា ចង់ស្គាល់សេចក្ដីពិតអំពីព្រះជាម្ចាស់។ អ្នកប្រុងប្រយ័ត្នធ្វើឱ្យគុណធម៌កែ ឬគ្រប់គ្រងឆន្ទៈរបស់ខ្លួន។ អ្នកចេះប្រុងប្រយ័ត្នជាមនុស្សសុចរិត មានចិត្តក្លាហាន និងចេះប្រមាណ។ អ្នកចេះប្រុងប្រយ័ត្នមិនគ្រាន់តែយល់អំពីអ្វីដែលត្រូវតែធ្វើ ថែមទាំងប្រព្រឹត្តកិច្ចការដែលត្រូវតែធ្វើដែរ។ អ្នកចេះប្រុងប្រយ័ត្នមិនគ្រាន់តែដឹងអ្វីដ៏ល្អ តែធ្វើកិច្ចការដ៏ល្អ។

តើត្រូវធ្វើយ៉ាងដូចម្ដេច ដើម្បីអនុវត្តគុណធម៌នេះ?

• ១. អ្នកចេះប្រុងប្រយ័ត្នយល់អំពីគោលដៅ ហើយរិះគិតអំពីផ្លូវដ៏ល្អជាងគេ ដើម្បីបានទៅដល់ (ការផ្តល់យោបល់៖ Counsel)៖ ការរិះគិត។
• ២. ក្រោយមក គេជ្រើសរើសមធ្យោបាយដ៏ល្អជាងគេ ដើម្បីបានទៅដល់គោលដៅ (ការវិនិច្ឆ័យ៖ Judgment)៖ ការសម្រេចចិត្ត។
• ៣. ទីបញ្ចប់ គេប្រព្រឹត្តកិច្ចការ ដើម្បីសម្រេចគោលដៅ (ការបញ្ជា៖ Command)៖ ការប្រព្រឹត្ត។

យើងត្រូវប្រុងប្រយ័ត្នសម្រាប់ខ្លួនឯងផង (Monastic) និងសម្រាប់អ្នកដទៃផងដែរ (Domestic, military, political…)។ ក្នុងគុណធម៌នីមួយៗ មានផ្នែកផ្សេងៗពីគ្នា៖ subjective, Integral and Potential Parts។

១. Subjective Parts ទាក់ទងនឹងការចេះប្រុងប្រយ័ត្នសម្រាប់ខ្លួនឯង និងអ្នកដទែ។

(!) ៣. Potential Parts ទាក់ទងនឹងគុណធម៌នៃសេចក្ដីសុចរិត (សូមមើលវីដេអូក្រោយ)។

២. Integral Parts៖ បើប្រៀបធៀង គឺដូចជាគ្រឹះ ជញ្ជាំង និងដំបូលរបស់ផ្ទះមួយ។ គឺជាផ្នែកទាំងអស់នៃគុណធម៌។ គុណធម៌នៃការចេះប្រុងប្រយ័ត្នមាន ៨ ផ្នែក ដែលយើងអាចចែកជា ៣ ស្របតាមការផ្តល់យោបល់, ការវិនិច្ឆ័យ និងការបញ្ជា។ មាន ៣ ក្នុងការផ្តល់យោបល់៖ ១. ការចងចាំអតីតកាល (បទពិសោធន៍ (Memory)) ២. ការបើកចិត្តឱ្យទូលាយ ឬការស្តាប់អ្នកដទៃ ឬការមិនប្រកែក (Docility) ៣. ការយល់ដឹង (Understanding)។ មាន ២ ក្នុងការវិនិច្ឆ័យ៖ ១. ការមិនចេះរួញរា (Shrewdness) ២. ប្រាជ្ញា (Reason)។ ទីបញ្ចប់ មាន ៣ ក្នុងការបញ្ជា៖ ១. ការចេះគិតពីអនាគត ឬអំពីផលនៃការសម្រេចចិត្ត (Foresight) ២. ការចេះគិតអំពីកាលៈទេសៈផ្សេងៗ (Circumspection) ៣. ការចេះត្រៀមខ្លួនបើមានឧបសគ្គ (Caution)។

អ្នកចេះរិះគិតពិចារណាដូចជាអ្នកបើកឡាន (សូមមើលវីដូអូ  វេលា ៦.៥៤...)។

បាបប្រឆាំងនឹងគុណធម៌នេះ៖ រិះគិតលឿនពេក (ប្រឆាំងនឹងការផ្តល់យោបល់) ការមិនចេះគិតឱ្យត្រឹមត្រូវ (ប្រឆាំងនឹងការវិនិច្ឆ័យ) ការធ្វេសប្រហែស (ប្រឆាំងនឹងការបញ្ជា)។

ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធជួយឱ្យគុណធម៌នៃការចេះរិះគិតពិចារណាឱ្យបានពេញលក្ខណៈ។

Justice
៦២. អ្វីទៅជាការចេះដឹងគុណ? (យុត្តិធម៌ - សេចក្ដីសុចរិត)

ក្នុងក្បួនទេវវិទ្យារបស់សន្តថូម៉ាស ជំពូកទាំងប៉ុន្មានអំពីសេចក្ដីសុចរិតមាន ៦៦ សំណួរ ជាផ្នែកដ៏សំខាន់នៃក្បួនទេវវិទ្យារបស់សន្តថូម៉ាស។ បើប្រៀបធៀប មាន ១៦ សំណួរអំពីជំនឿ ៦ សំណួរអំពីសេចក្ដីសង្ឃឹម ហើយ ២៤ សំណួរអំពីសេចក្ដីស្រលាញ់។ មនុស្សជាច្រើនសិក្សាអំពីក្បួននៃយុត្តិធម៌ ដ្បិតវាទាក់ទងនឹងរឿងនយោបាយនៅក្នុងសង្គម។

មុនដំបូង ត្រូវតែយល់ថា ចំពោះសន្តថូម៉ាស មនុស្សជាសត្វ ដែលរស់នៅជាមួយគ្នានៅក្នុងសង្គម។ មនុស្សម្នាក់ៗជាផ្នែកមួយនៃសង្គម ក្រុមគ្រួសារ ក្រុមនយោបាយ... និងព្រះសហគមន៍។ មនុស្សម្នាក់ៗមិនដែលនៅតែម្នាក់ឯងទេ។ មនុស្សម្នាក់ៗត្រូវការអ្នកដទៃជានិច្ច។ ដូច្នេះ អ្វីៗទាំងអស់ ដែលមនុស្សម្នាក់ៗប្រព្រឹត្តតែងតែប៉ះពាល់ដល់អ្នកដទៃជាមិនខាន។ មនុស្សម្នាក់ៗប្រព្រឹត្តកិច្ចការ ដែលទាក់ទងនឹងអ្នកដទៃ។

មនុស្សសុចរិត គឺជាមនុស្សម្នាក់ ដែលចេះដឹងគុណចំពោះព្រះជាម្ចាស់ និងអ្នកដទៃ។ មនុស្សសុចរិតថ្វាយទៅព្រះជាម្ចាស់ និងផ្តល់ឳ្យអ្នកដទៃនូវអ្វីៗ ដែលត្រូវតែថ្វាយ និងផ្តល់ឱ្យ។ អ្នក ដែលកាន់គុណធម៌នេះ ចាប់អារម្មណ៍នឹងព្រះជាម្ចាស់ និងអ្នកដទៃមុននឹងខ្លួនឯង។

តើត្រូវថ្វាយ ឬផ្តល់អ្វីខ្លះ ដល់ព្រះជាម្ចាស់ ឬអ្នកដទៃ? គឺជាអ្វី ដែលព្រះជាម្ចាស់ ឬអ្នកដទៃ មានសិទ្ធិទាមទារ៖ មានសិទ្ធិតាមធម្មជាតិដូចជារស់មានជីវិត មានសិទ្ធិរៀបការ និងបង្កើតក្រុមគ្រួសារ... មានសិទ្ធិតាមច្បាប់ដូចជាបោះឆ្នោត ឡើងតុលាការ ឈប់សម្រាកពីការងារ...

• ១. យុត្តិធម៌តាមច្បាប់ ដែលមនុស្សម្នាក់ៗជំពាក់ចំពោះសង្គម (Legal justice)។
• ២. យុត្តិធម៌ ដែលសង្គមជំពាក់ចំពោះម្នាក់ៗ (Distributive justice)។
• ៣. យុត្តិធម៌ ដែលម្នាក់ៗជំពាក់ចំពោះគ្នាទៅវិញទៅមក (Commutative justice)។

មានបាបប្រឆាំងនឹងយុត្តិធម៌ នៅពេលមានឯកសិទ្ធិមិនត្រឹមត្រូវ មានការសម្លាប់គេ ការលួចគេ ការនិយាយដើមគេ... (reviling, backbiting, tale-bearing)។ ពេលនោះ ត្រូវតែទូទាត់អំពើអយុត្តិធម៌។

ព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធជួយបំពេញយុត្តិធម៌ឱ្យបានពេញលក្ខណៈ ដោយធ្វើឱ្យយើងចេះគោរពកោតខ្លាចព្រះជាម្ចាស់ ដោយ​មានចិត្តថ្នាក់ថ្នម (meek)។

Fortitude
៦៣. អ្វីទៅជាការមានចិត្តក្លាហាន?

ជាធម្មតា យើងជាមនុស្សមានការភ័យខ្លាចជាច្រើន។ ពេលនោះ ផ្លូវមានពីរ៖

• ១. ទុកឱ្យការភ័យខ្លាចគ្រប់គ្រងយើង និងធ្វើតាមអារម្មណ៍នេះ។
• ២. ប្រឈមមុខនឹងការភ័យខ្លាច និងទៅមុខ។

ឧ. មានផ្ទះមួយមានភ្លើងកំពុងឆេះ៖ អ្នកមកជួយពន្លត់ត្រូវប្រឈមមុខភ្លើងផង អារម្មណ៍ភ័យខ្លាចរបស់គេផងដែរ។ គេអាចរត់ចោលចេញឆ្ងាយពីភ្លើង ឬគេអាចព្យាយាមគ្រប់គ្រងអារម្មណ៍របស់គេ និងពន្លត់ភ្លើង។ ដើម្បីគ្រប់គ្រងអារម្មណ៍ភ័យខ្លាចរបស់យើង យើងត្រូវការគុណធម៌ពិសេសមួយ ដែលទស្សនវិទូក្រិកកាលពីមុន ហៅថា ការមានចិត្តក្លាហាន។ យើងមានចិត្តក្លាហាន រាល់ពេលដែល យើងធ្វើអ្វីដែលត្រូវតែធ្វើ ទោះបីយើងភ័យខ្លាចក៏ដោយ។ ដូច្នេះ អ្នកពន្លត់ភ្លើងត្រូវមានចិត្តក្លាហានចូលក្នុងផ្ទះ ដែលកំពុងឆេះ ទោះបីអ្នកផ្សេងរត់ចេញពីផ្ទះនេះ។ ហេតុនេះហើយ បានជាអ្នកពន្លត់ត្រូវតែហាត់គ្រប់គ្រងអារម្មណ៍របស់គេ។ មនុស្សម្នាក់ ដែលមានចិត្តក្លាហាន ក៏មានចិត្តនឹងនរ ដើម្បីធ្វើអ្វី ដែលត្រូវតែធ្វើ ទោះជាមានការភ័យខ្លាច។

តាមការពិត មនុស្សយើងទាំងអស់គ្នាត្រូវតែមានចិត្តក្លាហានក្នុងគ្រប់កាលៈទេសៈ។ តាមសន្តថូម៉ាស ផ្លូវមានពីរ ដើម្បីចេះគ្រប់គ្រងការភ័យខ្លាច៖

• ១. អនុវត្ត និងហាត់ជារៀងរាល់ថ្ងៃ ដូចអ្នកពន្លត់ភ្លើង ទាហាន... បន្តិចម្តងៗ យើងចេះគ្រប់គ្រងអារម្មណ៍ ប៉ុន្តែ ផ្លូវនេះ យូរ និងមិនសូវស្រួលប៉ុន្មានទេ។
• ២. ទទួលព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោសរបស់ព្រះជាម្ចាស់ ដែលនឹងប្រោសប្រទានឱ្យយើងមានចិត្តក្លាហាន។ ពេលនោះ យើងមិនសូវដូចអ្នកពន្លត់ភ្លើង ឬដូចទាហានទេ តែយើងចេះស៊ូទ្រាំទុក្ខលំបាកទាំងប៉ុន្មាន ដោយមានចិត្តអត់ធ្មត់ (ដូចជាមរណសាក្សីគ្រីស្តបរិស័ទ)។ ព្រះជាម្ចាស់ប្រោសប្រទានឱ្យយើងចេះស៊ូទ្រាំ និងចេះអត់ធ្មត់ឧបសគ្គ និងទុក្ខលំបាកអ្វីៗទាំងអស់៖ ការសិក្សារៀនសូត្រ ការស្លាប់របស់មនុស្សម្នាក់ដែលយើងស្រលាញ់...

Temperance
៦៤. អ្វីទៅជាការចេះប្រមាណ?

មនុស្សយើងចង់បានសប្បាយ និងគេចផុតពីអ្វី ដែលពិបាក៖ ឧ. ក្មេងៗចង់ញ៉ាំស្ករគ្រាប់ មិនចង់ញ៉ាំបន្លែទេ។ ធ្វើយ៉ាងដូចម្ដេច ដើម្បីចង់បានសប្បាយ (និងស្ករគ្រាប់!) តាមរបៀបត្រឹមត្រូវ គឺមិនច្រើនពេក មិនតិចពេក? យើងត្រូវចេះប្រមាណ។ ការចេះប្រមាណជាគុណធម៌ ដែលជួយបង្រៀនយើងឱ្យប្រើវត្ថុសប្បាយ តាមរបៀបត្រឹមត្រូវ។

អ្នកចេះប្រមាណចេះតមការសប្បាយ និងចេះឱ្យមានលំនឹងក្នុងការប្រើប្រាស់ទ្រព្យសម្បត្តិនៃលោកនេះ។ គុណធម៌នេះ នាំឱ្យគេចេះគ្រប់គ្រងកិលេសតណ្ហា និងការប៉ងប្រាថ្នាដោយមានកំណត់ព្រំដែន តាមសេចក្ដីទៀងត្រង់។ អ្នកចេះប្រមាណតម្រូវចិត្តថ្លើមទៅរកអ្វីដ៏ល្អ នឹងន និង “មិនបណ្តោយតាមសន្ទុះចិត្តលោភលន់ និងតណ្ហាឡើយ”។

លោកអារីស្តូតធ្លាប់និយាយថា មានវត្ថុសប្បាយបីយ៉ាង៖ ការញ៉ាំ ការផឹក និងការរួមភេទ។ ក្នុងករណីទាំងបី យើងត្រូវចេះទប់ចិត្ត៖ តមអាហារ (Abstinence) តមការផឹក (Sobriety) និងតមការរួមភេទ (Chastity)។

មនុស្សយើងត្រូវការញ៉ាំ ប៉ុន្តែ យើងអាចញ៉ាំច្រើនពេក ឬមិនត្រឹមត្រូវ... បើគ្មានកំណត់ព្រំដែន យើងក៏នឹងធ្លាក់ខ្លួនឈឺ។ បានជាយើងត្រូវរៀនឱ្យញ៉ាំអោយត្រឹមត្រូវ ដោយមិនលោភលន់... យ៉ាងណាមិញ សម្រាប់ការផឹក និងការរួមភេទដែរ។ ការរួមភេទត្រឹមត្រូវមានតែរវាងប្តីប្រពន្ធ ដោយទាំងពីរនាក់គោរពគ្នាទៅវិញទៅមក។ យើងត្រូវរៀនឱ្យបានទៅជាមនុស្សបរិសុទ្ធ និងចេះគ្រប់គ្រងខ្លួនឯង។ សន្តថូម៉ាសបង្រៀនថា យើងត្រូវចេះញ៉ាំ ផឹក និងរួមភេទ ដើម្បីលើកតម្កើងព្រះជាម្ចាស់ ដោយរូបកាយរបស់យើង។

Motives of the Incarnation
៦៥. ហេតុអ្វី បានជាព្រះជាម្ចាស់ប្រសូតជាមនុស្ស? (១)

តាមជំនឿរបស់យើងជាគ្រីស្តបរិស័ទ ព្រះជាម្ចាស់ប្រសូតជាមនុស្សដូចយើង។ ព្រះយេស៊ូជាព្រះបន្ទូល ជាព្រះបុត្រារបស់ព្រះជាម្ចាស់ ដែលកើតជាមនុស្សទាំងវិញ្ញាណ ទាំងរូបកាយ។ ប៉ុន្តែ ហេតុអ្វី​ បានជាព្រះជាម្ចាស់ប្រសូតជាមនុស្ស?

ក្នុងវគ្គទី៣នៃក្បូនទេវវិទ្យា សន្តថូម៉ាសសិក្សារអំពីព្រះគ្រីស្ត និងអគ្គសញ្ញា។

ក្នុងសំណួរទី១ (ហេតុអ្វី បានជាព្រះជាម្ចាស់ប្រសូតជាមនុស្ស) សន្តថូម៉ាសយល់ថា មានមនុស្សជាច្រើនមិនព្រមទទួលស្គាល់ថា ព្រះជាម្ចាស់ប្រសូតជាមនុស្ស ព្រោះគេថា មិនសមនឹងព្រះអង្គទេ។ ក្នុងចំណោមអ្នកទាំងអស់នោះ មានអ្នកខ្លះអះអាងថា ព្រះជាម្ចាស់មិនអាចទទួលយករូបកាយជាមនុស្ស (ដែលជាប់នឹងទុក្ខលំបាក) បានឡើយ ដ្បិតព្រះអង្គជាព្រះដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត។ ចំពោះសន្តថូម៉ាស និងព្រះសហគមន៍កាតូលិក ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះដ៏សប្បុរស បានជាព្រះអង្គសព្វព្រះហឫទ័យប្រោសប្រទានសុភមង្គលរបស់ព្រះអង្គផ្ទាល់ឱ្យមនុស្សលោក។ ព្រះជាម្ចាស់បង្កើតយើង ដោយសារតែព្រះអង្គស្រលាញ់យើង បានជាព្រះអង្គសព្វព្រះហឫទ័យប្រោសប្រទានព្រះជន្មរបស់ព្រះអង្គផ្ទាល់ ដើម្បីឱ្យយើងបានសុភមង្គល។ ព្រះជាម្ចាស់ប្រសូតជាមនុស្ស ដើម្បីប្រោសប្រទានសុភមង្គលនេះឱ្យយើង។

ក្រោយមក សន្តថូម៉ាសសួរថា តើព្រះជាម្ចាស់ត្រូវការប្រសូតជាមនុស្ស ដើម្បីសង្រ្គោះមនុស្សលោក ឬទេ? តើព្រះជាម្ចាស់អាចសង្រ្គោះមនុស្សតាមរបៀបផ្សេង ឬទេ? សន្តថូម៉ាសយល់ថា ព្រះជាម្ចាស់មានឫទ្ធានុភាពអាចសង្រ្គោះយើងតាមរបៀបណាក៏បាន ប៉ុន្តែ ដោយប្រសូតជាមនុស្ស ព្រះអង្គជួយសង្រ្គោះយើង តាមរបៀបដ៏ល្អប្រសើរបំផុត។ ដោយប្រសូតជាមនុស្ស ព្រះអង្គសម្ដែងសប្បុរសធម៌ ព្រះប្រាជ្ញាញ្ញាណ សោភ័ណភាពរបស់ព្រះអង្គ។ ដោយប្រសូតជាមនុស្ស ព្រះជាម្ចាស់ធ្វើឱ្យយើង៖

១. ទៅជាបុត្រធីតារបស់ព្រះអង្គ៖

• ១.​ ធ្វើឱ្យយើងស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់ និងមានជំនឿលើព្រះអង្គ
• ២. បញ្ជាក់សេចក្ដីសង្ឃឹមរបស់យើងថា យើងនឹងទៅជាដូចព្រះជាម្ចាស់
• ៣. ពង្រឹងសេចក្ដីស្រលាញ់របស់យើងចំពោះព្រះអង្គ ដែលសុខចិត្តបន្ទាបខ្លួន
• ៤. ផ្តល់គំរូឱ្យយើងធ្វើតាមរបៀបរស់នៅរបស់ព្រះគ្រីស្តនៅលើផែនដី
• ៥. ធ្វើឱ្យយើងរួមរស់ជាមួយព្រះជាម្ចាស់ និងទទួលព្រះជន្មរបស់ព្រះអង្គផ្ទាល់

២. រួចផុតពីអំពើបាប៖

• ១. កុំឱ្យយើងយល់ខុសអំពីព្រះជាម្ចាស់ និងថ្វាយបង្គំព្រះក្លែងក្លាយ
• ២. ឱ្យយើងយល់អំពីតម្លៃនៃជីវិតរបស់យើង
• ៣. ជួយឱ្យយើងបន្ទាបខ្លួន កុំឱ្យយើងស្មានថា យើងអាចសង្រ្គោះខ្លួនឯងដោយពឹងលើខ្លួនឯង
• ៤. ជួយឱ្យយើងយល់អំពីអ្វីដែលសំខាន់ក្នុងជីវិតយើង៖ ព្រះគ្រីស្តប្រសូតក្នុងក្រុមគ្រួសារក្រីក្រ...
• ៥. ព្រះគ្រីស្តជាមនុស្សតែម្នាក់គត់ ដែលស្តាប់បង្គាប់ព្រះជាម្ចាស់ ក្នុងនាមយើងទាំងអស់គ្នា...

Jesus-Christ: true God and true man
៦៦. ព្រះយេស៊ូគ្រីស្ត៖ ពិតជាមនុស្សផង ពិតជាព្រះជាម្ចាស់ផង

តាមជំនឿរបស់យើងជាគ្រីស្តបរិស័ទ ព្រះយេស៊ូគ្រីស្តពិតជាព្រះជាម្ចាស់ផង ពិតជាមនុស្សផង។ ព្រះបុត្រាអស់កល្បជានិច្ចរបស់ព្រះជាម្ចាស់ ព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះបិតា បានចូលក្នុងពេលវេលា និងទទួលយកសភាពជាមនុស្ស ដើម្បីជួយសង្រ្គោះយើង។

ជាធម្មតា សន្តថូម៉ាសរិះគិតអំពីគម្រោងការណ៍ដ៏អស្ចារ្យនៃជំនឿ ស្របតាមព្រះគម្ពីរ និងការបញ្ជូនបន្តព្រះសហគមន៍។ ប៉ុន្តែ ដើម្បីយល់អំពីព្រះគ្រីស្តកាន់តែច្បាស់ និងជ្រៅ សន្តថូម៉ាសចាប់ផ្ដើមសិក្សារអំពីលទ្ធិក្លែងក្លាយទាក់ទងនឹងព្រះគ្រីស្តនេះហើយ។

យើងជឿថា ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុតមិនអាចរងទុក្ខលំបាក។ ដូច្នេះ ធ្វើយ៉ាងដូចម្ដេច ដើម្បីយល់ថា ព្រះបុត្រារបស់ព្រះជាម្ចាស់ប្រសូតជាមនុស្ស និងរងទុក្ខលំបាក ដោយសោយទិវង្គតនៅលើឈើឆ្កាង?

១. តាមលទ្ធិក្លែងក្លាយ Docetism គេជឿថា ព្រះយេស៊ូ “ហាក់ដូចជា” រងទុក្ខលំបាក។ ប៉ុន្តែ តាមព្រះសហគមន៍ ព្រះយេស៊ូពិតជាមនុស្សម្នាក់ ដែលពិតជាបានរងទុក្ខលំបាកនៅលើឈើឆ្កាង ហើយថ្ងៃទីបី ព្រះអង្គបានក្រោកឡើងពីចំណោមមនុស្សស្លាប់។

២. តាមលទ្ធិក្លែងក្លាយមួយទៀត ដែលគេហៅថា Adoptianism គេអះអាងថា ព្រះយេស៊ូជាមនុស្សម្នាក់ ដែលព្រះជាម្ចាស់បានលើកឡើងឱ្យមានឋានៈជាព្រះបុត្រា។ តាមព្រះសហគមន៍កាតូលិក ព្រះយេស៊ូមិនបានទៅជាព្រះបុត្រា ដ្បិតព្រះអង្គជាព្រះបុត្រាអស់កល្បជានិច្ចរបស់ព្រះជាម្ចាស់ ដែលទទួលយករូបកាយជាមនុស្ស ក្នុងស្រ្ដីព្រហ្មចារីយ៍ម្នាក់។

៣. តាមជំនឿក្លែងក្លាយរបស់លោក Arius គេធ្លាប់បង្រៀនថា ព្រះបុត្រារបស់ព្រះជាម្ចាស់មិនមែនជាព្រះមួយអង្គ តែជាសត្វលោកប៉ុណ្ណោះ។ ទោះបីព្រះយេស៊ូជាសត្វលោកដ៏អស្ចារ្យក៏ដោយ ក៏ព្រះអង្គនៅជាសត្វលោកដែរ។ នៅមហាសន្និបាតនៅទីក្រុង Nicea នៅឆ្នាំ ៣២៥ ព្រះសហគមន៍បានប្រកាសជំនឿថា ព្រះបុត្រារបស់ព្រះជាម្ចាស់ពិតជាព្រះមួយអង្គ ដែលរួមសភាពជាមួយព្រះបិតា។

៤. តាមលោក Nestorius ព្រះយេស៊ូក្នុងឋានៈជាមនុស្សប្លែកពីព្រះយេស៊ូក្នុងឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់។ ដូច្នេះ យើងមិនអាចនិយាយថា ព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះជាម្ចាស់ប្រសូតពីស្រ្ដីព្រហ្មចារីយ៍ម្នាក់ ឬបានរងទុក្ខលំបាកនៅលើឈើឆ្កាងបានឡើយ។ នៅមហាសន្និបាតនៅទីក្រុង Ephesius នៅឆ្នាំ ៤៣១ និងនៅមហាសន្និបាតនៅទីក្រុង Chalcedon នៅឆ្នាំ៤៥១  ព្រះសហគមន៍បង្រៀនថា ព្រះយេស៊ូជាបុគ្គលតែម្នាក់គត់ ដែលមានសភាពពីរ។ ព្រះបុត្រារបស់ព្រះជាម្ចាស់ទទួលយកសភាពជាមនុស្ស ទាំងព្រលឹងវិញ្ញាណ ទាំងឆន្ទៈ ទាំងរូបកាយ...។ សភាពជាមនុស្ស និងសភាពជាព្រះជាម្ចាស់ រួមគ្នាក្នុងអង្គតែមួយ គឺព្រះយេស៊ូគ្រីស្ត (Hypostatic Union)។

តាមសន្តថូម៉ាស អាគីណាស៖

• ១. ព្រះយេស៊ូគ្រីស្ត ដែលជាមនុស្សដូចយើងដែរ ពិតជាព្រះជាម្ចាស់។ ព្រះយេស៊ូជាអង្គតែមួយ (One Person) ដែលមានសភាពពីរ (Two Natures)។ សភាពជាមនុស្ស និងសភាពជាព្រះជាម្ចាស់រួមជាមួយគ្នា នៅក្នុងអង្គព្រះយេស៊ូគ្រីស្ត។
• ២. នៅក្នុងអង្គព្រះគ្រីស្ត សភាពជាព្រះជាម្ចាស់ និងសភាពជាមនុស្ស នៅតែដដែល៖ ព្រះគ្រីស្តនៅតែជាព្រះជាម្ចាស់អស់កល្បជានិច្ច ហើយនៅតែជាមនុស្ស ដែលអាចផ្លាស់ប្ដូរ ឬរងទុក្ខលំបាក...។
• ៣. មានតែព្រះយេស៊ូគ្រីស្តទេ ដែលរួមសភាពជាព្រះជាម្ចាស់ផង និងជាមនុស្សផង៖ ឧ. បើយើងទទួលដៃថ្មីមួយទៀត ដៃនេះមានជីវិត និងមានចលនា ដោយសារវិញ្ញាណរបស់យើង។ វិញ្ញាណជាគោលនៃជីវិត ដែលណែនាំរូបកាយ និងដៃថ្មីរបស់យើង។ តាមការពិត ព្រះគ្រីស្តមិនទទួលយកដៃប៉ុណ្ណោះទេ តែព្រះអង្គទទួលយកសភាពជាមនុស្សតែម្តង។ ព្រះយេស៊ូក្នុងឋានៈជាមនុស្សជាព្រះបុត្រាផ្ទាល់តែម្តង។

ដោយសារសភាពជាព្រះជាម្ចាស់ និងសភាពជាមនុស្សរួមជាមួយគ្នានៅក្នុងអង្គព្រះគ្រីស្ត សភាពជាមនុស្សដូចជាឧបករណ៍ សម្រាប់ព្រះជាម្ចាស់។ សូមនឹកគិតដល់រណារមួយ ក្នុងដៃរបស់ជាងឈើម្នាក់។ រណារមានប្រយោជន៍ជាច្រើន និងជួយជាងឈើឱ្យកាត់ឈើ។ ប៉ុន្តែ បើគ្មានជាងឈើ រណារមិនអាចកាត់ឈើដោយខ្លួនឯងបានឡើយ។ ព្រះបន្ទូលអស់កល្បជានិច្ចរបស់ព្រះជាម្ចាស់ទទួលយកសភាពជាមនុស្ស ហើយសភាពជាមនុស្សនេះជាឧបករណ៍ ដែលរួមនឹងព្រះជាម្ចាស់។ ក្នុងឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់ ដែលជាវិញ្ញាណសុទ្ធ យើងមិនអាចមើលឃើញព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះជាម្ចាស់។ ព្រះបន្ទូលនេះ មិនអាចដើរប្រកាសដំណឹងល្អ មិនអាចប្រោសមនុស្សឱ្យជាសះស្បើយ... មិនអាចរងទុក្ខលំបាក និងសោយទិវង្គត បានឡើយ។ ដោយសារសភាពជាមនុស្សរបស់ព្រះគ្រីស្ត ព្រះអង្គក៏អាចប្រព្រឹត្តកិច្ចការទាំងអស់នោះបានដែរ។ ដោយសារសភាពជាមនុស្ស ព្រះជាម្ចាស់គង់នៅក្នុងលោកនេះ ដូចសត្វលោកឯទៀតៗដែរ។ ធ្វើដូច្នេះ ព្រះអង្គលើកឋានៈរបស់យើងជាមនុស្ស ដែលមានតម្លៃលើសលប់។

នេះជាការ “ផ្លាស់ប្ដូរដ៏អស្ចារ្យ”៖ ព្រះជាម្ចាស់បន្ទាបខ្លួន ដោយទទួលយកសភាពជាមនុស្ស ដើម្បីប្រោសយើងឱ្យឡើងទៅជាព្រះ (សម្ដេចប៉ាប ឡេអង់ដ៏ប្រសើរ)។

​The grace and knowledge of Christ
៦៧. ព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោស និងចំណេះដឹងរបស់ព្រះគ្រីស្ត

ក្នុងដំណឹងល្អតាមសន្តយ៉ូហាន យើងអាចអានថា “ព្រះបន្ទូលប្រសូតជាមនុស្ស ពោរពេញដោយព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោស និងសេចក្ដីពិត” (យហ ១,១៤)។

តាមព្រះសហគមន៍ ព្រះបុត្រារបស់ព្រះជាម្ចាស់ទទួលយកសភាពជាមនុស្ស (Hypostatic Union)។ ប៉ុន្តែ សន្តថូម៉ាសសួរថា ក្នុងឋានៈជាមនុស្ស តើព្រះយេស៊ូមានព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោស និងចំណេះដឹងយ៉ាងដូចម្ដេច?

១. ព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោសរបស់ព្រះគ្រីស្ត

នៅក្នុងអង្គព្រះគ្រីស្ត សភាពជាព្រះជាម្ចាស់មិនផ្លាស់ប្ដូរសភាពជាមនុស្សរបស់ព្រះអង្គទេ បានជាព្រះយេស៊ូនៅតែមានកំណត់ព្រំដែន និងភាពទន់ខ្សោយខ្លះៗដូចមនុស្សយើងដែរ (លើកលែងតែអំពើបាបប៉ុណ្ណោះ)។ ក្នុងឋានៈជាមនុស្ស ព្រះយេស៊ូត្រូវទទួលព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោស និងព្រះអំណោយទានផ្សេងៗ ដូចយើងដែរ៖ ព្រះយេស៊ូបានទទួលលក្ខណៈហួសពីធម្មជាតិនៃព្រលឹងវិញ្ញាណ ដែលលើកសភាពជាមនុស្សឱ្យរួមជាមួយសភាពជាព្រះជាម្ចាស់ ធ្វើឱ្យមនុស្សអាចប្រព្រឹត្តកិច្ចការហួសពីធម្មជាតិ (Habitual Grace)។ ព្រះយេស៊ូបានទទួលព្រះអំណោយទាននេះ​ ដើម្បីអាចបំពេញកិច្ចការរបស់ព្រះអង្គ ស្របតាមព្រះហឫទ័យរបស់ព្រះជាម្ចាស់។ តាមព្រះគម្ពីរ ព្រះយេស៊ូពោរពេញដោយព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ ព្រះវិញ្ញាណហូរចេញពីសេចក្ដីស្រលាញ់រវាងព្រះបិតា និងព្រះបុត្រា ហើយព្រះអង្គយាងមករស់នៅក្នុងមនុស្ស ដើម្បីប្រោសគេឱ្យបានវិសុទ្ធ។ នៅពេលព្រះបិតាចាត់ព្រះបុត្រាឱ្យយាងមកក្នុងលោកនេះដូចមនុស្សម្នាក់ ព្រះបុត្រាមិនមកតែម្នាក់ឯង។ ព្រះបន្ទូលយាងមករួមជាមួយព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ដែលជាសេចក្ដីស្រលាញ់។ យើងមិនអាចបែងចែកព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណបានឡើយ។ ទីណាមានព្រះបុត្រា ទីនោះមានព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធផងដែរ។ ដូច្នេះ ក្នុងឋានៈជាមនុស្ស ព្រះយេស៊ូមានព្រះអំណោយទាន និងគុណធម៌ទាំងអស់។ ម្យ៉ាងទៀត ព្រះយេស៊ូជាប្រភពនៃព្រះអំណោយទានផ្សេងទៀត (Capital Grace)។

២. ចំណេះដឹងរបស់ព្រះគ្រីស្ត

តាមព្រះគម្ពីរ ព្រះយេស៊ូរីកចម្រើនបន្តិចម្តងៗ មិនស្គាល់អ្វីៗទាំងអស់។ សន្តថូម៉ាសបង្រៀនយើងថា ព្រះយេស៊ូធ្វើដូច្នេះ ដើម្បីសម្របតាមអ្នកដទៃ។ ក្នុងឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់ ព្រះយេស៊ូមានចំណេះដឹងសព្វគ្រប់ទាំងអស់ ប៉ុន្តែ ក្នុងឋានៈជាមនុស្ស ព្រះអង្គមានវិញ្ញាណ ប្រាជ្ញា និងឆន្ទៈ ខុសប្លែកពីវិញ្ញាណ ប្រាជ្ញា និងឆន្ទៈរបស់ព្រះជាម្ចាស់។ តាមសន្តថូម៉ាស ព្រះគ្រីស្តមានចំណេះដឹងបីយ៉ាង៖

• ១. ព្រះគ្រីស្តស្គាល់ព្រះជាម្ចាស់ គង់នៅជាមួយព្រះអង្គយ៉ាងស្និទ្ធស្នាលជាទីបំផុត
• ២. ព្រះគ្រីស្តស្គាល់គម្រោងការណ៍របស់ព្រះជាម្ចាស់ ដូចព្យាការីឯទៀតៗ (លើសព្យាការីទៅទៀត)
• ៣. ព្រះគ្រីស្តមានចំណេះដឹងដូចមនុស្សយើង គឺព្រះអង្គរីកចម្រើនបន្តិចម្តងៗ តាមបទពិសោធន៍ និងកាលៈទេសៈផ្សេងៗ។

The meaning of the Incarnation
៦៨. អត្ថន័យនៃការប្រសូតជាមនុស្ស? (២)

តាំងពីយូរសតវត្សមកហើយ មនុស្សជាច្រើនបានជំទាស់មិនព្រមទទួលថា ព្រះជាម្ចាស់ប្រសូតជាមនុស្ស។ ពួកគេអះអាងថា ការប្រសូតជាមនុស្ស ចេញពីសាច់ និងឈាម មិនសមនឹងព្រះដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត។ សន្តថូម៉ាស ដែលសិក្សាអំពីព្រះយេស៊ូគ្រីស្ត យល់ថា ព្រះជាម្ចាស់មានសេរីភាពប្រសូតជាមនុស្ស។

តាមជំនឿរបស់យើងជាគ្រីស្តបរិស័ទ ព្រះយេស៊ូគ្រីស្ត ដែលជាព្រះជាម្ចាស់ មិនបានប្រព្រឹត្តបាបទាល់តែសោះ។ ប៉ុន្តែ ហេតុអ្វី បានជាព្រះអង្គអាចរងទុក្ខលំបាក និងសោយទិវង្គតបាន (ទុក្ខលំបាក និងសេចក្ដីស្លាប់ជាផល ឬទោសនៃអំពើបាប)? ព្រះយេស៊ូសព្វព្រះហឫទ័យទទួលទោស ដែលជាប់នឹងបាប ដើម្បី៖

• ១. លោះបាបយើងជំនួសយើង
• ២. បង្ហាញថា ព្រះអង្គពិតជាប្រសុតជាមនុស្សពិតប្រាកដមែន
• ៣. ធ្វើជាគំរូឱ្យយើងចេះអត់ធ្មត់ក្នុងគ្រាលំបាក។

ស្របតាមការប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះសហគមន៍ សន្តថូម៉ាសបង្រៀនថា នៅក្នុងអង្គព្រះគ្រីស្ត លក្ខណៈនៃសភាពជាព្រះជាម្ចាស់ និងលក្ខណៈនៃសភាពជាមនុស្សទាក់ទងនឹងគ្នាតាមពីរយ៉ាង (Communication of idioms)៖

• ១. យើងមិនអាចផ្តល់លក្ខណៈនៃសភាពជាព្រះជាម្ចាស់ទៅដល់សភាពជាមនុស្ស (ឬយើងមិនអាចផ្តល់លក្ខណៈនៃសភាពជាមនុស្សដល់សភាពជាព្រះជាម្ចាស់)។ ហេតុនេះហើយ បានជាយើងមិនអាចនិយាយថា សភាពជាព្រះជាម្ចាស់សោយទិវង្គត ឬរូបកាយរបស់ព្រះយេស៊ូនៅគ្រប់ទីកន្លែង...
• ២. យើងអាចផ្តល់លក្ខណៈនៃសភាពជាព្រះជាម្ចាស់ទៅដល់ព្រះគ្រីស្តក្នុងឋានៈជាមនុស្ស ឬផ្តល់លក្ខណៈនៃសភាពជាមនុស្សដល់ព្រះគ្រីស្តក្នុងឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់។ ហេតុនេះហើយ បានជាយើងអាចនិយាយថា នៅក្នុងអង្គព្រះគ្រីស្ត ព្រះជាម្ចាស់សោយទិវង្គត ឬម៉ារីជាមាតារបស់ព្រះជាម្ចាស់...។

ម្យ៉ាងទៀត ក្នុងអង្គព្រះគ្រីស្ត សភាពជាមនុស្សដូចជាឧបករណ៍ ដែលព្រះជាម្ចាស់ប្រើប្រាស់ ដើម្បីសង្រ្គោះមនុស្សលោក។ ក្នុងនាមយើងទាំងអស់គ្នា ព្រះគ្រីស្តធ្វើតាមព្រះបញ្ជាព្រះបិតា មានទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងព្រះអង្គ និងថ្វាយខ្លួនដូចកូនចៀម ដើម្បីលោះបាបមនុស្សលោក បានជាព្រះគ្រីស្តបំពេញសកម្មភាពទាំងប៉ុន្មានរបស់យើងចំពោះព្រះភក្រ្ដព្រះជាម្ចាស់។

The life of Christ
៦៩. តើជីវិតរបស់ព្រះគ្រីស្តសង្រ្គោះយើងយ៉ាងដូចម្ដេច?

សន្តថូម៉ាសបង្រៀនថា អ្វីៗទាំងអស់ ដែលព្រះយេស៊ូបានប្រព្រឹត្ត នៅលើលោកនេះ គ្រប់សកម្មភាពរបស់ព្រះអង្គជួយសង្រ្គោះយើង ដ្បិតព្រះអង្គជាព្រះជាម្ចាស់ ដែលប្រសូតជាមនុស្ស ដែលទទួលយករូបកាយជាមនុស្ស។ នៅក្នុងអង្គព្រះគ្រីស្ត ព្រះជាម្ចាស់បន្ទាបខ្លួន ដើម្បីលើកមនុស្សឡើងទៅលើ។ នៅក្នុងអង្គព្រះគ្រីស្ត ព្រះបន្ទូលប្រសូតជាមនុស្ស ដើម្បីឱ្យមនុស្សទៅជាព្រះ។

ពេលសន្តថូម៉ាសសិក្សារអំពីទេវវិទ្យា លោកស្មឹងស្មាធិ៍អំពីព្រះជាម្ចាស់ បានជាលោកចាប់អារម្មណ៍ជាខ្លាំងអំពីជីវិតរបស់ព្រះគ្រីស្ត។ ព្រះគ្រីស្តជាអង្គតែមួយ ដែលមានសភាពជាមនុស្ស និងសភាពជាព្រះជាម្ចាស់ផងដែរ។ ព្រះគ្រីស្តជាព្រះជាម្ចាស់ ដូចព្រះបិតា តែព្រះអង្គចេញមកពីព្រះបិតា បានជាសភាពជាមនុស្សរបស់ព្រះគ្រីស្តចេញមកពីព្រះបិតាផង។ ដូច្នេះ គ្រប់សកម្មភាព​ ដែលព្រះយេស៊ូធ្វើនៅលើផែនដីនេះ ចេញមកពីព្រះបិតា និងត្រឡប់ទៅឯព្រះបិតាវិញ។ ម្យ៉ាងទៀត សូមកុំភ្លេចថា ព្រះវិញ្ញាណចេញមកពីព្រះបិតា និងព្រះបុត្រាផង។ ដូច្នេះ ព្រះយេស៊ូប្រោសប្រទានព្រះវិញ្ញាណឱ្យមនុស្ស តាមរយៈសកម្មភាពរបស់ព្រះអង្គដែរ។

១. ព្រះគ្រីស្តជាគ្រូបង្រៀនដ៏អស្ចារ្យជាងគេ។ ព្រះអង្គមិនត្រាស់ហៅមនុស្សឱ្យជឿលើព្រះអង្គតែម្តងទេ! ធ្វើដូច្នេះ មនុស្សមិនអាចទទួលបានទេ! ប៉ុន្តែ ព្រះអង្គសម្ដែងឱ្យមនុស្សស្គាល់បន្តិចម្តងៗ ព្រះអង្គប្រើសម្ពន្ធមេត្រីចាស់ និងពាក្យប្រស្នាផ្សេងៗ ព្រះអង្គក៏អត់ធ្មត់ និងបង្រៀនក្រុមសាវ័ក ជាក្រុមតូចមួយដោយឡែក ដើម្បីឱ្យមនុស្សលោកអាចយល់អំពីព្រះអង្គ។

ហេតុអ្វី បានជាព្រះយេស៊ូត្រូវការបង្រៀនយើង? ហេតុអ្វី បានជាព្រះយេស៊ូមិនសង្រ្គោះយើងតែម្តង? ដោយសារព្រះជាម្ចាស់សព្វព្រះហឫទ័យឱ្យយើងស្គាល់ និងស្រលាញ់ព្រះអង្គ។ ម្យ៉ាងទៀត អំពើបាបដើមបានធ្វើឱ្យយើងធ្លាក់ក្នុងភាពងងឹត និងមិនស្គាល់សេចក្ដីពិត។ ទីបញ្ចប់ ព្រះយេស៊ូបង្រៀនឲ្យយើងដឹងថា ជីវិតខាងវិញ្ញាណសំខាន់ជាងជីវិតខាងរូបកាយ ទោះជាយើងស្មានថា អ្វី ដែលយើងប៉ះ និងឃើញ ជាការពិតដ៏ដោយ។

២. ព្រះយេស៊ូប្រព្រឹត្តការអស្ចារ្យជាច្រើន។ ប៉ុន្តែ ហេតុអ្វី បានជាព្រះយេស៊ូមិនបានប្រោសអ្នកជំងឺទាំងអស់តែម្តង? ហេតុអ្វី បានជាព្រះអង្គត្រូវការឱ្យយើងជឿលើព្រះអង្គ ដើម្បីប្រោសយើងឱ្យបានជា? សម្រាប់សន្តថូម៉ាស ព្រះយេស៊ូធ្វើការអស្ចារ្យ ដើម្បីបញ្ជាក់អំពីអត្តសញ្ញាណរបស់ព្រះអង្គ និងបង្ហាញថា ការប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះអង្គជាការពិត។ ម្យ៉ាងទៀត ព្រះយេស៊ូប្រព្រឹត្តការអស្ចារ្យ ជាទីសម្គាល់អំពីគម្រោងការណ៍នៃការសង្រ្គោះ ឬអំពីព្រះរាជ្យរបស់ព្រះជាម្ចាស់ ដែលយាងមកដល់ហើយ។

៣. ដំណឹងល្អបង្ហាញថា ព្រះយេស៊ូចំណាយពេលវេលា ដើម្បីអធិដ្ឋាន។ តាមការពិត ក្នុងឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់ ព្រះយេស៊ូមើលឃើញព្រះបិតាគ្រប់ពេលវេលា បានជាព្រះអង្គមិនត្រូវការអធិដ្ឋាន។ ប៉ុន្តែ ក្នុងឋានៈជាមនុស្ស ព្រះយេស៊ូអធិដ្ឋានជានិច្ច៖ ព្រះអង្គធ្វើដូច្នេះ ដើម្បីរំឭកយើងថា យើងត្រូវតែអធិដ្ឋានជានិច្ច យើងត្រូវតែនឹកគិតដល់ព្រះជាម្ចាស់គ្រប់ពេលវេលា។

ព្រះយេស៊ូប្រោសប្រទានព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ធ្វើឱ្យយើងបានទៅជាដូចព្រះគ្រីស្តដែរ ធ្វើឱ្យយើងបានទៅជាបុត្រធីតារបស់ព្រះជាម្ចាស់។ ព្រះយេស៊ូប្រោសយើងទៅឯព្រះបិតាវិញ។

The blessed virgin Mary
៧០. តើព្រះនាងម៉ារីជានរណា?

សន្តថូម៉ាសជួយបង្រៀនអំពីជីវិតរបស់ព្រះគ្រីស្ត ព្រមទាំងអំពីមាតារបស់ព្រះអង្គ គឺព្រះនាងម៉ារី ដែលនៅជាមួយព្រះយេស៊ូអស់មួយជីវិត តាំងពីកំណើតរហូតដល់ពេលព្រះអង្គសោយទិវង្គត និងមានព្រះជន្មរស់ឡើងវិញ។ តើព្រះនាងម៉ារីជានរណា?

ទេវទូតកាព្រីអែលហៅព្រះនាងម៉ារីថា ជាស្រ្តីពោរពេញទៅដោយព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ ទេវទូតមិនហៅនាងម៉ារីតាមឈ្មោះរបស់ព្រះនាងទេ ប៉ុន្តែហៅព្រះនាងថា ជាស្រ្តីពោរពេញដោយព្រះវិញ្ញាណ សម្ដៅទៅលើអត្តសញ្ញាណរបស់ព្រះនាងតែម្តង។ សម្រាប់សន្តថូម៉ាស មុននឹងទេវទូតមកសួរសុខទុក្ខព្រះនាងទៅទៀត ម៉ារីពោរពេញដោយព្រះវិញ្ញាណ ធ្វើតាមព្រះហឫទ័យរបស់ព្រះជាម្ចាស់ឱ្យបានពេញលក្ខណៈ ព្រោះព្រះនាងម៉ារីមិនជំពាក់បាបតាំងពីកំណើត។ ព្រះជាម្ចាស់ឱ្យព្រះនាងម៉ារីទទួលផលផ្លែនៃការសង្រ្គោះរបស់ព្រះយេស៊ូនៅលើឈើឆ្កាងទុកជាមុន។

ហេតុអ្វី បានជាព្រះជាម្ចាស់សព្វព្រះហឫទ័យឱ្យព្រះនាងម៉ារីមិនជំពាក់បាបដូច្នេះ? សន្តថូម៉ាសធ្លាប់និយាយថា ព្រះជាម្ចាស់មិនដែលត្រាស់ហៅមនុស្សម្នាក់ឱ្យបំពេញបេសកកម្មមួយ ដោយមិនឱ្យគេមានមធ្យោបាយអាចធ្វើបេសកកម្មនេះ។ ម៉ារីក៏មានបេសកកម្មដ៏ពិសេសមួយ គឺព្រះជាម្ចាស់ត្រាស់ហៅព្រះនាងឱ្យទៅជាព្រះមាតារបស់ព្រះអង្គតែម្តង (ដ្បិតព្រះយេស៊ូពិតជាព្រះជាម្ចាស់)។ បានជាព្រះនាងម៉ារីពោរពេញដោយព្រះវិញ្ញាណ។

ដូច្នេះ៖

• ១. ទោះបីម៉ារីរៀបការជាមួយលោកយ៉ូសែបក៏ដោយ ក៏ព្រះនាងនៅតែព្រហ្មចារីយ៍អស់មួយជីវិត។ ព្រះនាងប្រៀបដូចជាប្រអប់ដ៏ស្អាតមួយ ដែលយើងធ្លាប់ដាក់ពេជ្រដ៏មានតម្លៃមួយគ្រាប់ (គឺព្រះយេស៊ូ)។
• ២. ម្យ៉ាងទៀត ម៉ារីឡើងស្ថានបរមសុខដោយមិនបានទទួលមរណភាពផងដែរ។ ដោយសារព្រះនាងមិនជំពាក់បាប ព្រះជាម្ចាស់ប្រោសប្រណីឱ្យសាកសពរបស់ព្រះនាងម៉ារីមិនរលួយដូចសាកសពមនុស្សយើង។

យើងទាំងអស់គ្នាអាចសូមព្រះនាងឱ្យទូលអង្វរព្រះជាម្ចាស់សម្រាប់យើង ព្រោះព្រះនាងម៉ារីជាមាតារបស់មនុស្សយើង (យហ ២០)។ សូម្បីតែព្រះយេស៊ូផ្ទាល់ជឿទុកចិត្តព្រះនាងម៉ារី នៅភូមិកាណា (យហ ២)។

ព្រះនាងម៉ារីប្រៀបដូចជាថ្ម ដែលជាប់នឹងភ្លើងឆេះមួយ។ ព្រះយេស៊ូដូចជាភ្លើង ដែលឱ្យម៉ារីឡើងកម្តៅ គឺព្រះនាងពោរពេញដោយព្រះវិញ្ញាណរបស់ព្រះយេស៊ូ។ គ្មាននរណាម្នាក់ ដែលជាប់នឹងព្រះយេស៊ូដូចព្រះនាងម៉ារីទេ។ ដូច្នេះ ម៉ារីទទួលព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធច្រើនជាងសន្តបុគ្គលទាំងអស់។

The Paschal Mystery
៧១. ហេតុអ្វី បានជាព្រះយេស៊ូសោយទិវង្គត និងមានព្រះជន្មរស់ឡើងវិញ?

សន្តថូម៉ាសពន្យល់អំពីអត្ថន័យនៃបុណ្យចម្លងក្នុងវគ្គទី៣នៃក្បួនទេវវិទ្យារបស់លោក។ បុណ្យចម្លង គឺព្រះគ្រីស្តសោយទិវង្គតនៅលើឈើឆ្កាង ហើយមានព្រះជន្មរស់ឡើងវិញ។

តាមសន្តថូម៉ាស យើងអាចយល់ថា៖

• ១ ក្នុងឋានៈជាមនុស្ស ព្រះយេស៊ូទូលអង្វរព្រះជាម្ចាស់សម្រាប់ និងជំនួសយើង (ឧ. “ឱព្រះបិតា សូមលើកលែងទោសឱ្យគេ...”)។
• ២. ក្នុងឋានៈជាព្រះជាម្ចាស់ ព្រះគ្រីស្តប្រើសភាពជាមនុស្សរបស់ព្រះអង្គដូចជាឧបករណ៍ម្យ៉ាង ដើម្បីប្រោសប្រណីដល់មនុស្សលោក​(ឧ. “ថ្ងៃនេះ អ្នកនឹងនៅស្ថានបរមសុខជាមួយខ្ញុំ”)។

ក្រោយមក សន្តថូម៉ាសអះអាងថា មិនចំបាច់ឱ្យព្រះគ្រីស្តសោយទិវង្គត ដើម្បីជួយសង្រ្គោះមនុស្សលោកទេ (ព្រះជាម្ចាស់ ដែលមានឬទ្ធានុភាពសព្វប្រការ ទ្រង់អាចសង្រ្គោះយើងតាមមធ្យោបាយផ្សេងទៀត) ប៉ុន្តែ ព្រះអង្គជ្រើសរើសរងទុក្ខលំបាក ដើម្បីឱ្យយើងយល់ថា បាបរបស់យើងធ្ងន់ណាស់ ប៉ុន្តែ ព្រះជាម្ចាស់ស្រលាញ់យើងខ្លាំងណាស់។

គ្មាននរណាម្នាក់បានរងទុក្ខលំបាកដូចព្រះយេស៊ូទេ (ជាពិសេសខាងផ្លូវចិត្ត)។ ប៉ុន្តែ គ្មាននរណាម្នាក់បានស្រលាញ់ដូចព្រះអង្គផងដែរ។ ទោះបីព្រះយេស៊ូរងទុក្ខលំបាកបែបនេះក៏ដោយ ក៏ព្រះអង្គនៅតែជឿ សង្ឃឹម និងស្រលាញ់ជានិច្ច។ បានជាព្រះអង្គសង្រ្គោះយើង។ កុំយល់ច្រឡំថា ព្រះយេស៊ូសង្រ្គោះយើង ដោយសារព្រះអង្គរងទុក្ខលំបាកទេ។ ព្រះអង្គសង្រ្គោះយើង ព្រោះតែព្រះអង្គស្រលាញ់យើង និងព្រះបិតា។ ដូច្នេះ ព្រះគ្រីស្តជាមនុស្សតែម្នាក់គត់ ដែលមានឧបការគុណសម្រាប់ព្រះអង្គផ្ទាល់ និងសម្រាប់មនុស្សលោកផងដែរ។

ការរស់ឡើងវិញរបស់ព្រះគ្រីស្តបង្ហាញថា៖

• ១. ព្រះជាម្ចាស់រកយុត្តិធម៌ឱ្យអស់អ្នក ដែលធ្វើតាមព្រះហឫទ័យព្រះអង្គ។
• ២. ពង្រឹងជំនឿរបស់យើង ដ្បិតយើងយល់ថា លោកយេស៊ូជាព្រះគ្រីស្ត ជាព្រះបុត្រារបស់ព្រះជាម្ចាស់។
• ៣. ពង្រឹងសេចក្ដីសង្ឃឹមរបស់យើង ដ្បិតព្រះគ្រីស្ត ដែលជាមនុស្សដូចយើង ទ្រង់បើកផ្លូវឆ្ពោះទៅជីវិតអស់កល្បជានិច្ច។
• ៤. ជួយឱ្យយើងមានរបៀបរស់នៅដូចព្រះអង្គដែរ។

ម្យ៉ាងទៀត ព្រះគ្រីស្ត ដែលមានព្រះជន្មរស់ឡើងវិញ បង្ហាញអំពីជីវិតពិតប្រាកដ នៅស្ថានបរមសុខ គឺព្រលឹងវិញ្ញាណរបស់យើងនឹងគ្រប់គ្រងរូបកាយ (ពោរពេញដោយសិរីរុងរឿង) ឱ្យបានពេញលក្ខណៈ។

The sacraments
៧២. អ្វីទៅជាអគ្គសញ្ញា?

បើសិនជាបងប្អូនធ្លាប់ជួសជុលផ្ទះ បងប្អូនដឹងថា យើងត្រូវការរិះគិតឱ្យបានត្រឹមត្រូវទុកជាមុន យើងត្រូវការឧបករណ៍ផ្សេងៗ ហើយយើងត្រូវការខិតខំឱ្យបានយូរ ដើម្បីបានលទ្ធផលល្អ។ ប៉ុន្តែ បើបងប្អូនចង់ជួសជុលមនុស្សម្នាក់ តើបងប្អូនត្រូវតែធ្វើយ៉ាងដូចម្ដេច? ជាពិសេស បើបងប្អូនចង់កែព្រលឹងវិញ្ញាណរបស់មនុស្សឱ្យបានត្រឹមត្រូវ តើបងប្អូនត្រូវធ្វើយ៉ាងដូចម្ដេច?​ នេះគឺជាគម្រោងការណ៍ដ៏អស្ចារ្យរបស់ព្រះជាម្ចាស់ចំពោះយើង។

យើងទទួលការសង្រ្គោះ​ នៅពេលដែលយើងរួមរស់ជាមួយព្រះជាម្ចាស់ ដោយសារព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោសរបស់ព្រះអង្គ។ ព្រះជាម្ចាស់ប្រើមធ្យោបាយជាច្រើន ដើម្បីប្រោសប្រណីដល់យើង៖ ព្រះអង្គក៏ប្រសូតជាមនុស្ស មានទេវទូត មានព្រះគម្ពីរ ហើយមានអគ្គសញ្ញា។

ព្រះយេស៊ូប្រើអគ្គសញ្ញា ដូចជាឧបករណ៍ ដើម្បីជួយសង្រ្គោះយើង៖

អគ្គសញ្ញា គឺជាពិធីផ្សេងៗ ដែលបង្ហាញ និងប្រទានព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោសរបស់ព្រះជាម្ចាស់ ក្នុងជីវិតរបស់យើង។ អគ្គសញ្ញា គឺជាទីសម្គាល់ ដែលប្រទានភាពដ៏វិសុទ្ធដល់អ្នកជឿជាមិនខាន។ អគ្គសញ្ញា មិនមែនដូចទីសម្គាល់ផ្សេងៗ ដែលគ្រាន់តែបង្ហាញអំពីអ្វីមួយ ប៉ុន្តែ ដែលគ្មានប្រសិទ្ធិភាព (ឧ. ភ្លើងក្រហមចរាចរណ៍ជាទីសម្គាល់ ដែលគ្រាន់តែបង្ហាញថា ត្រូវតែឈប់។ ប៉ុន្តែ អ្នកខ្លះមិនធ្វើតាម)។

អគ្គសញ្ញាមាន៣វគ្គ៖

• ១. ពិធីផ្ទាល់ (Sacramentum Tantum)៖ មានទីសម្គាល់មួយ៖ ឧ. ទឹក។​ ក្រោយមក មានកាយវិការមួយ (Matter) និងពាក្យសម្តីមួយ (Form) ដែលពន្យល់កាយវិការនេះ៖ ការជ្រមុជក្នុងទឹក ដោយនិយាយថា “ខ្ញុំជ្រមុជអ្នកក្នុងទឹក ក្នុងព្រះនាម...” គឺយើងជ្រមុជម្នាក់ ក្នុងសេចក្ដីស្លាប់របស់ព្រះយេស៊ូគ្រីស្ត ដែលមានព្រះជន្មរស់ឡើងវិញ។
• ២. ផលផ្លែ (Res et Sacramentum)៖ អគ្គសញ្ញាបង្កើតទំនាក់ទំនងដ៏ស្ថិតស្ថេររវាងអ្នកជឿ និងព្រះជាម្ចាស់ ឬរវាងអ្នកជឿ និងអ្នកផ្សេងទៀត។ អគ្គសញ្ញាជ្រមុជទឹក លាបថ្ងាស និងតែងតាំងជួយឱ្យអ្នកជឿមានលក្ខណៈដូចព្រះគ្រីស្តក្នុងឋានៈជាបូជាចារ្យ។
• ៣. ផលផ្លែចុងក្រោយនៃអគ្គសញ្ញា (Res Tantum)៖ ព្រះជាម្ចាស់ប្រោសប្រទានឱ្យព្រលឹងវិញ្ញាណរបស់យើងមានលក្ខណៈហួសពីធម្មជាតិ។ យើងបានទៅជាមនុស្សដ៏វិសុទ្ធ យើងរួចពីបាប យើងទទួលគុណធម៌ហួសពីធម្មជាតិ និងព្រះអំណោយទាននៃព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ៖ ឧ. អគ្គសញ្ញាអាពាហ៍ពិពាហ៍អាចធ្វើឱ្យប្តីចង់ជួយប្រពន្ធឱ្យលាងចាន ទាំងមានអំណរសប្បាយ!

ដោយសារអគ្គសញ្ញា ព្រះគ្រីស្តប្រព្រឹត្តកិច្ចការក្នុងជីវិតរបស់យើង។ ព្រះជាម្ចាស់ធ្វើការ ដោយប្រើសភាពជាមនុស្សរបស់ព្រះយេស៊ូគ្រីស្ត ជាពិសេសកិច្ចការ និងទុក្ខលំបាករបស់ព្រះអង្គ។ ក្រោយមក ព្រះជាម្ចាស់ធ្វើការ ដោយប្រើលោកបូជាចារ្យម្នាក់ ដែលផ្តល់អគ្គសញ្ញានានា។ ក្រោយមកទៀត ព្រះអង្គធ្វើការតាមរយៈពិធីអគ្គសញ្ញា។ ទោះបីអ្នកទទួលអគ្គសញ្ញាត្រូវតែជឿ និងប្រព្រឹត្តតាមក៏ដោយ ក៏អគ្គសញ្ញាមានប្រសិទ្ធភាពដោយខ្លួនឯង (ex opere operato (ទត ៣,៥ ; កឡ ៣,២៦-២៧ ; យហ ៦)។

ដោយសារអគ្គសញ្ញា ព្រះជាម្ចាស់ព្យាបាលមនុស្ស លើកគេឱ្យឡើងទៅឯព្រះបិតា និងប្រោសគេឱ្យបានពេញលក្ខណៈឱ្យបានទៅជាបុត្រធីតារបស់ព្រះអង្គ។

Baptism and Confirmation
៧៣. អ្វីទៅជាអគ្គសញ្ញាជ្រមុជទឹក និងអគ្គសញ្ញាលាបថ្ងាស?

សន្តថូម៉ាសធ្លាប់បង្រៀនថា អគ្គសញ្ញាជាផ្លូវមួយ ដើម្បីឱ្យមនុស្សលោកទៅឯព្រះជាម្ចាស់វិញ។

ព្រះយេស៊ូចាត់ក្រុមសាវ័កឱ្យទៅប្រកាសដំណឹងល្អដល់មនុស្សលោក និងជ្រមុជគេក្នុងព្រះនាមព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ។ មានអគ្គសញ្ញានៅពេលដែលមានកាយវិការមួយ (ជ្រមុជក្នុងទឹក) និងពាក្យសម្តីមួយ (“ខ្ញុំជ្រមុជអ្នកក្នុងព្រះនាមព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ”)។

១. ទឹកមានន័យពីរ៖ ជីវិត ឬសេចក្ដីស្លាប់។

២. យើងជ្រមុជម្នាក់ក្នុង “ព្រះនាមព្រះបិតា ព្រះបុត្រា និងព្រះវិញ្ញាណ”។

អ្នកជ្រមុជរួមស្លាប់រួមរស់ជាមួយព្រះយេស៊ូ ដោយមានព្រះត្រៃឯកគង់ជាមួយ។ គាត់ចូលក្នុងព្រះសហគមន៍ និងអាចទទួលអគ្គសញ្ញាឯទៀតៗ ដើម្បីបានដ៏វិសុទ្ធ។ គាត់រួចពីអំពើបាបដើម និងអំពើបាបផ្ទាល់ខ្លួន។ ម្យ៉ាងទៀត គាត់ទទួលព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ ដើម្បីបានទៅជាបុត្រធីតារបស់ព្រះជាម្ចាស់។ គាត់ទៅជាបូជាចារ្យ ព្យាការី និងស្ដេច។

ធម្មតា មានតែលោកអភិបាល ឬលោកបូជាចារ្យ ដែលអាចជ្រមុជទឹក។ ប៉ុន្តែ មានករណីពិសេស ដែលអ្នកណាក៏បាន (ទោះជាគ្រីស្តបរិស័ទ ឬមិនមែន ឱ្យតែគេចង់ធ្វើតាមការប្រៀនប្រដៅព្រះសហគមន៍) អាចផ្តល់អគ្គសញ្ញាជ្រមុជទឹក (ដូចជាពេលជិតស្លាប់)។

ក្រោយមក អ្នកជ្រមុជទឹកត្រូវទទួលអគ្គសញ្ញាលាបថ្ងាស ដើម្បីមានកម្លាំងប្រកាសដំណឹងល្អ។ នៅពេលនោះ លោកអភិបាលលាបថ្ងាសដោយប្រេងវិសុទ្ធ ជាតំណាងអំពីព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ យើងទទួលប្រេង ដើម្បីមានកម្លាំង បានវិសុទ្ធ និងឆ្លុះព្រះយេស៊ូ។ លោកអភិបាលមានប្រាសាស៍ថា “ខ្ញុំដៅអ្នកដោយព្រះវិញ្ញាណ”។ យើងបានទៅជាសាក្សីរបស់ព្រះយេស៊ូ និងមានកម្លាំងអាចទៅជាមរណសាក្សី។ អគ្គសញ្ញាលាបថ្ងាសជួយពង្រឹងជំនឿ។

The Eucharist: Form, Matter and Grace
៧៤. អ្វីទៅជាអគ្គសញ្ញាអរព្រះគុណ?

អគ្គសញ្ញាអរព្រះគុណជាអគ្គសញ្ញាទីបី ដើម្បីទៅជាគ្រីស្តបរិស័ទពេញលេញ។

នៅក្នុងសម្ពន្ធមេត្រីចាស់ លោកមែលគីសេដេក ដែលជាមហាបូជាចារ្យ ថ្វាយនំបុ័ង និងស្រាទំពាំងបាយជូរ ទៅព្រះជាម្ចាស់។ ក្រោយមក នៅពេលចេញពីស្រុកអេស៊ីប ក្រុមគ្រួសារនីមួយៗនៃជនជាតិអ៊ីស្រាអែលថ្វាយកូនចៀមធ្វើជាយញ្ញបូជាទៅព្រះជាម្ចាស់។ ក្រោយមកទៀត ព្រះជាម្ចាស់ចងសម្ពន្ធមេត្រី ដោយមានយញ្ញបូជាផ្សេងៗផង។ នៅក្នុងវាលរហោស្ថាន ព្រះអង្គក៏ប្រោសប្រទាននំម៉ាណាឱ្យជនជាតិអ៊ីស្រាអែល អស់រយៈពេល៤០ឆ្នាំ រហូតដល់ទឹកដីសន្យា។ អ្វីៗទាំងអស់នោះ ជួយឱ្យយើងយល់កាន់តែច្បាស់អំពីអត្ថន័យនៃពិធីជប់លៀងចុងក្រោយរបស់ព្រះយេស៊ូជាមួយក្រុមគ្រីស្តទូត មុននឹងព្រះអង្គសោយទិវង្គតនៅលើឈើឆ្កាង។

អគ្គសញ្ញាអរព្រះគុណ គឺជាយញ្ញបូជារបស់ព្រះយេស៊ូគ្រីស្ត ដូចជាកូនចៀមថ្មី ដែលផ្តល់កម្លាំងឱ្យយើងអាចធ្វើដំណើរទៅកាន់ទឹកដីនៃស្ថានបរមសុខ។ នំបុ័ងជាចំណីអាហារដ៏ចំបាច់ ដែលផ្តល់កម្លាំងកាយ។ ឯស្រាផ្តល់អំណរសប្បាយ និងលើកទឹកចិត្តយើង។ ត្រូវតែមានគ្រាប់ស្រូវ និងផ្លែទំពាំងបាយជូរ ជាច្រើន ដើម្បីបាននំបុ័ងមួយដំ និងស្រាមួយដប ដូចត្រូវការគ្រីស្តបរិស័ទជាច្រើន ដើម្បីបានទៅជាព្រះសហគមន៍។

លោកបូជាចារ្យមានប្រាសាស៍ថា៖ “នេះជារូបកាយរបស់ខ្ញុំ ដែលត្រូវបូជាសម្រាប់អ្នករាល់គ្នា... នេះជាលោហិតរបស់ខ្ញុំ ដែលត្រូវបង្ហូរ ដើម្បីលើកលែងទោសឱ្យអ្នករាល់គ្នា...” តាមព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះយេស៊ូផ្ទាល់។ បានសេចក្ដីថា ពេលនោះ នំបុ័ង និងស្រាទៅជាព្រះកាយ និងព្រះលោហិតរបស់ព្រះគ្រីស្ត។ ពេលនោះ អ្នកជឿ ដែលទទួលនំបុ័ង និងស្រា ទទួលព្រះជន្មរបស់ព្រះគ្រីស្តផ្ទាល់។​ ពេលនោះ ដោយសារអគ្គសញ្ញាតែងតាំង លោកអភិបាល ឬលោកបូជាចារ្យជាតំណាងរបស់ព្រះយេស៊ូ បានជាពួកគាត់និយាយថា៖ “នេះជារូបកាយរបស់ខ្ញុំ...”។ ព្រះគ្រីស្តគង់ជាមួយយើងពិតប្រាកដមែន។ អគ្គសញ្ញាអរព្រះគុណផ្តល់កម្លាំងខាងវិញ្ញាណ និងធ្វើឱ្យអ្នកជឿរួមជាមួយគ្នាក្នុងព្រះកាយតែមួយ ជាព្រះកាយរបស់ព្រះគ្រីស្ត។ ម្យ៉ាងទៀត ដោយសារអគ្គសញ្ញាអរព្រះគុណ ព្រះជាម្ចាស់លើកលែងទោសអំពើបាបស្រាលរបស់អ្នកជឿ និងពង្រឹងសេចក្ដីស្រលាញ់របស់គេ។

សន្តថូម៉ាសធ្លាប់និយាយថា អគ្គសញ្ញាអរព្រះគុណជាជប់លៀងនៃមិត្តសម្លាញ់របស់ព្រះយេស៊ូ។

ទោះបីព្រះគ្រីស្តបានឡើងស្ថានបរមសុខ២០០០ឆ្នាំមុន ក៏ព្រះអង្គគង់នៅជាមួយអ្នកជឿដោយសារអគ្គសញ្ញាអរព្រះគុណ។ មានតែអ្នក ដែលបានជ្រមុជទឹក ហើយដែលបានត្រៀមខ្លួន ដែលអាចទទួលនំបុ័ង និងស្រាបាន។ បើយើងបានប្រព្រឹត្តអំពើបាបធ្ងន់ យើងមិនអាចទទួលព្រះកាយ និងព្រះលោហិតព្រះគ្រីស្តបានឡើយ (លើកលែងតែយើងបានស្រាយបាប)។

Transubstantiation
៧៥. តើនំ និងស្រា ទៅជាព្រះកាយព្រះលោហិតព្រះគ្រីស្តយ៉ាងដូចម្ដេច?

នៅពេលដែលថ្វាយអភិបូជា តើនំ និងស្រា បានទៅជាព្រះកាយ និងព្រះលោហិតព្រះគ្រីស្តយ៉ាងដូចម្ដេច?

សន្តថូម៉ាសសួរសំណួរនេះ ដោយយល់ថា នៅក្នុងព្រះគម្ពីរ ព្រះគ្រីស្តផ្ទាល់បង្រៀនថា នំ និងស្រា បានទៅជាព្រះកាយ និងព្រះលោហិតព្រះអង្គ ( លក ២២,១៩ ឬ យហ ៦)។ ម្យ៉ាងទៀត តាំងពីដើម ព្រះសហគមន៍តែងតែបង្រៀនសេចក្ដីនេះឱ្យគ្រីស្តបរិស័ទ។ ព្រះសហគមន៍ហៅសេចក្ដីនៃជំនឿនេះថា “ការប្រែសារជាតិ”។ សេចក្ដីនៃជំនឿនេះ ហួសពីប្រាជ្ញារបស់មនុស្ស និងមកពីព្រះជាម្ចាស់សម្ដែងឱ្យមនុស្សស្គាល់។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏សេចក្ដីនេះមានហេតុផលស្របតាមប្រាជ្ញាដែរ៖

ព្រះជាម្ចាស់ប្រោសប្រទានអភិបូជា ដើម្បីឱ្យព្រះអង្គគង់នៅជាមួយយើងតាមរបៀបពិតប្រាកដ និងដើម្បីជួយកំដរយើងក្នុងពេលធ្វើដំណើរក្នុងលោកនេះ។ ដោយសារអភិបូជា ព្រះជាម្ចាស់ពង្រឹងជំនឿរបស់យើង ហើយប្រោសឱ្យយើងរួមស្លាប់រួមរស់ជាមួយព្រះគ្រីស្ត។

ក្នុងអភិបូជា តើព្រះគ្រីស្តគង់ជាមួយយើងយ៉ាងដូចម្ដេច?

យើងអាចមានវត្តមានតាមរបៀបពីរយ៉ាង៖

• ១. ទៅពីកន្លែងមួយទៅកន្លែងមួយផ្សេងទៀត។
• ២. ការផ្លាស់ប្ដូរសាជាតិ៖ ដូចជាពេលបង្កាត់ភ្លើង ឈើបានទៅជាផេះ ឬនៅពេលដែលកូនក្មេងម្នាក់ទើប​​កើតមក ក្រោយពីបានទៅជាអំប្រ៊ីយ៉ុង។

តាមសន្តថូម៉ាស នៅពេលអភិបូជា ព្រះគ្រីស្តមិនផ្លាស់ប្ដូរកន្លែងទេ។ ព្រះអង្គគង់នៅស្ថានបរមសុខ តាំងពីដើម និងជាដរាបតរៀងទៅ។ ព្រះគ្រីស្តគង់ជាមួយយើង ដោយសារព្រះអង្គបានផ្លាស់ប្ដូរសាជាតិ៖ ព្រះអង្គគង់នៅជាមួយយើងតាមរបៀបអគ្គសញ្ញា។ នៅពេលដែលលោកបូជាចារ្យប្រសិទ្ធពរលើនំ និងស្រា នំ និងស្រាផ្លាស់ប្ដូរសាជាតិ គឺបានទៅជាព្រះកាយ និងព្រះលោហិតព្រះគ្រីស្ត ដែលមានព្រះជន្មថ្មីពោរពេញដោយសិរីរុងរឿង។ សារជាតិរបស់នំ និងស្រាផ្លាស់ប្តូរ ប៉ុន្តែ លក្ខណៈខាងក្រៅ (ពណ៌ រសជាតិ... របស់នំ និងស្រា មិនផ្លាស់ប្តូរទេ)។ នេះជាករណីតែមួយ ដែលយើងមិនអាចជឿទុកចិត្តវិញ្ញាណទាំង៥របស់យើងម្យ៉ាង៖ នំ និងស្រា នៅតែមានលក្ខណៈខាងក្រៅជានំ និងស្រា ប៉ុន្តែ សារជាតិរបស់នំ និងស្រា លែងទៅជាសារជាតិរបស់នំ និងស្រា។

ពេលអភិបូជា ព្រះជាម្ចាស់ដូចជាបង្កើតពីសូន្យម្យ៉ាង ដូចនៅពេលព្រះអង្គបង្កើតពិភពលោក ដ្បិតព្រះអង្គឱ្យព្រះកាយ និងព្រះលោហិតព្រះគ្រីស្តគង់នៅ (ទោះបីព្រះកាយ ព្រះលោហិតព្រះគ្រីស្តគង់នៅ តាំងពីដើម និងជាដរាបតរៀងទៅដែរ)។

សន្តថូម៉ាសទទួលស្គាល់ថា យើងមិនអាចបង្ហាញភស្តុតាងតាមវិទ្យាសាស្រ្តអំពីសេចក្ដីនៃជំនឿនេះ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ សេចក្ដីនៃជំនឿនេះ (ការប្រែសារជាតិ) មិនប្រឆាំងនឹងប្រាជ្ញាដែរ។

សន្តថូម៉ាសសួរសំណួរមួយទៀត៖ ហេតុអ្វី បានជាព្រះជាម្ចាស់ដូចជាលាក់លៀមព្រះអង្គ (មិនឱ្យគេឃើញព្រះអង្គ) ក្នុងនំ និងស្រាដូច្នេះ?

១. សេចក្ដីនេះ មានតែអ្នកជឿ ដែលអាចទទួលបាន។ ព្រះជាម្ចាស់ជួយសង្រ្គោះយើង ដោយសារជំនឿ (មិនមែនដោយសារប្រាជ្ញា)។

២. ព្រះជាម្ចាស់គោរពសេរីភាពរបស់យើងឱ្យជឿ ឬមិនជឿ។ ព្រះអង្គក៏មិនបង្ខំប្រាជ្ញា និងឆន្ទៈមនុស្សឱ្យជឿ។

៣. ព្រះគ្រីស្តដូចជានំ និងស្រា មានន័យថា ព្រះគ្រីស្តជាចំណីអាហារ (នំ) និងអំណរ (ស្រា) ពិតប្រាកដរបស់មនុស្សយើង។

The sacrifice of Mass
៧៦. អ្វីទៅជាអភិបូជា?

អគ្គសញ្ញាអរព្រះគុណជាអភិបូជា គឺអ្នកជឿរួមចំណែកជាមួយព្រះគ្រីស្ត ដែលបូជាជីវិតនៅលើឈើឆ្កាង។ នៅលើឈើឆ្កាង ព្រះគ្រីស្តដូចជាកូនចៀមនៃបុណ្យចម្លង ដែលបូជាជីវិតទាំងស្រុង ចំពោះព្រះបិតា ដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់មនុស្សលោក (លក ២២,១៩ ឬ យហ ៦)។ តាមសេរីភាព ២៤,៨ ព្រះលោហិតព្រះគ្រីស្តចងសម្ពន្ធមេត្រីថ្មីរវាងព្រះជាម្ចាស់ និងមនុស្សលោក។

តាមការពិត ព្រះគ្រីស្តបានបូជាជីវិតនៅលើឈើឆ្កាងតែម្តងជាសូរេច។ រាល់ពេលយើងថ្វាយអភិបូជា ព្រះគ្រីស្តមិនបូជាជីវិតសាជាថ្មីទៀតទេ ប៉ុន្តែ យើងចូលរួមចំណែកក្នុងយញ្ញបូជាខាងវិញ្ញាណរបស់ព្រះគ្រីស្តនៅលើអាសនៈ៖

អភិបូជាជាអគ្គសញ្ញា ដ្បិត៖

• ១. ការប្រសិទ្ធពរលើនំ ហើយការប្រសិទ្ធពរនៅលើស្រា ក្នុងពេលពីរផ្សេងពីគ្នា រំឭកយើងថា ព្រះគ្រីស្តបានសោយទិវង្គតនៅលើឈើឆ្កាង៖ ព្រះកាយ និងព្រះលោហិតព្រះគ្រីស្តបែកចេញពីគ្នា នៅលើឈើឆ្កាង។
• ២. រាល់ពេលយើងទទួលព្រះកាយ និងព្រះលោហិតព្រះគ្រីស្ត យើងទទួលផលផ្លែនៃយញ្ញបូជារបស់ព្រះគ្រីស្តនៅលើឈើឆ្កាង៖ យើងទទួលព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោស ដែលប្រែជីវិតរបស់យើង ដើម្បីឱ្យយើងអាចបូជាជីវិត នៅក្នុងអង្គព្រះគ្រីស្ត ចំពោះព្រះជាម្ចាស់ និងអ្នកដទៃ។

Penance and anointing
៧៧. ហេតុអ្វី បានជាត្រូវទទួលអគ្គសញ្ញាលើកលែងទោស និងអគ្គសញ្ញាលាបប្រេងឱ្យអ្នកជំងឺ?

តើអគ្គសញ្ញាមួយណាសំខាន់ជាងគេ? អគ្គសញ្ញាជ្រមុជទឹកជួយរំដោះយើងឱ្យរួចពីបាប ប្រោសប្រទានឱ្យយើងទៅជាបុត្រធីតារបស់ព្រះជាម្ចាស់ និងសមាជិកព្រះសហគមន៍ជាព្រះកាយព្រះគ្រីស្ត។​ អគ្គសញ្ញាអរព្រះគុណប្រោសប្រទានឱ្យយើងទៅជាព្រះគ្រីស្តតែម្តង... ប៉ុន្តែ រាល់ពេលយើងប្រព្រឹត្តបាប យើងមិនអាចជ្រមុជទឹកទៀតទេ ហើយបើយើងជាប់បាប យើងមិនអាចទទួលព្រះកាយព្រះគ្រីស្ត។ ដូច្នេះ អគ្គសញ្ញាលើកលែងទោសទៅជាអគ្គសញ្ញាសំខាន់ជាងគេសម្រាប់អស់អ្នក ដែលប្រព្រឹត្តអំពើបាប។

សន្តថូម៉ាសកំពុងសរសេរអំពីអគ្គសញ្ញាលើកលែងទោស នៅពេលដែលគាត់ទទួលមរណភាព។ ចំពោះគាត់ អគ្គសញ្ញាជាទីសម្គាល់អំពីអ្វីមួយដ៏សក្ការៈ ដែលជួយឱ្យមនុស្សបានវិសុទ្ធ។ ម្យ៉ាងទៀត អគ្គសញ្ញាផ្តល់ជំនួយខាងវិញ្ញាណ ដើម្បីឱ្យយើងចម្រើនឡើង៖ ដោយសារអគ្គសញ្ញាជ្រមុជទឹក យើងកើតជាថ្មី ដោយសារអគ្គសញ្ញាលើកលែងទោស យើងជាសះស្បើយពីអំពើបាប។

១. ដោយមានចិត្តស្មោះត្រង់ យើងសារភាពបាប ដែលយើងបានប្រព្រឹត្ត (ទាំងកាយ វាចា ចិត្ត) និងអ្វីដ៏ល្អ ដែលយើងមិនបានប្រព្រឹត្ត។ ក្រោយមកលោកបូជាចារ្យលើកលែងទោសឱ្យយើង។

២. អ្នកសារភាពត្រូវសោកស្តាយបាបរបស់ខ្លួន៖ គាត់មកស្រាយបាប ព្រោះខ្លាចព្រះជាម្ចាស់ (Imperfect contrition៖ ការសោកស្តាយមិនពេញលក្ខណៈ​) ឬព្រោះគាត់យល់ថា ទោះបីគាត់ស្រលាញ់ព្រះជាម្ចាស់ ក៏គាត់បានធ្វើបាបព្រះអង្គដែរ (Perfect contrition៖ ការសោកស្តាយឲ្យបានពេញលក្ខណៈ)។

៣. ដោយសារអគ្គសញ្ញា អ្នកបាបសម្រុះសម្រួលជាមួយព្រះជាម្ចាស់ ហើយគាត់រួចពីបាបទាំងអស់។ ម្យ៉ាងទៀត គាត់ទទួលកម្លាំងកុំឱ្យប្រព្រឹត្តបាបម្តងទៀត។

អ្នកបាប ត្រូវ៖

• ១. សោកស្តាយបាបរបស់ខ្លួន និងស្អប់បាបនោះ (Contrition) ដោយមានបំណងចង់កែប្រែចិត្តគំនិតយ៉ាងពិតប្រាកដ។
• ២. សារភាពបាបទាំងអស់ចំពោះមុខលោកបូជាចារ្យម្នាក់ ជាតំណាងរបស់ព្រះយេស៊ូគ្រីស្ត ហើយដែលរក្សាររឿងនេះជាសម្ងាត់ (Confession)។

៣. ព្យាយាមទូទាត់បាបរបស់ខ្លួន ដោយធ្វើតាមការណែនាំរបស់លោកបូជាចារ្យ (Satisfaction).

អគ្គសញ្ញាជ្រមុជទឹកបំផ្លាញអំពើបាបដើម និងបាបផ្ទាល់ខ្លួន ដែលយើងបានប្រព្រឹត្តមុនទទួលអគ្គសញ្ញានេះ។ ប៉ុន្តែ យើងត្រូវទទួលស្គាល់ថា ក្រោយពីបានទទួលអគ្គសញ្ញាជ្រមុជទឹក យើងនៅតែប្រព្រឹត្តបាប។ ព្រះជាម្ចាស់ត្រាស់ហៅយើងឱ្យចូលរួមចំណែកក្នុងការសង្រ្គោះរបស់ខ្លួនឯង ដោយប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងបាបរបស់ខ្លួន។ អគ្គសញ្ញាលើកលែងទោសប្រោសប្រទានកម្លាំងឱ្យយើងធ្វើតាមព្រះហឫទ័យរបស់ព្រះជាម្ចាស់។

ដោយសារអគ្គសញ្ញាលាបប្រេងឱ្យអ្នកជំងឺ លោកបូជាចារ្យជួយលើកលែងទោស និងលើកទឹងចិត្តមនុស្សចាស់ជរា ឬអ្នកជំងឺធ្ងន់។ ក្រោយពីបានផ្តល់អគ្គសញ្ញាលើកលែងទោស លោកបូជាចារ្យដាក់ដៃលើក្បាល និងលាបប្រេងលើដៃអ្នកជំងឺ ដោយទូលអង្វរព្រះវិញ្ញាណដ៏វិសុទ្ធ។ អ្នកជំងឺបានទៅជាមនុស្សដ៏វិសុទ្ធ ដែលរួមទុក្ខជាមួយព្រះយេស៊ូ។ គាត់រួចពីបាប និងទទួលកម្លាំង ដើម្បីទៅមុខបាន។ យើងអាចទទួលអគ្គសញ្ញាលាបប្រេង រាល់ពេលយើងធ្លាក់ខ្លួនឈឺជាទម្ងន់ ឬនៅពេលជិតស្លាប់។ ពេលនោះ យើងអាចទទួលព្រះកាយព្រះគ្រីស្ត ដើម្បីជួយឱ្យយើងរួមជាមួយព្រះយេស៊ូ។

Marriage
៧៨. អ្វីទៅជាអគ្គសញ្ញាអាពាហ៍ពិពាហ៍?

សន្តថូម៉ាសបានទទួលមរណភាពមុននឹងបង្ហើយក្បួនទេវវិទ្យា។ ប៉ុន្តែ មាននិស្សិតខ្លះ បានប្រមូលឯកសាររបស់សន្តថូម៉ាស ក្នុងសៀវភៅ ដែលគេហៅថា “សៀវភៅបន្ថែម” (Supplement) ជាវគ្គចុងក្រោយរបស់ក្បួនទេវវិទ្យា។

ព្រះជាម្ចាស់សព្វព្រះហឫទ័យឱ្យមនុស្សប្រុស និងមនុស្សស្រីរៀបការជាមួយគ្នា ដើម្បី៖

• ១. បង្កើតកូន និងអប់រំគេឱ្យបានត្រឹមត្រូវ ដោយមានឪពុកម្តាយដ៏ល្អ
• ២. ឱ្យប្តីប្រពន្ធរួមជាមួយគ្នា ក្នុងសេចក្ដីស្រលាញ់។

ដោយបង្កើតកូន ប្តីប្រពន្ធពីរនាក់ មានឋានៈដ៏ថ្លៃថ្នូរ ដ្បិតពួកគេចូលរួមចំណែកជាមួយព្រះជាម្ចាស់ ក្នុងស្នាព្រះហស្តរបស់ព្រះអង្គជាអ្នកបង្កើតពិភពលោក និងសត្វលោក (ទេវទូតមិនអាចបង្កើតកូន)។ ម្យ៉ាងទៀត ប្តីប្រពន្ធ និងកូនជារូបតំណាងរបស់ព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះត្រៃឯក (ដូចជាក្រុមគ្រួសារម្យ៉ាង)។

ចំពោះសន្តថូម៉ាស ជីវិតជាអ្នកបួសប្រសើរជាងជីវិតជាប្តីប្រពន្ធ ដ្បិតព្រះជាម្ចាស់ជាគោលដៅចុងក្រោយរបស់មនុស្ស។ ប៉ុន្តែ តាមសន្តថូម៉ាស អ្នកខ្លះ ត្រូវរៀបការ ដើម្បីបន្តពូជ និងជាប្រយោជន៍ដល់សង្គម។

ព្រះយេស៊ូបានលើកអាពាហ៍ពិពាហ៍ឱ្យទទួលឋានៈដ៏ថ្លៃថ្នូរជាអគ្គសញ្ញា គឺប្តីប្រពន្ធគ្រីស្តបរិស័ទពីរនាក់ ជាទីសម្គាល់បង្ហាញថា ព្រះយេស៊ូបានបូជាព្រះជន្មសម្រាប់ព្រះសហគមន៍ (អភ ៥,២៥-៣២)។

• អាពាហ៍ពិពាហ៍ជួយប្តីប្រពន្ធឱ្យរួចពីបាប និងទទួលព្រះហឫទ័យប្រណីសន្តោស។
• ពួកគេរួមស្លាប់ជាមួយព្រះយេស៊ូ ដែលជាប់នៅលើឈើឆ្កាងដែរ។
• ដោយស្រលាញ់គ្នាទៅវិញទៅមក ប្តីប្រពន្ធអាចទទួលការសង្រ្គោះ។

The Holy Orders
៧៩. អ្វីទៅជាអគ្គសញ្ញាតែងតាំងជាអ្នកបម្រើព្រះសហគមន៍?

ព្រះយេស៊ូបានបង្កើតអគ្គសញ្ញាតែងតាំងជាលោកអភិបាល លោកបូជាចារ្យ និងឧបដ្ឋាក ដើម្បីជួយណែនាំ និងបម្រើព្រះសហគមន៍។

ព្រះជាម្ចាស់បានបង្កើតមនុស្ស និងសត្វលោក ដោយមានសណ្ដាប់ធ្នាប់ និងជាលំដាប់លំដោយ។ អ្នកខ្លះ បានទទួលព្រះអំណោយទានច្រើនជាងអ្នកផ្សេង។ ប៉ុន្តែព្រះអង្គធ្វើដូច្នេះ ដើម្បីជាប្រយោជន៍រួម។ ម្យ៉ាងទៀត អ្នកណាបានទទួលច្រើនជាងគេ ត្រូវចេះទទួលខុសត្រូវចំពោះអ្វី ដែលខ្លួនបានទទួល។

ហេតុនេះហើយ បានជាព្រះយេស៊ូមានឋានៈដ៏ខ្ពង់សខ្ពស់បំផុត ទ្រង់ជាអ្នកកណ្តាលព្រះជាម្ចាស់ និងមនុស្សលោក។ ក្នុងនាមយើងទាំងអស់គ្នា ព្រះយេស៊ូគ្រីស្តជាមហាបូជាចារ្យ គឺព្រះអង្គទូលអង្វរព្រះបិតា និងបូជាព្រះជន្ម ដើម្បីសង្រ្គោះយើង។ ដោយអគ្គសញ្ញា យើងអាចចូលរួមចំណែកក្នុងយញ្ញបូជារបស់ព្រះយេស៊ូផងដែរ៖ អគ្គសញ្ញាជ្រមុជទឹក និងអគ្គសញ្ញាលាបថ្ងាស ធ្វើឱ្យយើងទៅជាស្ដេច ព្យាការី និងបូជាចារ្យ (គឺយើងថ្វាយខ្លួនចំពោះព្រះជាម្ចាស់ ដោយបូជាជីវិតសម្រាប់ព្រះអង្គ និងអ្នកដទៃ)។ ឯអ្នកទទួលអគ្គសញ្ញាតែងតាំងទទួលអគ្គសញ្ញានេះ ដើម្បីជួយបម្រើ ព្រះសហគមន៍៖ ពួកគេបង្រៀន ណែនាំ និងផ្តល់អគ្គសញ្ញា ដើម្បីឱ្យគ្រីស្តបរិស័ទធម្មតាទៅជាមនុស្សដ៏វិសុទ្ធ ជាពិសេសដោយរៀបចំគេឱ្យទទួលព្រះកាយព្រះគ្រីស្ត ក្នុងអគ្គសញ្ញាអរព្រះគុណ។

អគ្គសញ្ញាតែងតាំងមាន៣កម្រិត៖ លោកអភិបាល លោកបូជាចារ្យ និងលោកឧបដ្ឋាក។ លោកអភិបាល និងលោកបូជាចារ្យមានសិទ្ធិថ្វាយអភិបូជា និងផ្តល់អគ្គសញ្ញាលើកលែងទោស។ ប៉ុន្តែ មានតែលោកអភិបាលទេ ដែលមានសិទ្ធិតែងតាំងមនុស្សប្រុសឱ្យទៅជាបូជាចារ្យ។ លោកឧបដ្ឋាកជាតំណាងអំពីព្រះយេស៊ូ ដែលជាអ្នកបម្រើ៖ ជាធម្មតា លោកឧបដ្ឋាកធ្វើការនៅក្នុងសង្គម ដោយជួយបម្រើគេ។ លោកអភិបាល និងលោកបូជាចារ្យនៅលីវអស់មួយជីវិត ដើម្បីទៅជាទីសម្គាល់អំពីព្រះយេស៊ូគ្រីស្ត និងដើម្បីមានពេលវេលាបម្រើអ្នកដទៃ។

The last Things
៨០. តើមានអ្វីខ្លះ នៅពេលស្លាប់ហើយ?

សន្តថូម៉ាសបានទទួលមរណភាពមុននឹងបង្ហើយក្បួនទេវវិទ្យា។ ប៉ុន្តែ មាននិស្សិតខ្លះ បានប្រមូលឯកសាររបស់សន្តថូម៉ាស ក្នុងសៀវភៅ ដែលគេហៅថា “សៀវភៅបន្ថែម” (Supplement) ជាវគ្គចុងក្រោយរបស់ក្បួនទេវវិទ្យា។

គ្មាននរណាម្នាក់ដឹងច្បាស់អំពីជីវិត នៅពេលស្លាប់ហើយ។ ប៉ុន្តែ ព្រះគម្ពីរអះអាងថា ព្រះយេស៊ូបានរស់ឡើងវិញ ហើយមនុស្សជាច្រើនជឿជាក់សេចក្ដីនេះរហូតដល់សុខចិត្តបូជាជីវិត។

នៅពេលស្លាប់ ព្រលឹងរបស់មនុស្សចេញពីរូបកាយ។ រូបកាយរលួយ ប៉ុន្តែ ព្រលឹងមិនអាចស្លាប់បានទេ ដ្បិតព្រលឹងអាចប្រព្រឹត្តកិច្ចការខាងវិញ្ញាណ (ត្រង់ចំណុចនេះ មនុស្សប្លែកពីរុក្ខជាតិ និងសត្វឯទៀតៗ)។ បានសេចក្ដីថា នៅពេលស្លាប់ សល់តែប្រាជ្ញា និងឆន្ទៈ គឺសមត្ថភាពខាងស្គាល់ និងស្រលាញ់របស់យើង ដែលស្ថិតក្នុងព្រលឹងរបស់យើង។ ម្យ៉ាងទៀត យើងលែងទៅជាមនុស្សដ៏ពេញលក្ខណៈ ដ្បិតយើងពុំមានរូបកាយទេ។ ពេលនោះ ព្រលឹងរង់ចាំថ្ងៃចុងក្រោយ គឺជាថ្ងៃ ដែលព្រះជាម្ចាស់វិនិច្ឆ័យទោសមនុស្សលោក និងប្រោសប្រទានរូបកាយថ្មី ពោរពេញដោយសិរីរុងរឿង ដល់ប្រជារាស្រ្ដរបស់ព្រះអង្គ។ ពេលនោះ យើងនឹងទៅជាមនុស្សសាជាថ្មីឡើងវិញ ហើយរូបកាយរបស់យើងនឹងទៅជាដូចព្រះកាយព្រះគ្រីស្ត នៅពេលព្រះអង្គរស់ឡើងវិញ៖ ព្រលឹងវិញ្ញាណនឹងគ្រប់គ្រងរូបកាយ (និងតណ្ហា) ឱ្យបានពេញលក្ខណៈ។​